Đề tài Lý luận xuất khẩu tư bản và vấn đề thu hút đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ở Việt Nam hiện nay

o¸ quan hÖ ViÖt- Mü vµ ®Æc biÖt sau khi hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt – Mü ®­îc kÝ kÕt, trong t­¬ng lai cïng víi nh÷ng ®èi t¸c kh¸c gãp phÇn lín t¨ng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp vµo ViÖt Nam. Theo đánh giá của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, việc Mỹ thông qua Hiệp định Thương mại giữa hai nước sẽ mở ra cơ hội tốt cho lĩnh vực thu hút ĐTNN tại Việt Nam.Cơ hội lớn nhất mà Hiệp định mang lại là thông qua việc thực hiện các cam kết trong Hiệp định, nước ta có điều kiện tiếp tục hoàn thiện hệ thốngpháp luật, chính sách nhằm tạo dựng một môi trường đầu tư có tính hấp dẫn và cạnh tranh cao so với các nước trong khu vực.Hiệp định tạo cơ sở để Việt Nam phát triển một nền kinh tế lành mạnh có cạnh tranh, do đòi hỏi của Hiệp định là xoá bỏ các phân biệt đối xử có lợi cho kinh tế quốc doanh và tạo "sân chơi" bình đẳng giữa các thành phần kinh tế. Việc các doanh nghiệp Mỹ và các nước khác đầu tư vào các ngành kinh tế trong nước sẽ tạo cạnh tranh, giảm giá thành, có lợi cho người tiêu dùng và giúp Việt Nam có cơ hội phát triển, nắm thông tin, mở rộng thị trường ra nước ngoài. Nó cũng giúp làm trong sạch thị trường tài chính, tín dụng của Việt Nam, đồng thời buộc các doanh nghiệp trong nước phải nỗ lực đầu tư , nâng cao năng lực sản xuất kinh doanh, tiếp thu công nghệ tiên tiến, kỹ thuật hiện đại,đổi mới phương thức quản lý...Khi Hiệp định chính thức có hiệu lực sẽ mở ra cho Việt Nam một thị trườngrộng lớn do thuế nhập khẩu hàng hoá Việt Nam vào Mỹ giảm xuống bằng mức của các nước đang phát triển khác. Thuế nhập khẩu nói chung từ 40-60% xuống còn3%. Ngay lập tức việc giảm thuế này có lợi cho ngành sản xuất quần áo, giày dép. ĐTNN vào Việt Nam trong những ngành này sẽ tăng đáng kể trong thời gian tới, vì các nước có vốn muốn tận dụng lợi thế nhân công rẻ ở Việt Nam để sản xuất hàng hoá xuất khẩu vào thị trường Mỹ. Cơ hội là vậy, nhưng biến nó thành hiện thực không phải là điều đơn giản, bởi nước ta phải đối mặt với những thách thức to lớn. 2.4. C¸c h×nh thøc ®Çu t­ thùc hiÖn LuËt §TNN t¹i ViÖt Nam quy ®Þnh 3 h×nh thøc ®Çu t­ chñ yÕu lµ: Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång kinh doanh, xÝ nghiÖp liªn doanh, xÝ nghiÖp cã 100% vèn n­íc ngoµi, th× ®Õn nay c¶ 3 h×nh thøc ®Òu ®­îc c¸c nhµ ®Çu t­ chÊp nhËn vµ vËn dông. TÝnh tõ 1988 ®Õn n¨m 1996, xÝ nghiÖp liªn doanh chiÕm 67,09% tæng sè dù ¸n víi 79,68 sè vèn ®Çu t­ . XÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi chiÕm 26.58% sè dù ¸n víi 16,34% tæng sè vèn ®Çu t­ 2.4.1. H×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh: §­îc ¸p dông phæ biÕn nhÊt nh­ng cã xu h­íng bít dÇn vÒ tû träng. HiÖn cã kho¶ng 1300 xÝ nghiÖp liªn doanh ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 20.489,016 triÖu USD. Së dÜ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thÝch ¸p dông h×nh thøc liªn doanh v×: - Hä thÊy ®­îc ­u thÕ cña h×nh thøc xÝ nghiÖp liªn doanh so víi xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi lµ tranh thñ ®­îc sù hiÓu biÕt vµ hç trî cña ®èi t¸c ViÖt Nam trong tÊt c¶ c¸c kh©u h×nh thµnh, thÈm ®Þnh vµ thùc hiÖn dù ¸n, réng h¬n xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. - Ph¹m vi, lÜnh vùc vµ ®Þa bµn ho¹t ®éng cña xÝ nghiÖp liªn doanh Tuy nhiªn, hiÖn nay h×nh thøc nµo cã xu h­íng gi¶m ®i lµ do nh÷g nguyªn nh©n chñ yÕu sau: - Sau mét thêi gian tiÕp cËn víi thÞ tr­êng ViÖt Nam, c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ®Çu t­ Ch©u ¸ ®· hiÓu râ h¬n vÒ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ thñ tôc ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam cã nh÷ng bÊt lîi cho hä. - Thùc tiÔn ph¸t sinh nhiÒu tranh chÊp viÖc qu¶n lý ®iÒu hµnh xÝ nghiÖp, mét phÇn do sù yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é cña bªn ®èi t¸c ViÖt Nam. MÆt kh¸c, bªn n­íc ngoµi th­êng gãp vèn nhiÒu nh­ng l¹i kh«ng quyÕt ®Þnh ®­îc vÊn ®Ò chñ chèt cña xÝ nghiÖp v× nguyªn t¾c nhÊt trÝ trong héi ®ång qu¶n trÞ. - Kh¶ n¨ng tham gia liªn doanh cña ViÖt Nam c¬ b¶n lµ thiÕu c¸n bé qu¶n lý, chuyªn gia, thiÕu vèn ®ãng gãp (vèn ®èi øng), phÇn vèn gãp chñ yªó lµ ®Êt (chiÕm 90%) gi¸ trÞ. - 98% ®èi t¸c ViÖt Nam tham gia xÝ nghiÖp liªn doanh lµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, 2% cßn l¹i thuéc c¸c tæ chøc kinh tÕ ngoµi quèc doanh bao gån c¸c hîp t¸c x·, c«ng ty c« phÈn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ doanh nghiÖp t­ nh©n. Do vËy, cã nhiÒu tr­êng hîp c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®· cã t¸c ®éng s½n vµo qu¸ tr×nh tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh cña xÝ nghiÖp. C¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®Òu thõa nhËn quy ®Þnh vÒ xÝ nghiÖp liªn doanh cña L§TNN t¹i ViÖt Nam lµ râ rµng vµ chÊp nhËn ®­îc. Tuy nhiªn, mét sè ®èi t¸c n­íc ngoµi cho r»ng nguyªn t¾c nhÊt trÝ trong héi ®ång qu¶n trÞ lµ kh«ng phï hîp víi hÖ thèng quèc tÕ, vµ trong thùc tÕ cã nhiÒu tr­êng hîp bªn ViÖt Nam cã thÓ cè t×nh hoÆc do thiÕu hiÓu biÕt ®· vËn dông sai nh÷ng nguyªn t¾c nµy, ¸p dông nh÷ng vÊn ®Ò kh«ng ph¶i chñ chèt, g©y lªn khã kh¨n ¸ch t¾c ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 2.4.2. XÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. §Çu t­ nhµ n­íc theo theo h×nh thøc nµy ngµy cµng t¨ng tõ 6% vÒ tæng sè vèn ®¨ng ký trog 4 n¨m tõ 1988 ®Õn 1991 lªn 21,1% n¨m 1996. TÝnh tõ n¨m 1988 ®Õn n¨m 1966 ®· cã 500 dù ¸n ®Çu t­ víi tæng sè vèn lµ 4.234,431 triÖu USD. Nguyªn nh©n gi¶m sót c«ng nghiÖp liªn doanh còng lµ nguyªn nh©n t¨ng tû träng c¸c xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. Uû ban n­íc ngoµi vµ hîp t¸c ®Çu t­ tr­íc ®©y ®· kh«ng cÊp giÊy phÐp cho nhiÒu dù ¸n 100% vèn n­íc ngoa× räng nh÷ng ngµnh, lÜnh vùc quan träng hoÆc cã tÝnh ®Æc thï nh­: B­u chÝnh, viÔn th«ng, x©y dùng kinh doanh kh¸ch s¹n vµ phßng cho thuª, s¶n xuÊt xi m¨ng, dÞch vô xuÊt nhËp khÈu …. Nh­ng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y c¸c ®Þa ph­¬ng phÝa Nam ®Æc biÕt lµ c¸c tØnh: §ång Nai, S«ng BÐ, Bµ RÞa - Vòng TÇu ®· ñng hé m¹nh c¸c dù ¸n 100% vèn n­íc ngoµi v× hä cho r»ng c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thuª ®Êt lËp xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi cã lîi thÕ nhiÒu h¬n lµ viÖcc giao ®Êt cho bªn ViÖt Nam gãp phÇn b»ng gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt ®Ó tham gia liªn doanh. Xu h­íng xÝ nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi t¨ng lªn nãi ®Õn tÝnh hÊp dÉn cña m«i tr­êng ®Çu t­ ViÖt Nam, thÓ hiÖn sù yªn t©m cña c¸c nhµ n­íc ngoµi ki hoµn toµn bá vèn ra kinh doanh chø kh«ng ph¶i liªn doanh hay ký kÕt hîp ®ång hîp t¸c ®Ó võa kinh doanh võa th¨m dß t×nh h×nh n­íc së t¹i. 2.4.3. H×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. Lµ h×nh thóc ®­îc ¸p dông phæ biÕn trong lÜnh vùc th¨m dß khai th¸c dÇu khÝ vµ trong lÜnh vùc b­u chÝnh viÔn th«ng. Hai lÜnh vùc nµy chØ chiÕm 30% sè dù ¸n (nh­ng trong ®ã cã tíi 90% tæng sè vèn cam kÕt thùc hiÖn). PhÇn cßn l¹i chñ yÕu thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp gia c«ng chÕ biÕn vµ dÞch vô, tÝnh tõ 1988 ®Õn hÕt n¨m 1996 chóng ta cã tÊt c¶ 119 tr­êng hîp hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh víi tæng sè vèn lµ 1.184.181 triÖu USD. Qua thùc hiÖn qu¶n lý hîp ®ång, hîp t¸c kinh doanh th­êng cã ph¸t sinh hai vÊn ®Ò phøc t¹p sau: - Mét lµ, cã sù nhÇm lÉmn gi÷a hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh gi÷a c¸c hîp ®ång kh¸c kh«ng thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­: Hîp ®ång mua b¸n thiÕt bÞ tr¶ chËm…Do vËy mét sè nhµ ®Çu t­ ®· lîi dông ®Ó ®Çu t­ chui, trèn tr¸nh sù qu¶n lý cña nhµ n­íc vÒ ®Çu t­. - Hai lµ, khi thùc hiÖn c¸c dù ¸n lín, c¸c bªn hîp doanh th­êng gÆp khã kh¨n trong viÖc ph©n phèi ®iÒu hµnh dù ¸n. Mét sè hîp doanh ®· ®Ò xuÊt thµnh lËp ban ®iÒu hµnh chung vµ ®Ò bghÞ tæ chøc ban ®iÒu hµnh ®ã nh­ mét ph¸p nh©n vµ thùc tÕ ®· cã hîp doanh tæ chøc thµnh ph¸p nh©n, cã con dÊu ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. VÒ h×nh thøc ®Çu t­ vµ c¸c ph­¬ng thøc tæ chøc kh¸c ®Õn nay ®· cã 5 c«ng ty liªn doanh x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng, khu chÕ xuÊt vµ hai c«ng ty liªn doanh x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng c«ng nghiÖp ®­îc cÊp giÊy phÐp ho¹t ®éng. H×nh thøc hîp ®ång x©y dùng - vËn hµnh - chuyÓn giao (BOT) míi b¾t ®Çu triÓn khai thùc hiÖ ®· cã mét dù ¸n. Xö lý vµ cug cÊp n­íc s¹ch ë thµnh phè Hå ChÝ Minh víi tæng sè vèn lµ 30 triÖu USD, trong n¨m 1996 Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ (MPI) ®· cÊp thªm 3 giÊy phÐp cho dù ¸n BDT víi tæng sè vèn ®Çu t­ lµ 673.000.000 USD. Nh×n chung theo ®¸nh gi¸ cña c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi th× hÖ thèng luËt ph¸p vÒ B.O.T ®­îc xem lµ ®Çy ®ñ, hoµn chØnh so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc. II. Nh÷ng t¸c ®éng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Trong h¬n 10 n¨m qua, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®· tr¶i qua nh÷ng thay ®æi quan träng do nh÷ng t¸c ®éng cña ®æi míi kinh tÕ, sù thay ®æi c¬ thÓ vµ c¸c chÝnh s¸ch, ®Æc biÕt lµ sù më cña cña nÒn kinh tÕ. Nªn kinh tÕ ®· vµ ®ang ®i dÇn vµo thÕ æn ®Þnh vµ t¨ng tr­ëng; thùc tÕ thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña ViÖt Nam cho ta thÊy râ vai trß kh«ng thÓ thiÕu cña nã ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ diÔn ra ngµy cµng s«i ®éng. Vai trß ®ã thÓ hiÖn trªn c¸c mÆt: C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, t¨ng xuÊt khÈu, t¨ng thªm viÖc lµm vµ thu nhËp nhanh chãng; t¸c ®éng tÝch cùc tíi chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, t¨ng thu nhËp quèc d©n, t¨ng thu ng©n s¸ch. 1. C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, t¨ng xuÊt khÈu, t¨ng thu cho ng©n s¸ch. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ lµ b¶ng ®èi chiÕu gi÷a nh÷ng kho¶n tiÒn mµ n­íc ngoµi tr¶ cho mét n­íc trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. C¸n c©n thanh to¸n ®ãng mét vai trß ®Æc biÖt quan träng, t×nh tr¹ng cña nã ¶nh h­ëng quyªt ®Þnh ®Õn sù thay ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i, t×nh tr¹ng ngo¹i hèi cña ®Êt n­íc. Ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam tr­íc 1986 phÇn lín lµ víi khèi Comecon, ®Æc biÖt lµ ngo¹i th­¬ng víi Liªn X« (cò) chiÕm 44% tØ träng xuÊt khÈu vµ 67,1% nhËp khÈu cña ViÖt Nam. C¸n c©n thanh to¸n cña ViÖt Nam trong mét thêi gian dµi th­êng th©m hôt, n¨m 1976 th©nm hôt 801,4 triÖu róp, n­m 1980lµ 975 triÖu, n¨m 1985 lµ 1158,9 triÖu vµ 1986 th©m hôt lµ 1332,1 triÖu. KÓ tõ n¨m 1988 t×nh h×nh c¸n c©n thanh to¸n cã nh÷ng c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, vÒ doanh thu cña xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Õn ngµy 30/9/1997 lµ 4.983 riÖu USD (kh«ng kÓ dÇu khÝ), trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu chiÕm 1/3. Cßn nÕu céng c¶ dÇu khÝ, tØ träng xuÊt khÈu cña FDI kho¶ng 60 - 65%, ®iÒu nµy cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. VÒ thùc hiÖn nghÜa vô tµi chÝnh ®èi víi Nhµ n­íc n¨m 1988 - 1992 ®¹t 91 triÖu USD, n¨m 1993 ®¹t 195 triÖu USD (kh«ng kÓ dÇu khÝ) vµ cho ®Õn n¨m 1997 ®¹t trªn 300 triÖu USD. §µu t­ trùc tiÕp cßn t¸c ®éng tÝch cùc tíi ®Èy m¹nh s¶n xuÊt, t¹o ra nh÷ng n¨ng lùc s¶n phÈm míi, n©ng cao chÈt l­îng s¶n phÈm cao mÆt hµng may mÆc, dÖt kim ®å dïng b»ng da, thùc phÈm, dÇu th«… 2. T¨ng thªm viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. Tõ khi thùc hiÖn L§TNN t¹i ViÖt Nam n¨m 1988 chóng ta ®· kh¾c phôc ®­îc phÇn nµo tû lÖ thÊt nghiÖp tr­íc ®ã, b­íc ®Çu t¹o thªm viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª cho biÕt: tõ n¨m 1998 ®Õn nay tæng sè lao ®éng ViÖt Nam lµm cho c¸c xÝ nghiÖp ®Çu t­ vèn n­íc ngoµi lµ 166.984 ng­êi. Ngoµi ra FDI cßn gi¸n tiÕp t¹o ra viÖc lµm vµ thu nhËp cho hµng trôc v¹n lao ®éng bao gåm c«ng nh©n x©y dùng, lao ®éng c¸c dÞch vô kh¸c còng nh­ ®i lao ®éng ë n­íc ngoµi. NhiÒu c¸n bé ®· ph¸t huy ®­îc n¨mg lùc v­¬n lªn ®¶m ®­¬ng ®­îc nh÷ng vÞ trÝ quan träng, cã uy tÝn víi ®èi t¸c n­íc ngoµi. Lµm viÖc trong khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, ng­êi lao ®éng ViÖt Nam cã møc thu nhËp kh¸ cao. KÕt qu¶ kh¶o x¸t nhiÒu xÝ nghiÖp liªn doanh ë thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ ë Hµ Néi vµo cuèi n¨m 1994 cña Bé Lao ®éng th­¬n binh vµ x· héi cho thÊy møc l­¬ng c¸n bé cÊp phßng vµo kho¶ng 200 - 300 USD/ th¸ng, 80 - 100 USD/ th¸ng cho viªn chøc sù nghiÖp, 60 - 80 USD/ th¸ng cho c«ng nh©n lµm t¹i ph©n x­ëng. §èi víi khèi v¨n phßng ®¹i diÖn, møc l­¬ng t¹p vô thèng nhÊt lµ 80 USD/th¸ng, nh©n viªn thõa hµnh 200 - 300 USD/ th¸ng. Ngoµi l­¬ng c«ng nh©n c¸c xÝ nghiÖp liªn doanh cßn h­ëng c¸c kho¶n phô cÊp tr¸ch nhiÖm, tiÒn ¨n tr­a, tiÒn th­ëng… Nh÷ng con sè nªu trªn ch­a lín vµ c¸ch ®©y ®· mÊy n¨m trêi nh­ kÕt qu¶ ban ®Çu ®· cho chóng ta thÊy ®­îc tÇm quan träng cña FDI ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c«ng ¨n trong thêi gian võa qua. Tuy vËy, vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt lµ bè trÝ ®­îc gi÷a ®Çu t­ x©y dùng míi vµ ®Çu t­ chiÒu s©u, gi÷a c¸c ngµnh cã tr×nh ®é kü thuËt cao vµ ph¶i kÕt hîp hµi hoµ c¶ hai lîi Ých; gi¶i quÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng vµ n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt trong n­íc, ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cao. 3. ChuyÓn giao c«ng nghÖ mét c¸ch thuËn lîi vµ nhanh chãng. §æi míi thiÕt bÞ c«ng nghÖ lµ nhu cÇu tÊt yÕu cña bÊt kú nÔn s¶n xuÊt nµo, v× ®ã lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt th«ng qua n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng lao ®éng x· héi, më réng chñng lo¹i s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao vµ ®a d¹ng cña con ng­êi. VÒ mÆt lý thuyÕt, th«ng qua trùc tiÕp c«ng nghÖ ®­îc chuûen giao d­íi nhiÒu h×nh thøc: m¸y mãc thiÕt bÞ, kinh nghiÖm qu¶n lý, thiÕt bÞ kü thuËt, nh·n hiÖu hµng ho¸, ®µo t¹o c¸n bé ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ triÓn khai. Nhu cÇu vÒ thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ cña ViÖt Nam xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng cña ®Êt n­íc trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Sau nhiÒu n¨m x©y dùng, chóng ta cã nhiÒu c¬ së c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i quan träng nh­ng nãi chung ®ang ®­îc vËn hµnh trong ®iÒu kiÖn thiÕt bÞo kinh tÕ l¹c hËu rÊt nhiÒu so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi. Dï d­íi h×nh thøc nµo th× viÖc triÓn khai c«ng nghÖ kh«ng qua ®µu t­ trùc tiÕp còng cã nhiÒu ­u ®iÓm. Do lîi Ých cña chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi nªn hä th­êng chó träng ®­a vµo c«ng nghÖ tiªn tiÕn n©ng cao s¶n xuÊt, chÊt l­îng lao ®éng ®Ó c¹nh tranh vµ thu lîi nhuËn cao. Nh­ng còng nhê ®ã mµ n­íc së t¹i còg thu ®­îc nhiÒu thiÕt bÞ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, h¬n n÷a sù xuÊt hiÖn cña c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi víi nh÷ng kü thuËt c«ng nghÖ ­u viÖt ®· t¹o ra mét ¸p lùc c¹nh tranh buéc c¸c xÝ nghiÖp trong n­íc ph¶i c¶i tiÕn kü thuËt, c«ng nghÖ. ChÝnh ®iÒu nµy ®· gãp phÇn n©ng cao tr×nh ®é chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. T¹i ViÖt Nam, trong nhiÒu lÜnh vùc kÕt qu¶ cuyÓn giao c«ng nghÖ ®­îc ®¸nh gi¸ cao nh­ c¸c dù ¸n vÒ th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ, l¾p r¸p vµ s¶n xuÊt ¤t«, xe may, c«ng nghÔ thÐp, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ B­u chÝnh viÔn th«ng, s¶n xuÊt c¸c linh kiÖn vµ trang thiÕt bÞ ®iÖn tö. 4. T¸c ®éng tÝch cùc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸. Néi dung cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam trong thêi gian tíi lµ ®­a nhanh tiÐn bé khoa häc c«ng nghÖ, c¸c ph­¬ng ph¸p c«ng nghÖ hiÖn ®¹i; c¸c ph­¬ng ph¸p tæ chøc s¶n xuÊt, kinh doanh vµ qu¶n lý tiªn tiÕn vµo c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒ kinh tÕ quèc d©n. Muèn nh­ vËy cÇn ph¶i ph¸t triÓn c¬ khÝ ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, ho¸ häc ho¸, vµ sinh häc ho¸ trong c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc kinh tÕ quèc d©n. ­u tiªn cho c¸c ngµnh , lÜnh vùc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, c¸c vïng l·nh thæ, c¸c doanh nghiÖp träng ®iÓm. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®ang ®­îc tiÕn hµnh ngµy cµng hîp lý, vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. Thùc tÕ, vèn FDI ®· t¸c ®éng kh«ng Ýt (c¶ trùc tiÕp lÉn gi¸n tiÕp) ®Õn c¸c bé phËn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n theo nh÷ng ®Þnh h­íng do ChÝnh phñ ®iÒu hµnh (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp). §iÒu nµy ®· mét phÇn ®· ®­îc chøng minh qua c¸c sè liÖu ë môc I ch­¬ng II vµ h·y so s¸nh 2 b¶ng sau: B¶ng 3: Tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP vµ c¸c ngµnh chñ yÕu (§¬n vÞ:%) H¹ng môc 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 GDP 8.83 9.54 9.34 8.15 5.76 4.77 6.75 6.84 1. C«ng nghiÖp 13.39 13.6 14.46 12.62 8.33 7.68 10.07 10.36 2. N«ng nghiÖp 3.37 4.8 4.40 4.33 3.53 5.23 4.04 2.75 4. DÞch vô 9.56 9.83 8.8 7.14 5.08 2.25 5.57 6.13 B¶ng 4: C¬ cÊu kinh tÕ gi÷a c¸c ngµnh (§¬n vÞ: %) H¹ng môc 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 GDP 100 100 100 100 100 100 100 100 1. C«ng nghiÖp 28.87 28.76 29.73 32.08 32.49 34.49 36.61 37.75 2. N«ng nghiÖp 27.43 27.18 27.76 25.77 25.78 25.43 24.3 23.3 4. DÞch vô 43.7 44.06 42.51 42.15 41.73 40.08 39.09 38.95 III. Mét sè tån t¹i cña ho¹t ®éng thu hót FDI vµo ViÖt Nam. 1. Nh÷ng vÊn ®Ò h¹n chÕ cña hÖ thèng ph¸p luËt ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. HÖ thèng ph¸p luËt kinh tÕ ch­a ®ång bé, ch­a ®Çy ®ñ vµ tÝnh ph¸p lý cña nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt ch­a cao.NhiÒu c¸c vÊn ®Ò trong L§TNN cßn ch­a cô thÓ nh­: Lao ®éng tiÒn l­¬ng xuÊt nhËp khÈu, thuÕ ®¸t ®ai trong xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ngoµi ra, mét sè lÜnh vùc liªn quan tuy cã luËt ®iÒu chØnh nh­ng kh«ng cã v¨n b¶n h­íng dÉn kÞp thêi, nªn kh«ng thùc hiÖn ®­îc, thËm chÝ vÉn cßn t×nh tr¹ng c¸c v¨n b¶n cã sù m©u thuÉn nhau nªn kh«ng thÓ h­íng dÉn thùc hiÖn ®­îc. Trong khi ®ã, c¸c c¸ biÖt cã nh÷ng ®iÒu kho¶n ch­a phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ g©y khã kh¨n cho qu¶n lý nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, ph¶i ®Ò cËp ®Õn mÆt thø 2 cña vÊn ®Ò nµy lµ thùc tr¹ng chÊp hµnh luËt xö lý vi ph¹m luËt. Do ë qu¸ l©u trong c¬ chÕ cò nªn ý thøc t«n träng ph¸p luËt ë ViÖt Nam cßn rÊt thÊp, thÓ hiÖn ë c¶ hai phÝa. Ng­êi qu¶n lý vµ ng­êi chÊp hµnh. VÒ phÝa ng­êi qu¶nt lý th× cã nhiÒu quyÕt ®Þnh qu¶n lý ®­a ra kh«ng phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña luËt, thËm chÝ m©u thuÉn tr¸i ng­îc víi luËt. VÒ phÝa ng­êi chÊp hµnh th× hÇu nh­ ch­a cã thãi quen hµnh ®éng trong khu«n khæ ph¸p luËt nªn Ýt ng­êi biÕt tíi luËt, trõ khi hä vi ph¹m bÞ ph¸t hiÖn xö lý. ë ®©y viÖc tuyªn truyÒn, phæ biÕn luËt ®· cã nh÷ng thiÕu sãt, khe hë cña ph¸p luËt nãi chung vµ L§TNN nªn nhiÒu c¸c c¸ nh©n, tæ chøc ®· lîi dông ®Ó ho¹t ®éng. 2. Bé m¸y qu¶n lý. HiÖn nay, ViÖt Nam ®· vµ ®ang song vÉn ch­a tho¸t gì ®­îc nh÷ng thñ tôc qu¸ r¾c rèi, thñ tôc hµnh chÝnh trong qu¸ tr×nh ký kÕt cßn kÐo dµi, c¸ch lµm viÖc thiÕu khÈn ch­¬ng, kh«ng gi÷ ®óng thêi gian quy ®Þnh. Tõ viÖc xin VISA vµo ViÖt Nam th¨m dß ®Çu t­; chän ®èi t¸c, lËp dù ¸n cho ®Õn viÖc më v¨n phßng, ®¨ng ký con dÊu, thuª m­ín lao ®éng c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i mÊt 6 th¸ng ®Õn 1 n¨m, kho¶ng thêi gian ®ã cã thÓ mÊt 1/2 c¬ héi. Cïng c¸ch lµm ¨n cßn quan liªu, ch­a phï hîp. Mét vÊn ®Ò n÷a lµ thiÕu c¸n bé n¨ng lùc phï hîp ®Ó ®èi t¸c víi n­íc ngoµi vµ c¸n bé qu¶n lý. Th­êng khi ®µm ph¸n phÝa n­íc ngoµi hái rÊt nhiÒu vµ do sù h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é cña c¸n bé ta mµ dÉn ®Õn nhiÒu dù ¸n ph¸ s¶n. ThiÕu sãt nghiªm träng lµ viÖc hiÓu biÕt vµ n¾m v÷ng luËt ph¸p cßn yÕu. MÆt kh¸c do n«n nãng muèn cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi mµ véi vµng "®Çu t­ víi bÊt cø gi¸ nµo" ®· dÉn ®Õn chän nhÇm ®èi t¸c. Trong viÖc ®¸nh gi¸ chÊt l­îng vµ ®¸nh gi¸ tµi s¶n cè ®Þnh thiÕt bÞ mµ hai bªn ®ãng gãp vµo liªn doanh cã hiÖn t­îng thiÕu trung thùc, do ta kh«ng n¾m ®­îc chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ cña thiÕt bÞ nªn cã tr­êng hîp ph¶i nhËn thiªt bÞ cò, l¹c hËu, gi¸ bÞ ®Èy lªn cao. 3. KÕt cÊu h¹ tÇng. H¹ tÇng cña ta cßn chËm ph¸t triÓn so víi yªu cÇu, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc giao th«ng, rÊt nhiÒu hÖ thèng c«ng tr×nh bÞ h­ háng vµ cÇn ®­îc söa ch÷a. HÖ thèng c¶ng cña ta hiÖ nay chØ ®ñ søc bèc rì mét khèi l­îng hµng ho¸ kho¶ng gÇn 20 triÖu tÊn mçi n¨m vµ hÇu hÕt c¸c c¶ng cßn qu¸ ®«ng ®èi víi tÇu lín. M¹ng l­íi truyÒn t¶i ®iÖn cßn ch¾p v¸, ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ngµy cµng t¨ng cña s¶n xuÊt vµ tiªu dïng. HÖ thèng cÊp tho¸t n­íc ë nhiÒu n¬i (Trung t©m kinh tÕ ®« thÞ, thµnh phè…) còng ch­a ®¶m b¶o ®­îc nhu cÇu s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t. HÖ thèng B­u chÝnh viÔn th«ng tuy cã ph¸t triÓn phÇn nµo ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vµ mét yÐu tè n÷a cã t¸c ®éng tiªu cùc rÊt lín tíi viÖc thu hót FDI lµ gi¸ c­íc phÝ cña ta cã thÓ nãi lµ gÇn nh­ cao nhÊt trong khu vùc nh­ gÝa ®iÖn ,n­íc, ®iÖn tho¹i ,gi¸ thuª ®Êt … 4.Tr×nh ®é ng­ßi lao ®éng §éi ngò lao ®éng cña ViÖt Nam tuy cÇn cï nh­ng kh«ng ®­îc ®µo t¹o cã bµi b¶n ,kh¶ n¨ng thÝch øng khi tiÕp cËn víi nh÷ng c«ng nghÖ míi hiÖn ®¹i cßn thÊp .Nh÷ng c¸n bé ®­îc ®Ò cö gi÷ chøc trong c¸c liªn doanh cßn thiÕu kinh nghiÖm qu¶n lÝ ,bÞ h¹n chÕ vÒ ngo¹i ng÷ vµ vèn hiÓu biÕt . 5. Nh÷ng h¹n chÕ cña qu¸ tr×nh thùc hiÖn. 5.1. VÒ quy m« vµ tèc ®é thu hót vèn ®Çu t­. Nh×n chung trong thêi gian qua l­îng vèn ®Çu t­ vµo n­íc ta cßn Ýt, tèc ®é lu©n chuyÓn n­íc ta cßn chËm ch¹p kÐm hiÖu qu¶, quy m« b×nh qu©n mçi dù ¸n cßn nhá. Trong nöa cuèi n¨m 1977 vµ ®Çu n¨m 1998 trë l¹i ®©y tèc ®é ®Çu t­ trùc tiÕp cã xu h­íng "chùng l¹i" so víi c¸c n¨m tr­íc. Cã nhiÒu nguyªn nh©n trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, nh­ng chñ yÕu cã 3 nguyªn nh©n c¬ b¶n sau: - Thø nhÊt, trªn ph¹m vi c¶ n­íc chóng ta ®· cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi víi sè vèn gÇn 30 tØ USD, trong ®ã cã kho¶ng 2/3 sè vè theo giÊy phÐp ch­a ®­îc triÓn khai ®i vµo ho¹t ®éng. V× vËy thÞ tr­êng ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam cuèi n¨m 1997 vµ nh÷ng n¨m sau kh«ng cßn mang tÝnh chÊt cñamét thÞ tr­êng s¬ khai, tõ ®ã ®ßi hái c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i tÝnh to¸n kü l­ìng ®Ó t×m c¬ héi ®Çu t­. - Thø hai, do ¶nh h­ëng s©u s¾c cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh Ch©u ¸ vµ ®ang lan truyÒn kh¾p toµn cÇu. Nã ¶nh h­ëng tíi tØ gi¸ hèi ®o¸i, gi¸ c¶ c¸c yÕu tè ®Çu vµo, gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh t©m lý c¸c nhµ ®Çu t­ vµ ng­êi tiªu dïng thiÕu vèn ®Çu t­ … Lµ nh÷ng yÕu tè g©y c¶n trë rÊt lín ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. -Thø ba, trong chÝnh s¸ch thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cña chóng ta cã sù ®Þnh h­íng ®Çu t­ nghiªm ngÆt h¬n theo môc tiªu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi yªu cÇu c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸, lÜnh vùc chóng ta cÇn ®Çu t­ th× kh«ng hÊp dÉn vµ ng­îc l¹i. Chóng ta muèn nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tËn dông lîi thÕ so s¸nh vÒ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt cña ViÖt Nam ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, chø kh«ng ph¶i ®Ó c¹nh tranh bÊt lîi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong n­íc trªn chÝnh thÞ tr­êng cña m×nh. -Thø t­, chóng ta ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch tõ chç tiÕp nhËn "c¸i hä cã" sang chç tiÕp nhËn "c¸i m×nh cÇn", trong khi ®ã ch­a cã mét hÖ thèng tèt c¸c ®Þnh chÕ yÓm trî ®«ng bé, bao gåm vÒ chÝnh s¸ch, c¬ chÕ vËn hµnh, m«i tr­êng ®Çu t­ dÞch vô hµnh chÝnh thuËn lîi… 5.2 VÒ c¬ chÕ ®Çu t­ Tuy nh÷ng tiÕn bé ®¹t ®­îc vµ cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc so víi nh÷ng n¨m ®Çu thùc hiÖn L§TNN, song qua ph©n tÝch kü c¬ cÊu tõng ngµnh, tõng vïng ta vÉn thÊy ch­a hîp lý. C¸c dù ¸n chñ yÕu tËp chung vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, s¶n xuÊt gia c«ng, l¾p r¸p… Cßn c¸c ngµnh kinh tÕ then chèt, c¸c vïng kinh tÕ träng ®iÓm ®Æc biÕt lµ c¸c ngµnh quan träng nh­ng lîi nhuËn Ýt, thêi gian ho¹t ®éng dµi, thu håi vèn chËm…Cßn cã sè dù ¸n vµ tØ lÖ thÊp. TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò trªn- nh÷ng khã khan tån ®äng cÇn ph¶i ®­îc söa ®æi, chÊn chØnh vµ thùc hiÖn nghiªm tóc, tèt h¬n vÒ sau nµy. Bªn c¹nh nh÷ng vÊn ®Ò ®ã cÇn ph¶i ®Ò cËp tíi mét sè nh÷ng thuËn lîi sau: * T×nh h×nh chÝnh trÞ æn ®Þnh. §©y lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung vµ ®Çu t­ trùc tiÕp nãi riªng. ViÖt Nam ®­îc coi lµ mét n­íc rÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, d­íi con m¾t cña c¸c nhµ ®Çu t­, æn ®Þnh chÝnh trÞ lu«n lµ vÊn ®Ò hä quan t©m xem xÐt ®Çu tiªn khi quyÕt ®Þnh ®Çu t­ vµo bÊt cø n­íc nµo. Quan hÖ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam ®èi víi t©t c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi ngµy cµng tèt h¬n. * M«i tr­êng ph¸p lý thuËn lîi: LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ¸p dông réng r·i cho c¸c tæ chøc c¸ nh©n ®Çu t­ vµo ViÖt Nam, kh«ng ph©n biÖt chÕ ®é chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi ë c¸c n­íc ®ã. Nguyªn t¾c c¬ b¶n lµ t«n träng ®éc lËp chñ quyÒn cña ViÖt Nam tu©n thñ ph¸p luËt cña ViÖt Nam trªn c¬ së hai bªn cïng cã lîi. Khi tÝnh to¸n vÒ lîi Ých luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, ta cho nhµ ®Çu t­ nh÷ng ®iÒu kiÖn t­¬ng ®èi réng r·i vÒ lîi nhuËn còng nh­ ®¶m b¶o an toµn cho c¸c quyÒn së h÷u chÝnh ®¸g cña hä. * Nh÷ng nguån lùc vµ lîi thÕ cña ViÖt Nam. §ã lµ vÞ trÝ ®Þa lý quan träng ë §«ng ¸, n»m trªn con ®­êng chiÕn l­îc tõ §«ng sang T©y, tõ B¾c xuèng Nam h¬n n÷a ViÖt Nam l¹i n»m trªn con ®­êng ®éc nhÊt lèi liÒn §«ng ¸ vµ §«ng Nam ¸. Trong khÝ ®ã tµi nguyªn thiªn nhiªn ®a d¹ng, phong phó (vÒ dÇu khÝ, than, s¾t ….) vµ nhiÒu lo¹i kho¸ng s¶n quý hiÕm kh¸c. §ã lµ nh÷ng tiÒm n¨ng rÊt lín ph¸t triÓn ®ång thêi còng lµ yÕu tè hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. * TiÒm n¨ng lao ®éng. Nguån lao ®éng ViÖt Nam rÊt dåi dµo trong ®ã phÇn lín lµ lao ®éng trÎ. HiÖn nay ë ViÖt Nam cã kho¶ng 36.000.000 nguêi ®ang ë ®é tuæi lao ®éng, trong ®ã cã hµng triÖu ng­êi tèt nghiÖp §¹i häc vµ trªn §¹i häc, hµng triÖu c«ng nh©n kü thuËt. §Æc biÖt lµ l­u l­îng lao ®éng cña ViÖt Nam ch­a ®ßi hái ph¶i cã thu nhËp cao, gi¸ tr¶ c«ng nh©n lao ®éng ë ViÖt Nam cßn thÊp (thÊp h¬n 5 ®Õn 10 lÇn so víi c¸c n­íc trong khu vùc). §©y lµ mét yÕu tè gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng lîi nhuËn siªu ng¹ch. Ch­¬ng Iv Ph­¬ng h­íng vµ mét sè kiÕn nghÞ ®Ó thùc hiÖn viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n tíi I. Ph­¬ng h­íng vµ môc tiªu cña ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trong thêi gian tíi . 1. Ph­¬ng h­íng. Ph­¬ng h­íng chung cho ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam lµ: - H­íng ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo nh÷ng môc tiªu: TËo ra n¨ng lùc s¶n xuÊt míi, hoµn thiÖn ®æi míi c¸c c¬ cÊu kinh tÕ, ®æi míi c«ng nghÖ, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, ­u tiªn sö dông vèn vay ­u ®·i n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng h¹ tÇng kinh tÕ, trong ®ã dµnh mét phÇn sè vèn lín cho c¸c dù ¸n cã k¶ n¨ng thu håi vèn vay. - C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ b»ng mäi hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ®ång bé, ch¸nh xu h­íng nÆng nÒ vÒ c¸c biÖn ph¸p ­u ®·i vÒ tµi chÝnh. Ph¶i hoµn thiÖn luËt ph¸p vÒ ®Çu t­ theo h­íng bæ xung nh÷ng quy ®Þnh cÇn thiÕt, chØnh lý nh÷ng quy ®Þnh ch­a roc hoÆch m©u thuÉn víi nhau, kh¾c phôc c¸c hiÖn t­îng ph©n t¸n côc bé trong qu¶n lý nhµ n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §¬n gi¶n ho¸ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh. §èi víi FDI ®­îc cô thÓ nh­ sau: 1.1. Thu hót ®Çu t­ theo ngµnh vµ vïng kinh tÕ. ¦u tiªn cho c¸c dù ¸n trog lÜnh vùc n«ng nghiÖp, trång rõng x©y dùng c¸c vïng nguyªn liÖu, chÕ biÕn l­¬ng thùc - thùc phÈm vµ c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo c¸c tØnh trung du, miÒn nói, t©y nguyªn, Duyªn H¶i miÒn trung vµ miÒn T©y Nam Bé. Trong ®ã ®Æc biÖt lµ n«ng nghiÖp - víi vai tr