Đề tài Kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán trong quy trình kiểm toán Báo cáo tài chính do công ty dịch vụ tư vấn tài chính kế toán và kiểm toán thực hiện

ội đồng cổ đông bầu và miễn nhiệm. Tại Công ty, giám đốc do Hội đồng quản trị bổ nhiệm và là người điều hành sản xuất kinh doanh của Công ty, là người đại diện theo pháp luật của Công ty. Thành viên trong Hội đồng quản trị bao gồm 1 chủ tịch, 1 phó chủ tịch và 3 uỷ viên. Ban Giám đốc gồm một Tổng Giám đốc và 1 Phó Tổng Giám đốc. Ban Kiểm soát gồm 1 trưởng ban và 2 uỷ viên. * Hệ thống kế toán và cách thức tổ chức hạch toán kế toán chu trình mua hàng thanh toán +) Niên độ kế toán của Công ty bắt đầu từ ngày 01tháng 01 đến ngày 31 tháng 12. Niên độ kế toán bắt đầu từ ngày 01/01/2006. Đơn vị sử dụng đơn vị tiền tệ là đồng Việt Nam. +) Chế độ kế toán áp dụng chế độ của kế toán Việt Nam ban hành theo Quyết định 1141/TC/QĐ/CĐKT ngày 01/11/1995, Quyết định số 167/2000/QĐ-BTC ngày 25/10/2000, các Chuẩn mực kế toán Việt Nam do Bộ Tài Chính ban hành theo các Quyết định từ năm 2001 và các văn bản sửa đổi, bổ sung, hướng dẫn kèm theo. Công ty áp dụng hình thức ghi sổ theo hình thức Nhật ký chứng từ. Nguyên tắc, phương pháp chuyển đổi các đồng tiền khác: Tương tự như công ty ABC Tổ chức hạch toán hàng tồn kho và việc ghi nhận khoản phải trả cũng tương tự như cách tổ chức hạch toán tại Công ty ABC. Các thông tin cơ bản của khách hàng XYZ được thể hiện trên giấy làm việc của KTV trích như sau: Bảng 2.5. Thông tin cơ bản về khách hàng XYZ C«ng ty dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n Thông tin chung về khách hàng Tªn kh¸ch hµng:XYZ I. Th«ng tin chung a, Lo¹i h×nh doanh nghiÖp: £ Doanh nghiÖp nhµ n­íc R C«ng ty Cæ phÇn £ C«ng ty TNHH £ DN100% vèn n­íc ngoµi £ Liªn doanh £ Hîp ®ång hîp t¸c KD b, §Þa chØ - Trô së chÝnh: Số 45-ngõ 31 Nguyễn Chí Thanh-Hà Nội - Điện thoại: 8563006-8063995 Fax:8368542 c, Hå s¬ ph¸p lý: * Thµnh lËp theo QuyÕt ®Þnh sè: 8943/QĐ-UB * Thµnh lËp theo GiÊy §KKD sè: 0103006172 * Vèn ®iÒu lÖ: 17.500,000 VND * Thêi gian ho¹t ®éng cña C«ng ty: 30 n¨m d, Ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh chÝnh (Theo giÊy §KKD hoÆc GiÊy phÐp ®Çu t­) - Sản xuất và kinh doanh các loại bánh, mứt kẹo, nước giải khát, nước hoa quả - Đại lý buôn bán lẻ các loại tiêu dùng( công nghệ phẩm, điện máy, nông sản..,) - Kinh doanh xuất nhập khẩu máy móc, thiết bị, vật tư sản xuất, tư liệu tiêu dùng. - Mua bán cổ phiếu trên thị trường chứng khoán theo quy định của pháp luật II. C¬ cÊu tæ chøc ho¹t ®éng C¬ cÊu tæ chøc Hội đồng quản trị bao gồm 1 chủ tịch, 1 phó chủ tịch và 3 uỷ viên. Ban Giám đốc gồm một Tổng Giám đốc và 1 Phó Tổng Giám đốc. Ban Kiểm soát gồm 1 trưởng ban và 2 uỷ viên. III. HÖ thèng kÕ to¸n a, Tæ chøc Bé m¸y kÕ to¸n Một kế toán trưởng, 1 kế toán tổng hợp và 4 kế toán khác gồm kế toán tiền, TSCĐ, Mua hàng thanh toán, bán hàng thu tiền b, ChÕ ®é kÕ to¸n ¸p dông R ChÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam Chế độ của kế toán Việt Nam ban hành theo Quyết định 1141/TC/QĐ/CĐKT ngày 01/11/1995, Quyết định số 167/2000/QĐ-BTC ngày 25/10/2000, c, H×nh thøc kÕ to¸n £ NhËt ký chung R NhËt ký chøng tõ £ Chøng tõ ghi sæ ( Trích giấy làm việc của KTV trong hồ sơ năm Công ty XYZ) Qua việc thu thập thông tin cơ bản của các khách hàng, ta thấy hai Công ty ABC, XYZ hiện cả sản xuất và kinh doanh thương mại tuy vậy việc kinh doanh thương mại ở hai công ty được chú trọng hơn. Điều đó chứng tỏ để thực hiện tốt cuộc kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán ở hai công ty cần phải tập trung vào kiểm toán khoản mục phải trả người bán và hàng tồn kho. 2) Quy trình kiểm toán chu trình mua hàng thanh toán tại Công ty Thực tế cho thấy việc tiếp cận khách hàng đối với khách hàng truyền thống và khách hàng mới là khác nhau. Công ty ABC là khách hàng truyền thống của AASC đã được AASC kiểm toán từ năm 2003. Hàng năm, sau khi kết thúc kiểm toán, lập thư quản lý AASC luôn bày tỏ nguyện vọng được tiếp tục kiểm toán đối với công ty. Còn đối với công ty XYZ là khách hàng mới lại thực hiện kiểm toán năm tài chính đầu tiên nên AASC gửi thư chào hàng kiểm toán nêu rõ các dịch vụ mà AASC đã có kinh nghiệm như dịch vụ kế toán, dịch vụ tư vấn tài chính và quản trị kinh doanh, dịch vụ tư vấn thuế, dịch vụ đào tạo và hỗ trợ tuyển dụng… Hợp đồng kiểm toán được ký kết là điểm khởi đầu của cuộc kiểm toán. Căn cứ vào những điều đã thương lượng tại hợp đồng kiểm toán, AASC xem xét những yêu cầu kiểm toán của khách hàng để lập kế hoạch kiểm toán và phân công nhân sự phù hợp cho cuộc kiểm toán. Số lượng, chất lượng KTV phụ thuộc mức độ phức tạp của công việc, quy mô của đơn vị khách hàng và yêu cầu cụ thể của từng khách hàng. Cụ thể, trong cuộc kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán tại công ty ABC, do ABC là khách hàng truyền thống của AASC nên kế hoạch kiểm toán được thiết lập đơn giản hơn. Để công việc kiểm toán được diễn ra thuận lợi AASC cử KTV LAT đã thực hiện kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán năm trước phụ trách. Kế hoạch tiến hành kiểm toán tại ABC từ ngày 30/2/2007 đến 7/3/2007. Còn công ty XYZ, công việc kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán do KTV PLH và trợ lý kiểm toán TTH thực hiện từ ngày 14/1/2007 đến 29/1/2007. Cuộc kiểm toán tại hai công ty ABC và XYZ ngoài các KTV và trợ lý kiểm toán đã được phân công nhiệm vụ không có sự tham gia của các chuyên gia bên ngoài khác. Sau đây là các bước tiến hành của một cuộc kiểm toán chu trình mua hàng thanh toán tại Công ty: 2.2.1. Lập kế hoạch kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán 2.2.1.1. Đánh giá hệ thống KSNB của khách hàng Trong kiểm toán chu trình mua hàng và thanh toán việc đánh giá hệ thống KSNB của khách hàng của KTV thường đạt được thông qua sự hiểu biết về môi trường kiểm soát, hệ thống kế toán, các thủ tục kiểm soát và cuối cùng là kiểm toán nội bộ. Để hiểu biết về hệ thống KSNB đối với chu trình mua hàng và thanh toán tại công ty ABC và XYZ KTV phải tìm hiểu các thủ tục và quy trình đối với các chức năng, nhận hàng, thanh toán, đồng thời phải hiểu về hạch toán hàng tồn kho và khoản phải trả người bán và hạch toán chi phí liên quan đến hàng tồn kho của khách hàng Trước tiên, để đánh giá hệ thống KSNB một cách tổng quan nhất KTV phải xem xét đến cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của hai công ty khách hàng ABC, XYZ và mức độ tin cậy vào hệ thống KSNB của hai Công ty. Bộ máy quản lý của công ty ABC rất chặt chẽ. Mọi hoạt động của công ty được quản lý chặt chẽ theo sự chỉ đạo của Tổng Công ty nhằm quán triệt các chính sách, các chế độ, các quy định của Nhà nước. Do đó ảnh hưởng rất lớn đến cơ cấu tổ chức, chính sách nhân sự, công tác kế hoạch… Để thực hiện tốt kế hoạch sản xuất kinh doanh, Ban Giám đốc quy định trong cơ cấu tổ chức có phòng vật tư để đảm nhiệm cung ứng các yếu tố đầu vào cho quá trình sản xuất. Các nhân viên của công ty nói chung và nhân viên phòng vật tư nói riêng được công ty tuyển dụng đều đủ trình độ, năng lực làm việc. Trong bộ máy kế toán có kế toán mua hàng và thanh toán phụ trách ghi sổ các nghiệp vụ mua hàng và thanh toán. Hàng năm Công ty luôn tổ chức nhiều cuộc Kiểm toán nội bộ xuống các chi nhánh để điều chỉnh công tác hạch toán kế toán của các chi nhánh. Công ty là khách hàng truyền thống của AASC nên các hồ sơ liên quan đến hệ thống KSNB của công ty được lưu trong hồ sơ kiểm toán thường niên. Vì vậy, khi tiến hành kiểm toán của năm nay, KTV có thể không thực hiện phỏng vấn theo bảng câu hỏi. Tuy nhiên, KTV tiến hành tìm hiểu xem trong năm 2006 công ty có thay đổi lớn trong bộ máy quản lý, cũng như thay đổi có liên quan đến chu trình mua hàng và thanh toán (những thay đổi về chính sách mua hàng và thanh toán, nhân viên thực hiện chu trình, thay đổi nhà cung cấp, hay thay đổi cách thức hạch toán…). Bảng 2.6: Đánh giá hệ thống KSNB về nhân sự kế toán tại Công ty ABC C«ng ty dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n Bước công việc Có Không Không áp dụng Ghi chú 1.Việc phân công công việc cho các nhân viên kế toán có được cập nhật thường xuyên không? 2.Có các văn bản quy định chức năng của các nhân viên kế toán không? 3. Các nhân viên kế toán có được đào tạo qua trường lớp chính quy hay không? 4. Các nhân viên kế toán có làm việc trong ngày nghỉ không? 5.Hoạt động của bộ máy kế toán có được ghi trong quy chế KSNB của công ty (Điều lệ, quy chế tài chính, nội quy) 6.Trong công ty có bộ phận kiểm toán nội bộ hay ban kiểm soát không? P P P P P P Kết luận: Hệ thống KSNB đối với nhân sự kế toán Khá P Trung bình Yếu (Trích giấy làm việc lưu tại hồ sơ kiểm toán chung Công ty ABC) Bảng 2.7. Bảng đánh giá hệ thống KSNB của khoản phải trả và hàng tồn kho Công ty ABC C«ng ty dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n B­íc c«ng viÖc Cã Kh«ng Kh«ng ¸p dông Ghi chó 1. Cã theo dâi riªng biÖt tõng kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶ cña kh¸ch hµng kh«ng? R € € 2. Cã ®èi chiÕu c«ng nî th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng hay kh«ng? R € € 3. Cã th­êng xuyªn rµ so¸t l¹i c¸c kho¶n c«ng nî ®Ó xö lý kÞp thêi kh«ng? R € € 4. ViÖc h¹ch to¸n c¸c kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶ cã dùa trªn c¨n cø chøng tõ kh«ng? R € € 5. ViÖc h¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh cã ®óng kú kh«ng? R € € 6. Cuèi kú, c¸c kho¶n c«ng nî cã gèc b»ng ngo¹i tÖ cã ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i theo tû gi¸ cuèi kú kh«ng? R € € 7. Cã thùc hiÖn kiÓm kª hµng tån kho theo ®óng qui ®Þnh kh«ng? R € € 8. Cã thùc hiÖn mang hµng tån kho ®i thÕ chÊp ®Ó vay vèn kh«ng? R € € 9. B¶o vÖ c¬ quan cã ký x¸c nhËn trªn nh÷ng phiÕu nhËp hµng vµ ho¸ ®¬n giao hµng kh«ng? € R € 10. §Þa ®iÓm bè trÝ kho cã an toµn kh«ng? R € € 11. HÖ thèng thÎ kho cã ®­îc duy tr× kh«ng? R € € Thñ kho cã ®­îc ®µo t¹o chÝnh quy kh«ng? R € € Cã thùc hiÖn ph©n lo¹i nh÷ng kho¶n môc hµng tån kho chËm lu©n chuyÓn, h­ háng vµ lçi thêi kh«ng vµ cã ®Ó chóng riªng ra kh«ng? R € € Kh¸ch hµng ®· x¸c ®Þnh dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ch­a? R € € C¸c phiÕu nhËp, xuÊt kho cã ®­îc ghi sæ kÕ to¸n kÞp thêi kh«ng? R € € ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho cã nhÊt qu¸n víi c¸c n¨m tr­íc kh«ng? R € € Cã tÝnh gi¸ thµnh chi tiÕt cho c¸c thµnh phÈm tån kho kh«ng? R € € KÕt luËn: HÖ thèng KSNB cña hµng tån kho: Kh¸ R Trung b×nh € YÕu € ( Trích giấy làm việc lưu tại hồ sơ kiểm toán chung của Công ty ABC) Nhìn chung trong năm không có sự thay đổi gì lớn ảnh hưởng đến việc thực hiện chu trình. Kiểm toán sử dụng kết quả đánh giá năm trước của KTV: Hệ thống KSNB của công ty đối với chu trình là ở mức Khá. Còn công ty XYZ, do mới thành lập nên cơ cấu tổ chức quản lý chưa đi vào quy củ do đó việc quản lý còn kém hiệu quả. Để đánh giá hệ thống KSNB của công ty XYZ đối với chu trình mua hàng và thanh toán KTV tiến hành lập bảng câu hỏi đánh giá Hệ thống KSNB và thực hiện phỏng vấn trực tiếp những cá nhân có liên quan . Sau đây là bảng đánh giá hệ thống KSNB tại Công ty XYZ: Bảng 2.8: Đánh giá hệ thống KSNB về nhân sự kế toán tại XYZ C«ng ty dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n Bước công việc Có Không Không áp dụng Ghi chú 1.Việc phân công công việc cho các nhân viên kế toán có được cập nhật thường xuyên không? 2.Có các văn bản quy định chức năng của các nhân viên kế toán không? 3. Các nhân viên kế toán có được đào tạo qua trường lớp chính quy hay không? 4. Các nhân viên kế toán có làm việc trong ngày nghỉ không? 5.Hoạt động của bộ máy kế toán có được ghi trong quy chế KSNB của công ty (Điều lệ, quy chế tài chính, nội quy) 6.Trong công ty có bộ phận kiểm toán nội bộ hay ban kiểm soát không? P P P P P P Một số Ko được đào tạo chính quy Kết luận: Hệ thống KSNB đối với nhân sự kế toán Khá P Trung bình Yếu Bảng 2.9. Bảng đánh giá hệ thống KSNB của khoản phải trả B­íc c«ng viÖc Cã Kh«ng Kh«ng ¸p dông Ghi chó Cã theo dâi riªng biÖt tõng kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶ cña kh¸ch hµng kh«ng? R € € Cã ®èi chiÕu c«ng nî th­êng xuyªn víi kh¸ch hµng hay kh«ng? € R € Cã th­êng xuyªn rµ so¸t l¹i c¸c kho¶n c«ng nî ®Ó xö lý kÞp thêi kh«ng? € R € ViÖc h¹ch to¸n c¸c kho¶n ph¶i thu, ph¶i tr¶ cã dùa trªn c¨n cø chøng tõ kh«ng? R € € ViÖc h¹ch to¸n c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh cã ®óng kú kh«ng? R € € Cuèi kú, c¸c kho¶n c«ng nî cã gèc b»ng ngo¹i tÖ cã ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i theo tû gi¸ cuèi kú kh«ng? R € € KÕt luËn: HÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña c¸c ph¶i tr¶: Kh¸ € Trung b×nh R YÕu € ( Trích giấy làm việc lưu tại hồ sơ kiểm toán năm của khách hàng XYZ) Bảng 2.10. Bảng đánh giá hệ thống KSNB về hàng tồn kho C«ng ty dÞch vô t­ vÊn tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n B­íc c«ng viÖc Cã Kh«ng Kh«ng ¸p dông Ghi chó Cã thùc hiÖn kiÓm kª hµng tån kho theo ®óng qui ®Þnh kh«ng? € R € Cã thùc hiÖn mang hµng tån kho ®i thÕ chÊp ®Ó vay vèn kh«ng? R € € B¶o vÖ c¬ quan cã ký x¸c nhËn trªn nh÷ng phiÕu nhËp hµng vµ ho¸ ®¬n giao hµng kh«ng? € R € §Þa ®iÓm bè trÝ kho cã an toµn kh«ng? R € € HÖ thèng thÎ kho cã ®­îc duy tr× kh«ng? R € € Thñ kho cã ®­îc ®µo t¹o chÝnh quy kh«ng? € R € Cã thùc hiÖn ph©n lo¹i nh÷ng kho¶n môc hµng tån kho chËm lu©n chuyÓn, h­ háng vµ lçi thêi kh«ng vµ cã ®Ó chóng riªng ra kh«ng? € R € Kh¸ch hµng ®· x¸c ®Þnh dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho ch­a? R € € C¸c phiÕu nhËp, xuÊt kho cã ®­îc ghi sæ kÕ to¸n kÞp thêi kh«ng? R € € ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng tån kho cã nhÊt qu¸n víi c¸c n¨m tr­íc kh«ng? R € € Cã tÝnh gi¸ thµnh chi tiÕt cho c¸c thµnh phÈm tån kho kh«ng? R € € KÕt luËn: HÖ thèng KSNB cña hµng tån kho: Kh¸ € Trung b×nh R YÕu € Đánh giá về hệ thống KSNB về chu trình mua hàng thanh toán của công ty XYZ KTV thấy rằng không được tốt. Hơn nữa đây là khách hàng mới của Công ty nên cần phải tiến hành mở rộng các thử nghiệm cơ bản khi tiến hành kiểm toán chu trình mua hàng thanh toán ở Công ty XYZ. Tuy nhiên, việc đánh giá hệ thống KSNB cũng tuỳ vào quan điểm của mỗi KTV. Việc đánh giá này đôi khi không được thực hiện chặt chẽ mà tuỳ thuộc vào việc đánh giá chủ quan của KTV. 2.2.1.2. Đánh giá mức độ trọng yếu và rủi ro tại hai Công ty khách hàng a) Đánh giá tính trọng yếu Môc ®Ých cña kiÓm to¸n BCTC lµ ®Ó KTV vµ c«ng ty kiÓm to¸n ®­a ra ý kiÕn x¸c nhËn xem BCTC cã ®­îc lËp trªn c¬ së chuÈn mùc vµ chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh cã trung vµ thùc hîp lý xÐt trªn khÝa c¹nh träng yÕu hay kh«ng. Do ®ã x¸c ®Þnh møc träng yÕu lµ c«ng viÖc quan träng, cÇn thiÕt ®èi víi tõng cuéc kiÓm to¸n sau việc thu thập thông tin về khách hàng và đánh giá được hệ thống KSNB của khách hàng. Tại AASC, møc träng yÕu sÏ ®­îc x¸c ®Þnh bëi c¸c KTV vµ nã sÏ thay ®æi gi÷a c¸c doanh nghiÖp kh¸c nhau. Trªn c¬ së x¸c ®Þnh møc träng yÕu cho tõng cuéc kiÓm to¸n, khi lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n chu trình mua hàng và thanh toán, KTV ph¶i thùc hiÖn ph©n bæ ­íc l­îng vÒ träng yÕu cho c¸c bé phËn, trong ®ã cã kho¶n môc phải trả và hàng tồn kho. Cïng víi viÖc ­íc l­îng vµ ph©n bæ møc träng yÕu, KTV cßn thùc hiÖn ®¸nh gi¸ rñi ro tiÒm tµng cña khoản phải trả, hµng tån kho trong ®ã tËp trung nhiÒu vµo rñi ro víi c¸c c¬ së d÷ liÖu: cã thËt, trọn vẹn ®o l­êng vµ tÝnh gi¸. Để nâng cao chất lượng dịch vụ kiểm toán BCTC năm 2001, theo đề nghị của Ban đào tạo và các phòng nghiệp vụ của Công ty AASC, Giám đốc Công ty ban hành tài liệu hướng dẫn tính trọng yếu trong kiểm toán BCTC như sau: Bảng 2.11. Bảng quy định mức trọng yếu Chỉtiêu Mức trọng yếu 1. Lợi nhuận trước thuế 4%-8% 2.Doanh thu 0,4%-0,8% 3.TSLĐ & ĐTNH 1,5%-2% 4.Nợ ngắn hạn 1,5%-2% 5.Tổng tài sản 0,8%-1% ( Trích từ tài liệu hướng dẫn tính trọng yếu tại Công ty năm 2001) Theo sự chỉ đạo đó, ở Công ty ABC KTV tiến hành xác định mức trọng yếu như sau: Bảng 2.12. Bảng ước lượng mức trọng yếu tại Công ty ABC Kho¶n môc Tû lÖ % Sè tiÒn ¦íc tÝnh møc träng yÕu ThÊp nhÊt Cao nhÊt Tèi thiÓu Tèi ®a vnd vnd vnd Lîi nhuËn tr­íc thuÕ 4.0 8.0 16,137,566,671 645,502,667 1,291,005,334 Doanh thu 0.4 0.8 1,234,205,814,474 4,936,823,258 9,873,646,516 TSL§ vµ §TNH 1.5 2.0 284,432,063,923 4,266,480,959 5,688,641,278 Nî ng¾n h¹n 1.5 2.0 265,727,914,792 3,985,918,722 5,314,558,296 Tæng tµi s¶n 0.8 1.0 380,768,084,793 3,046,144,678 3,807,680,848 Møc ưíc l­îng 645,502,667 1,291,005,334 Lùa chän møc träng yÕu lµ 645,502,667 Qua bảng tính toán trên, KTV đã xác định được mức ước lượng trọng yếu của công ty ABC là 645.502.667đ, vì vậy mức điều chỉnh Công ty là 645.502.667đ. Nếu các bút toán điều chỉnh của KTV nhỏ hơn 645.502.667 đ thì BCTC được coi là trung thực hợp lý,còn nếu các sai sót lớn hơn 645.502.667đ thì BCTC không được coi là trung thực hợp lý. Tiếp theo, KTV phân bổ mức ước lượng ban đầu về mức độ trọng yếu cho các khoản mục theo tỷ lệ hợp lý. Tuỳ theo đặc điểm sản xuất kinh doanh của mỗi công ty thì tỷ lệ này khác nhau. Từ việc đánh giá đặc điểm sản xuất kinh doanh của công ty ABC KTV đã phân bổ theo tỷ lệ: hàng tồn kho hệ số 2, phải trả người bán hệ số 2. Sau đây là bảng phân bổ mức ước lượng về mức độ trọng yếu do KTV công ty AASC thực hiện đối với Công ty ABC. Bảng 2.13: Bảng phân bổ mức trọng yếu cho các khoản mục Kho¶n môc HÖ sè Sè tiÒn Møc träng yÕu ưíc lưîng VND VND TiÒn mÆt 1 2,153,683,120 1,562,143 TiÒn göi ng©n hµng 1 35,078,928,541 25,444,003 Tr¶ trưíc cho người b¸n 1 6,218,308 4,510 Ph¶i thu kh¸c 1 107,858,978,097 78,233,979 Hµng tån kho 2 138,282,561,254 200,602,587 T¹m øng 1 576,215,465 417,950 Chi phÝ tr¶ trước 3 - - Tµi s¶n cè ®Þnh 3 86,123,542,679 187,405,469 L­¬ng 1 32,475,377,135 23,555,554 Ph¶i tr¶ kh¸c 1 11,055,959,705 8,019,283 Chi phÝ ưíc tÝnh 1 - Ngưêi mua tr¶ tríc 2 - Ph¶i tr¶ ngưêi b¸n 2 78,299,943,502 113,587,506 ThuÕ 3 3,065,100,800 6,669,682 NhËn ký c­îc 1 - - Tµi s¶n thõa chë xö lý 2 - Nguån vèn chñ së h÷u 1 - ¦íc l­îng møc träng yÕu 645,502,667 Như vậy, mức trọng yếu của khoản phải trả người bán là 113.587.506đ của khoản hàng tồn kho là 200.602.587đ. Nếu khi kiểm toán hai khoản mục này tại Công ty ABC KTV phát hiện được sai sót phải điều chỉnh tất cả lớn hơn mức trọng yếu đã được phân bổ thì chu trình hay các khoản mục trên sẽ không được đánh giá là trung thực hợp lý và yêu cầu công ty phải điều chỉnh. Nặng hơn KTV có thể đưa ra ý kiến loại trừ cho các khoản mục phải trả người bán hoặc hàng tồn kho. Tương tự, ở Công ty XYZ KTV cũng ước tính ban đầu về mức trọng yếu và phân bổ mức trọng yếu ấy cho các khoản mục giống như Công ty ABC. Tỷ lệ phân bổ của hai công ty giống nhau vì đặc điểm hoạt động của hai công ty là giống nhau. KTV thực hiện cuộc kiểm toán tại XYZ đã tính ra được mức trọng yếu phân bổ cho các khoản mục như sau: Khoản phải trả người bán là 15.266.514đ, hàng tồn kho là 23.019.028đ. Như vậy nếu sai sót tìm thấy trong hai khoản mục này khi thực hiện cuộc kiểm toán tại XYZ mà lớn hơn mức trọng yếu mà KTV đã xác định thì ý kiến điều chỉnh sẽ được đưa vào biên bản kiểm toán. b) Đánh giá mức độ rủi ro Rủi ro kiểm toán có mối quan hệ rất mật thiết với rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát. Do đó để đánh giá rủi ro kiểm toán cho chu trình mua hàng và thanh toán KTV cần đánh giá thông qua rủi ro tiềm tàng và rủi ro phát hiện. Các hiểu biết về hoạt động kinh doanh của khách hàng sẽ hỗ trợ việc phân tích rủi ro tiềm tàng. Công ty ABC là một khách hàng lâu năm của AASC với một bộ máy tổ chức quản lý khá chặt chẽ do vậy rủi ro tiềm tàng đối với các sai sót trọng yếu của kế toán công ty nói chung ở mức thấp. Tuy nhiên, rủi ro tiềm tàng đối với nguyên vật liệu, hàng hoá mua vào và thanh toán được coi là cao bởi vì trong năm có rất nhiều nghiệp vụ phát sinh với số tiền lớn. Hơn nữa, vì việc quản lý chặt chẽ của Tổng công ty đối với hàng mua nên rủi ro nghiệp vụ không được phê duyệt với các bên liên quan là rất nhỏ. Rủi ro kiểm soát tại Công ty ABC được đánh giá là thấp do Công ty đã thiết kế nhiều thủ tục kiểm soát hữu hiệu và do môi trường kiểm soát ở Công ty có thể giúp phát hiện ra sai sót trọng yếu. Từ đó, KTV đánh giá rủi ro xảy ra các sai phạm trọng yếu trong chu trình ở Công ty có mức độ trung bình. Qua việc đánh giá thông tin chung, thông tin pháp lý của khách hàng và đánh giá hệ thống KSNB, KTV đã rút ra kết luận về rủi ro tiềm tàng và rủi ro kết luận tại công ty ABC như sau: Bảng 2.14. Đánh giá rủi ro tại công ty khách hàng ABC C«ng ty dÞch vô t­ vÊn Tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n Kh¸ch hµng: ABC N¨m tµi chÝnh: 2006 Ng­êi lËp: LAT Ngµy: 12/1/2007 §¸nh gi¸ rñi ro + §¸nh gi¸ rñi ro tiÒm tµng: Cao Trung b×nh V ThÊp + §¸nh gi¸ rñi ro kiÓm so¸t: Cao Trung b×nh ThÊp V Tương tự, ở Công ty XYZ KTV cũng tiến hành đánh giá rủi ro tiềm tàng và rủi ro kiểm soát đối với chu trình mua hàng thanh toán. Là một Công ty mới được thành lập không lâu nên tổ chức bộ máy quản lý chưa được hoàn thiện còn ít kinh nghiệm lại là khách hàng mới của công ty nên KTV đánh giá tủi ro tiềm tàng của chu trình mua hàng thanh toán là cao, rủi ro kiểm soát cũng khá cao. Từ đó, rủi ro xảy ra các sai phạm trọng yếu ở Công ty XYZ là cao.  2.2.1.3. Việc thực hiện thủ tục phân tích sơ bộ trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán chu trình mua hàng thanh toán Khi lập kế hoạch kiểm toán đối với chu trình mua hàng thanh toán KTV thường tiến hành các thủ tục phân tích sơ bộ, các thủ tục này thường được thực hiện như sau: so sánh số dư khoản mục phải trả người bán và hàng tồn kho trên bảng cân đối kế toán năm nay so với năm trước chi tiết cho từng loại hàng tồn kho, so sánh tỷ trọng hàng tồn kho trong tổng tài sản lưu động (hoặc tổng tài sản) năm nay so với năm trước. Thông qua những phân tích sơ bộ này, KTV có thể xác định những thủ tục cần thiết để tìm ra những sai sót, gian lận có thể có liên quan đến khoản mục hàng tồn kho và phải trả người bán. Công ty ABC là đơn vị sản xuất kinh doanh đã hoạt động được nhiều năm do đó thủ tục phân tích ngang rất hữu hiệu. Tuy nhiên công ty XYZ là công ty mới thành lập nên thủ tục phân tích ngang chỉ thực hiện được giữa các quý với nhau. Qua việc tính toán số dư tài khoản nợ phải trả nhà cung cấp năm nay so với năm trước, số dư tài khoản nguyên vật liệu năm nay so với năm trước của công ty ABC KTV nhận thấy các số dư này có biến động lớn thể hiện qua giấy làm việc như sau: Bảng 2.15. Biến động số dư TK331, TK152 của công ty ABC C«ng ty dÞch vô t­ vÊn Tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n Kh¸ch hµng: ABC N¨m tµi chÝnh: 2006 Ng­êi lËp: LAT Ngµy: 16/1/2007 Công ty ABC Năm 2005 (VNĐ) Năm 2006 (VNĐ) Chênh lệch Tương đối % Phải trả người bán 68.684.829.530 78.299.943.502 9.615.113.972 12.28% Nguyên vật liệu 5.031.791.811 30.518.096.529 25.486.304.718 83.51% (Trích giấy làm việc lưu tại hồ sơ kiểm toán năm) Do ABC là doanh nghiệp sản xuất đang hiệu quả, hàng năm doanh thu và lợi nhuận tăng lên đáng kể nên việc tăng lên của nguyên vật liệu và khoản phải trả người bán là thích hợp. Đấy là kết quả của việc mở rộng sản xuất kinh doanh của đơn vị. Tuy vậy, tỷ lệ biến động của nguyên vật liệu là rất lớn mà của khoản phải trả thì nhỏ hơn do đó KTV xác định rằng nguy cơ khoản phải trả không được hạch toán đúng kỳ, hoặc phản ánh thấp hơn số thực còn khoản nguyên vật liệu được đánh giá cao hơn giá trị thực. Nhưng theo việc phân tích khả năng thanh toán của công ty KTV có thể thấy tình hình tài chính của công ty rất tốt và tăng so với năm 2005 do vậy phần chênh lệch giữa biến động hai khoản trên đây là hợp lý. Ngoài thủ tục phân tích ngang, KTV còn thực hiện các thủ tục phân tích dọc để kiểm tra số liệu ấy có phù hợp không. Đó là việc tính toán các tỷ số thanh toán nhanh, tỷ số thanh toán hiện hành , tỷ số thanh toán bằng tiền mặt, tỷ số quay vòng bình quân hàng tồn kho... và thấy rằng các tỷ số này đều phù hợp đảm bảo quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của Công ty ABC. Bảng 2.16. Phân tích tỷ suất thanh toán tại Công ty ABC C«ng ty dÞch vô t­ vÊn Tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n Kh¸ch hµng: ABC N¨m tµi chÝnh: 2006 Ng­êi lËp: LAT Ngµy: 16/1/2007 Chỉ tiêu Năm 2005 Năm 2006 Tỷ suất khả năng thanh toán hiện hành 0.75 0.98 Tỷ suất khả năng thanh toán nhanh 0,47 0,73 (Trích giấy làm việc lưu tại hồ sơ kiểm toán) Còn công ty XYZ, KTV cũng thực hiện tương tự nhưng so sánh giữa cuối năm với đầu năm với nhau và được thể hiện qua bảng sau: Bảng 2.17. Biến động số dư TK 331,TK152,TK155 của công ty XYZ C«ng ty dÞch vô t­ vÊn Tµi chÝnh kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n Kh¸ch hµng: XYZ N¨m tµi chÝnh: 2006 Ng­êi lËp: PLH Ngµy: 3/2/2007 Công ty XYZ Đầu năm 2006 Cuối năm 2006 Chênh lệch Số tương đối % Phải trả người bán 935,268,886 2,260,533,255 1,325,264,369 58,63 Nguyên vật liệu 1,627,766,790 2,775,754,491 1,147,987,701 41.36 Hàng hoá 78,529,597 661,769,171 583,239,574 88.13 (Trích giấy làm việc lưu tại hồ sơ kiểm toán) Đối với Công ty XYZ, việc phân tích qua các số liệu trên BCTC không đem lại độ tin cậy cao. Tuy vậy, qua bảng biến động này KTV đánh giá tình hình thanh toán đối với nhà cung cấp của công ty đang có số dư lớn vì vậy cuộc kiểm toán cần phải tăng cường thủ tục kiểm tra chi tiết trong việc thực hiện kiểm toán đối với các khoản mục của chu trình mua hàng tha