Đề tài Đình Bẳng Môn- Giá trị văn hóa, nghệ thuật

Không gian của Bảng Môn không đơn thuần là khu vực tâm linh và thực hành thế tục là đình làng. Nó phải đặt trong bối cảnh biểu tượng tinh thần của Bột Thái và như vậy nó phải có diện mạo rộng hơn nhiều so với quy mô hiện tại ngày nay. Nằm vào vị trí trung tâm của làng, bên cạnh là hàng loạt các di tích tín ngưỡng quan trọng: nhà thờ tiến sĩ Bùi Khắc Nhất, nhà thờ Nguyễn Quỳnh, chùa Thiên Nhiên, Văn chỉ xã Hoằng Lộc, cầu Đường Bột, chợ Quăng.hợp thành một tổ hợp không gian mang tính chất văn hóa-thương mại. Nằm vào địa thế cao ráo, bằng phẳng, trung tâm của các con đường ngược xuôi, giao lưu tốt với các xã trong huyện Hoằng Hóa, phía không xa là cửa sông Mã và các di tích quan trọng của nền văn hóa cổ Đông Sơn nổi tiếng. Phải thế chăng, từ rất sớm ngôi làng cổ này không dù vẫn như bao làng quê nông nghiệp thuần phác khác, vẫn có yếu tố kinh tế thương mại len lỏi, tạo thành những kết quả tốt đẹp về sau, nhất là về sự học hành, thi cử.

 

doc65 trang | Chia sẻ: maiphuongdc | Lượt xem: 1867 | Lượt tải: 3download
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Đình Bẳng Môn- Giá trị văn hóa, nghệ thuật, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
trïng víi qu¸ tr×nh kinh tÕ ngµy cµng thÞnh ®¹t, häc vÊn ngµy ®­îc më mang cña Bét Th¸i. Trong kh«ng khÝ khoa cö thÞnh ®¹t cña triÒu Lª, c¸c vÞ cã häc thøc vµ t©m huyÕt víi sù häc cña lµng ®· ®Ò xuÊt më réng ®×nh B¶ng M«n. T×nh h×nh nµy dÉn ®Õn viÖc cÇn cã mét kiÕn tróc võa ®¶m b¶o chøc n¨ng tÝn ng­ìng (thê thµnh hoµng NguyÔn Tuyªn) l¹i võa ®¶m tr¸ch mét yªu cÇu thÕ tôc míi (chèn t«n vinh sù häc vµ c¸c vÞ ®ç ®¹t trong khoa cö cña lµng ngµy mét nhiÒu) nªn ®×nh B¶ng M«n ®­îc chó ý söa ch÷a, t«n t¹o l¹i, vµ còng cã thÓ trong giai ®o¹n nµy, bè côc ch÷ §inh míi ®­îc xuÊt hiÖn. T­ liÖu lÞch sö cho thÊy ®×nh B¶ng M«n ®­îc tu söa lín d­íi triÒu Lª. Vµo n¨m 1743, quan ¸n sø xø NghÖ An lµ cô NguyÔn §iÒn (ng­êi ®ç H­¬ng cèng khoa thi n¨m T©n Hîi-1731) vÒ nghØ h­u t¹i lµng ®· chñ tr× ®øng ra tu söa, t«n t¹o l¹i. Trong s¸ch “Lµng nghÒ thñ c«ng vµ lµng nghÒ khoa b¶ng thêi phong kiÕn ë ®ång b»ng s«ng M·” cña TS Hµ M¹nh Khoa l¹i cho r»ng ®×nh B¶ng M«n ®­îc tu söa l¹i trªn nÒn cò vµo kho¶ng n¨m C¶nh H­ng thø 11 (1750), ®êi vua Lª HiÕn T«ng. Lóc nµy, ®×nh B¶ng M«n ®­îc më réng vÒ quy m« to lín h¬n so víi tr­íc kia ®Ó ®¶m b¶o viÖc tËp trung sinh ho¹t tÝn ng­ìng vµ lµm n¬i lui tíi cña nh÷ng ng­êi theo nghiÖp khoa cö cña lµng. Mét chi tiÕt thó vÞ liªn quan ®Õn ®×nh B¶ng M«n lµ V¨n chØ cña lµng hiÖn nay ®Æt c¹nh ®×nh vèn tr­íc ®©y kh«ng n»m ë vÞ trÝ nµy. Nã ®­îc ®Æt t¹i x· Ho»ng L­u. Nh­ng t­¬ng truyÒn chØ sau mét ®ªm, V¨n chØ ®· ®­îc c¸c ©m binh khiªng vÒ ®Æt ngay s¸t c¹nh ®×nh B¶ng M«n. V¨n chØ lµ n¬i ®Ó c¸c bËc Tóc Nho, c¸c nho sinh trong vïng, xu©n thu nhÞ kú, tô héi ®µm ®¹o v¨n ch­¬ng, th¬ phó. HiÖn nay, V¨n chØ cßn l¹i nÒn cò, mét vµi tÊm bia ®­îc kh¾c l¹i, nh­ng dÊu vÕt cho thÊy ®©y lµ V¨n chØ hµng huyÖn vµo lo¹i lín ë Thanh Ho¸. V¨n chØ huyÖn ®­îc chuyÓn vÒ s¸t sau ®×nh B¶ng M«n kh¼ng ®Þnh, viÖc B¶ng M«n ®­îc coi träng nh­ mét biÓu t­îng, “l¸ cê” cho ®¹o häc cña ng­êi x­a kh«ng nh÷ng cña Ho»ng Léc mµ chung cho c¶ vïng ®Êt häc Ho»ng Ho¸ cña xø Thanh. Chi tiÕt nµy cho thÊy, chØ tõ thêi NguyÔn, vÊn ®Ò häc vÊn, khoa cö, nh÷ng ng­êi ®ç ®¹t cao míi ®­îc ®em vµo t«n vinh trong ®×nh lµng, thêi gian tr­íc ®ã, chøc n¨ng tÝn ng­ìng cña ®×nh chiÕm vÞ trÝ chñ yÕu. QuÇn thÓ kiÕn tróc cßn l¹i ®Õn nay bao gåm 2 d·y nhµ: toµ TiÒn ®­êng n»m phÝa ngoµi vµ toµ HËu cung n»m däc phÝa bªn trong, t¹o thµnh bè côc h×nh ch÷ §inh. -Nhµ HËu cung gåm mét nhµ èng muèng cßn kh¸ nguyªn tr¹ng, cã niªn ®¹i xÐt theo phong c¸ch nghÖ thuËt ch¹m kh¾c gç hiÖn cßn thuéc thÕ kû XVII. DÊu vÕt trïng tu ghi trªn th­îng l­¬ng “Kh¶i §Þnh mËu ngä niªn cöu nguyÖt thÊt nhËt träng tu ®¹i c¸t” th× cho thÊy nã ®­îc tu söa vµo n¨m MËu Ngä niªn hiÖu Kh¶i §Þnh (1918). -Nhµ TiÒn ®­êng: trªn th­îng l­¬ng cã ghi “B¶o §¹i b¸t niªn tuÕ thø quý dËu tam nguyÖt c¸t nhËt träng tu ®¹i c¸t v­îng”, nh­ vËy, c«ng tr×nh nµy ®­îc söa ch÷a vµo n¨m B¶o §¹i thø 8 (1933). Còng t­¬ng tù nh­ di tÝch ®Òn TrÇn Kh¸t Ch©n (VÜnh Léc), c«ng tr×nh nµy ®­îc kiÕn tróc khung m¸i kÕt cÊu b»ng gç, nªn qua h¬n 400 n¨m, ®· qua nhiÒu lÇn trïng tu, kÕt qu¶ lµ nhiÒu líp v¨n ho¸ ®an xen trªn c¸c phÇn kiÕn tróc cña di tÝch. VÊn ®Ò chóng t«i nªu lªn ë ®©y lµ c¸c di vËt v¨n hãa t¹i B¶ng M«n ®×nh hiÖn cßn cã gi¸ trÞ hÕt søc ®Æc biÖt, cÇn ®­îc b¶o tån vµ nghiªn cøu ®Çy ®ñ. Nhµ HËu cung cña ®×nh B¶ng M«n lµ mét kiÕn tróc ®éc lËp mang ®Ëm nhiÒu gi¸ trÞ cña nghÖ thuËt kiÕn tróc thÕ kû XVII. Cã thÓ nhµ TiÒn ®­êng x­a kia lµ lo¹i nhµ TiÒn tÕ, kÕt dÝnh vµo ®èc nhµ HËu cung, kiÓu nh­ ë hai nÕp nhµ cæ phÇn HËu cung ®Òn thê TrÇn Kh¸t Ch©n hiÖn cßn. Nh­ng t¹i ®©y, ng­êi ta ®· th¸o bá nÕp nhµ ngang, mµ thay b»ng mét nhµ ngang lín h¬n nhiÒu (nÕp nhµ ngang TiÒn ®­êng 5 gian nh­ hiÖn cã). §iÓm ®Æc tr­ng cña kiÕn tróc nhµ HËu cung ®×nh B¶ng M«n lµ: tÝnh nguyªn gèc cña mét hËu cung cßn kh¸ nguyªn tr¹ng mang phong c¸ch nghÖ thuËt kiÕn tróc thÕ kû XVII. KiÕn tróc HËu cung hoµn toµn kÕt cÊu b»ng chÊt liÖu gç, duy nhÊt t­êng hËu lµ g¹ch míi x©y. PhÇn lín kÕt cÊu kiÕn tróc nhµ HËu cung ®Òu ®­îc phñ kÝn b»ng ch¹m kh¾c, ®Æc biÖt lµ bÒ mÆt cöa ra vµo, c¸c bé v× bao gåm xµ ngang, gi¸ chiªng, chång r­êng, r­êng n¸ch… Ch­¬ng 2 NghÖ thuËt kiÕn tróc- ®iªu kh¾c ë ®×nh B¶ng M«n 2.1. NghÖ thuËt kiÕn tróc 2.1.1. Kh«ng gian kiÕn tróc ë ®×nh B¶ng M«n KiÕn tróc ®×nh lµng ViÖt th­êng cã mét kh«ng gian réng lín, ®iÒu nµy b¾t ®Çu b»ng viÖc c¸c c«ng tr×nh kh«ng chØ bao gåm phÇn tÕ tù (nh­ tiÒn ®­êng, trung ®­êng, hËu cung) mµ cßn cã c¸c ®¬n nguyªn kh¸c phô trî, ch¼ng h¹n t¶ vu, h÷u vu, s©n ®×nh, thÇn ®¹o, bia ký, b×nh phong, giÕng n­íc, cæng nghi m«n, kh«ng gian cæ thô...®¶m b¶o hµi hßa gi÷a môc ®Ých sö dông vµ trang trÝ. Tuy vËy, ®«i khi nh÷ng h¹ng môc nµy chØ lµ nh÷ng yÕu tè h÷u c¬ hîp thµnh tæng thÓ kiÕn tróc ®×nh lµng, nÕu ®Æt trong mét kh«ng gian sinh ho¹t céng ®ång, kh«ng gian cña nã kh«ng chØ ®Þnh h×nh ®¬n thuÇn b»ng m« tÝp: c©y ®a-bÕn n­íc-s©n ®×nh mµ ph¶i lµ ®iÓm chiÕu liªn kÕt víi c¸c c«ng tr×nh v¨n hãa kh¸c. Kh«ng gian cña B¶ng M«n kh«ng ®¬n thuÇn lµ khu vùc t©m linh vµ thùc hµnh thÕ tôc lµ ®×nh lµng. Nã ph¶i ®Æt trong bèi c¶nh biÓu t­îng tinh thÇn cña Bét Th¸i vµ nh­ vËy nã ph¶i cã diÖn m¹o réng h¬n nhiÒu so víi quy m« hiÖn t¹i ngµy nay. N»m vµo vÞ trÝ trung t©m cña lµng, bªn c¹nh lµ hµng lo¹t c¸c di tÝch tÝn ng­ìng quan träng: nhµ thê tiÕn sÜ Bïi Kh¾c NhÊt, nhµ thê NguyÔn Quúnh, chïa Thiªn Nhiªn, V¨n chØ x· Ho»ng Léc, cÇu §­êng Bét, chî Qu¨ng...hîp thµnh mét tæ hîp kh«ng gian mang tÝnh chÊt v¨n hãa-th­¬ng m¹i. N»m vµo ®Þa thÕ cao r¸o, b»ng ph¼ng, trung t©m cña c¸c con ®­êng ng­îc xu«i, giao l­u tèt víi c¸c x· trong huyÖn Ho»ng Hãa, phÝa kh«ng xa lµ cöa s«ng M· vµ c¸c di tÝch quan träng cña nÒn v¨n hãa cæ §«ng S¬n næi tiÕng. Ph¶i thÕ ch¨ng, tõ rÊt sím ng«i lµng cæ nµy kh«ng dï vÉn nh­ bao lµng quª n«ng nghiÖp thuÇn ph¸c kh¸c, vÉn cã yÕu tè kinh tÕ th­¬ng m¹i len lái, t¹o thµnh nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp vÒ sau, nhÊt lµ vÒ sù häc hµnh, thi cö. H¹t nh©n quan träng h×nh thµnh kh«ng gian v¨n hãa cho ®×nh B¶ng M«n lµ V¨n chØ cña lµng. Tr­íc ®©y, V¨n chØ -M«i tr­êng tù nhiªn: DÔ nhËn thÊy, B¶ng M«n ®¶m b¶o ®­îc mét kh«ng gian tiªu chuÈn cña ®×nh lµng, mÆt b»ng réng r·i, phÝa tr­íc lµ cæng nghi m«n cao vót, tho¸ng ®·ng, tr­íc mÆt tuy kh«ng cã s«ng, hå nh­ng vÉn ®¶m b¶o yÕu tè “tô thñy” trong c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc cæ víi giÕng lµng phÝa tr­íc. Bªn h«ng lµ V¨n chØ cña lµng -MÆt b»ng s©n ®×nh kh«ng nh­ mét sè ng«i ®×nh kh¸c theo kh¶o s¸t cã ®é dèc thÊp, ®é cao tõ s©n chÝnh cña tiÒn ®­êng so víi nÒn g¹ch tiÒn ®­êng chØ vµo kho¶ng 30cm, thÊp h¬n nhiÒu so víi c¸c c«ng tr×nh lµ ®×nh lµng. Mét sè ®×nh lµng B¾c Bé, nh­ T©y §»ng, Chu QuyÕn (Hµ Néi) mµ nhÊt lµ M«ng Phô (S¬n T©y, Hµ Néi) kho¶ng c¸ch nµy lµ kh¸ cao, T©y §»ng ®¹t kho¶ng 50cm, trong khi M«ng Phô lªn ®Õn 60cm. Mét sè ®×nh lµng ë Thanh Hãa, ®é cao kho¶ng c¸ch nµy còng t­¬ng ®èi lín nh­ Quan Chiªm, §« Mü, ®×nh Trung (Hµ Trung, Thanh Hãa) lu«n ®¹t ®é cao tèi thiÓu gi÷a mÆt ph¼ng s©n vµ mÆt ph¼ng sµn cña ®×nh tõ 45-50cm. T¹i sao ®é cao cña ®×nh B¶ng M«n l¹i kh«ng lín? cã thÓ lý gi¶i theo h­íng chøc n¨ng cña nã. Mét khi yÕu tè trung t©m tÝn ng­ìng cña lµng (thê thµnh hoµng) ph¶i chia sÎ víi môc ®Ých thÕ tôc (n¬i héi häp khoa cö) th× viÖc ®¶m b¶o kiÕn tróc hµi hßa lµ mét viÖc ph¶i ®­îc tÝnh ®Õn. V× lÏ vËy, nÒn mãng cña nã kh«ng ®­îc qu¸ cao t¹o t©m lý lµ chèn uy nghiªm dµnh riªng cho viÖc thê cóng vµ còng kh«ng qu¸ thÊp ®Ó dÔ hiÓu nhÇm nã lµ mét kiÕn tróc d©n sinh b×nh th­êng. -S©n chÝnh: +Réng kho¶ng: ....m2 +Xung quanh l¸t g¹ch khæ 20x20cm. S©n ®×nh phÝa tr­íc th«ng tho¸ng, phÝa ngoµi cïng lµ nghi m«n cña ®×nh, c¸c nghi m«n nµy ®­îc lµm vµo giai ®o¹n sau nµy, chÊt liÖu b»ng g¹ch v÷a, t¹o t¸c kiÓu phæ biÕn trong c¸c ®×nh lµng ViÖt. Cét nanh cao vót, bèn c¹nh soi chØ, trªn lµ c¸c con nghª nh×n xuèng, bèn phÝa nã cét lµ c¸c h×nh chim ph­îng chÇu. +Xung quanh s©n chÝnh cã t­êng bao quanh, phÝa ngoµi di tÝch hiÖn cßn mét giÕng g¹ch, t¹o t¸c rÊt ®éc ®¸o, víi kü thuËt xÕp g¹ch xÐo khÐo lÐo, c¸c viªn g¹ch ®­îc xÕp so le, t¹o thµnh h×nh x­¬ng c¸ hay nh­ c¸ch bè trÝ c¸c l¸ trªn tµu dõa. Lßng giÕng trßn, víi ®­êng kÝnh kho¶ng....m. Mét sè nhµ nghiªn cøu mü thuËt cæ ®o¸n ®Þnh ®©y lµ kiÓu GiÕng Ch¨m (GiÕng Hêi) th«ng qua kü thuËt gièng víi c¸c giÕng do ng­êi Ch¨m x©y dùng. LÇn gië l¹i lÞch sö, quan ®iÓm ®ã kh«ng ph¶i kh«ng cã c¨n cø, khi ta biÕt r»ng nhiÒu lµng x· ë xø Thanh, trong lÞch sö tõng lµ n¬i tËp trung vµ tiÕp nhËn nhiÒu tï binh Chiªm thµnh vÒ lµm gia n« trong c¸c ®iÒn trang cña quý téc, quan t­íng triÒu ®×nh. RÊt cã thÓ c¸c gia n« ng­êi Ch¨m ®· tõng sinh sèng t¹i lµng lµ chñ nh©n cña giÕng nµy, ®©y h¼n lµ mét chi tiÕt quan träng ®Ó t×m hiÓu râ thªm vÒ lÞch sö x©y dùng ®×nh B¶ng M«n. -§­êng thÇn ®¹o cña ®×nh B¶ng M«n vÒ c¬ b¶n ®­îc hiÖn râ, kh«ng mang tÝnh h×nh thøc nh­ c¸c c«ng tr×nh ®×nh lµng kh¸c t¹i Thanh Hãa, ®­êng thÇn ®¹o cña ®×nh hoµn toµn kh«ng mang tÝnh chÊt “trang trÝ”. §­êng thÇn ®¹o (linh ®¹o) rÊt quan träng víi B¶ng M«n, nã lµ con ®­êng thiªng dÉn vµo di tÝch, con ®­êng ®i cña thµnh hoµng linh thiªng vµ quan träng, con ®­êng “chÝnh trùc” vinh danh, ng­êi “qu©n tö” (c¸c vÞ ®¹i khoa, ng­êi ®ç ®¹t). ChiÒu dµi ®­êng thÇn ®¹o kho¶ng...m, ®é réng....m, lµ s¶n phÈm kiÕn tróc cña thêi NguyÔn, th«ng qua c¸ch thøc bè trÝ linh vËt bè trÝ ®¨ng ®èi hai bªn cho biÕt yÕu tè thø bËc, t«n ty trËt tù rÊt ®­îc coi träng. -Bia ký: tÊm bia hiÖn cßn ®Õn nay ®­îc l­u gi÷ t¹i lµng nh­ mét cuèn sö cña Ho»ng Bét lµ tÊm “§­êng Bét kiÒu bi”, néi dung cña nã chñ yÕu nãi vÒ viÖc h­ng c«ng, tu söa cÇu ®­êng bét, võa lµ nót giao th«ng huyÕt m¹ch, võa thÓ hiÖn sù h­ng thÞnh cña vïng ®Êt häc. -Kh«ng gian kiÕn tróc tr­íc thÕ kû thø XIX-XX +Theo t­ liÖu lÞch sö vµ phong c¸ch kiÕn tróc, còng nh­ thÇn ph¶ ®×nh B¶ng M«n, chÝ Ýt ng«i ®×nh còng cã lÞch sö ngãt nghÐt h¬n 300 n¨m. Tuy nhiªn, viÖc nhËn thøc mét c¸ch râ rµng diÖn m¹o ban ®Çu cña nã t­¬ng ®èi h¹n chÕ. Víi ®Æc tr­ng kiÕn tróc gç truyÒn thèng ViÖt qua c¸c thêi kú lµ kh«ng bÒn v÷ng, nÆng tÝnh ch¾p v¸, t­ liÖu h×nh ¶nh l­u tr÷ còng rÊt giíi h¹n (c«ng nghÖ nµy chØ cã tõ thêi Ph¸p thuéc), v× vËy kh«ng gian kiÕn tróc cña nã tr­íc ®©y (kho¶ng thÕ kû XIX-XX) chñ yÕu ®­îc nhËn thøc qua t­ liÖu d©n gian vµ suy ®o¸n th«ng qua kh¶o s¸t khoa häc. §iÒu ch¾c ch¾n, kiÕn tróc ch÷ §inh ®· ®­îc ®Þnh h×nh vµ tån t¹i ®Õn ngµy nay. Qua niªn ®¹i c¸c linh thó chÇu hai bªn cho phÐp nghÜ ®Õn viÖc ®· xuÊt hiÖn ®­êng thÇn ®¹o dÉn vµo s©n nhµ tiÒn ®­êng. GiÕng cæ phÝa tr­íc (nghi ngê chñ nh©n lµ ng­êi Ch¨m), víi kü thuËt x©y dùng vµ c¸ch thøc t¹o t¸c th× cã thÓ, nã cßn cã mÆt sím h¬n thêi ®iÓm thÕ kû XIX-XX, cã lÏ nã ®­îc lµm tõ khi cã nh÷ng nhãm tï binh ng­êi Ch¨m ®Çu tiªn ®Õn lao ®éng vµ sinh sèng t¹i ®©y. Còng rÊt cã thÓ, víi -Kh«ng gian kiÕn tróc ngµy nay 2.2.Gi¸ trÞ v¨n ho¸ cña nghÖ thuËt kiÕn tróc ®×nh B¶ng M«n -Sù ®éc ®¸o cña kiÕn tróc ®×nh B¶ng M«n (c¸c líp v¨n ho¸ ®­îc b¶o l­u t¸ch b¹ch gi÷a nhµ tiÒn ®­êng vµ nhµ hËu cung, cã niªn ®¹i c¸ch nhau trªn 200 n¨m) -Ng«n ng÷ kiÕn tróc cña hai ®¬n nguyªn kiÕn tróc nhµ tiÒn ®­êng vµ nhµ hËu cung mang theo hai phong c¸ch cña hai thêi kú lÞch sö kh¸c nhau (th«ng qua cÊu tróc tæng thÓ, kÕt cÊu, kÝch th­íc, biÓu c¶m thÈm mü vµ c«ng n¨ng) -KiÕn tróc nhµ tiÒn ®­êng Mét c¨n nhµ ë cña tÇng líp b×nh d©n, mét dinh thù cña quý téc, quan l¹i vµ mét kiÕn tróc tÝn ng­ìng cña ng­êi ViÖt cã nh÷ng nÐt kh¸c nhau g×? Ch¾c ch¾n lµ diÔn biÕn theo xu h­íng ®­a kiÕn tróc tho¸t x¸c tõ mét n¬i tró ngô tù nhiªn cña con ng­êi, chuyÓn dÇn ®Õn mét kiÕn tróc võa lµ n¬i ë cña ng­êi sèng, võa lµ n¬i thê tù nh÷ng ng­êi qu¸ cè, ®Õn mét kiÕn tróc chuyªn phôc vô cho ho¹t ®éng tÝn ng­ìng? Trong kiÕn tróc t«n gi¸o cña ng­êi ViÖt, rÊt Ýt cã c«ng tr×nh sö dông chÊt liÖu ®¸ víi mét quy m« ®å sé ®­îc ch¹m kh¾c phñ kÝn hµng v¹n mÐt vu«ng liªn hoµn nh­ ë Angkok hay Borobudure. MÆt kh¸c, kiÕn tróc ViÖt chñ yÕu cßn l¹i ngµy nay cho thÊy cã mét diÔn biÕn chËm h¬n mét nhÞp so víi trong khu vùc. C¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc chïa, mét lo¹i kiÕn tróc ®iÓn h×nh sím ®­îc nhµ n­íc quan t©m x©y dùng còng chØ cã tõ thêi Lý (TK XI). PhÇn lín c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc nµy còng sö dông chÊt liÖu hçn hîp ®¸- g¹ch nung- gç, cµng vÒ sau sè l­îng vËt liÖu ®¸ trong kiÕn tróc gi¶m dÇn. Trong khi ®ã kiÕn tróc nhµ ë (bao gåm c¶ kiÕn tróc dinh thù cña quý téc) th× chñ yÕu b»ng gç, nh­ng ngµy nµy nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc gç cßn l¹i còng kh«ng thÓ cã niªn ®¹i sím h¬n thÕ kû XIX, tuy nhiªn mét sè ®×nh, ®Òn, chïa, víi nhiÒu m¶ng ch¹m kh¾c gç cã niªn ®¹i muén, Ýt nhÊt còng tõ XVII. MÆt kh¸c mét ®Æc tr­ng trong kiÕn tróc ViÖt lµ tÝnh møc ®é, c¶ vÒ quy m« vµ h×nh thøc, ®Æc biÖt kh«ng ph¸t triÓn theo chiÒu cao mµ th­êng hoµ víi thiªn nhiªn. KiÕn tróc ®×nh lµng ViÖt qua c¸c thêi kú, mang nh÷ng h×nh thøc kiÕn tróc kh¸c nhau, kh«ng chØ biÓu hiÖn ë kh«ng gian kiÕn tróc víi nh÷ng c¸ch x¾p xÕp ngo¹i thÊt (cæng ®×nh, s©n ®×nh, nhµ tiÒn tÕ, kho, giÕng n­íc) vµ hÖ thèng kiÕn tróc néi thÊt (nÒn mãng, gian thê chÝnh, bµn thê Thµnh Hoµng lµng, ®å thê, kiÕn tróc c¸c gian, trang trÝ c¸c m¶ng kiÕn tróc ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau), ®©y lµ c¶ mét hÖ t­ liÖu lÞch sö quý gi¸ mµ ngµy nay chóng ta cã thÓ ng­îc t×m l¹i nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ ViÖt truyÒn thèng quý hiÕm. §×nh lµng Thanh Ho¸ chiÕm mét sè l­îng t­¬ng ®èi lín trong c¸c thÓ lo¹i kiÕn tróc gç truyÒn thèng ë Thanh Ho¸ cßn l¹i ®Õn ngµy nay. PhÇn lín c¸c ®×nh lµng ë Thanh Ho¸ ®Òu ®­îc khëi dùng tËp trung vµo thêi kú Nhµ NguyÔn. Do ra ®êi muén h¬n c¸c ®×nh lµng phÝa B¾c (so víi T©y §»ng, Chu QuyÕn, Phï L­u, §×nh B¶ng...) V¾ng bãng ®Ò tµi sinh ho¹t d©n gian trªn c¸c ®×nh lµng xø Thanh. Ch­a cã mét h×nh thøc hån nhiªn, t­¬i vui, d©n d· víi nh÷ng c¶nh trai g¸i ghÑo nhau, c¶nh ca móa ®ïa giìn, c¶nh chî lµng, c¶nh héi hÌ nh­ ch¹m kh¾c ë c¸c ®×nh T©y §»ng, §×nh B¶ng… Kh«ng t×m thÊy mét thøc kiÕn tróc cã tÝnh hoµn chØnh nghiªm chÆt, víi mét kh«ng gian néi thÊt, gian gi÷a cã g¸c ban thê Thµnh hoµng ®Çy ®ñ trong ®å ¸n kiÕn tróc. Tuy vËy còng cã vµi n¬i, ®­îc x©y thªm hËu cung mét c¸ch ch¾p v¸, ch¾c ch¾n lµ cña thêi sau. Mét ®iÒu dÔ nhËn ra nÐt ®Æc tr­ng cña ®×nh lµng xø Thanh lµ kh«ng gian kiÕn tróc kh¸ réng lín, thÓ hiÖn ­u thÕ cña vïng ®Êt ch­a ph¶i bÞ søc Ðp vÒ mËt ®é d©n sè nh­ phÝa B¾c. H¬n n÷a yÕu tè v¨n ho¸ Nho gi¸o ®­îc biÓu hiÖn râ nÐt trong tÊt c¶ sù bµi trÝ vµ ch¹m kh¾c. Ng­êi ta nhËn thÊy c¸c häa tiÕt trang trÝ mang tÝnh nhÊt qu¸n lµ "tø linh, tø quý" hoÆc sù biÕn ®iÖu cña linh vËt, linh ®iÓu, hoa l¸ tù nhiªn. VÒ mÆt mËt ®é ph©n bè ®×nh lµng hiÖn cßn, th× Hµ Trung, Yªn §Þnh, Ho»ng Ho¸ lµ nh÷ng ®Þa ph­¬ng cã sè l­îng ®×nh nhiÒu h¬n c¶. HÇu hÕt c¸c c«ng tr×nh nµy ®Òu ®­îc khëi dùng, trïng tu lín vµo nh÷ng n¨m c¸c vua NguyÔn trÞ v×. MÆt kh¸c, nh÷ng c«ng tr×nh mang gi¸ trÞ tiªu biÓu cña kiÕn tróc ®×nh lµng xø Thanh, nh­ tÝnh hoµnh tr¸ng vÒ kh«ng gian, tÝnh ch¾c ch¾n vÒ cÊu tróc, tÝnh d¶n dÞ vµ b×nh d©n vÒ néi thÊt, tÝnh nghiªm chÆt vÒ kh¾c ho¹ trang trÝ theo tinh thÇn Nho gi¸o ®Òu tËp trung ë c¸c ®Þa ph­¬ng trªn. C¸c c«ng tr×nh tiªu biÓu cã thÓ kÓ ra nh­: ®×nh Lµng G¹o (Hµ Lan- BØm S¬n), ®×nh Gia Miªu, §éng Bång, Quan Chiªm, §« Mü ë khu vùc Hµ Trung; ®×nh B¶ng M«n, Tµo Trô, Phó Khª ë Ho»ng Ho¸; ®×nh lµng SÐt, ®×nh TrÞnh §iÖn ë khu vùc Yªn §Þnh; Tam L¹c ë TriÖu S¬n… Kh«ng gian kiÕn tróc cña c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc ®×nh, ®Òn, chïa ViÖt th­êng cã nÐt chung ë c¸c tÝnh quy m« vµ kh«ng gian ngo¹i thÊt cña c«ng tr×nh. §©y lµ vÊn ®Ò biÓu hiÖn nh÷ng ®Æc ®iÓm v¨n ho¸, kinh tÕ, tÝn ng­ìng cña mçi d©n téc. Kh«ng gian ®×nh, ®Òn, chïa ViÖt th­êng cã tÝnh hoµ quyÖn, Èn trong kh«ng gian tù nhiªn. Nh÷ng m¸i ®×nh cã ®é cao nh­ Chu QuyÕn (chiÒu cao ®Õn mòi k×m bê nãc trªn 16m, chiÒu dµi m¸i ngang ®Õn 40m, réng ®Õn15m, nh­ng do dé mÒm m¹i cña ®­êng cong kiÕn tróc vµ ®é dµi cña nhiÒu ngang, l¹i t¾m m×nh trong kh«ng gian cã kho¶ng réng phÝa tr­íc s©n ®×nh vµ tæ hîp giÕng ®×nh, ao ®×nh, c©y cæ thô bªn ®×nh, mµ kiÕn tróc ®×nh kh«ng bÞ t¸ch b¹ch, kh«ng g©y c¶m gi¸c v­¬n lªn kh«ng gian chiÒu cao nh­ kiÕn tróc chïa th¸p, hoÆc kiÕn tróc nhµ thê g«tÝch. C¸c kiÕn tróc ®×nh lµng, ®Òn, chïa lµng ë Thanh Ho¸ cßn cã hiÖu øng thu nhá h¬n trong m«i tr­êng c¶nh quan kiÕn tróc, v× ®é lín cña s©n ®×nh ë Thanh Ho¸ th­êng kh¸ réng, tû lÖ chiÒu réng tr­íc cña s©n ®×nh th­êng gÊp trªn 8 lÇn chiÒu réng cña ®×nh, ch­a kÓ nhiÒu ®×nh kh«ng gian trªn lµ t­¬ng ®èi v× c¸c v­ên c©y ®ång ruéng quanh ®×nh nh­ mét nÒn c¶nh «m lÊy ®×nh, khiÕn cho kiÕn tróc ng«i ®×nh cµng trë nªn møc ®é vµ Êm cóng víi ng­êi d©n. §×nh, ®Òn, chïa lµng ViÖt lµ n¬i thiªng liªng ®èi víi mçi ng­êi d©n, do vËy, chØ khi lÔ tÕt, kh«ng khÝ ë ®©y míi trë nªn s«i ®éng vµ cã nhiÒu nghi thøc lÔ tÕ vµ vui ch¬i héi hÌ. Kh«ng gian kiÕn tróc ®×nh, ®Òn, chïa lµng ViÖt chØ lµ t­¬ng ®èi, mÆc dï nh÷ng bia ®¸ lµm mèc giíi cã ghi ch÷ "h¹ m·" nh­ nh¾c nhë dÊu hiÖu vµo khu vùc thiªng, nh­ng thùc ra kh«ng gian m«i tr­êng lµ réng h¬n nhiÒu giíi h¹n thùc tÕ, bëi biÓu t­îng ng«i ®×nh, ®Òn, chïa lµng ViÖt lµ tinh thÇn th©n thuéc cña mçi ng­êi d©n, hä tù hoµ vÒ nguån gèc sinh c­ lËp nghiÖp cña tæ tiªn vµ n¬i ®Æt niÒm tin tÝn ng­ìng, kh¸t väng céng sinh cña mçi mét con ng­êi. Bè côc kiÓu ch÷ ®inh víi mét tiÒn ®­êng 2 tÇng m¸i d¹ng ph­¬ng ®×nh n»m ngang vµ mét hËu cung däc phÝa sau. NghÌ NguyÖt Viªn ë lµng NguyÖt Viªn (Ho»ng Quang- Ho»ng Hãa) mang Ên t­îng vÒ mét kiÕn tróc gç truyÒn thèng duyªn d¸ng, thanh tho¸t ®Õn l¹ kú. ThÓ hiÖn sù mÒm m¹i kiÕn tróc b»ng c¸ch t¹o ra tßa tiÒn ®­êng 2 tÇng m¸i, 4 gãc n©ng ®ì b»ng hÖ thèng kÎ gãc cã nhiÖm vô gióp tÇng m¸i trë nªn thanh tho¸t nhÑ nhµng. TiÒn ®­êng quay mÆt vÒ h­íng Nam, phÝa tr­íc lµ dßng s«ng M· ch¶y ngang qua. TiÒn ®­êng cã 3 gian, 1 gian chÝnh 2 gian bªn, kÕt cÊu kiÕn tróc chØ dùa trªn 2 v× chÝnh, 8 v× gãc 4 phÝa c¶ tÇng m¸i trªn, d­íi, mét hËu cung däc n»m phÝa sau nèi liÒn tiÒn ®­êng. KÕt cÊu kiÕn tróc ch¾c ch¾n, bé khung liªn kÕt b»ng kü thuËt ngoµm l¾p tinh vi, trang trÝ chñ yÕu lµ ®Ò tµi rång, ph­îng, tø linh, tø quý ®a d¹ng, phong phó. Khi ®¸nh gi¸ vÒ phong c¸ch kiªn tróc, nhiÒu nhµ nghiªn cøu cho r»ng, NguyÖt Viªn cã niªn ®¹i vµo cuèi thÕ kû XVI, nh­ng kiÕn tróc gç cßn l¹i rÊt mê nh¹t ngoµi mét sè hiÖn vËt ch¹m kh¾c ®¸ cã niªn ®¹i sím nh­ hai sÊu ®¸ ë thÒm cöa tr­íc lèi ®i vµo nghÌ, s¶n phÈm kiÕn tróc mµ ta thÊy ®­îc hiÖn nay chñ yÕu lµ kiÕn tróc mang phong c¸ch NguyÔn ®Ëm nÐt. Th­îng l­¬ng tiÒn ®­êng nãi râ, nghÌ ®­îc söa ch÷a lín vµo c¸c n¨m §inh Hîi niªn hiÖu Minh MÖnh (1827); n¨m BÝnh Th©n niªn hiÖu Thµnh Th¸i (1896). Theo chóng t«i, rÊt cã thÓ, bé phËn kiÕn tróc phÝa ngoµi (tøc tiÒn ®­êng) lµ c«ng tr×nh ®­îc khëi dùng tr­íc tiªn vµ phÇn kiÕn tróc chu«i vå phÝa sau ®Ó t¹o nªn diÖn m¹o bè côc kiÓu ch÷ ®inh hiÖn nay cña nghÌ lµ bé phËn ®­îc lµm thªm vµ ghÐp l¹i theo kiÓu g¾n nèi víi kÕt cÊu kiÕn tróc phÝa tr­íc, thÊy râ tÝnh kh«ng t­¬ng ®ång vÒ nghÖ thuËt ch¹m kh¾c ë c«ng tr×nh lµm vµo giai ®o¹n sau. B¶ng M«n ®×nh thuéc th«n §×nh B¶ng, x· Ho»ng Léc, huyÖn Ho»ng Hãa, x­a kia nã cßn cã tªn gäi lµ lµng Bét Th¸i, mét vïng ®Êt cã tiÕng lµ hiÕu häc cña tØnh Thanh. §×nh B¶ng M«n n»m trong quÇn thÓ di tÝch t­¬ng ®èi phong phó cña x· Ho»ng Léc bao gåm V¨n ChØ x· Ho»ng Léc, chïa Thiªn Nhiªn, nhµ thê b¶ng nh·n Bïi Kh¾c NhÊt, nhµ thê NguyÔn Quúnh…Tuy nhiªn, tõ l©u ®×nh B¶ng M«n lu«n ®­îc xem lµ niÒm tù hµo cña ng­êi d©n bëi n¬i ®©y lµ biÓu t­îng tr­êng tån ®Ó t«n vinh nÒn häc vÊn, khoa b¶ng, ®ç ®¹t cña lµng. Theo truyÒn thuyÕt, ng«i ®×nh cã tõ thÕ kû XV nh­ng dÊu vÕt c¸c hiÖn vËt cßn l¹i kh«ng chøng minh ®­îc ®iÒu ®ã mµ cho thÊy ®©y lµ dÊu tÝch cña c¸c ®Ò tµi ch¹m kh¾c thuéc thÕ kû XVI vµ thÕ kû XVII. Theo thÇn ph¶ th× lóc ®Çu ®×nh B¶ng M«n vèn lµ n¬i thê Thµnh Hoµng lµng NguyÔn Tuyªn, vÞ ®¹i t­íng lµm quan d­íi triÒu Lý. VÒ sau, do sù thµnh ®¹t vÒ häc vÊn, khoa b¶ng cña lµng mµ ®×nh ®­îc söa ch÷a cho khang trang, bÒ thÕ ®Ó lµm n¬i kû niÖm, t«n vinh 12 vÞ ®¹i khoa cña lµng qua c¸c v­¬ng triÒu phong kiÕn. QuÇn thÓ kiÕn tróc cßn l¹i hiÖn nay cña ®×nh bao gåm 2 d·y nhµ: tßa TiÒn ®­êng n»m ngang phÝa ngoµi vµ mét HËu cung däc n»m phÝa bªn trong t¹o thµnh bè côc kiÕn tróc kiÓu ch÷ §inh (chu«i vå). Theo quan ®iÓm cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu th× 2 ®¬n nguyªn kiÕn tróc ®ang cßn l¹i cña ®×nh hiÖn nay kh«ng ®ång d¹ng víi nhau vÒ mÆt niªn ®¹i. Cô thÓ, tßa TiÒn ®­êng bªn ngoµi n»m trªn mét nÐt ngang, lµ ng«i nhµ cã niªn ®¹i t­¬ng ®èi muén ®­îc lµm ë giai ®o¹n sau. Trªn th­îng l­¬ng cña toµn TiÒn ®­êng cã ghi niªn ®¹i trïng tu: “B¶o §¹i b¸t niªn tuÕ thø quý dËu tam nguyÖt c¸t nhËt träng tu ®¹i c¸t v­îng”, nh­ vËy, cã nghÜa lµ c«ng tr×nh nµy ®­îc söa ch÷a vµo n¨m B¶o §¹i thø 8 (1933) cßn tßa HËu cung l¹i ®­îc trïng tu sím h¬n so víi TiÒn ®­êng mét chót. C¨n cø vµo dßng ch÷ H¸n ghi trªn th­îng l­¬ng HËu cung: “Kh¶i §Þnh mËu ngä niªn cöu nguyÖt thÊt nhËt träng tu ®¹i c¸t” th× HËu cung ®­îc trïng tu vµo n¨m mËu ngä niªn hiÖu Kh¶i §Þnh (1928). Tuy hai c«ng tr×nh ®­îc söa ch÷a lín vµo nh÷ng n¨m trÞ v× cña c¸c vÞ vua triÒu NguyÔn nh­ng c¨n cø vµo dÊu vÕt kiÕn tróc vµ nghÖ thuËt biÓu hiÖn cã thÓ thÊy râ r»ng HËu cung ®×nh lµ ng«i nhµ cã niªn ®¹i sím h¬n nhiÒu so víi TiÒn ®­êng. TiÒn ®­êng bªn ngoµi cã chiÒu dµi 14.1m, réng 8.4m, cÊu tróc gåm 5 gian, 4 hµng ch©n cét, kÕt cÊu v× kÌo kiÓu gi¸ chiªng- chång r­êng- kÎ bÈy. Tæng thÓ kiÕn tróc lµ mét khèi méc th«, kháe kho¾n, kh«ng chó träng ®Õn trang trÝ mµ chó träng ®Õn mèi liªn kÕt ch¾c ch¾n cña bé khung gç chÞu lùc. HËu cung lµ ng«i nhµ däc, thÊp nhá cã chiÒu dµi 6.3m, réng 4.5m, cÊu tróc gåm 3 gian, 4 bé v× nãc, 2 hµng ch©n cét, kÕt cÊu bé v× kiÓu gi¸ chiªng- chång r­êng- bÈy hiªn. HËu cung lµ n¬i ®Æt thÇn vÞ cña Thµnh Hoµng, hiÖn nay gian trong cïng cña HËu cung cßn mét ng«i mé ®¸ n»m d­íi nÒn ®Êt. Nh×n tæng thÓ HËu cung lµ mét kiÕn tróc thÊp, bÐ h¬n so víi TiÒn ®­êng. Kh«ng gian, m«i tr­êng kiÕn tróc ®×nh lµng ë xø Thanh th­êng cã ®é tho¸ng, réng cao h¬n c¸c ®×nh lµng phÝa B¾c, do søc Ðp d©n sè ch­a cao, th­êng s©n ®×nh cã ®é réng gÊp 5-8 lÇn ®é réng cña ®×nh, giÕng n­íc chung cña lµng vµ c©y cæ thô th­êng ë mÆt tiÒn, h­íng ®«ng, hoÆc ®«ng- nam. KiÕn tróc ®×nh lµng ë Thanh Ho¸ th­êng cã niªn ®¹i ë TK XIX muén h¬n so víi c¸c tØnh phÝa B¾c, tinh thÇn kiÕn tróc mang tÝnh b×nh d©n h¬n. Th­êng c¸c ®×nh lµng ë Thanh Ho¸ Ýt ®­îc quan t©m ®Õn ngo¹i thÊt, trang trÝ néi thÊt rÊt gi¶n ®¬n, ch­a thÊy cã mét mÆt nÒn cao h¬n 80cm nh­ Chu QuyÕn hay T©y §»ng, mµ th­êng lµ nh÷ng nÒn ®×nh cao h¬n s©n chõng 50cm. C¸c kiÕn tróc ®Òn thê ë Thanh Ho¸ ph¸t triÓn nhiÒu ë tõ TK XVIII, nhiÒu ®Òn thê cßn l¹i tiªu biÓu nh­ B¶ng M«n §×nh,TrÇn Kh¸t Ch©n, §Õn Thiªn- §Õ ThÝch, Lý Th­êng KiÖt, §éc C­íc, Tø VÞ Th¸nh N­¬ng (L¹ch B¹ng) víi nhiÒu thøc kiÕn tróc nh­ ch÷ nhÊt, ch÷ ®inh, ch÷ c«ng, hay kÕt hîp c¸c thøc ®¬n thµnh mét tæ hîp. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi lµm cho kiÕn tróc ®­îc trïng tu, n©ng cÊp, khiÕn cho c¸c líp v¨n ho¸ chång lÊn trong mét c«ng tr×nh trë thµnh phæ biÕn. Trong kiÕn tróc ®×nh lµng nhiÒu dÊu tÝch níi réng hiªn cho kh«ng gian néi thÊt ®×nh ®­îc réng ra nhê cã c¸c bÈy hiªn vµ thªm hµng cét hiªn míi. NhiÒu kiÕn tróc ®×nh vµ ®Òn c¶i thiÖn bé v× kÌo ë hai ch¸i, b»ng c¸ch thªm c¸c xµ löng, c¸c cét hiªn ch¸i, c¸c trô trèn, biÕn c«ng tr×nh tõ nhµ hai m¸i tr­íc sau, chuyÓn thµnh bèn m¸i, víi ®­êng bê nãc mÒm m¹i vµ duyªn d¸ng dÇn lªn, gÇn gòi víi kiÕn tróc chïa truyÒn thèng. MÆc dï ch­a thÊy mét ban thê quy m« ë gian gi÷a kiÓu nh­ Chu QuyÕn hay T©y §»ng, nh­ng kiÕn tróc ®×nh lµng Thanh Ho¸ th­êng biÓu hiÖn mÆt tréi vÒ tÝnh kÕt cÊu vµ tÝnh ®a d¹ng (nhãm ®×nh kiÓu truyÒn thèng 5 gian hai ch¸i, nhãm ®×nh vu«ng vµ gÇn vu«ng cã xu h­íng chiÒu cao t¨ng dÇn kiÓu ph­¬ng ®×nh, nhãm xuÊt hiÖn nhµ hËu cung nh­ chu«i vå). Sù kÕt hîp ®×nh-®Òn- chïa lµng trong nh÷ng nghi thøc lÔ tÕt, sinh ho¹t tÝn ng­ìng ë lµng x·, ph¶n ¶nh s©u s¾c mét qu¸ tr×nh tÝch hîp, chung sèng, hoµ thuËn ë kh«ng gian v¨n ho¸ ViÖt thuÇn ph¸c. Th«ng qua ®Æc tr­ng kiÕn tróc ®×nh lµng mµ nhiÒu vÊn ®Ò nghiªn cøu x· héi häc vÒ Thanh Ho¸ thêi phong kiÕn ®­îc s¸ng tá thªm. VÝ nh­ viÖc gi¶i m· kiÕn tróc ®×nh lµng xø Thanh t¹i sao chØ chó träng trang trÝ phÇn trªn c¸c bé v× kÌo, xµ, hoµnh, mµ phÇn nÒn vµ ngay c¶ ®iÖn thê Thµnh Hoµng l¹i thiÕu phÇn chi tiÕt vµ kh«ng cÇu kú nh­ phÝa B¾c. C¸c ®×nh phÝa B¾c mµ tiªu biÓu lµ T©y §»ng cã mét nÒn ®iÖn ph©n c¸ch c¶ vÒ chiÒu cao thø bËc vµ kiÕn tróc ®iÖn thê cho gian chÝnh, nh­ng ch­a thÊy cã mét nÒn ®×nh nµo ë Thanh Ho¸ ®­îc chia líp, ph©n tÇng nh­ trªn. Chóng t«i t¹m ®­a ra gi¶ thiÕt r»ng: tinh thÇn Nho gi¸o thuéc tÇng trªn (Trang trÝ trªn c¸c bé v×, xµ, hoµnh), cßn nÒn ®×nh lµ n¬i tô héi cña b×nh d©n (nªn chØ mét líp, mét ®é cao). Cho thÊy sù b×nh ®¼ng, d©n chñ cña céng ®ång lµng x· ë xø Thanh cã thÓ cëi më h¬n ch¨ng? TiÒn ®­êng: dµi 14.1m, réng 8.4m, cÊu tróc gåm 5 gian, 4 hµng ch©n cét, mÆt tr­íc ®×nh ®Ó trèng kh«ng cã cöa ra vµo. PhÝa trªn lµ 6 bé v× nãc liªn kÕt víi nhau theo chiÒu däc, d­íi ®Çu c¸c cét c¸i, cét qu©n lµ c¸c xµ th­îng, h¹ gi»ng ngang. -ChiÒu cao tõ m¸i giät gianh xuèng nÒn ®Êt lµ 2.1m -ChiÒu cao tõ nÒn ®Êt lªn th­îng l­¬ng lµ 5.3m -B­íc gian gi÷a cã chiÒu réng lµ 3.1m -C¸c gian bªn cã chiÒu réng lµ 2.6m -Kho¶ng c¸ch cét: +Tõ m¸i giät gianh tr­íc ®Õn cét qu©n lµ 76cm +Cét qu©n ®Õn cét c¸i lµ 1.7m (mÆt tr­íc) +Cét c¸i ®Õn cét c¸i lµ 3.2m (gi÷a) +Cét c¸i ®Õn cét qu©n lµ 1.8m (mÆt sau) +Cét qu©n ®Õn m¸i hiªn sau lµ 80cm -KÕt cÊu bé v× kiÓu “gi¸ chiªng- chång

Các file đính kèm theo tài liệu này:

  • docĐình Bẳng Môn- Giá trị văn hóa, nghệ thuật.doc
Tài liệu liên quan