Đề tài Huy động các nguồn vốn trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam

mét sè ­u ®·i cho c¸c nhµ ®Çu t­ nh­ :gi¶m thuÕ, miÔn thuÕ trong mét thêi gian kh¸ dµi cho h©u hÕt c¸c dù ¸n ®Çu t­, hoÆc viÖc tr¶ tiÒn thuª ®Êt ®ai, nhµ x­ëng cña hä thÊ h¬n nhiÒu so víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc .Hay hä ®­îc nhµ n­íc b¶o hé thuÕ quan cho mét sè lÜnh vùc .Vµ nh­ vËy ph¶i ®«i khi lîi Ých cña nhµ ®Çu t­ cã thÓ lín h¬n lîi Ých cña n­íc nhËn ®­îc . Hai lµ: c¸c nhµ ®Çu t­ th­êng tÝnh gi¸ cao h¬n mÆt b»ng quèc tÕ cho c¸c nh©n tè ®Çu vµo .C¸c nhµ ®Çu t­ th­êng tÝnh gi¸ cao cho c¸c nguyªn vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm, m¸y mãc thiÕt bÞ mµ hä nhËp vµo ®Ó thùc hiÖn ®Çu t­ .ViÖc lµm nµy mang l¹i nh÷ng lîi Ých cho nhµ ®Çu t­: trèn thuÕ cña n­íc chñ nhµ ®¸nh vµo lîi nhuËn cao cña nhµ ®Çu t­, hoÆc ®Ó dÊu sè lîi nhuËn hä thu ®ùoc trong thùc tÕ ®Ó h¹n chÕ c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh¸c x©m nh©p vµo thÞ tr­êng .§iÒu nµy g©y ra chi phÝ s¶n xuÊt cao ë n­íc chñ nhµ vµ n­íc chñ nhµ ph¶i mua hµng ho¸ do nhµ ®Çu n­íc ngoµi s¶n xuÊt ra víi gi¸ cao h¬n .ViÖc tÝnh gi¸ cao h¬n x¶y ra khi n­íc chñ nhµ thiÕu th«ng tin, tr×nh ®é kiÓm so¸t, qu¶n lý .chuyªn m«n yÕu, hoÆc do chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®ã cßn nhiÒu khe hë Ba lµ: c¸c nhµ ®Çu t­ th­êng bÞ buéc téi lµ ®· chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt l¹c hËu vµo n­íc hä ®Çu t­ . Do sù ph¸t triÓn nh­ vò b·o cña KHCN nªn m¸y mãc thiÕt bÞ sÏ bÞ l¹c hËu nhanh chãng .C¸c nhµ ®Çu t­ muèn thay c«ng nghÖ l¹c hËu ®ã b»ng nh÷ng c«ng nghÖ cã hµm l­îng kü thuËt cao ®Ó h¹ gi¸ thµnh .ViÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ l¹c hËu ®· g©y ra nhiÒu thiÖt h¹i cho n­íc nhËn ®Çu t­ vµ ®©y vÉn ®ang lµ vÊn ®Ò nan gi¶i cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn . Tuy nhiªn mÆt tr¸i nµy còng phô thuéc mét phÇn vµo chÝnh s¸ch c«ng nghÖ, ph¸p luËt b¶o vÖ m«i tr­êng vµ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn c«ng nghÖ cña n­íc nhËn ®Çu t­ Bèn lµ s¶n xuÊt ra hµng ho¸ kh«ng thÝch hîp .C¸c nhµ ®Çu t­ cßn bÞ chØ trÝch lµ s¶n xuÊt vµ b¸n nh÷ng hµng hãa kh«ng thÝch hîp, thËm chÝ ®«i khi l¹i lµ nh÷ng hµng ho¸ cã h¹i cho søc khoÎ con ng­êi vµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng .VD thuèc l¸ thuèc trõ s©u ... N¨m lµ nh÷ng mÆt tr¸i kh¸c. Trong sè c¸c nhµ ®Çu t­, kh«ng ph¶i kh«ng cã ho¹t ®éng t×nh b¸o an ninh chÝnh trÞ . Môc ®Ých cña nhµ ®Çu t­ lµ kiÕm lêi nªn hä chØ ®Çu t­ vµo nh÷ng n¬i cã lîi nhÊt .V× thÕ nhiÒu khi l­îng vèn n­íc ngoµi ®· lµm ra t¨ng thªm sù mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c vïng, gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ .Sù mÊt c©n ®èi nµy cã thÓ g©y ra nh÷ng rèi lo¹n vÒ chÝnh trÞ . Hay FDI còng cã thÓ g©y ¶nh h­ëng xÊu vÒ mÆt x· héi .Nh÷ng ng­êi d©n b¶n xø cã thÓ bÞ mua chuéc lµm thuª cho c¸c nhµ ®Çu t­ biÕn chÊt, thay ®æi quan ®iÓm, lèi sèng, nguy hiÓm h¬n lµ cã thÓ ph¶n béi tæ quèc . Nh­ vËy Nhµ nøoc cÇn cã nh÷ng chÝnh s¸ch thÝch hîp, cã nh÷ng biÖn ph¸p kiÓm so¸t h÷u hiÖu ®Ó ph¸t huy mÆt tÝch cùc h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña FDI . Nguån vèn FDI lµ nguån vèn n­íc ngoµi cã kh¶ n¨ng khai th¸c cao nhÊt .NhÞp ®é thu hót FDI cã xu h­íng t¨ng lªn kÓ c¶ vÒ sè dù ¸n vµ sè ®¨ng ký tõ n¨m 88 ®Õn nay .ViÖt Nam lµ mét n­¬c cã nÒn chÝnh trÞ æn ®Þnh, tr×nh ®é d©n trÝ cao, d©n sè ®«ng, lao ®én th× kh¸ rÎ ...®ã lµ nh÷ng lîi thÕ gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng thu hót FDI cho nÒn kinh tÕ. FDI lµ nguån vèn do phÝa n­íc ngoµI bá vèn vµo n­íc ta ®Ó kinh doanh. Do ®ã, ®Ó huy ®éng ®­îc tèt nguån vèn nµy, chóng ta cã thÓ hy sinh mét sè lîi Ých tr­íc m¾t( nh­ gi¶m thuÕ, cho c¸c c«ng ty n­íc ngoµI h­ëng mét sè ­u ®·I, …) ®Ó t¹o sù hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tuy nhiªn, mét m«I tr­êng ®Çu t­ s¸ng sña víi nh÷ng ®IÒu kiÖn nh­: hµnh lang ph¸p lý th«ng tho¸ng; thñ tôc hµnh chÝnh ®¬n gi¶n gän nhÑ; c¬ së h¹ tÇng hiÖn ®¹i; c¸c dÞch vô ®¸p øng kÞp thêi; lao ®éng ®ñ kh¶ n¨ng lµm viÖc d­íi ¸p lùc cao, gi¸ c¶ võa ph¶I; thÞ tr­êng trong n­íc kh¶ quan;… §ã míi lµ nh©n tè quan träng nhÊt t¸c ®éng tíi kh¶ n¨ng huy ®éng tèt nguån vèn nµy. IV .C«ng cô ®Ó huy ®éng c¸c nguån vèn C«ng cô huy ®éng vèn lµ mét yÕu tè rÊt quan träng nh»m gióp cho viÖc huy ®éng vèn thµnh c«ng vµ cã hÖu qu¶ cao .ViÖc sö dông c¸c c«ng cô nµy mét c¸c linh ho¹t, phï hîp víi hoµn c¶nh trong n­íc, víi xu thÕ ph¸t triÓn lµ mét vÊn ®Ò rÊt quan träng .D­íi ®©y lµ mét sè c«ng cô chñ yÕu ®Ó huy ®éng c¸c nguån vãn trong nÒn kinh tÕ . HÖ thèng c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian. HÖ thèng c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian bao gåm :hÖ thèng c¸c NHTM, NH ®Çu t­ ph¸t triÓn, c¸c c«ng ty tµi chÝnh, c¸c hîp t¸c x· tÝn dông, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c¸c quü h­u trÝ, ... C¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian chuyªn lµm nhiÖm vô vay tr¶ vµ c¸c nghiÖp vô m«i giíi giao dÞch vèn HÖ thèng c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian ë n­íc ta míi ®­îc chó ý hoµn thiÖn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y .Do ®ã c¶ vÒ sè l­îng lo¹i h×nh, c«ng nghÖ phôc vô cña chóng ta ®· l¹c hËu so víi thÕ giíi hµng chôc n¨m .§iÒu nay g©y ra nhiÒu khã kh¨n thiÖt h¹i ®èi víi nÒn kinh tÕ do kh«ng thu hót ®­îc c¸c nguån vèn nhµn rçi ®Ó ®Çu t­ ph¸t triÓn vµ do sù ph¸t sinh tù ph¸t cña c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh kh«ng chÝnh thøc (víi c¸c h×nh thøc cho vay nÆng l·i, ch¬i ph­êng ch¬i hä ) ... Nhµ n­íc cÇn ph¶i ph¸t triÓn ®a d¹ng hÖ thèng c¸c NHTM, c¸c c«ng ty tµi chÝnh, c¸c HTX tÝn dông lµm nhiÖm vô thu hót vèn tõ tÊt c¶ c¸c tÇng líp d©n c­, c¸c tæ chøc x· héi, c¸c DN ®Ó cung øng cho s¶n xuÊt .mÆt kh¸c cÇn thùc hiÖn mét chÝnh s¸ch hîp lý vµ sù c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c tæ chøc thu hót vµ cung øng vèn, ®¶m b¶o gi¸ trÞ tiÒn göi cña ng­êi cã tiÒn, h¹n chÕ rñi ro, t¨ng c­êng ch÷ tÝn trong x· héi vµ trong nh©n d©n cÇn ph¶i ®æi míi h¬n n÷a c«ng nghÖ phôc vô cña c¸c tµi chÝnh trung gian, nh»m môc ®Ých phôc vô nhanh gän vµ kÞp thêi c¸c yªu cÇu vÒ mua, b¸n chÐng kho¸n, ngo¹i tÖ, vÒ thanh to¸n chuyÓn nh­îng c¸c giÊy tê cã gi¸ vµ c¸c hîp ®ång mua b¸n Trung t©m cña hÖ thèng c¸c tæ chøc tµi chÝnh trung gian lµ hÖ thèng c¸c hÖ thèng c¸c NHTM .NHTM lµ mét tæ chøc tÝn dông, kinh doanh tiÒn tÖ vµ tÝn dông .Ho¹t ®éng chñ yÕu cña nã lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng, cho vay lµm nhiÖm vô triÕt khÊu vµ thanh to¸n .Chøc n¨ng chñ yÕu cña NHTM lµ lµm chøcn¨ng tæ chøc trung gian tÝn dông ®Ó huy ®éng vèn nhµn rçi, ®ång thêi cung cÊp vèn cho c¸c chñ thÓ . HiÖn nay ë n­íc ta chñ yÕu lµ NHTM NN vµ NHTM CP .§Æc ®iÓm cña ng­êi ViÖt Nam lµ ch­a cã thãi quen ®Çu t­ mµ th­êng dïng tiÕt kiÖm cña m×nh ®Ó mua c¸c tµi s¶n cã gi¸ nh­ vµng b¹c ®¸ quý ®å cæ ... do ®ã NHTM cÇn t¹o ®­îc lßng tin trong d©n chøng ®Ó thu hót hä göi tiÒn vµo tiÕt kiÖm. 2. ThÞ tr­êng vèn . Thị trường đấu thầu tín phiếu và trái phiếu kho bạc . Đây là hình thức huy động vốn cho NSNN rất mới mẻ ở nước ta. Thị trường đấu thầu tín phiếu và trái phiếu kho bạc chính thức được khai trương và đi vào hoạt động ở nước ta từ tháng 6\1995. Hình thức này được thực hiện bằng cách phát hành tín phiếu, trái phiếu kho bạc theo phương thức đấu thầu qua NHNN. Hình thức huy động vốn này có lãi suất và chi phí huy động thấp, đáp ứng kịp thời vốn cho chi tiêu của NSNN cho các dự án phát triển ở trung ương và địa phương. Tuy mới ra đời được 6 năm, nhưng số thành viên tham gia vào thị trường này ngày một tăng và trong tương lai nó có thể phát huy được khả năng vốn có. Các dự án đầu tư. Dự án đầu tư là một tập hồ sơ tài liệu trình bày một cách chi tiết và có hệ thống các hoạt động và chi phí theo một kế hoạch của một công cuộc đầu tư phát triển kinh tế xã hội hoặc phát triển sản xuất kinh doanh nhằm đạt được những kết qủa nhất định và xác định mục tiêu trong tương lai lâu dài. Trên cơ sở thực trạng nền kinh tế xã hội trong nước và những yêu cầu phát triển kinh tế xã hội trong tương lai, Nhà nước lập ra các dự án nhằm đẩy mạnh tốc độ phát triển kinh tế xã hội như: Các dự án về nâng cấp cơ sở hạ tầng. Các dự án về xây dựng khu công nghiệp, khu chế xuất. Các dự án về nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. ......... Từ đó để thu hút các nguồn vốn trong và ngoài nước. Vay nợ và xin viện trợ. Hiện nay Việt Nam là một trong những nước nghèo nhát thế giới, do đó xin viện trợ của một số nước và tổ chức trên thế giới. Tuy nhiên, hình thức này ngày càng khó khăn và trong tương lai nó sẽ không được tính đến. Nhà nước có thể vay nợ từ hai nguồn: trong và ngoài nước. Vay nợ trong nước bằng cách phát hành công trái, tín phiếu kho bạc, trái phiếu kho bạc. Vay nợ nước ngoài có thể thông qua ODA hoặc vay các NHTM nước ngoài, vay tư nhân. Hình thức này làm phát sinh nợ, mặt khác nó chịu các sức ép đòi hỏi Nhà nước phải cân nhắc trước khi vay. Các hợp đồng trả trước. Đây là một phương pháp bán trước, sản xuất sau. Cách này thường đưọc các doanh nghiệp sử dụng để huy động vốn. Việc thuê tài chính. Đây là hình thức huy động vốn được các nước phát triển sử dụng từ lâu và có hiệu quả khá tốt, ít xảy ra rủi ro, phạm vi tài trợ rộng rải. Tuy nhiên ở nước ta hình thức này chưa phổ biến. Việc huy động vốn thông qua thuê tài chính là một hình thức nên làm ở các nước đang phát triển, nhằm thay đổi công nghệ, phục vụ cho phát triển kinh tế trong điều kiện ít vốn. CHƯƠNG II CÁC NGUỒN VỐN Đà ĐƯỢC KHAI THÁC Ở VIỆT NAM Các công cụ huy động vốn đã được sử dụng ở Việt Nam. Sau nhiều năm chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, công cụ huy động vốn ở nước ta ngày càng phong phú đa dạng. Ngoài công cụ truyền thống: phát hành công trái, vay trong nước thông qua hệ thống ngân hàng, vay nước ngoài, gọi đầu tư,...Hiện nay còn có những công cụ mới mẽ như: thị trường vốn, thuê tài chính...các hình thức này hiện nay chưa phát huy được hết tác dụng nhưng nó có triển vọng lớn trong tương lai. Hệ thống các tổ chức tài chính trung gian không ngừng phát triển và đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn thời gian vừa qua và sắp tới. Hệ thống các NHTM đưọc mở rộng dưới nhiều hình thức: NHTM quốc doanh, NHTM cổ phần, NHTM liên doanh... Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam giữ vững nhịp độ tăng trưởng. Năm 2000, tổng tài sản tăng 21%, nguồn vốn huy động tăng 35% và đổi mới, mở rộng, nâng cao sức cạnh tranh. Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn: tổng nguồn vốn kinh doanh tăng 41%, tổng dự nợ tăng 36%. Trong năm 2000 đã tiếp nhận 42 dự án nước ngoài với tổng số vốn là 1210 triệu $ đến nay ngân hàng nông nghiệp đã thực hiện được 20 sản phẩm dịch vụ mới. Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn ở Việt Nam là ngân hàng chủ lực trong huy động vốn và cho vay tín dụng đối với các doanh ngiệp, tổ chức, cá nhân sản xuất kinh doanh nông nghiệp. Công cụ thu hút vốn bằng các dự án đầu tư đã và đang được sử dụng phổ biến và mang lại hiệu quả. Nó đã huy động được vốn từ khu vực tư nhân trong nước và đặc biệt là khu vực nước ngoài. Kể từ khi ban hành luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam tới nay đã có hơn 3260 dự án đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) được cấp giấy phép ở Việt Nam với tổng số vốn là 44 tỷ $. Đây là công cụ huy động vốn rất quan trọng hiện nay. Công cụ huy động vốn thông qua vay nợ và xin viện trợ đã được sử dụng và thu được nhiều kết quả trong những năm qua (viện trợ của các tổ chức phi chính phủ NGOs, của Liên Xô cũ...). công cụ này hiện nay khó sự hơn do sự cạnh tranh gay gắt trên thị trường vốn. Công cụ này được dùng để huy động ODA-nguồn vốn rất quan trọng cho phát triển kinh tế. Thị trường đấu thầu tín phiếu và trái phiếu kho bạc là một công cụ huy động vốn rất mới mẽ ở nước ta. Từ khi nó bắt đầu sử dụng ở nước ta tháng 6/1995 tới cuối tháng 9/2000, ban đấu thầu liên bộ NHNN-Bộ Tài chính chức 184 đợt đấu thầu tín phiếu, trái phiếu kho bạc qua NHNN trong đó có 39 đợt đấu thầu tín phiếu kho bạc (thời hạn dưới 1 năm) và 145 đợt đấu thầu tín phiếu kho bạc (thời hạn 1 năm). Tổng khối lượng tín phiếu, trái phiếu đã phát hành qua trị trường này là 15282,8 tỷ đồng. Công cụ này ngày càng thu hút đưọc nhiều thành viên tham gia và thông qua nó ngày càng huy động được nhiều vốn. Thị trường vốn mà cốt lõi là thị trường chứng khóan được thành lập và đi vào hoạt động ngày 20/7/2000. Đến nay trên thị trường chứng khoán chính thức có 6 loại cổ phiếu được niêm yết. Ngoài ra thị trường chứng khoán phi chính thức (OTC) hoạt động khá sôi động. Công cụ thị trường vốn là công cụ quan trọng và bậc nhất để huy động kịp thời các nguòn vốn cho nền kinh tế đối với một đất nước muốn phát triển. Tuy nhiên công cụ này ở nước ta hiện nay chưa phát huy được vai trò của nó trong việc huy động các nguồn vốn. Ngoài ra, các công cụ còn lại cũng đã xuất hiện ở nước ta. Tuy nhiên vai trò của nó rất mờ nhạt. I. T×nh h×nh huy ®ĩng vỉn ị n­c ta hin nay. Trong hơn 10 năm nền kinh tế chuyển đổi sanh nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, Đảng và Nhà nước liên tục có những chính sách cải cách kinh tế cho phù hợp với tình hình mới của sự phát triển kinh tế. Theo đó các chính sách về huy động các nguồn vốn trong nền kinh tế thị trường đã đạt nhiều kết quả tốt. Tính chung trong 6 tháng đầu năm 2001, cả nước đã thu hút được hơn 973 triệu $ (thông qua 97 dự án) , gấp 3 lần cùng kỳ năm trước, tăng 13% về lượng dự án và 68% về mức vốn so với 6 tháng đầu năm 2000. Đây là mức tăng trưởng khá, đặc biệt là đang trong giai đoạn khu vực có vốn đầu tư nước ngoài, cũng như trong nước gặp rất nhiều trở ngại. Vốn đầu tư từ Nhật và Mỹ vươn lên đứng thứ 2 và 4 với số vốn: 86,4 triệu $ và 54,6 triệu $ con số này một phần phản ánh được sự chuyển động của dòng vốn trước kia chảy mạnh vào Mỹ và Nhật nay đổi hướng vào các nước có tình hình chính trị ổn định hơn trong đó có Việt Nam. Bất chấp tình trạng thiểu phát kéo dài, vốn nhàn rỗi trong dân cư được khai thác tốt là dấu hiệu phản ứng tính tích cực của luật doanh nghiệp và luật khuyến khích đầu tư trong nước. Chỉ trong vòng một năm rưỡi kể từ tháng 6/2001 trở lại, tổng số vốn đầu tư tư nhân đã lên tới 2 tỷ $ gấp 5 lần cả năm 1999. Dưới đây là tình hình huy động từng nguồn vốn cụ th 1. Nguồn vốn Nhà nước. Trong những năm gần đây, quy mô NSNN không ngừng tăng lên nhờ mở rộng nhiều nguồn thu khác nhau, nhưng chủ yếu qua thuế và phí (chiếm khoảng 95%) tỷ lệ động viên GDP vào NSNN đã tăng trung bình từ 13,1% GDP trong thời kỳ 1986-1990 lên 20,5%GDP thời kỳ 1991-1995, và hiện nay khoảng 22% GDP. Đồng thời tỷ lệ chi cho đầu tư phát triển (chủ yếu là đầu tư phát triển cở sở hạ tầng kinh tế xã hội và phát triển nông lâm nghiệp) trong tổng chi NSNN Nhà nước hàng năm cũng gia tăng đáng kể, từ mức 2,3% GDP năm 1991 lên 6,1% GDP năm 1996 (nếu kể cả mức khấu hao cơ bản là 7,9% GDP) . Tình hình thu-chi và bọi chi NSNN tính theo % của GDP được thể hiện ở bảng sau: 91 92 93 94 95 96 97 98 99 00 Tốc độ tăng trưởng KT % 6 8,6 8,1 8,8 9,5 9,3 8,2 5,8 4,8 6,7 Thu NSNN 13,1 19,0 23,6 23,2 23,3 23,1 21,6 20,5 18,3 18,0 Chi NSNN 15,5 21,4 28,8 27,9 27,5 26,2 26,8 23,6 23,2 22,9 Bội chi NSNN 2,4 2,4 5,2 4,7 4,2 3,1 4,2 3,1 4,9 4,9 Bình quân 10 năm tỷ suất thu NSNN so với GDP đạt 20,2%. Những năm cuối thế kỷ quy mô NSNN đã tăng khoảng 2,6-2,9 lần so với năm 1991. Nếu xét số tuyệt đối, xét theo giá hiện hành thì thu NSNN năm 2000 đã tăng gấp 7,7 lần so với năm 1991. Trong đó số thu từ thuế và phí ngày một tăng. Chi NSNN khá thất thường trong những năm đầu thập niên 90. Năm 90, tổng chi NSNN chiếm 20% GDP, năm 1991 xuống còn 15,5%. Sau đó tăng đột ngột lên 28,8% năm 1993 và từ năm 1994 thì chi NSNN so với GDP liên tục giảm. Bình quan cả thập niên từ 1991-2000 mức chi NSNN đã đạt 24,1% GDP, tăng mạnh so với mức bình quan 19,7% giai đoạn 1986-1990. Thâm hụt NSNN là trung bình trong các năm. Tuy nhiên, trong giai đoạn hiện nay, việc thâm hụt NSNN là khó tránh khỏi, do Nhà nước phải đầu tư một lượng vốn lớn vào xây dựng cơ bản. Ngoài ra NSNN còn phải tập trung đầu tư cho nông nghiệp và phát triển nông thôn, khắc phục hậu quả của thiên tai, tăng vốn cho các công trình mục tiêu quốc gia nhất là chương trình xóa đói giảm nghèo. Tổng giá trị tài sản doanh nghiệp Nhà nước hiện có trên 527000 tỷ đồng. Tài sản cố định theo nguyên giá có trên 218700 tỷ đồng đã hao mòn 43%. Vốn lưu động chỉ đáp ứng được 15-20% nhu cầu, mà nhu cầu lên tới 50000-70000 nghìn tỷ đồng trong khi ngân sách chỉ có thể đảm bảo cấn đối được vài trăm tỷ đồng. Trong 10 năm qua NSNN đã đầu tư thêm cho DNNN 41535 tỷ nhưng công nợ của DNNN đã bằng 160% tổng số vốn Nhà nước trong các DNNN. Trong tổng số DNNN, số doanh nghiệp làm ăn có lãi chỉ chiếm 71,9%, số bị lỗ khoảng 19-20%. Các tỉnh có tỷ trọng thua lỗ cao như: Nam Định 46%, Thái Bình 35%, Hà Nam 33%, Hải Phòng 21%, Bà Rịa-Vũng Tàu 21%. Việc các DNNN làm ăn kém hiệu quả như hiện nay gây ra nhiều khó khăn cho việc tạo vốn mới. Ngoài việc Nhà nước không thu được phần lợi nhuận bằng tiền do công ty làm ra, Nhà nước còn phải bù lỗ cho các DNNN làm ăn thua lỗ này. Giải quyết tình trạng thiếu vốn và hiệu quả thấp của các DNNN cần phải có giải pháp ở cả 3 phía: doanh nghiệp-Nhà nước-ngân hàng. Nhà nước cần phải nhanh chóng sắp xếp lại và đổi mới đối với DNNN, sắp xếp về số lượng, quan trọng hơn là đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, khắc phục những hạn chế, khó khăn, trước hết là tình trạng thiếu vốn và sử dụng kém hiệu quả nguồn vốn. Nhà nước cũng cần phải quản lý chặt chẽ hơn nữa các DNNN để tránh hiện tượng báo cáo khống; hiện tượng tham nhũng, vô trách nhiệm của các cán bộ quản lý. Nguồn tài sản công ước khoảng 750000 tỷ đồng ở dạng tiềm năng là tài sản Nhà nước do các cơ quan hành chính sự nghiệp, đơn vị lực lượng vũ trang, cơ quan Đảng, đoàn thể quản lý. Chỉ tính 1599 dự án đầu tư nước ngoài được cấp giấp phép mà phía Việt Nam dùng giá trị tiền thuê đất đã được 4 tỷ $. Nếu thu tiền sử dụng đất đối với 645205 ha đất nông nghiệp và 63402 ha đất đo thị mà Nhà nước đang nắm giữ sẽ thu được khoảng 30000 tỷ đồng/năm. Hàng năm việc khai thác các tài nguyên trên mặt đất, dưới lòng đất và trên mặt đất đã đem lại một tài sản lớn cho quốc gia. 2. Nguồn vốn trong dân cư. Đây là một nguồn vốn lớn đầy tiềm năng. Hiện nay nguồn vốn còn nhàn rỗi còn nhiều trong dân cư chưa được phát huy. Theo dự tính nguồn vốn tồn đọng trong dân cư còn khoản 6 tỷ $. Nếu khai thông được nguồn vốn này thì nó sẽ đem lại một lượng vốn cho nền kinh tế. Việc huy động vốn trong dân đã đạt được khá nhiều kết quả. Số các doanh nghiệp tư nhân tăng nhanh, khả năng thu hút vốn đầu tư, tăng mức nộp ngân sách và thu nhập lao động khá cao. Năm 1991 có 123 doanh nghiệp với tổng số vốn điều lệ là 69 tỷ đồng. Năm 1996 đã tăng lên 26091 doanh nghiệp và 8257 tỷ đồng, tương đương với 14% tổng số vốn điều lệ của các DNNN. Tuy nhiên, về quy mô các doanh nghiệp này còn nhỏ, công nghệ lac hậu, hầu như không liên doanh liên kết với nhau. 50% số doanh nghiệp không mở rộng đầu tư, chỉ có 36% tăng vốn điều lệ lên 1-2 lần và 5% tăng lên 2 lần. Ngoài ra còn kể tới 10 triệu hộ nông dân và 2 triệu hộ cá thể sản xuất tiểu thủ công nghiệp, kinh doanh thương mại và dịch vụ trên cả nước. Tất cả đều ở tình trạng vốn nhỏ, công nghệ lạc hậu hơn các doanh nghiệp nói trên. Còn các hợp tác xã thì vốn cố định trung bình chiếm tới 80% số vốn hiện có trong đó 60% là nhà xưởng, 20% là thiết bị, tất cả đều cũ nát, lạc hậu. Nhiều hợp tác xã vẫn ở tình trạng nằm chờ chính sách giữ nhà xưởng. Trong 6 tháng đầu năm 2001, tình hình huy động vốn trong dân cư có nhiều dấu hiệu khả quan bất chấp tình trạng thiếu phát kéo dài. Đây là dấu hiệu phản ứng tích cực của lụat danh nghiệp và luật khuyến khích đầu tư trong nước. Nguồn vốn trong dân hiện nay có thể được huy động như sau: Các doanh nghiệp tự đầu tư bao gồm cả DNNN và DN dân doanh. Từ khi Nhà nước đưa ra chính sách đầu tư tư nhân đến nay, số DN tư nhân tăng lên nhanh chóng. Tuy nhiên, Việt Nam là một nước chủ yếu là kinh tế nông nghiệp nên cần tạo ra những làng nghề đặc trưng, đồng thời phải iếp tục đẩy mạnh việc khuyến khích phát triển kinh tế trang trại. Tất cả những điều đó đều thúc đẩy người dân đầu tư vào sản xuất một cách mạnh dạn do độ rủi ro thấp. Huy động vốn từ chính các đối tượng chịu tác động tích cực của chính sách. Nguồn này được huy động để thực hiện các dự án theo các phương thức Nhà nước và nhân dân cùng làm. Theo phươn thức này cần phải xác định rõ các đối tượng nằm trong vùng ảnh hưởng ngoại biện tích cực của dự án. Nợ trong nước là nguồn vay tín dụng của các ngân hàng, nguòn vốn này có liên quan tới việc huy động nhân dân gửi tiền tiết kiệm, mua các loại trái phiếu Chính phủ. Hình thức này được thực hiện bởi hệ thống ngân hàng thương mại rộng khắp trên đất nước. Nguồn vốn ODA. Ở Việt Nam, nguòn vốn ODA đã có mặt từ rất lâu, song nguồn vốn này có một thời gian bị gián đoạn đó là từ khi Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, cho đến cuối năm 1993 với việc bình thường hóa quan hệ với ngân hàng thế giới (WB) và ngân hàng phát triển Châu Á (ADB). Các nguồn vốn ODA chuyển vào Việt Nam có triển vọng tăng nhanh. Tính từ năm 1993 tới hết tháng 12/1999 tổng số vốn ODA cam kết là 15347,2 triệu $, trong đó vốn được giải ngân là 6478 triệu $, số liệu cam kết và giải ngân cụ thể trong từng năm như sau: Đơn vị tính: triệu $ Năm 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Tổng số Vốn cam kết 1810,8 1941 2264,5 2430,9 2400 2400 2100 1537,2 Giải ngân 274 625 612 985 1100 1430 1450 6478 Tỷ lệ % 15,1 32,2 27 40,5 45,8 59,6 69,1 42,2 ODA là nguồn vốn đầu tư chủ yếu tạo bước tăng trưởng về cơ sở hạ tầng của cả nước trong những năm qua. Tính đến cuối năm 1998, ước giải ngân ODA đạt khoảng 5,1 tỷ $, nhưng số vốn thực hiện trong 3 năm đầu từ 1993- 1995 chỉ chiếm 30% tổng số vốn, 70% phần vốn còn lại tập trung vào giai đoạn 1996-1998. Các công trình cơ sở hạ tầng thường kéo dài. Chính vị vậy mà nguồn vốn ODA thường tác động chậm đến tăng trưởng kinh tế. Trong giai đoạn 1996-1997 ngành sản xuất và phân phối điện, khí đốt và nước có nhịp độ tăng bình quân là 11,8%, ngành vận tải, kho bãi và thông tin liên lạc tăng 8,2%. Mặc dù bối cảnh trong nước và quốc tế có nhiều khó khăn, nhưng mức thực hiện vốn ODA vẫn giữ được xu thế tiến bộ. Đây là cơ hội ngàn vàng tạo điều kiện để chúng ta khắc phục được những khó khăn tạm thời mà cuộc khủng hoảng tài chính mang lại. Tuy nhiên mức độ thực hiện ODA năm 1998 vẫn chỉ đạt khoảng 80% kế hoạch năm, điều này cho thấy dù tiến bộ trong việc thực hiện nguồn vốn này, nhưng tốc độ vẫn còn thấp so với tiềm năng. Việc sử dụng ODA trong thời gian qua đã phù hợp với những ưu tiên phát triển của Chính phủ Việt Nam, đóng góp tích cực cho sự nghiệp phát triển kinh tế xã hội của Việt Nam. Mức giải ngân bình quân hàng năm thời kỳ 1996-2000 vào khoảng 1,1 tỷ $, đạt hơn 70% mức kế hoạch. Giải ngân vốn ODA của các nhà tài trợ lớn như Nhật Bản, WB, ADB có nhiều tiến bộ. Theo báo cáo năm 1999 của chương trình phát triển Liên Hợp Quốc tại Việt Nam (UNDP), tình hình giải ngân vốn ODA có những thành tích đáng ghi nhận. Mức giải ngân cho ngành giao thông vận tải đã tăng từ 110 triệu $ trong năm 1996 lên 212 triệu $ trong năm 1998. Các chương trình khôi phục hệ thống cấp thoát nước và phát triển đô thị đạt mức giải ngân 45 triệu $ trong năm 1998, mức này vẫn được giữ ổn định từ năm 1994. Cũng năm 1998, phù hợp với chủ trương dành ODA cho phát triển nông nghiệp nông thôn của Chính phủ, khoảng 216 triệu $ vốn ODA đã đượci cho lĩnh vực này. Mức giải ngân của các dự án ODA trong ngành giáo dục-y tế cũng tăng từ 146 triệu $ năm 1997 lên 178 triệu $ năm 1998. Trong năm 1998, các phát triển xây dựng cơ bản bằng nguồn vốn ODA giải ngân được 708 triệu $, chiếm 600 tổng số vốn ODA giải ngân trong năm này. Tốc độ giải ngân tuy đã có nhiều tiến bộ, đặc biệt trong 2 năm 1999-2000 nhưng vẫn còn thấp so với mong muốn của cả hai phía: Chính phủ Việt Nam và cộng đồng các nhà tài trợ. Trong bảng thống kê ở trên cho ta thấy nguồn vốn ODA đã liên tục tăqng trong những năm vừa qua, đặc biệt nguồn vốn này chịu ảnh hưởng không đáng kể bởi cuộc khủng hoảng tài chính khu vực, mà có xu hướng ngày càng gia tăng. Như vậy, hơn lúc nào hết trong giai đoạn hiện nay Việt Nam có thể coi nguồn vốn ODA là một giải pháp cứu cánh để khắc phục khó khăn tạm thời về vốn, đồng thời tạo đà cho việc thu hút đầu tư tư nhân, xây dựng cơ sở hạ tầng kinh tế xã hội và giải quyết các vấn đề xã hội như: xóa đói giảm nghèo, nâng cao chất lượng chính sách thông qua các phúc lợi công cộng như phát triển y tế cộng đồng, tái hòa nhập hồi hương, tăng đầu tư giáo dục... Trong thời gian tới việc huy động ODA sẽ ngày càng trở nên khó khăn. Vấn đề đặt ra với Việt Nam là làm sao đẩy nhanh được tốc độ giải ngân. Muốn vậy Việt Nam phải nhanh chóng học hỏi những kiến thức, kinh nghiệm cần thiết trong tiến trình chuẩn bị, xây dựng dự án đến lúc phê duyệt, bắt tay vào thực hiện dự án (khi ODA thực sự được giải ngân) cũng như những kinh nghiệm trong quy hoạch, điều phối, quản lý dự án, đấu thầu, giải phóng mặt bằng. Cụ thể là: Đẩy mạnh “hài hòa thủ tục dự án”: dự án đầu tư bằng nguồn vốn ODA phải trải qua hai khâu thẩm định. Các quá trình thẩm định và phê duyệt dự án diễn ra từ phía các cơ quan Chính phủ và các nhà tài trợ. Để đảm bảo việc phê duyệt dự án được suôn sẻ cần có sự cải tiến thủ tục và sự phối hợp của cả hai phía. Cả hai bên cần nghiên cứu, điều chỉnh để thủ tục thẩm định của hai bên tiến tới đồng bộ, thống nhất và phối hợp nhịp nhàng với nhau cả về nội dung và thời điểm thẩm định. Nên giảm bớt những thủ tục không thực sự cần thiết trong quá trình phê duyệt các văn bản báo cáo nghiên cứu khả thi. Giải quyết tốt vốn đối ứng: vốn đối ứng cho các chương trình, dự