Đề tài Đổi mới cơ chế, chính sách đối với doanh nghiệp vừa và nhỏ nhằm thúc đẩy sự phát triển của chúng ở Việt Nam hiện nay

cã tû suÊt vèn ®Çu t­ trªn lao ®éng thÊp h¬n nhiÒu so víi doang nghiÖp lín cho nªn cã hiÖu qu¶ t¹o viÖc lµm cao. hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý, s¶n xuÊt ccña c¸c DNVVN gän nhÑ, c«ng t¸c ®iÒu hµnh mang tÝnh trùc tiÕp. Quan hÖ gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi qu¶n lý kh¸ chÆt chÏ. Sù ®×nh trÔ, thua lç, ph¸ s¶n cña c¸c DNVVVN ¶nh h­ëng rÊt Ýt, hoÆc kh«ng g©y lªn khñng ho¶ng kinh tÕ-x· héi, ®ång thíi Ýt chÞu ¶nh h­ëng bëi khñng ho¶ng kinh tÕ d©y truyÒn. Sù cÇn thiÕt cña nã cßn thÓ hiÖn qua c¸c vai trß vµ t¸c ®éng kinh tÕ x· héi. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá cã vÞ trÝ rÊt quan träng ë chç chóng ®a sè trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh . ë hÇu hÕt c¸c n­íc th× sè l­äng c¸c DNVVN chiÕm kho¶ng trªn d­íi 90% trong tæng sè c¸c doanh nghiÖp . Nã gãp phÇn trong sù t¨ng tr­ëng cña nÒn kinh tÕ vµ t¨ng thu nhËp quèc d©n . B×nh qu©n chiÕm kho¶ng trªn d­íi 50% GDP ë mçi n­íc . ë ViÖt nam theo ®¸nh gi¸ cña viÖn nghiªn cøu qu¶n lý kinh tÕ trung ­¬ng th× hiÖn nay khu vùc doanh nghiÖp võa vµ nhá cña c¶ nø¬c chiÕm kho¶ng 24% GDP . T¸c ®éng lín nhÊt cña DNVVN lµ gi¶i quyÕt mét sè l­îng lín chç lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo . DNVVN t¹o viÖc lµm cho kho¶ng 50-80%lao ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp dÞch vô. C¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá gãp phÇn lµm n¨ng ®éng nÒn kinh tÕ . Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng víi sè l­îng lín kÕt hîp víi chuyªn m«n ho¸, ®a d¹ng ho¸ mÒn dÎo , hoµ nhÞp víi ®ßi hái uyÓn chuyÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êngdo ®ã lµm n¨ng ®éng nÒn kinh tÕ. Khu vùc DNVVN thu hót ®­îc nhiÒu vèn nhµn dçi trong d©n c­ . do tÝnh chÊt nhá lÎ , dÔ ph©n t¸n ®i s©u vµo c¸c ngâ ng¸ch , b¶n , lµng vµ yªu cÇu sè l­îng vèn bá ra ban ®Çu cña doanh nghiÖp kh«ng nhiÒu nªn c¸c DNVVN lµ lùc l­îng quan träng ®Ó thu hót vèn trrrong d©n c­. Theo ­íc tÝnh sè tiÒn nhµn dçi trong d©n c­ nhiÒu gÊp vµi lÇn so víi vèn ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi vaß trong n¨m , do ®ã khi huy ®éng ®­îc nguån vèn ®ã th× DNVVN kµm t¨ng kh¶ n¨ng cña chÝnh m×nh vµ lµm nhÑ g¸nh nÆng vèn , lµm cho d©n tin lµm theo chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ nhµ n­íc. DNVVN cã vai trß lín trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ , ®Æc biÖt lµ khu vùc n«ng th«n . Do n­íc ta cã h¬n 80% s¶n xuÊt n«ng nghiÖp , trrong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tÊt yÕu ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu ViÖc c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn vµ ®i s©u vµo n«ng th«n sÏ lµ nh©n tè thóc ®Èy nã. C¸c DNVVN gãp phÇn quan träng trrong viÖc thùc hiÖn ®o thÞ ho¸ vµ phi tËp trung ho¸, thùc hiÖn ph­¬ng ch©m “ly n«ng bÊt ly h­¬ng” qua ®ã nã ph©n phèi lùcl­îng lao ®éng , gi¶m bít sè lao ®éng d­ thõa ë n¬i träng ®iÓm nh­ Hµ Néi , TpHCM . nã còng rót dÇn lùc l­îng lao ®éng lµm trrong nong nghiÖp chuyÓn sang c«ngnghiÖp vµ dÞch vô nh­ng vÉn sèng t¹i quª h­¬ng b¶n qu¸n . §ång hµnh víi nã lµ diÔn ra xu h­íng nh÷ng khu vùc tËp trung c¸c c¬ së c«ng nghiÖp m dÞch vô ngay ë n«ng th«n tiÕn dÇn lªn h×nh thµnh c¸c thÞ tø thÞ trÊn hay c¸c ®o thi nhá ®an xen gi÷a lµng quª ®ã lµ qu¸ tr×nh ®o thÞ phi tËp trung C¸cDNVVN lµ n¬i ­¬m mÇm cho c¸c tµi n¨ng trÎ kinh doanh , n¬i ®µo t¹o rÌn luyÖn c¸c doanh nghiÖp . Víi quy m« nhá nã sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp lµm quen víi m«i tr­êng kinh doanh cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy tÝnh c¹nh tranh vµ lo¹i trõ kÕt luËn II. Thùc tr¹ng cña c¸c DNVVN ë ViÖt nam 1. Nh÷ng yÕu kÐm cña DNVVN trong c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay BÊt kú nÒn kinh tÕ nµo dï lµ ë nh÷ng n­íc ph¸t triÓn ®Òu cã c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá . §i vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ , sù gia t¨ng sèDNVVN kµ xu thÕ cã tÝnh quy luËt. Ch¼ng h¹n nh­ ë Canada lµ mét trong 7 n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi sèDNVVN chiÕm h¬n 90% tæng sè c¸c doanh nghiÖp vµ 50% lùc l­îng lao ®éng . Cßn ë n­íc ta hiÖn nay , sè l­îng c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng t¨ng, nã tuyÓn dông hµng triÖu ng­êi chiÕm 49% lùc l­îng lao ®éng trrong tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp . C¸c DNVVN chiÕm 65,9% so víi tæng sè c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta , chiÕm 33,6%c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi . S¶n phÈm cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n (hÇu hÕt lµ DNVVN) kho¶ng 25-28%GDP . Nép ng©n s¸ch , chØ tÝnh riªng kho¶n thu thuÕ ngoµi quèc doanh hµng n¨m kho¶ng 30%thu thuÕ tõ khu vùc quèc doanh(thèng kª 1999) . Nã chiÕm 31% gi¸ trÞ gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh c«ng nghiÖp vµ 63% tæng l­îng vËn chuyÓn hµng ho¸ vµ hµnh kh¸ch . Song c¸c doanh nghiªp cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n , kinh doanh kh«ng æn ®Þnh , kÐm hiÖu qu¶, nã lµ do c¸c nuyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan sau. VÒ quan ®iÓm chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch Tr­íc ®©y, nhËn thøc vÒ vai trß vµ tÇm quan träng cña c¸c DNVVN ch­a râ rµng dÉn tíi sù ph¸t triÓn cña chóng mang tÝnh tù ph¸t , ch­a cã sù ®Þnh h­íng vµ hç trî tõ phÝa nhµ n­íc . Nh­ng t¹i §¹i héi §¶ng8 vµ gÇn ®©y lµ c«ng v¨n sè 681/CP-KTN cña chÝnh phñ ®· ®­a ra tiªu chÝ x¸c ®Þnh DNVVN , giao cho Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ lµm ®Çu mèi chñ tr× phèi hîp cïng víi c¸c Bé , ngµnh , ®Þa ph­¬ng tiÕp tôc nghiªn cøc hoµn trØnh ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch ph¸t triÓn DNVVN . §©y lµ b­íc tiÕn lín trong viÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng vµ c¸c kÕ ho¹ch cña §¶ng , chÝnh phñ vÒ c¸c DNVVN. Vèn vµ tÝn dông §Ó ®¸p øng nhu cÇu tÝn dông cña m×nh c¸c doanh nghiÖp vay vèn chñ yÕu tõ c¸c tæ chøc phi tµi chÝnh , th«ng th­êng tõ b¹n bÌ , ng­êi th©n hoÆc ng­êi cã tiÒn nhµn dçi víi møc l·i suÊt kh«ng chÝnh thøc th­êng gÊp 3 ®Õn 6 lÇn l·i suÊt ng©n hµng. Mét phÇn lµ do c¸c DNVVN khã cã thÓ vay ®­îc c¸c kho¶n tÝn dông ng¾n h¹n trung h¹n vµ dµi h¹n tõ c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông chÝnh thøc kh¸c. MÆt kh¸c nh÷ng kho¶n vay cã b¶o ®¶m hiÕm khi dµnh cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá. Nguyªn nh©n lµ do c¸c thñ tôc tÝn dông cña ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông cßn rÊt phøc t¹p, dÉn ®Õn chi phÝ dao dÞch cao, lµm cho c¸c kho¶n tÝn dông trë nªn qu¸ tèn kÐm ®èi víi c¸c DNVVN. Thªm n÷a c¸c ng©n hµng kh«ng muèn cho c¸c DNVVN vay v× cho DNVVN vay kho¶n kh«ng lín nh­ng møc ®é phøc t¹p cã thÓ lín h¬n ho¨ b»ng mét doanh nghiÖp lín vay do c¸c ng©n hµng sö dông cïng mét thñ tôc cho vay kh«ng cÇn ph©n biÖt quy m« cña doanh nghiÖp lín hay nhá. Vµ sî hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp lµ t­ nh©n do ®ã kh«ng an toµn cho vèn vay vµ mang l¹i Ýt lîi nhu¹an. Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng quy chÕ vÒ viÖc ký quü vµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ qu¸ cøng nh¾c lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc khi muèn vay vèn tÝn dông. * §Êt ®ai. §Êt ®ai cho c¸c ho¹t ®éng cña DNVVN cßn thiÕu, c¸c doanh nghiÖp gÆp nhiÌu khã kh¨n trong viÖc ®­îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt hoÆc hä gÆp khã kh¨n khi thuª ®Êt lµm trô së hoÆc nhµ m¸y. Nguyªn nh©n lµ do c¸c thñ tôc ®Ó ®­îc cÊp quyÒn sö dông ®Êt lµ kh«ng râ rµng vµ th­êng kh«ng c«ng nhËn cho c¸c DNVVN, ®Æc biÖt lµ ®Êt c«ng nghiÖp c¸c quyÒn mua b¸n, chuyÓn nh­îng, vµ cÇm cè quyÒn sö dông ®Êt ®Ó ký quü vèn cßn ch­a ®­îc chÊp nhËn. Theo ®iÒu tra 452 dù ¸n ®Çu t­ míi (1997) chØ cã 17 dù ¸n thuéc khu vùc t­ nh©n. Nã lµ mét ®iÒu r©t5s bÊt cËp ®èi víi DNVVN. Còng do nh÷ng khã kh¨n trong viÖc chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p, nªn vÉn cßn tån t¹i mét thÞ tr­êng ®Êt ®ai ®¸ng kÓ ho¹t ®éng mét c¸ch kh«ng chÝnh thøc vµ bÊt hîp ph¸p. * C«ng nghÖ_Kü thuËt. Theo ®¸nh gi¸ th× phÇn lín c¸c c«ng nghÖ do c¸c DNVVN sö dông lµ l¹c hËu. Lý do xuÊt ph¸t tõ viÖc vèn ®Çu t­ ®Çu vµo cña c¸c doanh nghiÖp rÊt thÊp so víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, h¬n n÷a c¸c DNVVN ®­îc x¸c ®Þnh víi tiªu chÝ vÒ vèn t­¬ng ®èi thÊp. C¸c doanh nghiÖp còng khã cã thÓ vay vèn dµi h¹n vµ trung h¹n cÇn thiÕt ®Ó chuyÓn ®æi, n©ng cÊp c«ng nghÖ. Bªn c¹nh ®ã , viÖc nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ ®¸nh thuÕ víi thuÕ suÊt cao. Trong khi ®ã doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi l¹i d­îc miÔn trõ. So víi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, c¸c DNVVN rÊt khã tiÕp cËn thÞ tr­êng c«ng nghÖ maý mãc thiÕt bÞ quèc tÕ do thiÕu c¸c th«ng tin vÕ thÞ tr­êng nµy vµ nhµ n­íc còng ch­a sö dông c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã kh¼ n¨ng cã thÓ tiÕp cËn víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó n©ng cao s¶n xuÊt. . Søc c¹nh tranh vµ tiÕp cËn v¬Ý thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi . S­c c¹nh tranh cña c¸c DNVVN vÉn cßn ë møc ®é rÊt thÊp nh­ng s¶n phÈm cña c¸c DNVVN ph¶i c¹nh tranh víi sè l­îng lín c¸c s¶n phÈm nhËp lËu víi gi¸ rÎ h¬n. §iÒu nµy lµ nguyªn nh©n c¸c DNVVN khã cã thÓ tiÕp cËn víi thÞ tr­êng thÕ giíi . Do h¹n chÕ vÒ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. ChÊt l­îng s¶n phÈm ®Çu ra cña c¸c DNVVN th­êng thÊp h¬n so víi c¸c hµng nhËp v× tr×nh ®é kü thuËt thÊp; kü n¨ng qu¶n lý kÐm do lh«ng ®­îc ®µo t¹o vµ thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lý hiÖn ®¹i. H¬n n÷a t×nh h×nh cËp nhËt th«ng tin nhanh vµ kÞp thêi , chÝnh x¸c ®Çy ®ñ vÒ thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÕ giíi ch­a ®­îc c¸c DNVVN ®¸nh gi¸ chÝnh x¸c dÊn ®Õn søc c¹nh tranh kÐm vµ bá lì nhiÒu c¬ héi kinh doanh. * Søc c¹nh tranh gi¶m trªn thÞ tr­êng trong n­íc. C¸c DNVVN gÆp nhiÒu khã kh¨n do nh÷ng thñ tôc ®iÒu kiÖn c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng ë thÞ tr­êng trong n­íc. Lý do xuÊt ph¸t tõ viÖc b¶n quyÒn vµ c¸c quyÒn së h÷u trÝ tuÖ kh¸c ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm chØnh do ®ã cã hµnh gi¶, hµng nh¸i cßn phæ biÕn. Ngoµi ra c¬ së s¶n xuÊt cña c¸c DNVVN trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cßn yÕu kÐm còng lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt ra ngay t¹i thÞ tr­êng trong n­íc. Bªn c¹nh ®ã sè l­îng c¸c trung t©m t­ vÊn vµ hç trî cho c¸c doanh nghiÖp cßn ch­a ®ñ. Kü n¨ng ®µo t¹o qu¶n lý. Kü n¨ng chuyªn m«n vµ qu¶n lý trong c¸c DNVVN cµn rÊt thÊp do nÒn kinh tÕ ®ang trong thêi kú chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng , tuy nhiªn kinh nghiÖm qu¶n lý theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng hiÖn ®¹i cßn thiÕu ch­a cã sù hç trî tµi chÝnh cña nhµ n­íc cho viÖc ®µo t¹o c«ng nh©n cho c¸c doanh nghiÖp. C¸c tr­êng ®µo t¹o qu¶n lý kinh doanh , qu¶n lý vµ ph¸p luËt thiªn h¼n vÒ lý thuyÕt h¬n lµ thùc hµnh . T×nh hinh c«ng nî . Mét hiÖn t­îng hiÖn nay lµ nhiÒu DNVVN, b¸n hµng co tr¶ chËm rÊt nhiÒu vµ khã thu håi vèn qua ®ã lµm chËm qu¸ tr×nh lu©n chuyÓn vèn vµ thÊt tho¸t vèn. T×nh tr¹ng nî khã ®ßi vµ sö dông chiÕm dông vèn lan réng d©y truyÒn gi÷a c¸c doanh nghiÖp nã lµ c¨n bÖnh trÇm kha vµ cµng ngµy cµng nghiªm träng . Do ®ã c¸c doanh nghiÖp ®ang ®øng tr­íc nguy c¬ ph¶i më réng hÖ thèng ph©n phèi ®Ó ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm. Theo mét cuéc kh¶o s¸t vÒ t×nh tr¹ng tµi chÝnh 300doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cña côc ThuÕ TpMCH ®· ph¸t hiÖn ra nhiÒu con sè ¶o ,cã250 doanh nghiÖp b¸o c¸o t×nh tr¹ng tµi chÝnh coa vèn ®iÒu lÖ ©m , thËm chÝ cã doanh nghiÖp trong sè nµy ©m h¬n 30 lÇn mµ vÉn ho¹t ®éng . Còng theo côc ThuÕ TpHCM qua ®ît ®¨ng ký kinh doanh cã ®Õn 1170 doanh nghiÖp kh«ng ®Õn®¨ng ký , thuéc t×nh tr¹ng chê gi¶i thÓ hoÆc cè t×nh kh«ng kª khai , 750 doanh nghiÖp ®­îc cÊp giÊy nh­ng kh«ng biÕt ®Þa ®iÓm ë ®©u , cßn ho¹t ®éng hay ®· ngõng ho¹t ®éng ( Thêi b¸o Kinh tÕ ViÖt Nam , Sè 45 ngµy 5/6/1999). Nhu cÇu ®µo t¹o ë cacDNVVN ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ ®óng . Trong viÖc ph¸t triÓn mét doanh nghiÖp th× viÖc ®µo t¹o ph¶i ®­îc ®­a lªn hµng ®Çu , viÖc ®µo t¹o c¸c c¸n bé qu¶n lý sÏ n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý , ®µo t¹o c«ng nh©n sÏ n©ng cao tay nghÒ dÔ tiÕp cËn víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i do ®ã mét doanh nghiÖp muèn tån t¹i vµ ph¸t triÓn tÊt yÕu ph¶i n©ng cao c«ng t¸c ®µo t¹o . Trong tÊt c¶ nh÷ng yÕu kÐm ®ã ®Òu t¸c ®éng rÊt xÊu ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp , cã nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn doanh nghiÖp ë hiÖn t¹i ,cã nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn mai sau . nh­ng yÕu tè ¶nh h­ëng tíi c¶ b©y giê vµ mai sau cña doanh nghiÖp ®ã lµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp vµ tr×nh ®é ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i cña c¬ chÕ qu¶n lý DNVVN vµ nguyªn cña sù tån t¹i . a. Tån t¹i c¬ chÕ qu¶n lý Vai trß cña nhµ n­íc ®èi víi foanh nghiÖp , trong ®ã cã c¶ DNVVN ®­îc thÓ hiÖn qua c¸c chøc n¨ng cña qu¶n lý nhµ n­íc .§ã lµ t¹o lËp m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng , ®Þnh h­íng , h­ính hÉn , ®iÒu tiÕt , hç trî vµ kiÓm so¸t. Trong ®ã c¬ chÕ chÝnh s¸ch®èi víi c¸c doanh nghiÖp ,®Æc biÖt lµ c¸c DNVVN ®­îc ®Èy m¹nh , tuy nhiªn vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ sau : ThiÕu nh÷ng v¨n bÈn ph¸p luËt mang tÝnh chÊt ®Þnh h­íng . Nhµ n­íc ch­a cã luËt c¬ b¶n vÒ DNVVN , còng nh­ c¸c v¨n b¶n chÝnh thøc ®Þnh h­íng ph¸t triÓn DNVVN vµo nh÷ng ngµnh nghÒ nµo lµ chñ yÕu . SAu 3 n¨m ®æi míi , Nhµ n­íc míi ban hµnh ®­îc luËt nh­ LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n ,LuËt c«ng ty , LuËt thuÕ doanh thu , LuËt thuÕ lîi tøc vµ mét sè luËt kh¸c cã liªn quan ®Õn doanh nghiÖp nãi chung . C¸c LuËt quan träng nh­ LuËt khuyyÐn khÝch ®Çu t­, LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp ... ,còng míi ®­îc ban hµnh , ch­a cã luËt riªng cho c¸c DNVVN . §èi víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi , kÓ c¶ nh÷ng n­íc trong khu vùc hä ®Òu cã nh÷ng xhÝnh s¸ch riªng cho cc¸ DNVVN . Mét sè n­íc nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc, Ma-lai-xi -a, in-do nª-si-a,®· ban hµnh “LuËt c¬ b¶n cho c¸c doanh nghiÖp nhá”. Nã x¸c ®Þnh râ quy m« vèn , lao ®éng cho tõng lo¹i h×nh s¶n xuÊt kinh doanh , x¸c ®Þnh râ ngµnh nghÒ lÜnh vùc ­u tiªn , ngµnh nghÒ dµnh riªng cho c¸c DNVVN , chÝnh s¸ch ­u ®·i vÒ vèn tÝn dông ,trong ®ã quy ®Þnh tØ lÖ b¾t buéc ®èi víi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng , tæ chøc tÝn dông b¾t buéc ph¶i cho doanh nghiÖp võa vµ nhá vay ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh . Qua ®ã ta thÊy viÖc thiÕu nh÷ng v¨n b¶n cã tÝnh chÊt ®Þnh h­íng quan träng , cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp Tõ sau khi ®æi míi nhµ n­íc ta ®· cã nh÷ng chÝnh s¸ch dµnh riªng cho c¸c doanh nghiÖp ,c¸c c¬ së s¶n xuÊt Ýt vèn (NghÞ ®Þnh 66/H§BT)... nh­ng chÝnh s¸c ®ã ch­a g©y ®­îc lßng tin , vµ ch­a cã tÝnh æn ®Þnh l©u dµi . c¸c DNVVN vµ doanh nghiÖp t­ nh©n mÆc c¶m lµ phô thuéc vµo nhµ n­íc tr­íc mçi lÇn thay ®æi chÝnh s¸ch , phÇn thiÖt thuéc vÒ chñ doanh nghiÖp cho nªn c¸c chá doanh nghiÖp khong d¸m ®Çu t­ lín , hoÆc ®Çu t­ th× c©n nh¾c xem ®Çu t­ vµo ngµnh nµo ®Ó thu ®­îc lîi nhanh , khi chÝnh s¸ch thay ®æi thi ®· cã thÓ thu håi vèn . §iÒu nµy cho thÊy c¸c chÝch s¸ch cña nhµ n­íc ch­a cã chiÕn l­îc ®Þnh h­ính cho t­¬ng lai c¸c doanh nghiÖp , nã chØ gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tr­íc m¾t , do ®ã t¹o nªn t©m lý lo ©u cho c¸c chñ doanh nghiÖp . Trong ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt mçi khi chÝnh s¸ch thay ®æi th× buéc chñ s¶n xuÊt ph¶i thay ®æi ngµnh hµng , dÉn ®Õn sù thay ®æi c«ng nghÖ ra rÊt tèn kÐm , do ®ã sù ra ®êi cña c¸c v¨n b¶n luËt cã tÝnh chÊt ®Þnh h­íng lµ rÊt quan träng nã mang tÝnh chÊt ph¸p ly cao . Do ch­a cã luËt , chÝnh s¸ch quy ®Þnh vÒ ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh ­u tiªn cho c¸c DNVVN , cho nªn khi ra ®êi cac doanh nghiÖp ph¶i ®­¬ng ®Çu c¹ch tranh víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp , kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp lín . V× vËy t×nh tr¹ng sím bÞ ph¸ s¶n lµ ®iÒu khã tr¸nh khái víi DNVVN. §iÒu nµy ®· ®­îc chøng minh ë c¸c n­íc c«ng nghiªp ph¸t triÓn, nÕu kh«ng cã chÝnh s¸ch ­u tiªn th× tØ lÖ doanh nghiÖp nhá sau 1-2 n¨m ho¹t ®éng bÞ ph¸ s¶n lªn tíi 50-60% (Anh 66%, 1969) .Nh­ng ë nh÷ng n­íc cã chÝnh s¸ch , luËt dµnh riªng cho c¸c DNVVN nh­ NhËt B¶n, Hµn Quèc ­u ®·i tÝn dông cho ngµnh nghÒ lÜnh vùc ­u tiªn hoÆc dµnh riªng , buéc c¸c doanh nghiÖp lín ph¶i triÓn khai c¸c hî ®ång phô cho c¸c doanh nghiÖp th× tØ lÖ DNVVN bÞ ph¸ s¶n sau 1-2 n¨m ho¹t ®éng lµ tõ 10-18%. HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cã chÝnh s¸ch ch­a ®ång bé , mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt ®· ban hµnh nh­ng ch­a ®­îc thùc hiÖn tèt . Sau n¨m 1986 , mét sè ®Þnh h­íng ph¶ttiÓn kinh tÕ , phï häp víi diÒu kiÖn thùc tÕ cña ViÖt Nam , mét ®Êt n­íc n«ng nghiÖp l¸c hËu s¶n xuÊt mang tÝnh chÊt tù cung tù cÊp lµ chñ yÕu chuyÓn sang s¶n xuÊt hµng ho¸ víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ .§¶ng vµ nhµ n­íc ®· x¸c ®Þnh viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ gÊn liÒn víi viÖc ph¸t triÓn c¸c DNVVN . MÆc dï ®· cã luËt khuyÕh khÝch ®Çu t­ trong n­íc nh­ng qu¸ tr×nh thùc hiÖn cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n ®iÒu ®ã ¶nh h­ëng kh«ng nhá , ®Æc biÖt lµ c¸c DNVVN . Thùc tÕ cho thÊy , khi n­íc ta ®· co luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi , ®· khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo n­íc ta , nh­ng sè dù ¸n ®­îc më ra rÊt chËm , quy m« bÐ, mang tÝnh chÊt th¨m dß , gi÷ chç , hoÆc ®Çu t­ vµo lÜnh vùc cã kh¶ n¨ng thu håi vèn nhanh, do hä sî chÝnh s¸ch cña ta thay ®æi hä sÏ kh«ng thÓ thu vèn ®­îc . Mét sè chÝnh s¸ch ban hµnh nh­ng vÉn ch­a ®i vµo cuéc sèng v× cã sù m©u thuÉn ®ång bé gi÷a c¸c kh©u , ®iÒu ®ã kh«ng nh÷ng ¶nh h­ëng tíi doanh nghiÖp mµ cßn ¶nh h­ëng tíi sù gi¸m s¸t , kiÓm so¸t cña nhµ n­íc . Mét chÝnh s¸ch ra ®êi ph¶i xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh thùc tiÔn cña ®Êt n­íc, tõ vÜ m« . Trong khi ®ã kh«ng Ýt nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt , chÝnh s¸ch kh«ng ®­îc thùc hiÖn tèt nh­ Ph¸p lÖnh KÕ to¸nvµ thèng kª , Ph¸p lÖnh b¶o hé lao ®éng , ®¨ng ký kinh doanh ngµnh nghÒ ®ã lµ do c¸c nguyªn nh©n sau: LuËt ph¸p chÝnh s¸ch cßn nhiÒu ®iÓm xa rêi víi thùc tÕ cña doanh nghiÖp , c¸c lo¹i thuÕ ®¸nh chång chÐo nhau , kh«ng cã sù ph©n biÖt vÒ quy m« doanh nghiÖp . + ý thøc tù gi¸c trong viÖc thùc hiÖn luËt lÖ , chÕ ®é chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c DNVVN cßn h¹n chÕ , t×nh h×nh ®¨ng ký mét ®»ng kinh doanh mét nÎo cßn phæ biÕn. + Tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt ch­a tèt C¬ chÕ qu¶n lý ch­a t¹o ®­îc m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi , cho c¸c doanh nghiÖp v­ît qua ®­îc c¸c khã kh¨n vÒ tµi chÝnh , kÜ thuÊt vµ thÞ tr­êng . + H¹n chÕ vÒ tµi chÝnh : béc lé qua sù kh«ng hoµn thiÖn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh ë n­íc ta ®Æc biÖt lµ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng , tæ chøc tÝn dông . c¸c thñ tôc xin vay cßn phøc t¹p vµ ph¶i thÕ chÊp b»ng tµi s¶n cè ®Þnh , ®oa lµ mèt ®iÒu rÊt khã víi doanh nghiÖp míi ho¹t ®éng + H¹n chÕ vÒ thÞ tr­êng:®©y lµ vÊn ®Ò nan gi¶i cña c¸c doanh nghiÖp lµ thiÕu chiÕn l­îc vÒ thÞ tr­êng, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng bµi b¶n . Nhµ n­íc ch­a ®­a ra nhiÒu tæ chøc dÞch vô , t­ vÊn vÒ th«ng tin thÞ tr­êng , thiÕu c¸c hiÖp héi t­ vÊn cña chÝnh hä . Do ®ã c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng bÞ giíi h¹n bëi c¸c thÞ tr­êng ®Þa ph­¬ng lµ chñ yÕu, sù v­¬n ra n­íc ngoµi cßn qu¸ Ýt . NhiÒu cuéc ®iÒu tra ë ®ång b»ng s«ng Hång cho thÊy 70-80% s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc tiªu thô t¹i ®Þa ph­¬ng v× hä kh«ng n¾m ®­îc thÞ tr­êng ngoµi tØnh nªn kh«ng d¸m xuÊt hµng sang tØnh kh¸c . + H¹n chÕ kÜ thuËt:Tr×nh ®é trang bÞ kÜ thuËt cña c¸c DNVVN cßn rÊt thÊp , phÇn lín vÉn lµ thñ c«ng, h¬n 2/3 c¸c doanh nghiÖp sö dông m¸y mãc thiÕt cò do c¸c c¬ së quèc doanh thanh lý hoÆc tù chÕ t¹o Vèn, lao ®éng, c«ng nghÖ, kÜ thuËt, thÞ tr­êng lµ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ cña DNVVN khi míi t¹o dùng vµ cho ®Õn c¶ qu¸ tr×nh tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp , do ®ã cÇn sù hç trî cÇn thiÕt cña chÝnh chñ . HÖ thèng tæ chøc qu¶n lý DNVVN ®æi míi chËm ,ch­a phï hîp. + ViÖc ph©n cÊp, qu¶n lý doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi chung, DNVVN nãi riªng theo tõng ngµnh , tõng ®Þa ph­¬ng tá ra kh«ng phï hîp v¬id xu thÕ vËn ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng dÉn ®Õn sù mÊt b×nh ®¼ng trong viÖc hêng dÉn ®Õn sù mÊt b×nh ®¼ng trong viÖc huy ®éng vèn vµ lùa chän lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh. + ViÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, ®Æc biÖt lµ DNVVN th× võa bu«ng láng võa phøc t¹p tuú thuéc vµo tõng ®Þa ph­¬ng. + C¬ quan qu¶n lý vµ c¸n bé qu¶n lý ch­a thùc sù ®æi míi kÞp víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña DNVVN. Nãi chung hÖ thèng qu¶n lý DNVVN cßn ph©n t¸n , thiÕu thèng nhÊt, chËm ®æi míi. b. Nguyªn nh©n cña sù tån t¹i. Sù h¹n chÕ cña c¬ chÕ qu¶n lý DNVVN lµ do nhiÒu nguyªn nh©n, cã nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kinh tÕ, cã nguyªn nh©n chñ quan thuéc vÒ c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vµ qu¶n lý DNVVN. + Ch­a nhËn thøc ®óng vµ ®Çy ®ñ vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc thiÕt lËp khu«n khæ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch ®èi víi DNVVN. + NhËn thøc thiªn kiÕn vÒ c¸c DNVVN ¶nh h­ëng tíi viÖc x©y dùng c¸c ch­¬ng tr×nh hç trî ph¸t triÓn. Trong mét thêi gian dµi n­íc ta say s­a víi m« h×nh kinh tÕ quy m« lín, hiÖn ®¹i dùa trªn mét nÒn t¶ng thÊp kÐm do ®ã ®· dÉn ®Õn sù ®×nh trÖ trong nÒn kinh tÕ. LÞch sö cho thÊy r»ng muèn lªn ®­îc ®Ønh cao h¬n th× ph¶i ®i tõ c¸i thÊp h¬n, sù nãng véi chñ quan sÏ khã ®i ®Õn thµnh ®¹t ph¸t triÓn kinh tÕ do ®ã thÊy ®­îc tÇm quan träng khi ph¸t triÓn c¸c DNVVN. + Tæ chøc thùc hiÖn cøng nh¾c, kh«ng phï hîp víi t×nh h×nh ®Þa ph­¬ng s¶n xuÊt. ViÖc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc mang Ýnh chÊt ®Ëp khu«n do ®ã nã mang l¹i nhiÒu bÊt lîi cho DNVVN. trong xu h­íng chung lµ qu¶n lý doanh nghiÖp b»ng ph¸p luÊt , do ch­a cã hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch ®ång bé th× vËn dông kh¸c nhau lµ kh«ng tr¸nh khái. HiÖn t­îng qu¶n lý “cøng” nh­ thêi gian chê xÐt duyÖt dµi, bé m¸y qu¶n lý thiÕu n¨ng lùc, cßn quan liªu dÉn ®Õn hiÖn t­îng ho¹t ®éng ngoµi ph¸p luËt . + Tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp. §©y còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng ®­îc quan t©m ë tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ DNVVN. HiÖn nay ®éi ngò qu¶n lý cña doanh nghiÖp ch­a ®ñ n¨ng lùc, ch­a thÓ am hiÓu vÒ thÞ tr­êng vµ n¾m b¾t ®­îc tr×nh ®é qu¶n lý míi. Víi nh÷ng h¹n chÕ vµ tån t¹i ®ã nã sÏ k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c¸c DNVVN. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy ®¶ng vµ nhµ n­íc ta ph¶i ®­a ra nh÷ng ®­êng lèi, ®Þnh h­íng, hç trî c¸c doanh nghiÖp nh­ sau: II. Sù ®æi míi ë c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cho c¸c DNVVN ë ViÖt Nam. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý. Hoµn thiÖn vµ ban hµnh khung khæ ph¸p lý cho c¸c DNVVN ho¹t ®éng. ë hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ta ®Òu thÊy cã c¸c bé luËt riªng cho c¸c DNVVN. Do ®ã viÖc x©y dùng mét hÖ thèng v¨n b¶n, bé luËt dµnh riªng cho c¸c DNVVN lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Trøoc m¾t cÇn hoµn thiÖn h¬n n÷a hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hÞn hanh vµ tham kh¶o mét sè bé luËt cña c¸c n­íc ASEAN trong tÝnh ®Æc thï cña ViÖt Nam. C¸c v¨n b¶n ph¶i ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh l©u dµi, Ýnh ®ång bé, thèng nhÊt ®Ó c¸c doanh nghhiÖp yªn t©m ®Çu t­ s¶n xuÊt. C¸c thñ tôc hµnh chÝnh. Thñ tôc hµnh chÝnh lu«n lµ vÊn ®Ò nhøc nhèi cña doanh nghiÖp, do ®ã chÝnh phñ ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p triÖt ®Ó vµ liªn tôc t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt cho c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong ®ã chó ý c¸c thñ tôc: ®¨ng ký thµnh lËp vµ ®¨ng ký kinh doanh, thñ tôc ®Êt , thñ tôc vay vèn tÝn dông, thñ tôc xuÊt nhËp khÈu. Thµnh lËp côc vµ c¬ quan ph¸t triÓn DNVVN. ViÖc tËp hîp c¸c DNVVN l¹i trong mét tæ chøc qu¶n lý thùc thi c¸c chÝnh s¸ch, kiÕn nghÞ, c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn DNVVN lµ nªn lµm ... c¬ quan nµy sÏ thèng nhÊt qu¶n lý c¸c DNVVN trªn ph¹n vi c¶ n­íc. + ChÊn chØnh vµ h×nh thµnh c¸c tæ chøc cung cÊp dÞch vô cho c¸c DNVVN. ViÖc tæ chøc c¸c c¬ quan cung cÊp th«ng tin, t­ vÊn vµ dÞch vô lµ vÊn ®Ò quan träng ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ lµ nhu cÇu bøc thiÕt cña DNVVN, gióp hä n¾m ®­îc c¸c th«ng tin kinh tÕ, th«ng tin thÞ tr­êng mét c¸ch nhanh nhÊt nh¨mf ®em l¹i hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cao h¬n cho c¸c DNVVN. KiÕn nghÞ ®èi víi c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý kinh tÕ vÜ m«: - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp: cã chÝnh s¸ch söa ®æi hîp lý c«ng b»ng víi mäi doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ, chÝnh s¸ch trî gi¸ xuÊt khÈu b¶o hé s¶n xuÊt. - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝn dông: ®¶m b¶o c¸c DNVVN ®­îc vay vèn nh­ mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Bµi bá ®èi sö ­u ®·i vÒ vay nî xo¸ nî, gi·n nî ®èi víi c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n..., më réng c¸c h×nh thøc tÝn dông, thµnh lËp c¸c hÖ thèng b¶o hµnh b¶o hiÓm tÝn dông cho c¸c DNVVN. D¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc ng©n hµng ®Æc biÖt lµ vÒ cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n. - Hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch thuÕ: tr¸nh sù trïng lÆp vÒ thuÕ, c¸c v¨n b¶n vÒ thuÕ cÇn ph¶i râ rµng, nhÊt qu¸n æn ®Þnh, gi¶i quyÕt sù bÊ b×nh ®¼ng vÒ nghÜa vô thuÕ gi÷a c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch c«ng nghÖ ®µo t¹o: ChÝnh phñ cÇn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®Ó hç troqj ®æi mí c«ng nghÖ, hç trî ®µo t¹o nguån nh©n lùc cho c¸c DNVVN nh»m cã c¸c c¸n bé qu¶n lý vµ c«ng nh©n cã t×nh ®é cao. ChÝnh phñ cÇn më thªm trung t©m ®µo t¹o. - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­. - Hoµn thiÖn chÝnh s¸ch thÞ tr­êng: Do thÞ tr­êng lµ n¬i c¸c doanh nghiÖp mua b¸n trao ®æi hµng ho¸, c«ng nghÖ... do ®ã nhµ n­íc ph¶i më cöa thÞ tr­êng h¬n n÷a ®Ó khuyÕn khÝch snr xuÊt. Tãm l¹i khi ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc c¸c thµnh tùu kinh tÕ thÞ ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch toµn diÖn h¬n, c¶ trøoc m¾t vµ l©u dµi ®èi víi c¸c DNVVN. ChÝnh s¸ch hç trî c¸c DNVVN. Do vai trß rÊt quan träng cña c¸c DNVVN, do ®ã sù ph¸t triÓn nã lµ yÕu tè tÝch cùc ®Ó ph¸t triÓn vµ æn ®Þnh tÕ x· héi. §¶ng vµ nhµ n­íc ®· hç trî mét c¸ch rÊt tÝch cùc víi c¸c DNVVN vÒ mÆt tÝn dông, ®Êt ®ai, thÞ tr­êng lao ®éng... Tuy nhiªn hiÖu qu¶ thÊp, lîi nhuËn thÊp, t¨ng tr­ëng chñ yÕu ®Çu t­ vµ nî nÇn. Trong sè kho¶ng 34.000 doanh nghiÖp ngoµi nhµ n­íc ®ang ho¹t ®éng hiÖn nay cã kho¶ng 95% doanh nghiÖp cã vèn d­íi 5 tû hoÆc lao ®éng d­íi 200 ng­êi. C¸c doanh nghiÖp nµy vÒ chÝnh s¸ch, hiÖn còng ®­îc h­ëng sù hç trî vÒ ®Çu t­, nh­ng thùc tÕ rÊt Ýt cã thÓ tiÕp cËn vµ ®­îc h­ëng sù hç trî nµy. Ngay b¶n th©n c¸c DNVVN lµ c¸c ®èi t­îng cã thÓ tiÕp cËn dÔ dµng víi c¸c ­u ®·i ®Çu t­ còng chØ chØ míi ®¹t tû lÖ khiªm tèn. N¨m 1998 gi¶i quyÕt ®­îc 124 dù ¸n, n¨m 1999 lµ 165 dù ¸n cho 83 doanh nghiÖp trong tæng sè gÇn 2000 doanh nghiÖp do trung ­¬ng qu¶n lý. Do ®ã cÇn ®a d¹ng ho¸ sù hç trî cho c¸c DNVVN ë c¸c mÆt, nhanh chãng x©y dùng ch­¬ng tr×nh hç trî cô thÓ ®èi víi c¸c DNVVN. C¸c ch­¬ng tr×nh chØ nªn tËp trung trong mét sè nh÷ng lÜnh vùc cÇn thiÕt tuú vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ. HiÖn nay cã tíi h¬n 50% c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµ dÞch vô do vËy rÊt kh«ng cÇn thiÕt cã c¸c biÖn ph¸p hç trî vµ khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®µu t­ vµo lÜnh vùc nµy. HiÖn t¹i c¸c lÜnh vùc cÇn ®­îc ­u tiªn lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ x©y dùng h¹ tÇng n«ng th«n. §èi t­îng thùc hiwnj c¸c triÓn khai c¸