Đề tài Hiện trạng tài nguyên rừng Việt Nam

ha, chiếm 41, 6% diện tích tự nhiên toàn vùng) kế đến là vùng Bắc Trung bộ và Duyên hải Nam Trung bộ (khoảng 2, 8 triệu ha, chiếm 29, 4% diện tích tự nhiên 2 vùng này). Ngoài tài nguyên gỗ, rừng Việt Nam cũng rất giàu có về các loài tre nứa ( khoảng 40 loài có ý nghĩa thương mại, và khoảng 4 tỷ cây tre nứa ); Song mây có khoảng 400 loài được sử dụng làm bàn ghế, dụng cụ gia đình; hằng năm khai thác khoảng 50.000 tấn.Theo điều tra của cục Kiểm lâm, hệ thực vật Việt Nam rất phong phú với 12.000 loài thực vật có mạch (đã định tên được khoảng 7.000 loài), 620 loài nấm, 820 loài rêu. Hơn 2.300 loài thực vật đã được sử dụng làm lương thực, thực phẩm, thuốc chưa bệnh, thức ăn gia súc, lấy gỗ, tinh dầu, vật liệu xây dựng. Hệ thực vật Việt Nam có mức độ đặc hữu cao, tập trung ở 4 vùng chính là Hoàng Liên Sơn. Trong đó có một số loài quý hiếm như: gõ đỏ, gụ mật, hoàng liên chân gà, pơ mu…Nhiều loài cây có chất thơm, tanin, tinh dầu và dầu béo. Ngoài ra rừng con cung cấp nhiều laọi sản phẩm quý khác như cánh kiến, nấm, mật ong, hoa lan, thịt thú rừng...Nhiều loài cây đặc hữu như lim, săng lẻ, tô hạp là những cây thường xanh. Dây leo và cây nửa phụ sinh có khoảng 750 loài, thường trong họ Na, họ Gắm. Cây phụ sinh có hơn 600 loài thuộc các họ phong lan, họ Mã tiền. Cây kí sinh có khoảng 50 loài thuộc họ tầm gửi, họ đàn hương. Hiện nay, có rất nhiều loài thực vật quý hiếm có nguy cơ bị tuyệt chủng cần được bảo vệ như: cẩm lai, trầm hương ở Bạch Mã, sam bông, thông tre ở Tam Đảo... Hệ động vật cũng rất phong phú với khoảng 280 loài thú, 828 loài chim, 180 loài bò sát, 80 loài lưỡng cư, 471 loài cá nước ngọt, khoảng 2.500 loài cá biển và 5.500 loài côn trùng. mức độ đặc hữu rất cao: 78 loài và loài phụ thú, hơn 100 loài và loài phụ chim, 7 loài linh trưởng là những loài đặc hữu đẹp của Việt Nam. Trong thế kỷ XX, 10 loài thú mới đã được phát hiện trên thế giới thì tại nước ta 4 loài: sao la, mang lớn, mang Trường Sơn, mang Pù Hoạt. Các loài động vật quý hiếm như: báo gấm, voọc quần đùi trắng ở Cúc Phương, gà lôi hồng tía, trĩ sao ở Bạch Mã....... II.Nguyên nhân chính làm suy thoái rừng Việt Nam: Việt Nam đã và đang cố gắng trong việc bảo vệ rừng và đa dạng sinh học nhưng việc suy thoái rừng và đa dạng sinh học vẫn đang diễn ra một cách mạnh mẽ ở nhiều nơi. Nguyên nhân có nhiều và có thể chia ra làm hai loại: Nguyên nhân trực tiếp và nguyên nhân sâu xa. Nguyên nhân trực tiếp: Sự mở rộng đất nông nghiệp: Mở rộng đất canh tác nông nghiệp bằng cách lấn sâu vào đất rừng là một nguyên nhân quan trong nhất làm suy thoái đa dạng sinh học. Trong tổng diện tích rừng mất hằng năm thì khoảng 40- 50% là do đốt nương làm rẫy. Việc phát triển trồng cây công nghiệp một cách thiếu kế hoạch như cà phê, tiêu ở các tỉnh thuộc Tây Nguyên và Đông Nam Bộ đang phá huỷ nhiều khu rừng nguyên thuỷ ở đây. Khai thác gỗ: Trong giai đoạn từ năm 1986 đến 1991, các lâm trường quốc doanh đã khai thác trung bình 3,5 triệu mét khối gỗ mỗi năm và nếu quy ra diện tích đất thì bằng 80.000 ha rừng, đó là chưa nói đến hậu quả của nạn khai thác trộm gỗ xảy ra khắp mọi nơi, thậm chí cả trong các khu bảo tồn. Kết quả là rừng đã bị suy giảm nhanh chóng cả về diện tích lẫn chất lượng. Khai thác củi: Trong phạm vi toàn quốc, 90% năng lượng dùng cho gia đình, là các sản phẩm từ thực vật. Hàng năm, một lượng củi khoảng 21 triệu tấn được khai thác từ rừng để phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt trong gia đình. Lượng củi này nhiều gấp lần lượng gỗ xuất khẩu hàng năm. Khai thác các sản phẩm ngoài gỗ: Khoảng 2.300 loài thực vật đã cho các sản phẩm ngoài gỗ như song, mây, tre, nứa, lá các loại, cây thuốc, dầu, nhựa... được sử dụng trong gia đình, bán và xuất khẩu. Nhiều loại động vật hoang dã cũng đang bị khai thác mạnh mẽ cho mục đích xuất khẩu. Cháy rừng: Trong khoảng 9 triệu hecta rừng hiện nay, thì 56% có khả năng bị cháy trong mùa khô. Trunh bình hàng năm có khoảng 20.000-100.000 ha rừng bị cháy, nhất là ở các vùng cao nguyên và miền Trung. Buôn bán các loài quý hiếm: Tình trạng khai thác, buôn bán trái phép, xuất khẩu các loại gỗ quý hiếm, các loại động vật hoang dã, vi phạm pháp lệnh bảo vệ rừng trong những năm vừa qua xảy ra ở mức độ khá nghiêm trọng. Nguyên nhân sâu xa: Tăng dân số: Tăng dân số nhanh là một trong những nguyên nhân chính là suy thoái đa dạng sinh học ở miền núi. Sự gia tăng dân số đòi hỏi tăng nhu cầu sinh hoạt và các nhu cầu thiết yếu khác, nhất là tài nguyên đất cho sản xuất nông nghiệp. Sự gia tăng về mật độ dân đã dẫn đến nạn phá rừng và sự suy thoái nghiêm trọng về các hệ sinh thái và tài nguyên thiên nhiên. Sự di dân: Từ những năm 1960, Chính phủ đã động viên khoảng 1 triệu người từ vùng đồng bằng lên khai hoang và sinh sống ở các miền núi. Cuộc vận động này đã làm thay đổi cơ cấu dân số và tập quán canh tác ở miền núi. Từ những năm 1990, đã có nhiều đợt di cư tự do từ các tỉnh phía Bắc và Bắc Trung Bộ vào các tỉnh phía Nam. Gần đây người di cư tự do từ các tỉnh vùng núi phía Bắc di cư vào cao nguyên miền Trung và miền Đông Nam Bộ đã phá nhiều rừng để trồng lúa, trồng cà phê và các cây công nghiệp khác. Nhiều người vẫn tưởng dân cư miền núi thưa thớt, nhưng hiện nay mật độ trung bình là 75 người/km2, trong khi diện tích đất có khả năng canh tác nông nghiệp ở đây vốn dĩ đã rất hạn hẹp và ngày càng bị suy thoái. Sự nghèo đói: Với khoảng 80% dân số sống ở nông thôn, Việt Nam là một nước nông nghiệp phụ thuộc và tài nguyên thiên nhiên. Đất nông nghiệp ở nhiều nơi thiếu nghiêm trọng và nhiều người phải sống dựa vào rừng, đời sống rất thấp, khoảng 50% gia đình thuộc vào diện đói nghèo. Vì thiếu ruộng, thiếu vốn đầu tư, những người nghèo đói thường phải đến sinh sống tại những nơi không thuận lợi, phải bóc lột đất và tài nguyên thiên nhiên để duy trì cuộc sống làm cho các loại tài nguyên này bị suy thoái nhanh chóng. Tập quán du canh du cư: Du canh là tập quán sản xuất nông nghiệp lâu đời của nhiều dân tộc ít người của Việt Nam. Có khoảng 9 triệu người thuộc 50 dân tộc ít người ở Việt Nam có tập quán du canh. Do tăng dân số mà tập quán du canh đã trở thành một nguyên nhân quan trọng làm mất rừng, thoái hoá đất và kết quả là đã tạo nên cả một vùng đất trống, đồi núi trọc rộng lớn như hiện nay... Chương III: Giải pháp quản lý và sử dụng bền vững tài nguyên rừng I.Các biện pháp quản lý và phát triển tài nguyên rừng trên thế giới: Ngày nay bảo vệ và phát triển bền vững tài nguyên rừng đang được đặt ra như một yêu cầu cấp bách cho nhiều quốc gia và trên toàn cầu. Trên nguyên lý chung của sự phát triển bền vững, tính bền vững của rừng được đánh giá dựa trên sự ổn định về diện tích , khả năng cung cấp gỗ và chất lượng gỗ, về chức năng bảo tồn đa dạng sinh học, về mặt sinh thái, về tính bền vững của kinh tế xã hội và bảo đảm việc làm cho con người. Rừng được coi là nguồn tàu nguyền có khả năng tái tạo. Nếu khái thác hợp lý sẽ bảo đảm việc sử dụng bền vững nguồn tài nguyên quý giá này. Khai thác hợp lý tài nguyên rừng được hiểu là quá trình khai thác luôn nằm trong giới hạn cho phép của khả năng tái sinh của rừng.Bảo đảm cho sự khai thác ổn định lâu dài đồng thời vẫn duy trì được các tính năng của rừng về cung cấp tài nguyên, phòng hộ môi trường, bảo đảm sinh thái cảnh quan cũng như tính đa dạng sinh học vốn có của rừng.Chính vì vậy mà những biện pháp quản lý tài nguyên rừng là nhằm bảo vệ nguồn tài nguyên vốn có trong rừng, trước hết là nguồn tài nguyên sinh học và BVMT.Trong một số trường hợp sẽ bao goòm các mục đích cho sản xuất lâm nghiệp xã hội,cung cấp củi, gỗ,lương thực thực phẩm. Dù trong điều kiện nào thì quan trọng nhất là phải xác định được sự phù hợp giữa lợi ích trước mắt của nhân dân địa phương và lợi ích quốc gia lâu dài. Phát triển tài nguyên rừng không chỉ phụ thuộc đơn thuần vào quẩn lý rừngmà còn là vấn đề kinh tế xã hội của mỗi vung, mỗi quốc gia.Do vậy mỗi quốc gia cần có những chính sách riên phù hợp với điều kiện thức tế của họ.Một số biện pháp chung có thể tạp trung vào những khía cạnh sau: Quản lý tốt hơn các nguồn tài nguyên rừng hiện còn và trồng rừng mới Áp dụng các biện pháp nhằm hạn chế việc chặt phá rừng.Tăng cường trồng rừng và cây công nghiệp phù hợp,phát triển hình thức nông lâm kết hợp những vùng bắt buộc phải trồng cây nông nghiệp trên ýât dốc. Nâng cao hiệu suất sử dụng củi đốt,phát triển khí sinh học và sử dụng NLMT. Thâm canh cây công nghiệp và tạo việc làm mới để phát triển nông thôn, giảm sức ép của sản xuất nông nghiệp đối với đất rừng còn lại.Việc bảo vệ rừng phải đi đôi với bảo tồn,phục hồi với trồng rừng và quản lý buôn bán gỗ nhằm PTBV tài nguyên rừng.Việc áp dụng một giải pháp đơn lẻ nào đó sé khôgn có khả năng giải quyết được vấn đề này,dù chỉ lamg chậm một cách có ý nghĩa việc phá rừng hiện nay.Trong quá trình áp dụng giải pháp bảo vệ rừng ,cần chú ý bảo đảm quyền lợi của những người dân bản xứ với nền văn hoá,lối sống và kiến thức bản địa của họ. Thành lập khu bảo tồn thiên nhiên và các vườn quốc gia Đây được coi là biện pháp quan trọng nhằm bảo vệ nguồn tài nguyên rừng,trước hết là tài nguyên sinh vật.Tuy vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên có những yêu cầu riêng nhưng đều được xây dựng trên cơ sở bảo tồn sự ĐDSH,đa dạng mục đích sử dụng với mục tiêu hàng đầu là bảo tồn thiên nhiên. Các vườn quốc gia trên thế giới đã được thành lập từ rất sớm ở nhiều nước khác nhau,ở nam phi có vườn quốc gia được thành lập từ 1898,ở Ấn Độ từ 1908,ở Achentina từ 1909,ở Ôxtrâylia từ 1915.Đến năm 1990 dã có khoảng 560 khu bảo tồn thiên nhiên và vườn quốc gia được thiết lập ở vùng mưa nhiệt đới,với tổng diện tích khoảng 780.000 km2 (chiếm 4% tổng diện tích rừng mưa nhiệt đới). Quản lý rừng bền vững và chứng chỉ rừng Chứng chỉ rừng được định nghĩa là một quá trình dẫn đếnviếc chứng nhận bằng văn bản do một tổ chức thứ ba (ngoài người sản xuất gỗ và tiêu dùng gỗ) độc lập thực hiện,xác nhận về địa điểm và hiện trạng quản lý của khu rừng sản xuất gỗ là bền vững(tài nguyên không bị suy giảm), an toàn về MT và tuân thủ các mục tiêu phát triên kinh tế xã hội.Chứng chỉ rừng có thể đóng vai trò như một công cụ kinh tế trong hệ thống công cụ chính sách nhưng không thể thay thế các quy định , luật pháp và giáo dục tuyên truyền trong việc thực hiện quản lý rừng bền vững. II.Thùc tr¹ng hiÖn nay vÒ qu¶n lý vµ ph¸t triÓn rõng ë ViÖt Nam: L©m nghiÖp lµ mét thÕ m¹nh, gi÷ vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ. LuËt b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn rõng ®­îc Quèc héi th«ng qua n¨m 1991 lµ v¨n b¶n ph¸p quy quan träng. Sau khi ban hµnh cho ®Õn nay cã 48 v¨n b¶n cña chÝnh phñ vµ 47 v¨n b¶n cña c¸c bé, ban, ngµnh cô thÓ ho¸ mét sè b­íc nh÷ng néi dung c¬ b¶n ®­îc nªu trong bé luËt. Tr­íc ®©y kinh tÕ l©m nghiÖp lÊy l©m tr­êng quèc doanh, khai th¸c rõng lµm chÝnh. HiÖn nay c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ l©m nghiÖp ®· cã xu h­íng x· héi ho¸ chuyÓn sang b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn vèn rõng, thõa nhËn céng ®ång lµ chñ së h÷u ®Çy tiÒm n¨ng trong qu¶n lý rõng vµ ®Êt rõng. §èi víi miÒn nói, mçi n«ng hé ®­îc giao tõ 5-10 ha rõng ®Ó qu¶n lý víi thêi h¹n lµ 50 n¨m, sau thêi h¹n ®ã nÕu cã nhu cÇu vÉn ®­îc tiÕp tôc sö dông. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai lµ c¬ së ph¸p lý ®¶m b¶o cho mäi ng­êi d©n quyÒn lµm chñ m¶nh ®Êt cña m×nh. Vµ qua thùc tÕ cho thÊy, rõng ®­îc chia cho c¸c hé ®­îc b¶o vÖ, ch¨m sãc cã hiÖu qu¶ râ rÖt. Tuy nhiªn chÝnh s¸ch giao rõng vµ c¬ chÕ thùc hiÖn vÉn ch­a ®ñ ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng cho ng­êi d©n, ch­a khuyÕn khÝch ®­îc hä trång, ®Çu t­ ®Ó kinh doanh rõng. C¸c chÝnh s¸ch vÒ l©m nghiÖp vµ ph¸t triÓn phÇn lín chØ ®Ò cËp ®Õn khÝa c¹nh kü thuËt vµ kinh tÕ cña ngµnh l©m nghiÖp mµ kh«ng cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ë ng­êi d©n ®Ó ®­a hä trë thµnh ng­êi lµm nghÒ rõng thùc sù. V× vËy ph¶i cã chÝnh s¸ch dËy nghÒ t¹o ra nguån nh©n lùc phæ cËp, båi d­ìng kiÕn thøc thùc tiÔn vÒ nghÒ rõng cho qu¶ng ®¹i nh©n d©n lµm l©m nghiÖp. Còng chØ v× kh«ng cã kiÕn thøc vÒ l©m nghiÖp, ch¹y theo phong trµo hay v× lîi nhuËn nhËn ®­îc tõ ®Ò tµi, ch¹y theo thµnh tÝch mµ ch­¬ng tr×nh 327 lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh ( trång rõng c©y b¶n ®Þa ë B¹i æi, huyÖn Con Cu«ng, ng­êi ta ®· chÆt c©y b¶n ®Þa lín b»ng b¾p tay ®Ó trång c©y b¶n ®Þa nhá b»ng ®Çu ®òa). VÒ tr­¬ng ch×nh trång 5 triÖu ha rõng ®Õn n¨m 2010 n©ng tû lÖ che phñ cña rõng lªn 45% ( b»ng n¨m 1943) thùc hiÖn kh«ng dÔ. Trong suèt giai ®o¹n 1970-1999, b×nh qu©n mçi n¨m chóng ta chØ trång thµnh rõng 40.000 ha. Theo sè liÖu cña Tæng Côc Thèng Kª n¨m 2001, chóng ta cã 1,2 triÖu ha rõng trång. §Ó ®¹t tíi con sè 5 triÖu ha th× trong thêi gian tiÕp chóng ta ph¶i trång thµnh rõng 400.000 ha, gÊp 10 lÇn tr­íc ®©y trong khi ®Êt lµ nguån tµi nguyªn h¹n chÕ Mét hiÖn tr¹ng thùc tÕ lµ cho dï chóng ta cã mét diÖn tÝch lín ®Êt trèng ®åi träc nh­ng kh«ng ph¶i ®Êt nµo còng cã thÓ trång rõng, h¬n n÷a mét phÇn ®Êt cßn ®Ó lµm n­¬ng rÉy, b·i ch¨n th¶…do d©n sè t¨ng nhanh. §Æc biÖt víi tèc ®é trång rõng cao c¸c ®i¹ ph­¬ng sÏ ch¹y theo diÖn tÝch, trång rõng mµ kh«ng thµnh rõng, trång ®i trång l¹i, diÖn tÝch trång rõng th× nhiÒu mµ diÖn tÝch thµnh rõng th× ch¼ng ®­îc lµ bao. H¬n n÷a, trong nh÷ng n¨m võa qua, c«ng t¸c khuyÕn l©m míi chØ lµ phæ biÕn kÜ thuËt tiªn tiÕn, ch­a cã nh÷ng kÜ thuËt thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn miÒn nói trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn v¨n ho¸ truyÒn thèng, ch­a coi träng tri thøc ®Þa ph­¬ng, chØ lµm c«ng t¸c tuyªn truyÒn ®¬n thuÇn, ch¹y theo c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng vËn hµnh theo lîi nhuËn. Vµ cho ®Õn nay chóng ta vÉn ch­a cã mét viÖn hay mét c¬ quan nghiªn cøu t­¬ng ®­¬ng vÒ miÒn nói. C¸c chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cã nhiÒu, c¸c dù ¸n ph¸t triÓn miÒn nói cã nhiÒu, c¸c tr­¬ng ch×nh hç trî miÒn nói còng cã nhiÒu nh­ng hÇu nh­ kh«ng cã mét viÖn nghiªn cøu chÝnh thèng nµo hay mét ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc c¬ b¶n cho miÒn nói. V× vËy viÖc ph¸t triÓn cßn mß mÉm, ¸p dông mét c¸ch m¬ hå vµ Ýt cã c¬ së khoa häc. Mét vÊn ®Ò kh¸c trong chÝnh s¸ch ®Êt ®ai qu¶n lý rõng lµ chªnh lÖch diÖn tÝch gi÷a c¸c hé kh«ng lín nh­ng chªnh lÖch vÒ gi¸ trÞ sö dông trong s¶n xuÊt do chÊt l­îng ®Êt th× kh¸ lín. M« h×nh kinh tÕ trang tr¹i, kinh tÕ ®åi rõng cÇn tÝch luü ®Êt lµ tÊt yÕu trong khi ®ã10-15% n«ng d©n nghÌo cã rÊt Ýt diÖn tÝch ®Êt canh t¸c. §Ó ®¶m b¶o c«ng b»ng hä cã thÓ ®ãng cæ phÇn ®Êt vµo trang tr¹i ®Ó h­ëng lîi phÇn tr¨m diÖn tÝch ®Êt vµ tham gia lao ®éng ®Ó h­ëng lîi suÊt. Tõ n¨m 1960, nhµ n­íc ta cã chÝnh s¸ch di d©n tõ ®ång b»ng lªn c¸c khu vùc trung du vµ miÒn nói. Qu¸ tr×nh di c­ tù do dÉn ®Õn thiÕu ®Êt, n­íc cho sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt. ViÖc ®Þnh canh, ®Þnh c­ cã thÓ lµm cho d©n sè t¨ng ( do kh«ng phæ biÕn ®­îc chÝnh s¸ch d©n sè còng nh­ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ) dÉn ®Õn ®Êt ®ai kh«ng ®ñ. §iÒu nµy lµm cho viÖc giao ®Êt vµ giao rõng gÆp nhiÒu khã kh¨n. Cho dï ®Þnh canh, ®Þnh c­ ®· x©y dùng ®­îc c¬ së vËt chÊt c¬ b¶n tr­íc m¾t nh­ cÇu, ®­êng, tr­êng, tr¹m nh­ng vÉn tån t¹i m©u thuÉn gi÷a truyÒn thèng v¨n ho¸ cña ®Þa ph­¬ng víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Ch¼ng h¹n nh­ ë T©y Nguyªn ®Ó b¶o vÖ rõng nhÊt lµ rõng ®Çu nguån hä cã mét truyÒn thèng: khi muèn ®èn mét c©y, ng­êi d©n sÏ dïng r×u ®Ó chÆt vµo th©n c©y vµ sÏ chÆt c¸i c©y ®ã nÕu nh­ vµo ngµy h«m sau hä thÊy c¸i r×u vÉn cßn nguyªn ë th©n c©y kh«ng bÞ r¬i xuèng. V× vËy viªc x©y dùng c¸c m« h×nh v¨n ho¸ tõ ngoµi vµo cÇn ph¶i duy tr× vµ ph¸t triÓn c¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña ®Þa ph­¬ng. Do sù suy kiÖt c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ sù suy tho¸i cña m«i tr­êng toµn cÇu ®· xuÊt hiÖn kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng. §ã lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nh»m ®¸p øng ngµy cµng ®Çy ®ñ nh÷ng nhu cÇu cña hiÖn t¹i nh­ng kh«ng lµm tæn h¹i nhu cÇu cÇn thiÕt cña thÕ hÖ mai sau (UNEP, 1983). §iÒu ®ã ®ßi hái c¸c thÕ hÖ hiÖn t¹i kh«ng chØ khai th¸c sö dông mµ ph¶i gi÷ g×n vµ duy tr× nguån tµi nguyªn cho c¸c thÕ hÖ sau. Nã nhÊn m¹nh vµo khÝa c¹nh gi¸ trÞ sinh th¸i cña viÖc sö dông tµi nguyªn, v­ît xa sù tiÕp cËn hiÖu qu¶ kinh tÕ th«ng th­êng trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ng­êi nh­ng vÉn g¾n c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ víi m«i tr­êng. Ngoµi viÖc qu¶n lý rõng tho¸i ho¸ bao gåm c¸c khu rõng ®· vµ ®ang bÞ ph¸ huû nghiªm träng, rõng bÞ suy tho¸i hoÆc bÞ ®e däa bëi c¸c qu¸ tr×nh suy tho¸i chóng ta cÇn ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®èi víi mçi lo¹i rõng ( rõng phßng hé, rõng ®Æc dông vµ rõng s¶n xó©t). Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cã thÓ thµnh lËp c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn vµ v­ên quèc gia nh­ v­ên quèc gia Ba V×, Cóc Ph­¬ng hay c¸c khu dù tr÷ sinh quyÓn nh­ Xu©n Thuû ( Nam §Þnh) cho môc ®Ých du lÞch, nghiªn cøu còng nh­ b¶o vÖ ®a d¹ng sinh häc. HiÖn nay chóng ta h×nh thµnh kh¸i niÖm chøng chØ rõng, nghÜa lµ gç ®­îc b¸n ra chØ tõ nh÷ng khu rõng cã chøng chØ ®­îc x¸c ®Þnh lµ qu¶n lý bÒn v÷ng. §ã lµ mét qu¸ tr×nh dÉn ®Õn viÖc chøng nhËn b»ng v¨n b¶n do mét tæ chøc thø ba ( ngoµi ng­êi s¶n xuÊt gç vµ tiªu dïng gç) ®éc lËp x¸c nhËn vÒ ®Þa ®iÓm, vÒ hiÖn tr¹ng qu¶n lý gç cña khu rõng. Chøng chØ rõng cã thÓ ®ãng mét vai trß nh­ mét c«ng cô kinh tÕ nh­ng kh«ng thÓ thay thÕ c¸c quy ®Þnh, luËt ph¸p vµ gi¸o dôc tuyªn truyÒn cho ng­êi d©n trong viÖc thùc hiÖn qu¶n lý vµ ph¸t triÓn rõng bÒn v÷ng. III.Phương hướng quản lý và sử dụng tài nguyên rừng Việt Nam: 1. Giải pháp về tổ chức Tăng cường năng lực quản lý nhà nước, cải cách hành chánh và thể chế trong ngành lâm nghiệp có thể xem là nhiệm vụ trung tâm trong 10 năm tới gồm những nội dung chính sau đây: - Về quản lý Nhà nước: Cần tiếp tục phân định rõ chức năng, nhiệm vụ của các cấp quản lý Nhà nước về lâm nghiệp, cụ thể: + ở trung ương:  Tham mưu giúp việc cho Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn có các Cục, Vụ chức năng, trong đó có 2 Cục chuyên ngành là Cục Kiểm lâm nhân dân và Cục Phát triển lâm nghiệp. Hai Cục này cần được kiện toàn và củng cố theo đúng chức năng và nhiệm vụ đã được xác định, khắc phục tình trạng chồng chéo, lấn sân của nhau.  Cần nghiên cứu đổi mới tổ chức Kiểm lâm thành lực lượng cảnh sát lâm nghiệp để làm chức năng chuyên trách về giám sát việc thực hiện Pháp lệnh bảo vệ rừng. + ở địa phương: Cũng cần phân định rõ chức năng, nhiệm vụ quản lý hoạt động lâm nghiệp của các cấp chính quyền từ tỉnh xuống huyện và xã. Thực hiện phân quyền nhiều hơn cho các địa phương, lấy xã làm địa bàn cơ sở để chỉ đạo phát triển sản xuất lâm nghiệp. Hướng dẫn, đôn đốc các địa phương tiếp tục triển khai xây dựng và tổ chức thực hiện Quy ước bảo vệ và phát triển rừng nói chung và rừng cộng đồng nói riêng. - Về tổ chức sản xuất: + Củng cố và tổ chức lại hệ thống lâm trường quốc doanh (LTQD) để quản lý, bảo vệ và khai thác sử dụng có hiệu quả hơn rừng tự nhiên và đất lâm nghiệp hiện có. Các lâm trường phải chuyển dịch cơ cấu sản xuất theo hướng kinh doanh lợi dụng tổng hợp, chú trọng phát triển công nghiệp (chế biến) và dịch vụ. Mặt khác, lâm trường cần năng động hơn để thực sự trở thành hạt nhân phát triển kinh tế - xã hội ở vùng sâu, vùng xa. Cần tiếp tục nghiên cứu các mô hình đa dạng hóa sở hữu và phương thức sản xuất kinh doanh trong các lâm trường. Trong cả nước, đặc biệt ưu tiên các vùng lâm nghiệp trọng điểm như Đông Bắc, Bắc Trung bộ và Tây Nguyên, cần phải khẩn trương rà soát lại quỹ đất của các LTQD, nếu sản xuất kinh doanh kém hiệu quả thì thu hồi trả lại địa phương để giao cho dân hay giao cho cộng đồng để quản lý sử dụng hiệu quả nhằm giảm sức ép về đất đai đối với rừng tự nhiên, tạo cơ hội cho nhân dân tham gia ổn định sản xuất và góp phần trong công tác xóa đói giảm nghèo. Những lâm trường có quy mô nhỏ thì giải thể hoặc sát nhập để thành lập lâm trường mới, đảm bảo có đủ quy mô về rừng và đất đai để ổn định sản xuất. + Đổi mới các doanh nghiệp, nghiên cứu triển khai cổ phần hóa các doanh nghiệp lâm nghiệp và mở rộng hợp tác, đầu tư quốc tế nhằm tích tụ được nguồn vốn lớn, đủ khả năng thay đổi công nghệ và thiết bị chế biến. Cần nghiên cứu để hình thành các Tập đoàn sản xuất (như Liên hiệp vùng, liên hiệp cấp tỉnh) có khả năng tập hợp và điều tiết quá trình xây dựng rừng và phát triển sản xuất hoặc thành lập các Tổng công ty với hình thức liên doanh giữa lâm trường và nhà máy để trồng rừng nguyên liệu và chế biến lâm sản nhằm nâng cao chất lượng và hạ giá thành sản phẩm phục vụ tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. + Quy hoạch đồng bộ xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung gắn với các khu công nghiệp, các nhà máy chế biến lâm sản, trước hết tập trung triển khai một cách đồng bộ chiến lược phát triển rừng kinh tế chủ lực cung cấp nguyên liệu giấy, nguyên liệu ván nhân tạo, gỗ trụ mỏ và đặc sản rừng. Xác định quy mô các cơ sở chế biến lâm sản phù hợp với khả năng cung cấp nguyên liệu của từng khu vực, từng mặt hàng... nhằm phát huy được lợi thế của từng vùng kinh tế. 2. Giải pháp về khoa học và công nghệ 2.1. Xây dựng các chương trình chọn giống có định hướng cho các loài cây chủ yếu, có giá trị kinh tế cao để phục vụ trồng rừng công nghiệp thâm canh. Xây dựng các khu rừng giống, vườn giống có chọn lọc và áp dụng công nghệ sinh học trong lai tạo giống, cây con như nhân giống (mô, hom) nhằm cải thiện giống cây trồng lâm nghiệp để cung cấp giống tốt cho sản xuất, chấm dứt việc sử dụng giống chất lượng thấp và không rõ nguồn gốc. 2.2. Nghiên cứu phục hồi rừng tự nhiên, xây dựng tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững và áp dụng các biện pháp lâm sinh phù hợp để dần nâng cao chất lượng rừng tự nhiên nhằm phát huy vai trò phòng hộ môi trường, đồng thời góp phần cung cấp gỗ và lâm sản ngoài gỗ. 2.3. Tiếp tục nghiên cứu và đổi mới tập đoàn cây trồng rừng thích hợp cho các dạng lập địa điển hình của các vùng sinh thái, chọn tập đoàn cây trồng rừng phòng hộ, rừng đặc dụng và xây dựng những mô hình canh tác bền vững trên đất dốc điển hình cho từng vùng nhằm bảo vệ môi trường và góp phần cải thiện đời sống nhân dân vùng núi cao. 2.4. Nghiên cứu xây dựng và chuyển giao ngay quy trình trồng rừng thâm canh trên cơ sở đánh giá đất, xác định giống và các biện pháp kỹ thuật lâm sinh trong việc trồng, phòng chống cháy, phòng trừ dịch sâu bệnh hại cũng như trong công tác khai thác và vận chuyển sản phẩm rừng trồng. 2.5. Phát triển lâm nghiệp xã hội và tăng cường các hoạt động khuyến lâm, phổ biến các kỹ thuật và công nghệ tiên tiến cũng như tổng kết và phổ biến các mô hình nông lâm kết hợp hiệu quả cao và các mô hình quản lý rừng bền vững nhằm giúp đỡ đồng bào các dân tộc phát triển kinh tế. 2.6. Nghiên cứu ứng dụng phương pháp lượng hóa giá trị trực tiếp và gián tiếp của rừng để có sự nhìn nhận, đánh giá đúng mức về rừng và nghề rừng và nghiên cứu thị trường tiêu thụ sản phẩm trong và ngoài nước. 2.7. Nghiên cứu nâng cao chất lượng và hình thức các sản phẩm lâm nghiệp theo tiêu chuẩn công nghệ ISO là những ưu tiên nhằm tạo ra các sản phẩm hàng hoá lâm sản đáp ứng tiêu chuẩn xuất khẩu. 3. Giải pháp về cơ chế chính sách 3.1. Chính sách đất đai - Ưu tiên quy hoạch và xây dựng lâm phần quốc gia, đảm bảo đựoc diện tích khoảng 8, 0 triệu ha, bao gồm rừng phòng hộ đầu nguồn, rừng phòng hộ ven biển và rừng đặc dụng. Mặt khác, cần có quy hoạch xây dựng các vùng nguyên liệu tập trung nằm trong chiến lược phát triển rừng kinh tế chủ lực, trong đó cần xác định rõ quyền sử dụng đất đai và tài nguyên rừng cho các Tổng công ty, Công ty lâm nghiệp, các Lâm trường quốc doanh, các thành phần kinh tế khác và các hộ gia đình... để ổn định sản xuất lâu dài. + Từng bước tiến hành giao đất và phát triển rừng cộng đồng trên cơ sở nghiên cứu cơ chế và ban hành các quy định cụ thể trong việc bảo vệ, phát triển, sử dụng và kinh doanh loại hình rừng này. + Trong phần đất lâm nghiệp giao cho từng gia đình, nhất thiết phải bố trí đất để đồng bào thực hiện sản xuất nông lâm kết hợp, như trồng cây công nghiệp, cây ăn quả, cây lương thực, chăn nuôi và làm kinh tế vườn... để đồng bào yên tâm bảo vệ rừng, tham gia xây dựng vốn rừng góp phần rất lớn trong công tác xóa đói giảm nghèo, nhất là vùng miền núi, vùng sâu, vùng xa. + Đối với những hộ hiện nay không có đất để sản xuất, nhất là đồng bào dân tộc tại chỗ, chính quyền địa phương phải có ngay biện pháp giải quyết để giúp họ có đất sản xuất theo quy hoạch và từng bước ổn định đời sống. - Mở rộng và củng cố quyền của người được giao đất, thuê đất cũng như làm rõ và đơn giản hóa thủ tục để người sử dụng đất thực hiện các quyền của mình. Cá nhân, hộ gia đình nhận đất có thể chuyển đổi cơ cấu cây trồng phù hợp với thị trường nếu không trái với các yêu cầu bảo vệ đất và lợi ích chung của xã hội. Tuy nhiên, nghiêm cấm chuyển đổi mục đích sử dụng đất, nhất là đối với rừng tự nhiên. - Tăng cường quản lý Nhà nước về đất lâm nghiệp và có biện pháp điều tiết việc chuyển nhượng quyền sử dụng đất phù hợp (thành lập cơ quan định giá, xây dựng các quy chế thị trường). Nhằm đảm bảo đất đã giao được sử dụng có hiệu quả, cần có biện pháp xác lập các tiêu chuẩn đánh giá tác động môi trường. 3.2. Chính sách khoa học công nghệ Nhà nước tập trung đầu tư cho khoa học công nghệ, đồng thời huy động tối đa sự tham gia của các thành phần kinh tế và tổ chức khác vào nghiên cứu, chuyển giao công nghệ phục vụ sản xuất kinh doanh lâm nghiệp. - Tập trung cao độ thực hiện chương trình đổi mới hệ thống giống cây trồng lâm nghiệp. Đây là giải pháp chiến lược quan trọng nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả và khả năng cạnh tranh của lâm sản hàng hóa nước ta. Ngay từ năm 2001 và trong suốt thời gian 5 - 10 năm tới phải tập trung đầu tư nhập các loại giống có nhiều đ