Đề tài Luận về mẫu hình người thanh niên lý tưởng trong giai đoạn cách mạng hiện nay ở nước ta

ội, đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân phong phú hơn. GDP bình quân đầu người đạt 5000 - 6000 USD; mức ăn bình quân cho mỗi người 2800 - 3000kalo. Thời gian làm việc rút ngắn còn 5 ngày/ tuần, phổ cập giáo dục THCS trong độ tuổi ở thành thị và một bộ phận nông thôn đạt phổ cập cấp III. Thoe các chỉ số phát triển con người (HDI) Việt Nam thuộc diện một trong 50 nước phía trên thế giới. Như cầu về nhà ở, phương tiện đi lại, điện nước, dịch vụ thông tin được đáp ứng tốt bằng mức trung bình tiên tiến trên thế giới. Tuổi thọ trung bình 70 - 72. Cánh cửa của thế kỷ XXI rộng mở đã đặt ra cho chúng ta nhiều vấn đề có tầm vóc và quy mô lớn. Bối cảnh tình hình thế giới và trong khu vực có nhiều biến động phức tạp. Bên cạnh những thuận lợi cũng có những khó khăn, thách thức. Cuộc cách mạng khoa học công nghệ phát triển như vũ bão với những bước tiến nhảy vọt đã cung cấp cho nhân loại ngày càng nhiều sản phẩm vật chất 18 và tinh thần. Cũng từ đó, một khái niệm mới và cũng là một biểu hiện rõ nét đó là Nền kinh tế tri thức hay Nền kinh tế dựa vào tri thức. Trong bối cảnh đó, mỗi quốc gia, trong đó có nước ta muốn phát triển ngang tầm với thời đại, cần phải chú trọng xây dựng một xã hội học tập. Bên cạnh đó, toàn cầu hoá và hội nhập khu vực và quốc tế cũng đã trở thành mộtãu thế khách quan. Sự cạnh tranh về kinh tế, thương mại, khoa học - công nghệ giữa các quốc gia, khu vực diễn ra quyết liệt. Trong cuộc cạnh tranh quyết liệt đó, kinh tế tri thức dựa trên nền tảng trí tuệ, khoa học có vai trò ngày càng quan trọng, nếu không muốn nói là yếu tố quyết định để giành thắng lợi cho mỗi quốc gia. Để bắt nhịp với xu thế đó, chúng ta phải phát huy nhân tố nội lực và coi đó là nhân tố quyết định. Đặc biệt sự phát triển nhanh và mạnh của các quốc gia trên thế giới và trong khu vực đặt nước ta trong thế cạnh tranh gay gắt và nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế của nước ta với các nước này càng trở nên rõ nét hơn. Như vậy, thanh niên sống, lao động, học tập, rèn luyện trong bối cảnh đặc thù hết sức sinh động của những năm giao thời giữa hai thời kỳ với nhiều thuận lợi rất cơ bản những cũng không ít khó khăn, thách thức mang tính thời đại. Hiển nhiên, thực tế của đời sống kinh tế xã hội trong nước và những thay đổi to lớn của bối cảnh thế giới cũng đặt ra cho thanh niên những trọng trách lịch sử nặng nề hơn. 1.2. Nhân tố chủ quan Trước các thời kỳ trước đây, nhìn chung, nước ta còn nghèo, do đó, chưa có nhiều điều kiện để đáp ứng tốt những nhu cầu về học tập, việc làm, nhà ở của nhân dân nói chung, thanh niên nói riêng. Đặc biệt trong thời kỳ bao cấp, với thanh niên, họ ít có điều kiện để mở rộng hiểu biết và tăng cường giao lưu với thế giới bên ngoài. Họ bị bó hẹp sau luỹ tre làng và ít có điều kiện để đi ra khỏi cổng làng. Có một vấn đề cần lưu ý đó là, mặc dù đôi lúc, một số người thường chưa có quan điểm khách quan và khoa học khi đánh giá về thanh niên. Chẳng hạn, 19 cho "thanh niên chỉ có vai trò tích cực và quan trọng trong cuộc kháng chiến chống thực dân, đế quốc!" hay lại có cách đánh giá phiến diện khác là thường nhìn vào một bộ phận thanh niên sống chưa lành mạnh, mắc các tệ nạn xã hội… để đi đến một kết luận, "thanh niên ngày nay hư hỏng hết"! Nhưng, nhìn chung, càng ngày xã hội càng đánh giá cao vị trí và vai trò của thanh niên, hiểu hết và ghi nhận những thành quả do thanh niên làm ra. Đảng, Nhà nước và các tổ chức trong khác trong hệ thống chính trị, cũng như xã hội luôn luôn đánh giá cao vai trò và vị trí của thanh niên trong cách mạng xã hội chủ nghĩa một cách khách quan và khoa học; đồng thời, luôn tạo điều kiện để thanh niên phát huy tài năng, trí tuệ, sức sáng tạo của mình. Sống, học tập, lao động trong điều kiện đất nước hoà bình và được cả xã hội quan tâm, chăm sóc, ngày nay, thanh niên được tự do lựa chọn nghề nghiệp và có sự độc lập và chủ động trong việc nâng cao trình độ học vấn, tay nghề của mình để làm việc hiệu quả, hay nói rộng ra ra làm được nhiều việc hữu ích hơn cho bản thân, gia đình và xã hội. Sự nghiệp đổi mới đất nước do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo thu đạt được những thành tựu to lớn đã tạo môi trường và điều kiện thuận lợi để thanh niên "lãnh nhận" sức mạnh do xã hội tạo ra để đến một lúc nào đó, họ trưởng thành và "dâng hiến" những yếu tố lợi thế để chấn hưng đất nước. Công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước đồng thời, cũng tạo ra những điều kiện thuận lợi hơn bao giờ hết để phát huy tài năng, trí tuệ, sức sáng tạo, nhạy bén của thanh niên. Mặt khác, cũng do đòi hỏi của sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá, đã tạo nên những đòi hỏi khách quan đối với thanh niên để thanh niên đáp ứng tốt những yêu cầu đó. Cũng cần phải nói thêm rằng, chính sự phát triển nhanh của khoa học - công nghệ và nền kinh tế tri thức là cơ hội để tuổi trẻ thể hiện tài năng, đóng góp nhiều hơn cho xã hội. Việc mở rộng hợp tác và đẩy mạnh giao lưu trên nhiều lĩnh vực của nước ta với các nước trong khu vực và trên thế giới, với mạng toàn cầu (INTERNET), cũng tạo ra môi trường thuận lợi (mà những 20 yếu tố này không có hoặc ít phổ biến trong những giai đoạn phát triển trước đây ở nước ta) để tuổi trẻ tiếp cận nhanh với nhiều tiến bộ khoa học, tri thức cũng như những tinh hoa văn hoá nhân loại nhằm có thể đi tắt đón đầu ở một số lĩnh vực và là cơ hội như Lênin đã nói: "Làm giàu sự hiểu biết của mình bằng tất sự hiểu biết của nhân loại đã đạt được". Tuy nhiên, khó khăn đặt ra là phải định hướng hoặc nâng cao khả năng làm chủ của thanh niên trong những quá trình này. Bởi lẽ, bản thân mỗi quá trình trên đều đan xen cả yếu tố tích cực lẫn yếu tố tiêu cực, giữa cái tốt và cái xấu, cái văn minh và cái chưa văn minh… Dưới sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và các tổ chức chính trị - xã hội khác đã và đang phát động nhiều phong trào, nhiều hoạt động vừa có chiều rộng vừa đảm bảo chiều sâu. Đây là những nội dung hoạt động vừa là môi trường để giáo dục thanh niên vừa là dịp để thanh niên phát triển toàn diện, cũng như rèn luyện qua thực tiễn học tập và lao động. Có thể kể đến các phong trào như: phong trào "Sản xuất kinh doanh giỏi" (trong thanh niên nông thôn); phong trào "Rèn luyện tay nghề, thi thợ giỏi" (trong thanh niên công nhân); phong trào "Dạy tốt, học tốt"; "Giúp bạn vượt khó học giỏi" (trong thanh niên học sinh, sinh viên); phong trào "Phấn đấu xứng danh anh bộ đội Cụ Hồ" (trong thanh niên quân đội); "Thực hiện Sáu điều Bác Hồ dạy" (trong thanh niên công an nhân dân); "Đường thanh niên làm chủ" (trong thanh niên bộ đội biên phòng). Tiều biểu là hai phong trào lớn "Thanh niên lập nghiệp" và "Tuổi trẻ giữ nước". Các phong trào này đã cổ vũ, động viên và hỗ trợ hàng triệu đông đảo thanh niên ra sức học tập, tiếp thu kiến thức, học nghề, rèn luyện tay nghề; vươn lên lập thân, lập nghiệp, làm giàu cho bản thân, gia đình và xã hội; đồng thời, đã giúp thanh niên nâng cao cảnh giác, tham gia tích cực vào sự nghiệp bảo Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Tóm lại, đặc điểm nổi trội và quan trọng trong giai đoạn cách mạng hiện nay ở nước ta đó là, đang tiến hành sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Điều này có ý nghĩa cực kỳ quan trong 21 trong bối cảnh, nguy cơ tụt hậu xa hơn về kinh tế ngày càng rõ nét hơn và cuộc đấu tranh giai cấp diễn ra hết sức phức tạp. Để dành thế chủ động trong việc lựa chọn mục tiêu phát triển xã hội của mình dưới sự lãnh đạo của Đảng và thực hiện thành công những nhiệm vụ của đất nước hiện nay, đòi hỏi mỗi người Việt Nam phải có tinh thần "chấn hưng đất nước", trong đó, sự kỳ vọng của xã hội đối với thanh niên là lớn lao hơn bao giờ hết. Bởi họ không chỉ chiếm tỷ lệ đáng kể trong dân cư, không chỉ là có mặt ở trên nhiều lĩnh vực, không chỉ họ có nhiều thuận lợi trong việc tiếp nhận các lợi thế trong quá trình phát triển, mà còn, thanh niên là người chủ của đất nước trong thời điểm hiện tại cũng như tương lai. Sự phát triển theo mục tiêu đã chọn của đất nước đòi hỏi sự trưởng thành về mọi mặt và bản lĩnh của những đoàn viên - thanh niên cộng sản. Hơn bao giờ hết, đất nước chúng ta cần có những thanh niên, nói rộng ra là thế hệ thanh niên cần có "đức" và "tài" để đủ sức đưa sự nghiệp cách mạng ở nước ta đi đến những thắng lợi tiếp theo với mục tiêu đã được Đảng ta xác định là: Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh. 2. Nững đặc trưng của mẫu hình người than niên lý tưởng trong giai đoạn hiện nay ở nước ta Xuất phát từ tư tưởng Hồ Chí Minh về bồi dưỡng, giáo dục thanh niên, trong đó, đặc biệt quan trọng là quan điểm: hình thành lớp thanh niên vừa "hồng" vừa "chuyên"; quan điểm của Đảng ta về xây dựng con người mới xã hội chủ nghĩa; đặc trưng của nhiệm vụ cách mạng trong giai đoạn hiện nay ở nước ta, có thể đưa ra một số đặc trưng của mẫu hình người thanh niên lý tưởng hiện nay ở nước ta. 2.1. Giỏi chuyên môn là một yêu cầu đối với thanh niên hiện nay Theo đó, mỗi thanh niên trong giai đoạn hiện nay phải có chuyên môn sâu về một lĩnh vực cụ thể, tuỳ vào năng lực của từng người. Khả năng đó có cơ sở từ một trí tuệ và trình độ học vấn, tay nghề cao. Đây là yếu tố để thanh niên thực hiện được lý tưởng nghề nghiệp của mình. Một mặt, nó đảm bảo cho thu nhập 22 của người lao động, mặt khác, cũng góp phần nâng cao chất lượng và ổn định cuộc sống của họ. Một điều không kém phần quan trọng, chính điều này, sẽ giúp thanh niên có khả năng phát huy thế mạnh của mình hơn, đóng góp nhiều hơn cho xã hội. Người thanh niên công nhân giỏi chuyên môn thể hiện ở trình độ kỹ thuật, tay nghề, có những sáng kiến cải tiến kỹ thuật góp phần giảm những chi phí không cần thiết cho các doanh nghiệp, cho xã hội. Thanh niên vùng nông thôn giỏi chuyên môn được thể hiện ở chỗ, họ có khả năng nắm bắt kỹ thuật thâm canh, tăng năng suất, sản lượng đối với cây trồng vật nuôi. Đối với thanh niên là sinh viên, trí thức, học sinh đó là những người học tập giỏi, có nhiều sáng kiến, phát minh khoa học, những công trình nghiên cứu khoa học được áp dụng vào thực tiễn. 2.2. Thanh niên hiện nay cũng cần phải có sức khoẻ tốt. Đó là sự phát triển tốt về thể chất, thể lực. Có sức khoẻ tốt mới đảm bảo cho thanh niên có đủ điều kiện để học tập, lao động, nghiên cứu. Sức khoẻ là yếu tố quan trọng hàng đầu của con người bên cạnh tài năng và trí tuệ. Thanh niên ngày nay do được chăm sóc tốt hơn nên thể lực cũng tăng lên đáng kể. Đó là lực lượng lao động đông đảo đáp ứng đòi hỏi của xã hội. 2.3. Trung thực, thẳng thắn, giữ chữ tín cũng là một đặc trưng của thanh niên hiện nay. Nền kinh tế thị trường như đã thấy, bên cạnh những mặt tích cực cũng tồn tại những khiếm khuyết như: chụp giật, buôn lậu làm hàng giả…Trong cơ chế đó, người thanh niên cần phải thẳng thắn, giữ chữ tín. Trong quan hệ kinh tế, muốn làm ăn lâu dài và ổn định, các chủ thể phải giữ chữ tín, đảm bảo quyền lợi chính đáng cho nhau. Người thanh niên muốn là những nhà kinh doanh giỏi thì phải trung thực, giữ chữ tín trong thương trường. Có như thế mới tạo ra được sự tin cậy cho khách hàng cũng như các nhà đối tác. Trong quan hệ với các đối tác nước ngoài trên lĩnh vực kinh tế, thanh niên cũng phải đặt nó lên hàng đầu. Thanh niên ngày nay phải thẳng thắn lên án những hành vi, những hiện tượng 23 lệch chuẩn trong kinh tế cũng như các lĩnh vực khác của đời sống xã hội, chẳng hạn, tệ nạn buôn lậu, làm hàng giả, vi phạm dân chủ… 2.4. Thanh niên phải có bản lĩnh chính trị vững vàng Như Lênin đã dạy, người thanh niên cộng sản phải có quan điểm giai cấp nghiêm ngặt khi đánh giá, nhìn nhận những sự kiện, vấn đề trong đời sống xã hội. Đối với thanh niên nước ta đó chính là quan điểm giai cấp công nhân, là bảo vệ chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối của Đảng. Đó cũng chính là khả năng nhận thức đúng quy luật phát triển khách quan, là sự nhạy bén với thực tiễn, xử lý tốt những vấn đề mà cuộc sống đặt ra theo đúng quan điểm, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam và chính sách, pháp luật của Nhà nước. Bản lĩnh chính trị vững vàng là yếu tố cơ bản để giúp thanh niên có khả năng "đề phòng" tốt nhất trước những âm mưu thủ đoạn hết sức tinh vi và đa dạng trên nhiều lĩnh vực mà các các thế lực thù địch đang thực hiện trong cuộc đấu tranh giai cấp đang diễn ra gay gắt ở trên phạm vi quốc tế hiện nay. Đồng thời, đây cũng là yếu tố để thanh niên luôn hướng đến mục tiêu cao cả của sự nghiệp cách mạng đó là, dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh. Đối với mỗi đối tượng thanh niên biểu hiện của bản lĩnh chính trị, tất nhiên cũng thể hiện khác nhau. Chẳng hạn, đối với thanh niên là sinh viên các trường Đại học khoa học xã hội và nhân văn bản lĩnh chính trị ở đây chính là, sự đòi hỏi cao hơn về việc hiểu đúng linh hồn sống của chủ nghĩa Mác - Lênin, di sản tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, đường lối phát triển đất nước của Đảng, và đồng thời, trên mặt trận lý luận, phải có khả năng nhìn nhận đâu là quan điểm đúng, tiến bộ và đâu là quan điểm sai trái, phản động, chống lại lợi ích dân tộc, lợi ích của giai cấp công nhân và nhân dân lao động và biết cách đấu tranh lại những quan điểm sai trái đó. 2.5. Người thanh niên ngày nay phải có ý thức pháp luật, sống và lam việc theo Hiến pháp và pháp luật. 24 Thanh niên một mặt phải am hiểu pháp luật, sống và làm việc theo pháp luật, mặt khác, còn là những người tuyên truyền phổ biến pháp luật cho những người khác và đối tượng khác. Hiện nay, chúng ta đang xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân và vì dân. Pháp luật trở thành một công cụ quản lý quan trọng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Tức là, Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật. Vì thế, sống và làm việc theo pháp luật là trách nhiệm của mỗi công dân trong xã hội. Thực tế cho thấy, những hành vi vi phạm pháp luật trong thanh niên đã nói lên sự thiếu ý thức và hiểu biết về pháp luật của một bộ phận thanh niên. Có ý thức pháp luật giúp cho thanh niên có được những hành vi phù hợp với những quy tắc ứng xử và chuẩn mực của xã hội. Bên cạnh đó, thanh niên còn phải là người đóng góp ý kiến của mình để góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật. 2.6. Tiết kiệm thời gian, quý trọng thời gian cũng là đặc trưng của thanh niên. Trong thời kỳ nền kinh tế còn bao cấp, thanh niên luôn rơi vào trạng thái bị động, mang nặng tác phong nông nghiệp. Trong điều kiện hiện nay, tiết kiệm thời gian, quý trọng thời gian dường như là một tiêu chí nói trên trình độ văn minh và năng suất lao động của một đất nước, mỗi thành viên trong xã hội. Thanh niên nông thôn ngoài thời gian lao động sản xuất còn tranh thủ thời gian rãnh rổi để tham gia các lớp học để nâng cao trình độ, hiểu biết, phát triển sản xuất, cũng như tham gia các hoạt động xã hội như: thi nhà nông giỏi, làng vui chơi, làng ca hát…Thanh niên công nhân ngoài giờ ở nhà máy còn tham gia các hoạt động nhằm cải tiến sản phẩm, rèn luyện và nâng cao tay nghề…Thanh niên là học sinh, sinh viên ngoài thời gian đến trường còn sử dụng quãng thời gian rỗi để tự học, tự nghiên cứu. Họ còn tranh thủ thời gian để đi làm thêm (làm gia sư, tiếp thị, viết báo, bán hàng…) để có thêm một phần kinh phí để trang trãi cho vấn đề học tập, mặt khác, cũng để có dịp được thử thách qua hoạt động thực tế. 25 2.7. Có ý chí tiến thủ và khiêm tốn là những đặc trưng tiếp theo của người thanh niên lý tưởng Cuộc sống luôn đặt ra cho thanh niên nhiều khó khăn, thử thách. Muốn trở thành một công dân có ích, thanh niên luôn phải xây dựng cho mình một hướng đi đúng. Họ hướng cuộc đời vào một lý tưởng cao hơn hoàn cảnh hiện tại. Họ phải là những người không bao giờ chấp nhận hoàn cảnh hiện tại mà luôn tìm cách cải thiện nó. Nói cách khác, không chùn bước trước khó khăn, thử thách; không sợ thất bại và luôn tìm cách nhằm cải tạo hoàn cảnh để vững tiến về phía trước. Người thanh niên quân đội ngày đêm nắm chắc tay súng bảo vệ từng hòn đảo, vùng trời, vùng đất của Tổ quốc; Có nhiều tấm gương sinh viên vượt khó, vượt nghèo vươn lên học giỏi, giành được kết quả cao trong học tập, rèn luyện và nghiên cứu khoa học. Là những thanh niên - doanh nhân trẻ ý chí đó thể hiện trong việc cải tiến phương pháp quản lý, rèn luyện để có tư duy kinh tế đúng đắn… trước những vướng mắc nhất định của cơ chế quản lý kinh tế và sự cạnh tranh gay gắt ở trong nước và ngoài nước hiện nay. Bên cạnh đó, thanh niên cần có đức tính khiêm tốn. Đó là đức tính nhã nhặn, biết ứng xử khéo léo, không khoe khoang, tự mãn, không quá tự đề cao mình đối với người khác. Người có đức tính này luôn tự coi mình là kém cỏi, cần phải học, rèn luyện nhiều hơn nữa…Họ luôn cho sự thành công của bản thân là bình thường, không đáng kể, luôn tỏ ra muốn học hỏi thêm. Trong thanh niên, đức tính khiêm tốn một mặt thuộc về phạm trù tự ý thức của bản thân, mặt khác, khi có được nó thanh niên sẽ cố gắng để đạt thành tích cao hơn. 2.8. Quan hệ xã hội rộng Đây cũng là một đặc trưng của mẫu hình người thanh niên lý tưởng. Trong điều kiện giải phóng dân tộc, một đặc trưng nổi trội của thanh niên đó là, tinh thần đồng đội. Trong xã hội hiện đại, mỗi thành viên trong xã hội nói chung, thanh niên nói riêng cần thực hiện nhiều vai trò khác. Những vai trò xã hội này không phải cá nhân đó muốn hay không muốn mà do khách quan quy 26 định. Chẳng hạn, là thanh niên sinh viên, có rất nhiều vai trò, tiêu biểu như: vai trò với tư cách là một đoàn viên thanh niên cộng sản, một sinh viên, một thành viên trong gia đình, vai trò là người bạn, vai trò là đối tác của nhau, vai trò là một công dân. Hiển nhiên là, người ta đánh giá một cách toàn diện về mỗi thanh niên thường chú ý xem thanh niên đó có hoàn thành tốt mỗi vai trò của mình trong những điều kiện, hoàn cảnh nhất định không. Ví dụ, một không thể nói là một đoàn viên tốt khi đoàn viên đó chỉ học giỏi mà không tham gia bất cứ hoạt động xã hội nào do tổ chức Đoàn phát động…Tất nhiên, mở rộng quan hệ xã hội tương ứng với mỗi vai trò cũng đồng nghĩa với quá trình "xã hội hoá" thanh niên đó lớn hơn, sâu sắc hơn. Tức là, thông qua quá trình đó, bản thân thanh niên có dịp được lãnh nhận, tiếp nhận những kinh nghiệm hữu ích, những cơ hội cho mình. Và cũng từ những bước đó, bản thân mỗi thanh niên càng hoàn thiện mình hơn. Chính vì thế, trong điều kiện hiện nay, việc bồi dưỡng giáo dục thanh niên không chỉ là trách nhiệm của một tổ chức riêng lẻ - dù tổ chức đó có trách nhiệm lớn nhất - mà tất cả các tổ chức khác nhau - nơi mà mỗi thanh niên là một thành viên của tổ chức đó. Dễ thấy về đặc trưng quan hệ xã hội rộng trong thanh niên hiện nay. Chẳng hạn, thanh niên là các doanh nhân trẻ, ngày nay, không chỉ có quan hệ với các đối tác trong nước, mà còn, mở rộng quan hệ đó tới các đối tác tới các nước trong khu vực và trên thế giới. 2.9. Thanh niên ngày nay phải quan tâm đến năng suất, chất lượng và hiệu quả lao động. Trong cơ chế cũ, người lao động làm việc theo giờ, theo ca mà không quan tâm đến hiệu quả công việc. Còn trong điều kiện hiện nay, chất lượng và hiệu quả trở thành thước đo về trình độ và năng lực của người lao động. Điều này, do điều kiện kinh tế quy định, do sự cạnh tranh hết sức gay gắt giữa các doanh nghiệp trong nước với nhau và nền kinh tế nước ta nói chung với nền kinh tế của các nước trong khu vực và trên thế giới. Trước đây, thanh niên là sinh viên nhiều khi, chỉ với mong muốn là tốt nghiệp ra có tấm bằng để làm 27 việc, thì ngày nay, họ không chỉ mong muốn có việc làm ngay mà quan trọng hơn đó là, làm việc một cách tốt nhất. Thanh niên nông thôn ngày nay chú ý tạo ra các nông sản không chỉ để phục vụ cho nhu cầu của mình, theo kiểu "tự cấp, tự túc" mà tất yếu là để bán. Do vậy, họ luôn quan tâm đến việc làm thế nào để có những sản phẩm tốt nhất, đạt chất lượng cao nhất, giá phù hợp để đáp ứng nhu cầu của thị trường. Ví dụ, nếu trước đây, thanh niên nông thôn trồng cà chua cốt để phục vụ cho nhu cầu gia đình thì nay, do điều kiện đã thay đổi họ phải nghĩ đến việc bán các sản phẩm này. Tuy nhiên, để sản phẩm này bán được đòi hỏi, quả quà chua phải to, chín đều, mọng…trên cơ sở có năng suất cao với chi phí về thời gian và tiền bạc là thấp nhất. Do đó, buộc họ phải tính toán tới rất nhiều yếu tố, chứ không đơn thuần là chỉ bỏ cây cà chua xuống và chờ đến khi thu hoạch mà không cần quan tâm đến những yếu tố có liên quan…Tương tự như vậy, người thanh niên là các doanh nhân trẻ, muốn sản phẩm của mình sản xuất ra được thị trường chấp nhận họ phải, lựa chọn chiến lược quảng cáo một cách khoa học và hiệu quả, sản phẩm phải tốt, mẩu mã phải đẹp, giá thành cạnh tranh. Để có được giá thành cạnh tranh, điều quan trọng đối với họ là phải giảm chi phí: từ chi phí quản lý đến chi phí khác, cũng như chú ý mọi mặt để có được một đội ngũ người lao động "thạo việc" và có tinh thần trách nhiệm cao trong công việc…Và một điều quan trọng nữa, là họ phải thường xuyên chú ý đổi mới công nghệ cũng như đổi mới về tư duy của chính mình. Sự thành công của nhiều doanh nghiệp gắn liền với tên tuổi của nhiều thanh niên trẻ là một minh chứng cụ thể cho những điều chúng ta vừa đề cập ở trên. 28 2.10. Chủ động, tự giác là một đặc trưng tiếp theo của mẫu hình người thanh niên lý tưởng. Để tiếp nhận những cơ hội mới một cách có hiệu quả, thanh niên phải có tính chủ động. Họ phải chủ động trong việc phát huy khả năng của mình ở một lĩnh vực ngành nghề nào đó, mà không dựa dẫm vào người khác, hoặc trông chờ quá nhiều vào sự quan tâm, giúp đỡ xã hội, mặc dù sự quan tâm giúp đỡ của xã hội đối với họ có ý nghĩa rất quan trọng. Bên cạnh đó, tự giác cũng là một phẩm chất đáng quý ở thanh niên. Trong hoàn cảnh đất nước có chiến tranh, nhiều thanh niên đã gia nhập vào đội thanh niên xung phong ra chiến trường để giết giặc lập công góp phần vào sự thắng lợi của công cuộc giải phóng dân tộc. Ngày nay, phẩm chất này cần hơn bao giờ hết, chẳng hạn, nhiều vùng nông thôn, miền núi, vùng sâu, vùng xa, điều kiện kinh tế - xã hội còn khó khăn, hơn bao giờ hết cần những thanh niên trẻ, tâm huyết tình nguyện tới những vùng này làm việc và công tác. Chẳng hạn, những tri thức trẻ tinh nguyện phát triển nông thôn là những ví dụ điển hình. Tính tự giác trong thanh niên còn biểu hiện qua những hoạt động thường nhật như giữ gìn vệ sinh trong phòng học, trường học ở thanh niên - sinh viên đến việc tự giác đánh giá phê bình bản thân mình để ngày càng tiến bộ hơn. Trong thanh niên là học sinh, sinh viên tinh thần tự giác còn biểu hiện qua những cử chỉ cao đẹp như: tự giác nhường ghế cho người già, trẻ em, phụ nữ mang thai trên những chuyến xe buýt, tham gia hiến máu nhân đạo, tham gia phong trào thanh niên - sinh viên tình nguyện… 2.11. Làm chủ khoa học công nghệ cũng là một đặc trưng của mẫu hình người thanh niên lý tưởng hiện nay Đảng ta khẳng định, cùng với giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ là yếu tố cơ bản đảm thúc đẩy quá trình công nghiệp hoá - hiện đại hoá đất nước nhanh và bền vững. Có thể thấy, khác với cách đây hàng chục năm, ngày nay, trình độ khoa học công nghệ của khu vực và thế giới đã phát triển nhanh. Thuật ngữ "kinh tế tri thức", "xã hội học tập" chỉ xuất hiện cách đây không lâu đã phần 29 nào phản ánh sự phát triển nhanh của yếu tố khoa học, công nghệ, cũng như yếu tố trí tuệ trong sự phát triển của mọi lĩnh vực nói chung. Có thể thấy rằng, do đã đạt được những thành tựu quan trọng trong việc phát triển khoa học công nghệ, song, nhìn chung trình độ khoa học công nghệ nước ta còn khá lạc hậu (đi sau các nước phát triển từ 2 đến 3 thế hệ); năng lực làm chủ khoa học công nghệ dù đã đạt được một số kết quả đáng tự hào ở một số lĩnh vực như: công nghệ thông tin, viễn thông, tin học, song nhìn chung là chưa tương xứng và chưa đáp ứng với những đòi hỏi của thực tế. Chỉ dẫn ra một ví dụ tiêu biểu, sinh viên là đối tượng có điều kiện tiếp cận nhiều với khoa học công nghệ. Song, nhìn chung, sự hiểu biết về công nghệ tin học của đại đa số sinh viên là chưa cao. Thậm chí, có sinh viên đã tốt nghiệp đại học nhưng chưa có khả năng sử dụng máy vi tính một cách thành thạo. Trong bối cảnh đó nâng cao năng lực làm chủ khoa học công nghệ đối với thanh niên hiện nay có ý nghĩa cực kỳ quan trọng. Hiện nay, cùng với sự phát triển nhanh cả về chiều rộng và chiều sâu của khoa học công nghệ, còn có xu thế chuyển giao công nghệ giữa các nước với nhau: các nước phát triển đối với các nước đang phát triển…Tuy nhiên, thực tế cũng cho thấy, cũng do năng lực làm chủ khoa học công nghệ chưa cao mà chúng ta phải trả giá ở chỗ tiếp nhận những công nghệ đã quá lạc hậu ở nước đó và vô hình chung biến chúng ta trở thành một "bãi phế liệu" của các nước phát triển. Và như