Đề tài Kinh nghiệm sử dụng powerpoint và một số phần mềm hỗ trợ để thiết kế bài giảng điện tử

u đề phụ) có thể nhập tiêu đề phụ hoặc nội dung đoạn văn bản. Như vậy, trên mỗi Slides mặc định có 2 khung ở dạng Text box để có thể nhập nội dung. Tuy nhiên người sử dụng có thể tạo thêm một hoặc nhiều Text box như vật bằng cách coppy những Text box đó. Thông thường các máy tính của giáo viên đều sử dụng bộ font chữ Vietkey và gõ ở chế độ bảng mã TCVN3 để gõ font chữ VnTime. Do đó khi ta nhấp chuột vào khung Click to add Title hoặc Click to add Subtitle để gõ đoạn văn bản thì sẽ không gõ được tiếng việt có dấu mà phải chọn lại Font chữ trên thanh định dạng. Nếu muốn gõ tiếng Việt ngay sau khi khởi động PowerPoint thì ta phải chuyển chế độ của bộ gõ Vietkey sang chuẩn Unicode bằng cách nhấp chuột phải vào biểu tượng của Vietkey ở phía dưới, góc phải màn hình (), xuất hiện một bảng chọn, người sử dụng nhấp chuột trái vào dòng có chữ Unicode (hình 2). Máy tính mặc định font chữ Arial của chuẩn Unicode, nếu muốn sử dụng font chữ có chân giống như Vntime ta có thể chuyển sang font chữ Times New Roman. Cả bảng mã TCVN3 và chuẩn Unicode đều có thể sử dụng cách gõ Telex như nhau. Chỉ có điểm khác biệt là trong chuẩn Unicode thì muốn gõ chữ in hoa có dấu ta chỉ việc bật phím Caps Lock và gõ như gõ chữ in thường. Người sử dụng phải lưu ý rằng, hai chuẩn nói trên đều có thể gõ được chữ tiếng Việt có dấu nhưng chỉ có chuẩn Unicode là chuẩn được quy định dùng chung và đã được Việt Nam đăng ký làm chuẩn giao dịch quốc tế. Trên thực tế thì giáo viên đã nhiều năm quen với bảng mã TCVN3, nhất là giáo viên ở các tỉnh miền Bắc nước ta. Chính vì vậy mà trong đợt thi xây dựng Bài giảng điện tử năm học 2008 - 2009, ở cấp cụm và cấp phòng, rất nhiều bài giảng thiết kế khá công phu nhưng không được chấm vì không phù hợp với tiêu chuẩn quy định. Hình 2 Vậy nếu đã lỡ soạn thảo văn bản với font Vntime trong chuẩn TCVN3 thì có cách nào để chuyển sang chuẩn Unicode hay không ? Câu hỏi này đã làm đau đầu rất nhiều giáo viên và nhân viên văn phòng trong các trường học. Xin thưa rằng có ! Chính người viết cũng đã từng chuyển rất nhiều văn bản giữa hai định dạng chuẩn nói trên. Chỉ cần sử dụng một phần mềm mã nguồn mở (miễn phí- không bản quyền) là Unikey. Sau khi cài đặt bộ gõ Unikey, người sử dụng nhấn tổ hợp phím Ctrl + Shift + F6 làm xuất hiện cửa sổ chuyển mã của Unikey (hình 3). Trong cửa sổ này toàn là tiếng Việt nên các đồng nghiệp cứ thoải mái lựa chọn các thông số sau đó nhấp vào mục "chuyển mã" để kết thúc. Nếu chỉ chuyển mã một đoạn văn bản trong một tệp nào đó thì trước hết người sử dụng phải bôi đen đoạn văn bản đó. Hình 3 Người sử dụng đang quen với font chữ và cỡ chữ sử dụng trong chương trình soạn thảo văn bản Word, khi bắt đầu với PowerPoint hầu hết không hình dung được sử dụng cỡ chữ nào là vừa phải. Qua thực tế thiết kế trình chiếu rất nhiều lần tôi thấy trong các đoạn văn bản, nên sử dụng cỡ chữ từ 20-24 với kiểu chữ in thường là phù hợp, các đề mục của bài nên sử dụng kiểu chữ in hoa đậm với cỡ chữ từ 22-26, riêng đầu bài có thể sử dụng chữ in hoa cỡ lớn hoặc dùng chữ nghệ thuật (WordArt). ở đây người viết cũng xin nêu một kinh nghiệm đã rút ra được trong quá trình dự giờ và giúp đỡ, chia sẻ với đồng nghiệp. Tình huống mà tôi rút ra kinh nghiệm này có lẽ đã rất nhiều đồng nghiệp gặp phải, đó là khi thiết kế(hoặc nhờ thiết kế) bài giảng điện tử đã kiểm tra, chạy thử đều ổn về font chữ nhưng khi cắm vào máy khác để thi hoặc dạy thử thì rất nhiều đoạn văn bản không thể hiện đúng Font chữ cho nên bản thân giáo viên, học sinh và người dự đều không thể đọc được. Vậy lỗi đó do đâu, cách khắc phục thế nào? Xin thưa! Lỗi đó là do bộ font chữ mà hai máy tính sử dụng không giống nhau. Để khắc phục tình huống này, hay nói cách khác để bài trình chiếu của mình có thể chạy ở tất cả các máy tính khác (tất nhiên là phải có phiên bản của PowerPoint không thấp hơn máy đã thiết kế bài giảng) thì ta khi kết thúc việc thiết kế bài giảng ta cần thực hiện một thao tác gọi là : "lưu font chữ". Khi soạn thảo xong, trên menu File của PowerPoint chọn Save as, tại hộp thoại Save as, chọn Tool, chọn Save option... Hộp thoại mới mở ra và phía dưới cùng có lựa chọn Embed Truetype fonts, sau khi lựa chọn ô này ta tiếp tục lựa chọn một trong hai ô phía dưới: Embeb characters in use only : Lưu các font cần thiết để hiển thị Slide cho bạn nhưng người dùng không soạn thảo, thay đổi các chữ có sử dụng các font đặc biệt này được, lựa chọn này cho kích thước file nhỏ gọn. Embeb All characters : Lưu các font cần thiết để hiển thị Slide cho bạn và người dùng có thể soạn thảo, thay đổi các chữ có sử dụng các font đặc biệt này, lựa chọn này làm cho kích thước file lớn lên khá nhiều. b) Đối tượng là hình vẽ Trong bài giảng, rất ít khi ta sử dụng một hình vẽ đơn nhất như một đoạn thẳng, một hình tròn, … mà thường là phải sử dụng một hình vẽ bao gồm nhiều hình vẽ khác. Do đó khi thiết kế ta phải tạo từng hình vẽ chi tiết. Ngay trên màn hình giao diện của PowerPoint đã có một thanh đồ hoạ với các nút công cụ sử dụng hoàn toàn tương tự như trong Word và Excel (hình 3) Hình 4 Muốn vẽ đối tượng nào, người sử dụng chỉ việc dùng chuột lựa chọn nút công cụ tương ứng trên thanh Draw rồi vẽ tương tự như trong Word. Có một lưu ý nhỏ là nếu muốn vẽ hình Vuông hoặc hình tròn thì ta lựa chọn công cụ vẽ hình chữ nhật hoặc hình elip rồi nhấn phím Shift trong khi vẽ. Hình vẽ có thể gồm nhiều nhóm chi tiết mà người thiết kế muốn chúng xuất hiện từng nhóm một khi trình chiếu. Chẳng hạn, tôi muốn một tam giác xuất hiện trước, sau đó cả ba đường cao của chúng cùng xuất hiện. Trong trường hợp đó người thiết kế phải nhóm các đối tượng muốn cùng xuất hiện (trong trường hợp này là ba đường cao) với nhau bằng cách: - Chọn (nháy chuột trong khi giữ phím Shift) các đối tượng cần nhóm. - Chọn Draw/Group (hình 4) Hình 5 - Khi các đối tượng đã được nhóm với nhau thì không thể hiệu chỉnh được một đối tượng nào trong nhóm. Muốn hiệu chỉnh một đối tượng nào trong nhóm, ta phải rã nhóm bằng cách chọn nhóm đó rồi thực hiện lệnh Draw/Ungroup. Trong các phiên bản của PowerPoint hiện nay thì chỉ có phiên bản 2007 là hỗ trợ rất cao đối với đồ hoạ, giúp cho người sử dụng có thể vẽ tương đối chính xác các chi tiết nhỏ. Nhưng phiên bản này lại chưa phổ biến, khó sử dụng và yêu cầu cấu hình máy tính phải cao. Trong các phiên bản còn lại, đôi khi ta muốn vẽ các chi tiết nhỏ, ở gần nhau thì độ chính xác không cao. Chẳng hạn như vẽ các ký hiệu góc vuông trong tam giác hoặc đánh dấu các góc bằng nhau, .... Khó khăn đó có thể giải quyết một cách dễ dàng nếu giáo viên nào biết sử dụng chương trình đồ hoạ Corel Draw hoặc các phần mềm hỗ trợ vẽ hình khác như Macromedia Flash. Ta có thể vẽ các đối tượng đó rồi copy sang PowerPoint. Nếu sử dụng Corel Draw thì có thể vẽ tam giác bằng cách chọn công cụ vẽ đường gấp khúc (Hình 4) sau đó người sử dụng chỉ cần nhấp chuột vào những điểm định đặt đỉnh của tam giác, sau khi đã chọn 3 đỉnh của tam giác rồi thì nhấp vào công cụ khép kín hình () ta sẽ có một tam giác, sử dụng ngay công cụ vẽ đường gấp khúc để vẽ góc vuông Hình 6 Độ đậm hay mảnh của nét vẽ cũng là một điểm cần lưu ý, thường thì máy tính mặc định nét vẽ rất mảnh, chỉ 0,75pt nên khi chiếu lên học sinh nhìn sẽ không rõ. Tuỳ từng trường hợp mà giáo viên có thể chỉnh độ mảnh của nét từ 1,5 đến 2,5pt là vừa. Nếu hình vẽ được thực hiện trong Corel Draw thì người sử dụng nên hiệu chỉnh luôn nét vẽ trong môi trường này trước khi nhóm các đối tượng với nhau. Muốn nhóm các đối tượng thành một khối, sau khi chọn các đối tượng chỉ cần nhấn tổ hợp phím Ctrl + G. Trong PowerPoint Muốn hiệu chỉnh độ đậm mảnh của nét ta nhấp chuột phải vào đối tượng sau đó chọn lệnh Format Auto Shape. và nhập độ rộng của nét vào mục Weight rồi chọn OK. c) Đối tượng là hình ảnh. Trong các bài giảng điện tử, nhất là các môn khoa học xã hội, thường là giáo viên muốn đưa một số hình ảnh vào để cho bài giảng thêm sinh động, thu hút sự chú ý của học sinh và và hỗ trợ tư duy trừu tượng của trẻ. Nguồn hình ảnh ở đây rất nhiều, có thể là hình ảnh trong sách giáo khoa, trong tài liệu tham khảo, trong thư viện tư liệu điện tử được bán bản quyền, trên mạng Internet hoặc có thể là ảnh giáo viên tự chụp bằng máy ảnh, … ở đây tôi chỉ nêu một số trường hợp thường gặp. * Nếu là hình ảnh trong sách giáo khoa hoặc tài liệu tham khảo mà giáo viên muốn đưa vào bài giảng thì việc đầu tiên là phải dùng máy Scan (máy quét ảnh) để Scan các ảnh đó dưới dạng file ảnh sau đó copy trực tiếp hoặc tạo đường link đến bài giảng. * Nếu là hình ảnh ở trên mạng Internet thì ta có thể vào trang http/www/google.com.vn để tìm và Download xuống. Khi lấy hình ảnh trên mạng xuống ta cần xem kích thước của ảnh, nếu kích thước của ảnh quá nhỏ, khi đưa vào bài ta điều chỉnh kích thước lên thì có thể ảnh bị vỡ, không sắc nét. Điểm lưu ý chung khi đưa ảnh vào bài giảng là các ảnh nên để ở định dạng *.jpg đảm bảo cho các ảnh vẫn có độ nét mà dung lượng file lại không lớn. Trong trường hợp ảnh muốn dùng nằm trong một ảnh lơn hơn bao gồm nhiều đối tượng, giáo viên chỉ muốn đưa ảnh của một đối tượng lên thì có thể dùng chương trình Paint để cắt phần thừa (nếu phần cần lấy có dạng hình chữ nhật), có thể dùng chương trình photosop hoặc Corel để cắt nếu đường cắt có dạng đường gấp khúc hoặc zic zắc. Thao tác để chèn một ảnh vào Slides là: Để chỏ chuột vào nơi cần chèn. Thực hiện lệnh(nháy chuột trái): Insert/Piture/From Flie Xuất hiện một hộp thoại, người sử dụng tìm, chọn tranh, ảnh cần chèn rồi nháy chuột vào nút Insert.(hình 5) Hình 7 ảnh sau khi chèn có thể thay đổi kích thước nhờ vào 8 nút điều khiển bao quanh ảnh khi ta nhấp chọn ảnh đó, có thể thay đổi độ sáng, độ tương phản, … Nếu là tranh Clip Art thì cũng làm tương tự nhưng chọn lệnh: Insert/Piture/Clip Art Thực tế khi thiết kế ta có thể đặt nhiều ảnh chồng lên nhau nếu theo kịch bản, khi trình chiếu các ảnh sẽ xuất hiện lần lượt. d) Đối tượng là âm thanh hoặc video Thực tế, đã có một số giáo viên khi đi dự thi Bài giảng điện tử đã gặp phải tình huống dở khóc dở cười. Đó là, khi đồng nghiệp thiết kế hộ bài giảng xong, trình chiếu thử ở nhà, thậm chí dạy thử thì không mắc lỗi gì nhưng khi vào thi thì những đối tượng là âm thanh và video đều không chạy. Giáo viên chỉ còn biết xin lỗi Ban giám khảo. Sở dĩ gặp phải tình huống trên là người thiết kế và dự thi đã không lường trước các tình huống xem bài giảng của mình có tương thích (chạy) với máy tính khác không. Cụ thể, việc đầu tiên là người thiết kế phải xét xem đối tượng âm thanh hoặc hình ảnh mình muốn sử dụng trong bài giảng thuộc định dạng nào (nhấp chuột phải vào đối tượng, chọn Properties để xem định dạng của đối tượng). Nếu đối tượng là một đoạn âm thanh thì cũng có thể ở nhiều định dạng khác nhau như: MP3, AMR, Audio, …Nếu đối tượng là một đoạn video thì cũng có thể ở các định dạng như: Media, MPEG-4, 3GP, ASF, AVI, … ở các máy tính thông thường chỉ sử dụng Windows Media Player, đó là một trình ứng dụng của Windows XP, nó chỉ đọc được một số định dạng như: MP3, Media, MPEG, *.Dat, …. Muốn máy tính đọc được các định dạng khác thì ta phải cài bổ sung các phần mềm tương ứng. Tốt nhất là người sử dụng nên cài một trong những phần mềm đa dụng, có thể đọc được hầu hết các định dạng(chẳng hạn như Media Player Classic) hoặc cài một phần mềm Converter có thể chuyển đổi các định dạng như: Cheetah Audio. Trong trường hợp phải chạy Bài giảng đó trên máy khác thì người thiết kế, khi đóng gói bài giảng phải gói cả các phần mềm cần thiết để có thể đọc đầy đủ được bài giảng đó. Trong một số trường hợp, người sử dụng muốn tạo ra một số tư liệu ở dạng từ những tư liệu đã có để phù hợp với mục đích và thời lượng của bài giảng. Muốn vậy, cần sử dụng một số phần mềm xử lý phim ảnh như: Goldwve (Chỉnh sửa tách nhạc và lời) Filesplit (Cắt - nối file) Ulead VideoStudio (phần mềm cắt dựng cảnh) … Tiếp đó, người sử dụng cần lưu ý đến cách đưa đối tượng vào Bài giảng. Thông thường, các hình ảnh được đưa vào bài giảng bằng cách copy, các đoạn video được đưa vào bằng cách tạo các đường link (đường dẫn) đến đối tượng. Tại Slides muốn chèn đoạn video ta thực hiện lện Insert/Movies and sounds/Movie From File (nếu là File hình), Insert/Movies and sounds/Sound From File (nếu là file tiếng). Xuất hiện một hộp thoại, người sử dụng chọn tệp muốn đưa vào bài và chọn OK (hình 8). Khi đó trên Slides sẽ xuất hiện biểu tượng hoặc hình ảnh tượng trưng của tệp đó. Cũng có thể tạo một siêu liên kết (Hyperlink) đến các đối tượng bằng cách thực chọn: Insert/Hyperlink. Nếu sử dụng cách tạo siêu liên kết thì ta có thể đưa các tư liệu trên một trang Web nào đó vào bài giảng mà không cần phải copy hay Download xuống. Cần chú ý rằng, khi ta đưa bài giảng đó sang một máy khác, nếu không được đóng gói đúng cách thì đường link đó có thể không còn đúng nữa, do đó vẫn còn hình ảnh, biểu tượng của đối tượng trên Slides, nhưng khi trình chiếu thì không có nội dung. Chính vì vậy cần phải đóng gói bài giảng sau khi hoàn thành. Hình 8 Hiện nay, trên thị trường đã có những phần mềm có khả năng đóng gói và xuất bài giảng (thực hiện trong PowerPoint) đã hoàn thành trở thành một File có định dạng *.exe tức là có thể chạy độc lập trên các máy khác mà không cần máy tính đó phải có phần mềm này. Tuy nhiên, những phần mềm đó hầu như đều sử dụng tư liệu điện tử đi kèm, nằm luôn bên trong phần mềm do đó dù có phong phú thì vẫn không đủ cho giáo viên sử dụng. Mặt khác, các phần mềm đó đều là những phần mềm có bản quyền, rẻ nhất thì cũng 650.000 - 700.000đ, không phải giáo viên nào cũng có thể mua. Hầu như tất cả các giáo trình dạy PowerPoint hiện nay đều đưa ra cách chèn một File video vào bài giảng như tôi đã nêu ở trên nhưng qụa kinh nghiệm thực tế thì ở rất nhiều máy tính, cách làm đó không cho kết quả. Sở dĩ như vậy vì ở mỗi máy tính phần mềm hỗ trợ đọc File video trong PowerPoint có thể khác nhau. Tôi đã giải quyết tình huống này bằng một cách khác, đảm bảo tất cả các file đã đọc được ở Windows Media Player của máy tính đó đều có thể chạy được khi đưa vào bài giảng. Cách làm như sau. Từ cửa sổ của PowerPoint , chọn Slide cần chèn file video, vào menu Insert chọn Object... xuất hiện cửa sổ Insert Object, chọn Windows Media Player / OK, xuất hiện cửa sổ của Windows Media Player ngay trên Slide đó. Tiếp theo, nháy chuột phải vào cửa sổ của Windows Media Player , chọn Properties, xuất hiện cửa sổ Properties, nháy vào Custom rồi nháy vào biểu tượng làm xuất hiện cửa sổ Windows Media Player Properties. Nháy vào Browse để chọn file cần chèn, kết thúc nháy vào OK. Cách làm này còn có ưu điểm là người sử dụng bài giảng có thể điều khiển bài giảng khi chạy File video như điều khiển chương trình Windows Media Player khi chạy độc lập. Có thể dừng, tắt hoặc nhảy đến điểm bất kỳ của file. * Cách cắt một đoạn từ file âm thanh hoặc video để sử dụng Như trên đã nói, có thể dùng nhiều phần mềm để cắt một đoạn từ file âm thanh hoặc video, ở đây tôi chỉ đưa ra một hai công cụ rất thông dụng để thực hiện thao tác đó. Công cụ thứ nhất là phần mềm Herosoft (có thể dùng phiên bản 2000, 2001 hoặc 3000) Từ cửa sổ của Herosoft, ta mở File cần cắt lấy một đoạn. Khi chương trình đang đọc File đó, ta nhấp chuột trái vào nút công cụ để bắt đầu thực hiện việc cắt. Khi đó chương trình vẫn tiếp tục đọc File, ta nháy chuột vào nút công cụ để chọn điểm bắt đầu và kết thúc của đoạn cần lấy. Lưu đoạn đã cắt vào máy để sử dụng trong bài (hình vẽ 9) Chọn điểm bắt đầu Chọn điểm kết thúc Bật công cụ cắt file Hình 9 Nếu chỉ là File tiếng, ví dụ dạng MP3 thì chỉ cần khởi động HeroAudio và thực hiện công việc cắt tương tự, giao diện sẽ có dạng như hình dưới đây (hình 10) Chọn điểm bắt đầu Chọn điểm kết thúc Bật công cụ cắt file Hình 10 Công cụ thứ hai là Windows Movie Maker Thực chất đây là một công cụ có sẵn của Windows chứ không phải là một phần mềm riêng biệt nhưng rất ít người thường xuyên sử dụng. Trước tiên ta khởi động Windows Movie Maker (Start/programs/ Windows Movie Maker) và mở File cần cắt lấy một đoạn (Nháy chuột vào mục Import video để chọn File cần mở rồi nhấn nút để chạy File) Giao diện sẽ có dạng như hình vẽ dưới đây (hình 11). Trong ví dụ này tôi đang cắt một đoạn trong bài hát "Chiếc khăn gió ấm Nháy chuột vào đây ! Hình 11 Ta nháy chuột trái vào công cụ chia cắt File (có thể dùng tổ hợp phím tắt Ctrl + L) tại điểm cần kết thúc đoạn cần lấy (mặc định điểm bắt đầu là đầu File). Giao diện sẽ có dạng như hình dưới đây (hình 12). File "chiếc khăn gió ấm 1" là File cũ chưa cắt (còn nguyên File gốc); File "Chiếc khăn gió ấm" chính là đoạn vừa được cắt ra. Sử dụng công cụ cắt có sẵn trong Windows này tương đối đơn giản nhưng nếu muốn lấy một đoạn ở giữa của File gốc thì cần phải thực hiện hai lần (nhiều thao tác hơn so với Herosft) Hình 12 đ) Sử dụng màu sắc và font nền cho các Slides. Sau khi tạo được các đối tượng theo kịch bản đã định thì việc chọn màu sắc cho các đối tượng và phông nền cho các Slides cũng là một việc hết sức quan trọng, nó góp phần quyết định hiệu quả của việc trình chiếu Bài giảng. * Nền của Slides Trong PowerPoint đã lập sẵn rất nhiều phông nền mẫu, người sử dụng có thể tuỳ ý lựa chọn phông nền phù hợp với đặc thù bộ môn, phù hợp với các đối tượng trên Slides, phù hợp với kịch bản của mình. Từ vùng trống của Slides hiện thời, người sử dụng nhấn chuột phải, chọn Slides Design, xuất hiện một danh sách các phông nền có sẵn, chỉ cần dùng chuột trái để chọn mẫu phù hợp. Máy tính sẽ mặc định ở chế độ Apply to All Slides (áp dụng cho tất cả các Slides) nhưng người sử dụng có thể chọn lại các chế độ khác như : Apply to All Master (chỉ áp dụng cho trang chủ); Apply to All Selected Slide (chỉ áp dụng cho Slides đã chọn), ... trong Menu chuột phải khi nhấp vào mẫu đã chọn (Hình 13) Thường thì nên chọn các phông nền có màu sắc dịu, không chói, cũng không quá loè loẹt. Hình 13 * Màu của các đối tượng Màu sắc của các đối tượng (trừ ảnh và video) trên các Slides phụ thuộc nhiều vào phông nền của Slides đó. Nguyên tắc chung là màu sắc của đối tượng phải tương phản với màu sắc của phông nền để học sinh dễ dàng quan sát. Ví dụ nếu nền màu xanh tím thì đối tượng có màu vàng tươi, nền có màu vàng nhạt thì đối tượng có màu xanh côban, xanh tím hoặc đỏ sậm, … 3. Thiết lập chế độ trình chiếu. Có thể thiết lập chế độ tự động trình chiếu hoặc trình chiếu có điều khiển. + Trình chiếu tự động: Các đối tượng tự động xuất hiện sau thời gian đã định sẵn. Cách trình chiếu này rất ít khi dùng trong cả bài giảng vì khi dạy, có thể còn xuất hiện nhiều tình huống sư phạm mà giáo viên khó có thể dự đoán trước một cách chính xác. Do đó cách trình chiếu này nếu sử dụng thì chỉ sử dụng trong một phần nào đó. + Trình chiếu có điều khiển: Loại trình chiếu này do người dạy thực hiện bằng cách nhấp chuột hoặc ấn phím mũi tên, phím Page Up, Page Down trên nhóm phím điều khiển của bàn phím. Chế độ này thiết lập khá đơn giản. Theo kịch bản đã định, trên mỗi Slides, người sử dụng lần lượt thiết lập thứ tự trình chiếu và hiệu ứng cho mỗi đối tượng. Thứ tự trình chiếu và hiệu ứng được thiết lập gồm các thao tác sau: + Chọn đối tượng (nhấp chuột vào đối tượng) + Nhấp chuột vào Slide Show, chọn Custom Animation. Xuất hiện bảng chọn Custom Animation, nháy chuột vào mục Add Effect, xuất hiện các kiểu nhóm hiệu ứng, ta dùng chuột chọn thứ tự trình chiếu của đối tượng trong mỗi kiểu hiệu ứng đó. Người sử dụng cần chú ý đến tốc độ trình chiếu đối tượng ở mục Speed. (hình 14). Có một hiệu ứng mà giáo viên thường cảm thấy khó nhất khi tạo nó, đó là hiệu ứng cho đối tượng chạy theo một quỹ đạo bất kỳ do người thiết kế vẽ ra. Khi tạo hiệu ứng này giáo viên lưu ý là phải tạo đối tượng trước, chọn đối tượng, thực hiện lệnh: Slide Show/ Custom Animation. Xuất hiện bảng chọn Custom Animation, nháy chuột vào mục Add Effect, chọn Motion Paths và chọn công cụ vẽ quỹ đạo tương ứng (hình 15). Khi vẽ xong, đối tượng sẽ tự chạy theo đúng qũy đạo đã vẽ. (Hình 14) Hình 15 Khi muốn huỷ bỏ chế độ trình chiếu của các đối tượng thì ta chọn đối tượng đó rồi nháy chuột vào mục Remover của bảng chọn Custom Animation. Ta cũng có thể tạo một Slides chủ (Smaster) để điều khiển tất cả các Slides khác bằng cách nháy chuột và chọn: View/Master/Slides Master. 4. Trình chiếu Bài giảng Để trình chiếu toàn bộ bài giảng từ Slides đầu ta sử dụng phím F5 hoặc nháy chuột vào nút ở phía dưới, góc trái của màn hình. Khi đó, đối tượng đầu tiên sẽ xuất hiện trên màn chiếu, nhấn phím mũi tên ¯ hoặc nhấn chuột để các đối tượng khác lần lượt xuất hiện. Muốn thoát khỏi việc trình chiếu, ấn phím ESC, muốn trở về đối tượng phía trước nhấn phím mũi tên ư. Để trình chiếu từ một Slide bất kỳ, ta chọn Slides đó rồi nhấn tổ hợp phím Shift + F5. Để nhảy cóc giữa các Slides ta ta ấn số Slides + Enter. 5. Sử dụng một số phần mềm hỗ trợ khác Để tạo được một bài giảng điện tử, tùy thuộc vào đặc thù của bộ môn và đặc điểm của tiết dạy, có thể phải sử dụng hoặc không phải sử dụng phần mềm hỗ trợ. Hiện có rất nhiều phần mềm hỗ trợ để tạo bài giảng điện tử song trong khuôn khổ của sáng kiến kinh nghiệm nhỏ này, tôi chỉ xin giới thiệu kinh nghiệm sử dụng một vài phần mềm thông dụng nhất a) Phần mềm MathTypet Phần mềm MathTypet là phần mềm dùng để soạn thảo công tức Toán - Lý - Hoá. Hiện nay thông dụng là các phiên bản 5.1, 5.2, 6.0. Nếu không sử dụng phần mềm này thì dù có sử dụng tính năng chèn công thức toán học Equation Editor cũng không thể tạo được một số ký hiệu toán học. Ví dụ như ký hiệu góc, ký hiệu cung, … Phần mềm này tương thích tốt với các phiên bản Microsoft Office 2003 trở xuống, nó tích hợp luôn vào tính năng Equation Editor. Riêng với phiên bản Microsoft Office 2007 thì phần mềm này không tích hợp được vào tính năng Equation Editor, do đó ta phải dùng độc lập. Khi sử dụng phần mềm này giáo viên cần lưu ý là trong PowerPoint ta không thể trực tiếp thay đổi màu sắc của các đối tượng được tạo ra nhờ MathTypet (mặc định là màu đen) trong khi trên các Slides thì màu đen thường ít khi sử dụng cho các font chữ do nó tương phản không tốt với màu nền (thường là màu dịu). Có hai cách để các giáo viên Toán có thể khắc phục tình huống này một cách nhanh chóng. Cách thứ nhất là thay đổi màu sắc của các đối tượng đó ngay trong cửa sổ của chương trình MathTypet rồi mới đưa sang PowerPoint. Làm cách này đảm bảo được về màu sắc trong bài giảng nhưng mất khá nhiều thời gian. Cách thứ hai là ta soạn thảo đoạn văn bản đó trong Word, sau đó sẽ đưa toàn bộ đoạn văn bản đó sang PowerPoint dưới dạng hình ảnh nhờ chương trình Paint. Làm cách này thì rất nhanh nhưng nền của những đoạn văn bản đó thường phải để màu trắng để tương phản với màu đen của chữ. b) Phần mềm Violet Violet là công cụ giúp cho giáo viên có thể tự xây dựng được phần mềm hỗ trợ dạy học theo ý tưởng của mình một cách nhanh chóng. So với các công cụ khác thì nó chú trọng hơn trong việc tạo ra các bài giảng có âm thanh, hình ảnh, chuyển động và tương tác. Violet có đầy đủ chức năng dùng để tạo các trang nội dung bài giảng như nhập dữ liệu văn bản, công thức toán, phim, ảnh, âm thanh, … sau đó lắp ghép các dữ liệu, sắp xếp thứ tự, căn chỉnh hình hảnh, tạo ra các chuyển động và hiệu ứng, xử lý các tương tác với người dùng. Riêng với việc xử lý dữ liệu multimedia thì Violet tỏ ra mạnh hơn hẳn PowerPoint. Nó có thể nhập trực tiếp các file Flash hoặc điều khiển quá trình chạy của đoạn phim trong khi PowerPoint thì không làm được việc đó. Violet cung cấp nhiều mẫu bài tập chuẩn thường được sử dụng trong SGK như các bài tập trắc nghiệm, các bài tập ô chữ, … Khi soạn xong bài, Violet cho phép xuất bài giảng ra thành một file.EXE hoặc file. HTML chạy độc lập được trên máy tính khác hoặc đưa lên máy chủ thành bài giảng trực tuyến. Violet có rất nhiều tính năng ưu việt, việc sử dụng tất cả các tính năng của Violet là cả một chuyên đề lớn. ở đây người viết chỉ xin nêu một kinh nghiệm nhỏ trong việc sử dụng Violet để tạo bài tập dạng ô chữ. Khi tạo loại bài này, người soạn thảo phải biết trước về ô chữ cột dọc và các câu trả lời hàng ngang. Các thao tác có thể nêu tóm tắt như sau: - Vào menu: Nội dungà Thêm đề mục. Nhập tên chủ đề, tên mục, chọn loại màn hình hiển thị là "Bài tập ô chữ" rồi nhấn nút "Tiếp tục". Màn hình nhập dữ liệu hiện ra, ta nhập các tham số. Trong đó: + "Từ trả lời" là đáp án đúng của câu hỏi + "Từ trên ô chữ" là tập hợp các chữ cái sẽ được hiện lên ô chữ, vì vậy thường là chữ hoa và không có dấu cách. + "Vị trí chữ" là vị trí của chữ cái trong "Từ trên ô chữ" mà sẽ thuộc vào ô hàng dọc. - Ta lần lượt nhập 5 câu hỏi và 5 câu trả lời tương ứng trong đề bài. Sau đó, căn cứ vào ô chữ cột dọc cần lấy ở mỗi dòng hàng ngang, ta sẽ xác định được "Vị trí chữ". - Ta có thể bỏ qua phần "Từ trên ô chữ" để nhập cho nhanh, khi đó máy sẽ tự động sinh ta từ "Từ trả lời" vào ô đó. - Khi nhập liệu xong, ta nhấn "Đồng ý" ta sẽ thu được một trang bài tập ô chữ. Khi giải ô chữ ta nhấp chuột vào câu hỏi, rồi gõ câu trả lời tương ứng vào hội, gõ Enter có kết quả trên ô chữ c) Phần mềm Geometer's Sketchpad Phần mềm Geometer's Sketchpad là phần mềm vẽ hình động nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho HS đặt và kiểm