Đề tài Khảo sát và phân loại câu đơn trong tiểu thuyết “Thời xa vắng” của tác giả Lê Lựu

Khảo sát và phân loại câu đơn trong tiểu thuyết “Thời xa vắng” của tác giả Lê Lựu I. Cơ sở lý thuyết 1. Câu đơn Là loại câu cơ sở, phổ biến nhất của loại hoạt động giao tế ngôn từ. Phần lớn câu đơn tiếng Việt ứng với một kết cấu chủ - vị. Câu đơn mang thông tin ngữ nghĩa tự thân, trong khi câu ghép phần lớn mang thông tin ngữ nghĩa kết hợp. Câu đơn, ngoài kết cấu chủ - vị là hạt nhân, còn được xây dựng bằng những đơn vị khác, bằng các kết cấu khác. Đó là câu đơn một tiếng: “Mưa!”, “Cháy!”; câu đơn một từ đa tiết: “Cánh đồng”; câu đơn một đoản ngữ: “Một buổi sáng mùa thu”, “Đêm trắng”, “Càng đánh càng mạnh”; câu đơn một kết cấu cố định: “Ý chí kiên cường và phẩm chất cao cả.” v.v… Kết cấu cú pháp của câu đơn quy định nghĩa cú pháp của nó. Câu có thể là câu kể, câu hỏi, câu cầu khiến và trong mỗi kiểu câu như vậy lại có thể là câu khẳng định hoặc phủ định. Các kiểu câu đơn trên đây có sự đối lập về dạng thức. Dạng thức trong tiếng Việt được thể hiện bằng con đường từ vựng - ngữ pháp và bằng ngữ điệu với các từ tình thái. 2. Phân loại câu đơn Có thể có nhiều cách phân loại câu đơn theo những tiêu chí khác nhau. - Phân theo tiêu chuẩn từ loại làm vị ngữ, chúng ta có những kiểu câu với những ý nghĩa khác nhau: câu định danh, câu quá trình, câu tính chất, v.v… - Phân theo thói quen sử dụng, chúng ta có câu bình thường với nòng cốt chủ - vị và câu đặc biệt không đủ nòng cốt chủ - vị. - Phân theo cơ sở cấu tạo, chúng ta có câu hai thành phần được cấu tạo trên cơ sở kết cấu chủ - vị, câu một thành phần được cấu tạo trên cơ sở từ và cụm từ. - Phân theo cơ sở ngữ nghĩa, có hai nhóm kiểu câu cơ bản là câu sự kiện và câu định danh. 3. Mô hình tổng quát câu đơn Sự khác nhau trong nội bộ các câu đơn tiếng Việt không phải là sự khác nhau về độ ngắn dài mà cái quy định sự khác nhau là tính chất các quan hệ trong mô hình. Trong câu có các thành phần chính và các thành phần phụ và chúng có những quan hệ khác nhau ở trong câu. Chẳng hạn, cũng là thành phần phụ thuộc nhưng định ngữ và bổ ngữ có giá trị khác nhau đối với toàn câu. Sự hiện diện của bổ ngữ có tác động đến tổ chức chính của câu. Còn định ngữ chỉ có tác động đến một từ hoặc một nhóm từ trong thành phần chính và thành phần thứ mà thôi. Vì vậy có thể xem bổ ngữ như là thành phần thường trực của câu. Có thể khái quát quá trình hình thành mô hình câu đơn điển hình của tiếng Việt như sau: Mô hình cơ sở C – V Mô hình tổng quát P – C – V – B Ở đây P là đại diện cho các thành phần phụ. Vị trí đại diện của nó là đầu câu (chủ yếu là trạng ngữ). Mô hình suy diễn Px – Cx – Vx – Bx Ở đây x tượng trưng cho quá trình khai triển cấu trúc của các thành phần câu. Chính yếu tố x này cũng tạo ra những khó khăn khi phân loại. Yếu tố x cũng có tổ chức của riêng mình. Nó có thể là một tiếng, một từ, một tổ hợp từ hay đoản ngữ, một kết cấu chủ - vị theo những mối quan hệ một chiều và nhiều chiều đối với thành phần mà nó liên đới. Tóm lại, trong tiếng Việt các câu đơn có thể quy thành các mô hình tiêu biểu như sau: - Câu đơn một từ: một dạng của câu đơn không đủ thành phần, không có chủ ngữ, không có vị ngữ. - Câu đơn một thành phần: thường không có thành phần chủ ngữ hoặc chủ ngữ zéro. Thường thường chủ ngữ được rút gọn trong các câu miêu tả, tính chất và quá trình. Mô hình Ø – V. - Câu đơn hai thành phần có vị ngữ danh từ. Mô hình C – V (là +danh từ) - Câu đơn hai thành phần có vị ngữ tính từ. Mô hình C – V (là + tính từ) - Câu đơn hai thành phần với vị ngữ danh từ hoặc tổ hợp danh từ không có hệ từ. Mô hình C – V (danh từ). - Câu đơn hai thành phần với vị ngữ động từ. Đây là loại câu cơ bản và phổ biến nhất trong tiếng Việt. Kết cấu và ý nghĩa của vị ngữ kiểu câu này là khá đa dạng và phong phú. Mô hình C – V (động từ). Mô hình này lại có nhiều kiểu mô hình nhỏ: + C – V (động từ nội động) + C – V – B + C1 – V1 – C2 – V2 + C –V1 – V2 – B Câu đơn hai thành phần có vị ngữ là tổ động từ + tính từ Câu đơn hai thành phần với vị ngữ là tổ hợp từ cố định. Mô hình C – V (thành ngữ). Câu đơn khai triển: Cx – Vx – Bx. II. Tư liệu Trên đây là một số vấn đề về lý thuyết cần lưu ý trước khi đi vào công việc khảo sát và phân loại câu đơn trong tiểu thuyết “Thời xa vắng” của tác giả Lê Lựu (NXB Hội Nhà Văn, Hà Nội, 2002). Phần tư liệu được khảo sát là chương 10. Chúng tôi phân loại câu đơn thành câu đơn bình thường và câu đơn đặc biệt. 1. Câu đơn bình thường Anh nói lại xem nào! Sẵn mặc cảm sự nhường nhịn chiều chuộng của mình lại hoá thành kẻ mất thế, Sài bực dọc. Châu muốn thét lên: “đồ ngu”. Nhưng cô vẫn nói giọng dịu dàng. Nói xong, cô nhanh chóng bước ra khỏi cửa như chỉ sợ đứng lại thêm một vài giây nữa là cô không thể kìm giữ nổi những câu nói nặng nề thô bạo cứ muốn hắt vào mặt như hắt một bát nước bẩn vào mặt cái con người đần độn, vô ý. Mấy ngày nay anh ta bế thốc thằng bé ra đường để khoe khi nói chuyện với người quen làm nó nhiễm lạnh. Sáng nay Châu xin được một bông hồng bạch to như cái chén vại và mấy quả quất hồng bì rồi phải xuống cơ quan giải quyết mấy việc gấp. Mà anh ta lại thích làm lụng chân tay chứ đâu có ý thích tìm tòi nghiên cứu. Cô có nề hà gì mà không cố lên tạo điều kiện cho chồng phát triển. Thật không ngờ Châu đã lầm đến mức này! Châu luống cuống nhét viên thuốc vào quả chanh nướng rồi lấy ra đốt bằng lửa than cho cháy thành than trắng đem pha vào nước sôi để nguội cho con uống. Bao nhiêu người quanh khu tập thể chạy đến mách bảo. Người ta lấy hộ lá thèn lèn, búp ổi rang vàng sắc đặc, cho uống. Xe của cơ quan anh trai cô cũng đến đưa cháu đi cấp cứu. Trong mê man hoảng hốt cô chỉ thấy sự đùm bọc của những người ruột thịt nhà mình. Đấy là chưa kể nỗi hận về kẻ gây ra tai hoạ lại chính là anh. Tại sao ở ngay nội thành mà để cháu bé mất quá nhiều nước mới đưa đến bệnh viện? Mạch đập chìm và huyết áp cũng tụt đến mức nguy cấp. Và lúc ấy một cháu bé ba tháng đã tắt thở trên bàn cấp cứu cũng vì ỉa chảy mất quá nhiều nước. Người ta phải khiêng cô sang phòng cấp cứu của người lớn. Trước cảnh cháu, con em mình “ngàn cân treo sợi tóc” nỗi đau đớn hoảng hốt hiện trên hàng chục khuôn mặt của những người ruột thịt của Châu. Người ta nhìn Sài như một tên tội phạm. Bằng sự từng trải của mình ngay phút đầu tiên nguy cấp anh trai của Châu đã đánh xe đi đón bạn anh là bác sĩ phó giám đốc của bệnh viện nổi tiếng về khoa nhi của cả thành phố. Một tập thể bác sĩ và y sinh được tập trung xử lý “ca” này. Cho đến năm năm sau anh vẫn không hiểu tại sao suốt cả mười hai ngày đêm ấy anh đã không hề chợp mắt một giờ. Thằng bé chỉ còn như con mèo ốm. Xót ruột quá Sài kêu lên. Chị ơi, chị xem... thế nào... hay là... Các ông, các bà sợ con đau sao không để ở nhà mà chữa Năm năm sau vẫn thấy rùng mình hoảng sợ về những ngày ấy. Châu chỉ hoảng hốt ngất đi trong đêm cấp cứu con. Những ngày sau cô vẫn vào ngồi cùng chồng bên bàn tiếp nước. Đến bây giờ, ngay lúc bình tĩnh nhất, mọi người vẫn có thêm một ấn tượng nữa về anh. Đã là thằng ngu ai cũng có quyền khinh bỉ, coi thường. Châu không thể ăn được cơm của bệnh viện. Dù thế vẫn có một cái gì đó phải kìm lại. Cô trở nên ít nói. Chỉ có những công việc cần nhắc nhở, sai khiến cô mới nói với chồng như bất cứ ngừơi nào khác. Từ khi lấy vợ đến giờ đây là lần đầu tiên anh cảm thấy cô đơn quá, bất lực quá. Cũng là lần đầu tiên Sài thấy sợ hãi những cái nhìn lạnh nhạt, những lời nói lạnh nhạt của vợ và cả gia đình cô. Anh càng cố, càng thấy nó bấp bênh thêm. Nó cứ lặng đi không nói năng gì. Đến khi anh quyết định: “Chuẩn bị quần áo, sáng mai đi. Không phải bàn bạc gì nữa”. Biết khó lòng làm trái quyết định của bố, nó liền oà khóc, quỳ xuống chắp hai tay như khấn. Tính đau đớn trở về nhà. Gần như ngày nào tôi cũng bắt gặp sự nhớn nhác, sấp ngửa của em anh. Nhưng nó rất thoả mãn, có phần vênh vang cái tài ba của nó đã có được vợ con, nhà cửa. Nó đã sẵn sàng từ bỏ tất cả những thằng bạn lên án nó. Biết đâu nó chả từ bỏ mình luôn. Tôi với anh chỉ là mối hận của nó về chuyện vợ con trước đây. Cái đau đớn nhất trong anh là tất cả mọi hy vọng về một thằng em trai với sự “làm nên” của nó bị sụp đổ. Cái hy vọng về một gia đình đoàn tụ êm đẹp, cô em dâu người Hà Nội vẫn có thể quý trọng, kính nể, nghe lời người chị dâu ở nhà quê cũng sụp đổ. Anh tiếc cái công lao vun đắp hàng mấy chục năm nay của mình. Sài vừa vớt rau vừa hỏi. Vợ không thưa. Anh nói chuyện với em trai như nói với người ngoài đường. Cháu ra viện từ hôm nào? Hôm nay đi Hà Nội có chút việc gặp mấy người nói cháu ốm mới biết. Anh nhồi thuốc vào nõ, hút một điếu thuốc lào, uống một chén nước rồi xách túi. Anh ăn đâu mà! Sài đành lặng lẽ tiễn anh. Sài làm gì cứ tiếp tục đi, tiễn làm gì. Nghe giọng có phần dỗi lẩy của anh trai, Sài nghẹn đi. Lẽo đẽo theo anh một đoạn khá xa Sài mới hỏi. Tình hình ở nhà độ này thế nào anh. Chỉ có ốm đau liểng xiểng chứ chả có chuyện gì. Nãy anh không bảo em để lấy ít thuốc. Chà, đói ăn, nhà quê ốm mấy ai uống thuốc. Thôi Sài bận, về làm gì. Sài đã nóng bừng ở mặt về cái kiểu dỗi lẩy của anh. Sài đã phải dày mặt về tội thiếu đàng hoàng sòng phẳng của gia đình nhà mình. Nhưng cái làm cho Sài điếng người muốn ứa nước mắt lúc quay về là câu nói trước khi anh lên xe. Cô càng khinh rẻ cung cách sống của anh em nhà Sài. Chừng mười lăm hai mươi phút không thấy Sài về cô dậy dọn mâm bát ăn cơm. Đã cùng ăn chung “một chế độ”, cô cũng cố tạo ra sự riêng biệt: gắp rau ra đĩa, xúc thịt rang tôm vào bát, pha nước chấm, thứ gì cũng chỉ vừa đủ một người ăn. Thì ra người Hà Nội nhiều lúc cũng mất lịch sự như thường. Anh mẩm bụng và mỉm cười chua chát rồi lặng lẽ dọn mâm bát ngồi ăn một mình. Anh lững thững dắt xe ra cổng mà không biết rẽ đường nào và đi đến đâu. Anh đạp xe quanh hồ Hoàn Kiếm, quanh hồ Thuyền Quang. Phần vì sợ ai cũng có gia đình vợ con có công việc hoặc sự hẹn hò. Đến hơn mười giờ đêm, không biết đi đâu, đến đâu, anh đành quay về nhà. Làm xong cái việc bắt buộc ấy cô lại vào màn. Anh bật điện dắt xe xuống bếp. Cô ngồi dậy tắt điện và nói như ra lệnh. Anh tìm diêm châm đèn dầu. Anh vo gạo, bắc bếp. Trong khi đợi cơm sôi anh xát xà phòng vào tã lót. Tình trạng ấy diễn ra trong năm ngày. Cái lý do để họ ăn chung trở lại dễ dàng như một thứ trò chơi của trẻ con. Song, với cả hai người cái ấn tượng xảy ra trong năm ngày vừa qua không thể gọi là nhỏ. Nhưng vì những lý do khác nhau cả hai đều phải cố. Ở Châu, dù sao cũng không thể thoát ly cái bản tính vốn có của đàn bà. Ngay từ khi chưa cưới cô đã biết rằng sống với Sài sẽ rất khổ sở về những chuyện vặt vãnh. Cô đã định sẵn cho mình một phương án là chỉ cần có con, chẳng cần bất cứ một thằng đàn ông nào. Khốn nỗi cô còn trẻ quá, xinh đẹp và tràn đầy sức lực làm sao có thể yên ổn được. Việc gì khó khăn đã có các “chú”, các anh giúp đỡ tận tình. Cô vừa “đảm đang” chiều chồng nuôi con vừa có mối quan hệ thoải mái với những người đàn ông khác. Nhiều khi cô xin được giấy mời múôn rủ chồng đi xem, lại sợ ngượng với xung quanh đành phải ở nhà. Ở cô hình thành hai con người. Phần ở nhà thì cau có quyết đoán thô lỗ, bất chấp và lạnh lùng. Nhưng bao giờ Sài cũng là ngừơi có lỗi nhiều hơn. Anh lạnh lùng, im lặng kiên quyết và thẳng thắn, sống “hết mình”. Càng chứng tỏ mình là một thằng đàn ông thì càng hèn hạ yếu đuối hơn cả mọi người đàn bà. Càng cố, khoảng cách của hai người càng xa. Anh bực mình với những nhận xét ấy. Anh đâu có sợ. Anh chỉ nhường nhịn, chiều chuộng, nói chung là nể chứ đâu có chuyện sợ. Dựa xe vào nhà, chồng bế con rong chơi hoặc sang nhà hàng xóm đánh cờ. Trên bàn họ lúc nào cũng có cốc hoa cắm mấy bông hồng hoặc hoa đồng tiền. Nghĩa là nhìn vào nhà ai trong khu tập thể Sài cũng thèm, cũng ao ước. Tôi mệt lắm rồi đấy. Một chỗ ở bằng cái lỗ mũi này không chịu được khói thuốc lào, thuốc lá đâu. Lúc đầu Sài cũng “quặc lại”. Kết quả mỗi lần quặc nhau xong anh lại đi lang thang ngoài đường để đến đêm đến ngủ trên bàn làm việc ở cơ quan. Mình giũ mấy cái tã. Mình nấu nồi cơm. Sài sợ nhất là gia đình anh ở quê lên. Cái lý do để anh mất dần gia đình, bạn bè là thế. Một con người học hành giỏi giang tháo vát và kiên nhẫn làm được tất cả mọi việc đâu có dễ để cô bé dù là con gái Hà Nội cứ lấn tới mãi mãi. Mặt khác, thực tình anh cũng mê Châu. Đã “trót nhỡ” rồi, anh phải giải quyết cho êm thấm. Không ngờ anh đã nhanh chóng lao vào cuộc chạy đua vô cùng vất vả. Anh với Châu “cọc cạch” quá. Anh chỉ còn biết sống thật thà, hết mình. Hơn ba năm lấy Châu chiếc ba lô hết đặt lên mặt tủ lại nhét xuống gầm giường, treo hết sau cánh cửa lại buộc vào dui mề trên mái nhà. Mãi khi đi ngủ gối đầu lên cái đống lục cục, Sài mới biết chuyện. Sao anh “kiết” thế? Thêm ơi, mấy năm rồi tao không đến thăm bố mẹ và các em! Tao không còn thì giờ, không còn điều kiện, không còn tâm trí để nhớ tới mày và bây giờ thì không còn cả cái chỗ ở nữa. Ở đây không còn chỗ cho tao, không phải là chỗ của tao. Anh bằng lòng với sự day dứt dằng xé suốt đêm qua để đến sáng nay có một quyết định. Anh không hề có ý định xé đôi hạnh phúc một lần nữa. Anh trở thành con người lặng lẽ, âm thầm. Gần đến tháng sinh đứa con thứ hai, anh vẫn không hề đưa đón cô một ngày nào. Mặt mũi nhem nhếch, mồ hôi nhễ nhại thằng bé vẫn chưa biết sự nguy hiểm xảy ra. Nó cười như nắc nẻ xoa bàn tay đầy đất lên khuôn mặt của anh đã tím lại vì giận và hoảng sợ. Anh quẳng xe vào bờ tường rồi đưa con vào nhà bắt nó đứng úp mặt vào cánh tủ. Thằng bé không nghe lời bố, nó nhìn sang mẹ cũng vừa ngẩng mặt nhìn nó. Thùy, quay mặt vào. Thằng bé khóc oà lên, chạy sà đến lòng mẹ. Một tay Châu cầm quyển sách tiếp tục đọc, tay kia vòng ra ôm lấy con. Sài kéo thằng bé. Châu ngửng mặt bực dọc Em biết chuyện gì xảy ra không? Châu vẫn đọc. Sài không thể ngờ có những tiếng ấy. Cô không nói tiếp như mọi lần. Nhưng anh vẫn đứng lặng đi. Tùy cô, muốn nói thế nào cũng được. Sẵn nỗi hận ấy, chiều hôm sau anh bắt gặp vợ đi với “ông chú”. Anh quyết định phải đẩy thêm sự căng thẳng giữa hai người, để muốn ra sao thì ra. Anh theo hai ngừơi cốt để có chứng cớ cụ thể. Hai người vào quán giải khát ở đầu đường Điện Biên. Anh đứng khuất ở một quán sách bên kia đường mua tờ báo đọc. Hai mươi phút sau họ ra và đi tiếp. Không đến công ty, cũng không đi mua rau, anh về nhà nằm vật ra giường đợi đến bốn rưỡi đi đón con. Anh cố gồng mình lên để làm mọi việc một cách bình thường, đầy đủ. Lúc ấy đã sáu giờ mười phút. Tại sao anh ấy lại để cô vất vả vào những ngày này. Sài hấp tấp chạy ra bê bì gạo và mắng. Sài mở tải gạo ra xem. Ồ gạo hôm nay ngon. Tối mai anh có đi xem phim không? Nhưng ai trông con. Anh buồn cười thật. Sài lại thấy như có một luồng giá lạnh chạy từ xương sống lên đỉnh đầu. Anh thủng thẳng. Chú nào, anh nào? Chả nhẽ từ khi lớn đến giờ em không có chú nào, anh nào để mời đi xem à? Anh vẫn cố lấy lại bình tĩnh. Anh chưa ghen đâu. Nhà quê sao bắt nạt được thành thị. Nhưng nhà quê đã nói là có chứng cớ từng chi tiết cụ thể, không hồ đồ đâu. Mà anh cũng chả cần nói. Để người khác họ tự nói ra thì hơn. Sài cứ thủng thẳng đầy lòng tự tin và tỉnh táo khác hẳn với sự hấp tấp của anh. Về đến Cửa Nam anh ta vượt lên ngoặt bánh xe trước xe cô. Xin lỗi em, chỉ cho anh hỏi một câu. Con có khỏe không? Em định làm gì? Châu muốn vác cả cái xe đạp mà quăng cho vỡ mặt anh ta. Có bao nhiêu lời nặng nề, tục tĩu cô ném cả vào mặt hắn. Tao nói lại, thằng đểu cáng ạ. Lẽ nào hắn ta đã đến đây một cách liều lĩnh và đểu giả. Cô ôm lấy mặt khóc nấc lên. Trời ơi, có chồng con ai thế này không? Có ai nỡ hành hạ vợ lúc bụng mang dạ chửa như thế này. Làm sao mà tôi chịu nổi Anh đuổi tôi đấy à? Cô quyết định phải ra đi. Phần để lên án sự tàn nhẫn của chồng, phần có điều kiện tìm ngay đến Toàn xem thực hư ra sao. Sài vừa nhồi thuốc vào điếu vừa cười lạt. Em đã quá khen. Anh chưa được là dân hàng tỉnh đâu. Thằng bé cứ gào thét nhao theo mẹ. Châu đã không trừ cho mình chỗ để lùi nữa rồi. Anh vội vàng chạy ra khỏi nhà đi đón con. Cu Thùy thấy bố sà ngay mếu máo. Bố ơi mẹ đi đâu! Mẹ đi cơ quan. Bao giờ mẹ về? Bố có ngủ ngoan hông? Mẹ đã về chưa bố? Tại vì lúc ấy mẹ chưa phải đi cơ quan. Làm việc là gì? Làm việc là là... chỗ để cho ngừoi ta lấy lương. Hai bố con đi mua kẹo nhì. Thằng bé hào hứng hẳn lên. Những thứ bố mua còn nắm đầy hai tay bé Thùy đã ngủ ngặt nghẽo trên vai bố. Chiếc bánh đậu xanh ở tay thóng ra phía trước rơi xuống. Sài dẫm lên mới biết. Đến nửa đêm tự nhiên nó thét rú lên, như có ai đánh đuổi. Mẹ đi cơ quan về chưa? Không... Thùy hông ngủ nữa. Tự nhiên nước mắt anh ứa ra. Làm sao cuộc đời lại cay cực đến mức này. Nó hỏi anh bánh đậu xanh để đâu. Anh đưa cho con thanh kẹo lạc. Nó lại hờn đòi trả bánh đậu. Hai giờ sau con mới ngủ lại. Anh bật dậy ôm lấy con. Nhưng nó nhất định đòi đi với mẹ. Anh cũng mua bánh đậu xanh, chuối, trứng luộc, bánh chưng. Còn đồng lương nào trong túi anh bỏ ra mua quà dỗ con. Cả ngày thằng bé cứ ăn uống không ra bữa nào cho hẳn hoi. Căn phòng tối om, lạnh lẽo. Bé Thuỳ không chịu đi nhà trẻ. Anh phải chiều nó. Hai bố con ngày nào cũng lang thang trên đường. Thằng bé ngồi phía sau như con nhoái nhoài lên ôm lấy lưng bố. Anh đã tiêu gần hết một trăm bạc vay của cô kế toán cơ quan. Hôm ấy là ngày thứ năm kể từ khi mẹ nó đi. Gần trưa thì cô văn thư bế thằng bé đến mắng té tát. Sài cuống cuồng ôm lấy con. Hơi nóng từ nó toả ra hầm hập. Anh cho cháu ở nhà kiêng nước, kiêng gió, kiêng cho ăn lạnh. Sài nghe lời cụ. Suốt ngày anh ôm con ngồi trong giường buông màn che kín ri đô. Còn cửa ở hai phía trên nhà và dưới bếp đều mở để các chị các cháu thay nhau nấu cơm, nấu cháo cho cả hai bố con. Sự đùm bọc của bà con khu tập thể làm cho Sài bớt hoảng sợ. Nghĩ lại, cô thấy mình hơi cuống. Nhưng như thế càng hay, cô sẽ trị cho anh chàng nhà quê bớt tính ghen tuông bóng gió đi. Có nhiều ngừơi ở khu tập thể cũng khuyên Sài như thế. Sài chỉ im lặng. Nể ai lắm anh cũng chỉ cười cười vâng dạ cho qua. Ngày thứ tư hai mắt con đã bị lớp dỉ đùn lên phủ kín mi mắt không sao mở được. Không cất nổi tiếng khóc, nó chỉ eo eo như con mèo ốm. Bà ơi, cháu nó sốt li bì nặng lắm! Anh đưa cháu đây. Anh ra ngoài đường mà thở cho nó khoan khoái, hút điếu thuốc điếu men rồi tắm giặt đi. Đã từ lâu lắm Sài mới thấy như mẹ mình sống lại. Anh nghĩ, không biết sau này lấy gì để đền ơn bà cụ. Cho đến nay chị Châu vẫn là thần tượng của Nghĩa. Từ khi hai người lấy nhau, Nghĩa vẫn thỉnh thoảng lên thăm anh chị và cháu. Hôm nay Nghĩa “đi công tác” qua đây nghe tin cháu ốm vào thăm. Nào đàn ông gì lại hay ghen không đâu Anh cười gì? Chính cái tính tào tháo đa nghi của anh đã làm bản thân anh khổ sở và tan nát gia đình! Chết nỗi, chưa một lần nào anh ghen Có thằng đàn ông nào buộc được tất cả tiếng cười, che được tất cả những cái nhìn của vợ? Không làm được những cái đó hoạ có thằng ngu mới ghen tuông cấm đoán. Anh nói thì có vẻ hay ho mới mẻ. Thế mà việc làm lại ngược lại hoàn toàn Anh hỏi lại. Nghĩa cho anh một dẫn chứng về sự ghen tuông của anh xem nào? Châu nói thế? Chị Châu định đi phá thai đấy. Sài thấy hai tai ù đi. Nghĩa ân hận. Sài như tỉnh ra. Châu nói với em? Không, nhưng em biết. Anh không được nói lại với ai kể cả chị Châu. Anh sẽ làm đúng như lời em dặn Em thấy hai ngừơi căng thẳng, sợ thế. Không bao giờ anh ngăn Châu. Muốn làm gì cô ấy cứ làm theo ý mình. Giời ơi, sao các người lại độc ác đến mức độ ấy? Họ lại nỡ bỏ rơi một thằng bé ốm đau thế này ư? 2. Câu đơn đặc biệt Làm cả một cái hoa hồng? Tất. Đã dặn ở nhà lấy một quả quất và mươi cánh hoa để vào chén cho mấy giọt mật ong đem “cách thuỷ” cho con uống một lần một vài giọt. Mới hơn bảy tháng trời mà đã ỉa chảy mất nước! Hơn một giờ đồng hồ đi bảy lần. Thế là chưa đầy nửa ngày đã đi mười sáu lần. Cây cỏ sữa và rau sam rang vàng hạ thổ sắc uống cũng không khỏi. Không được cho ăn sữa nữa. Rang gạo cháy đi nấu nước cho uống. Uống vào đến đâu vẫn chảy ra tuồn tuột đến đấy. Bao nhiêu loại thuốc, loại là hiệu nghiệm của những thầy lang nổi tiếng nhất ở Hà Nội cũng bất lực. Đấy là sự ngu. Để làm gì? Có lúc muốn quát vào mặt nó: việc gì mày phải khốn khổ, bệ rạc thế. Tốt nhất là kệ. Cháu đỡ chưa? Rồi ạ. Được ba hôm. Cũng chả thấy Sài nhắn về. Thôi, biết cháu khỏi là yên tâm. Ăn rồi. Đạp xe dọc đường thấy mấy cái quán có vẻ lịch sự ăn luôn. Gì cơ. Chị với các cháu... Ồ thế làm sao? Có lẽ về phải bán cái xe này chạy gạo cho mẹ con nó. Bây giờ kiệt quệ hết rồi. Không còn muốn mắt trước, mắt sau cắm đầu đạp xe về nhà như mọi chiều nữa. Rồi cả một vòng quanh Hồ Tây mà không biết để làm gì. Phố nào cũng có người quen, thân mà không dám vào. Bây giờ lại vác bộ mặt đau khổ này đến trút bỏ cho người ta! Để cho thằng bé nó ngủ. Một chậu tã lót đầy ụ. Thịt và rau cũng hết. Cơm cạn, ra máy giũ. Ăn xong lại rửa dọn bát đũa, nồi xoong của cả hai người. Sợ những dấu ấn không thể nào xoá bỏ của mỗi cuộc tình duyên. Rồi dầu, nước mắm, đường và xà phòng, làm tem phiếu cuối năm và đổi sổi gạo, xin thuốc cho cháu và cả vé đi xem phim... Càng tỏ ra mình đàng hoàng chiều vợ, thì càng tuỳ tiện biến mình thành kẻ nheo nhếch đến xấu hổ. Giữ vẻ ung dung, thư thái được cả ngày đến bữa cơm tối không biết con chơi đâu chưa về phải hốt hoảng chạy đi. Vấp ngã tuột cả dép, bật cả móng chân cái,thế là bong tuột luôn cả cái ý chí tu luyện trước mặt vợ và xung quanh. Xếp lại bàn ghế và quét đầu mẩu thuốc lá, đổ bã chè, hàng nửa tiếng đồng hồ mới thu dọn quét tước xong. Có khi rủ bạn ra máy nước, hoặc xuống bếp vừa làm vừa nói chuyện hoặc nhờ bạn làm hộ việc gì đó cho nhanh. Cái đêm thằng Thêm “nằm” xuống bờ suối! Cả cái bát sắt này! Cho em tí nữa. Mới đêm qua thôi ư? Phải tìm cách sống khác thôi! Cách gì? Thằng bé trằn lại, kêu rú lên ôm chầm lấy mẹ. Làm cái trò gì thế? Cứ ngồi đấy đọc sách, con sống chết thế nào không hay. Chuyện gì thì với trẻ con cũng không thể trị nó như kiểu Pôn Pốt được. Nuông chiều con như em rồi cũng có ngày mất xác. Đừng độc mồm. Chắc là phải xếp hàng đông lắm. Ối dào, tiện thì làm. Việc gì cũng cứ để chờ anh, lại mang tiếng chồng hầu. Xếp từ bốn rưỡi. Phim gì? Chưa biết. Nhưng là phim nghiên cứu của Mỹ. Hay quá. Nếu đi, mang con xuống bà. Rủ ai đó đi cho vui. Rủ ai? Chú hoặc anh nào đấy. Này, này, đừng có giở cái giọng nhà quê ghen tuông vớ vẩn nhé. Đừng có quen thói doạ dẫm con mẹ nhà quê mà bắt nạt ở đây nhé. Chỉ có điều đã nên nói chưa và nói như thế nào thôi. Nói đi. Thôi cứ bình tĩnh, đã vội vàng gì. Đã đến tai Sài rồi ư? Câm mồm đi quân dã man. Làm thế nào được! Có. Lấy lương để làm gì? Lấy lương để mua kẹo. Đi mua kẹo đi bố đi Ồ hay quá. Nhưng biết dỗ con bằng cách nào! Nghe tiếng con khóc nẫu cả ruột. Bằng đủ thứ từ doạ ông ngoáo ộp, ông ba bị chín quai rồi kể chuyện và hát. Vừa bẻ, vừa dứt, vừa đạp xe vừa nhai ăn như người ăn vụng. Đưa con đi hết chùa Một Cột, ra ngồi trước cửa lăng Bác ra ghế Hồ Tây, hơn chín giờ đêm mới về nhà. Xong xuôi mọi việc, ngồi hút điếu thuốc, ngửa mặt từ từ nuốt chầm chạp vào người làn khói như nuốt vào mình cái giây phút hoàn toàn tự do, hoàn toàn làm chủ căn phòng bấy lâu nay vẫn ấm ách bức bối. Chỉ mới có một lúc được hoàn toàn rảnh rang, không bị ai sai khiến, không sợ ai xét nét bắt bẻ. Ăn không có bữa, ngủ không có giờ. Không biết rồi sẽ vay tiếp ở ai trong khi chờ đến tháng lương. Đừng đi. Không, đừng nghĩ gì đến tôi. Thật không? Ghen tuông làm gì. Nhá. Ừ. Không ghen sao đùng đùng đuổi vợ đi? Còn hồ đồ. III. Nhận xét Có thể thấy số lượng câu đơn được sử dụng trong một tác phẩm văn học, ở đây là thể loại tiểu thuyết, là khá lớn. Trong đó câu đơn bình thường với đầy đủ thành phần nòng cốt chiếm ưu thế tuyệt đối so với câu đơn đặc biệt không đầy đủ thành phần. Hoạt động của câu đơn bình thường thường là trong lời kể, miêu tả hoặc lời dẫn chuyện của tác giả. Kết cấu của câu đơn bình thường rất phong phú và đa dạng, ngoài kết cấu C –V còn có các dạng khai triển của kết cấu đó. Có khi các kiểu kết cấu đó rất phức tạp, chẳng hạn như bổ ngữ của động từ hoặc tính từ vị ngữ có thể cũng có kết cấu C – V, thậm chí nhiều hơn một kết cấu C - V. Điều này khiến cho việc phân loại câu đơn gặp nhiều khó khăn vì đôi khi rất khó nhận diện thành phần nòng cốt của câu, kết cấu C –V nào mới là nòng cốt, dễ dẫn đến nhầm lẫn với câu ghép. Câu đơn đặc biệt hoạt động chủ yếu trong các lời thoại giữa các nhân vật. Cấu tạo của chúng cũng khá đa dạng, có thể là một tiếng, một từ, một cụm từ hay ngữ. Đa phần các câu đơn đặc biệt được khảo sat trên đây thuộc vào loại câu đơn một thành phần, có thể thiếu thành phần chủ ngữ hoặc vị ngữ. MỤC LỤC