Đề tài Một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu cà phê vào thị trường EU của Tổng công ty cà phê Việt Nam

6.547000 2004 750.000 454.347000 (Tổng cục thống kê- Hiệp hội cà phê ca cao Việt Nam) Như vậy năm 2001 sản lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam đạt mức cao nhất đạt 875 nghìn tấn. Tuy nhiên 3 năm trở lại đây thì sản lượng lại giảm sút do hậu quả của hiện tượng Elnino từ năm 2000 để lại và hạn hán kéo dài trong 5 vụ cà phê liên tiếp từ năm 2001. Mặt khác do giá cà phê trên thế giới giảm một cách nhanh chóng từ năm 2001 do đó nhiều hộ nông dân không bù lỗ được do đó đã chặt cà phê đi trồng cây khác, làm giảm diện tích cà phê do đó cũng làm ảnh hưởng đến sản lượng cà phê của Việt Nam. - Kim ngạch:Từ năm 2000 trở lại dây Việt Nam luôn đứng vị trí thứ 2 thế giới sau Indonesia về xuất khẩu cà phê Robusta, thứ 3 thế giới về xuất khẩu cà phê nói chung. Không chỉ tăng về số lượng, chất lượng và giá cả cũng ngày càng tăng về nhiều mặt như : độ sạch, độ thơm, chủng loại đa dạng,Do vậy kim ngạch có xu hướng tăng dần. Bảng kim ngạch xuất khẩu cà phê Việt Nam Năm Kim ngạch (1000 USD) Tốc độ tăng giảm (%) 1996 560 1997 423 -24,4 1998 414 -2,12 1999 602 45,4 2000 555 8 2001 538 -3 2002 382 -28 2003 428 12 2004 510 19.2 (Hiệp hội cà phê Việt Nam ) Từ năm 1998 đến năm 2001 xuất khẩu hàng năm đạt từ 500-600 triệu USD. Tuy nhiên 3 năm trở lại đây kim ngạch giảm sút ghê gớm. Điều này là do, giá cà phê thế giới giảm xuống tới mức thấp nhất từ trước đến nay, mặc dù sản lượng cà phê xuất khẩu tăng nhưng lượng tăng không đủ bù đắp giá, do vậy kim ngạch xuất khẩu giảm nhanh chóng. Cho dù vậy Việt Nam vẫn đặt ra mục tiêu cho ngành cà phê là đạt 650 triệu USD vào năm 2005. Điều này có xảy ra hay không thì như ta thấy mấy tháng đầu năm 2005, giá cà phê bắt đầu tăng, tuy nhiên sản lượng lại giảm. Nếu giá tăng bù đắp được sản kượng thì kim ngạch đó có thể đạt được. 2.2 Cơ cấu sản phẩm cà phê xuất khẩu của Việt Nam - Loại cà phê xuất khẩu Việt Nam xuất khẩu 2 loại cà phê chủ yếu là cà phê Robusta và cà phê Arabica. Tuy nhiên Việt Nam có lợi thế trong việc sản xuất cà phê Robusta nên loại cà phê này chiếm đa số trong cơ cấu loại hàng cà phê xuất khẩu, (chiếm từ 80-90% ). Hiện nay cả nước có 520 ngàn ha, thì chủ yếu là cà phê vối, cà phê chè có chưa đầy 30 ngàn ha. Điều này cũng ảnh hưởng đến cơ cấu loại cà phê xuất khẩu của Việt Nam. Bảng cơ cấu loại cà phê xuất khẩu của thế giới và Việt Nam Sản xuất niên vụ Xuất khẩu 01-02 02-03 03-04 2001 2002 2003 Thế giới Tổng 110,46 171,48 121,32 90,3 88,6 89,74 Robusta 37,85 38,62 39,98 33,5 31,6 32,86 Arabica 72,61 78,86 81,34 56,7 56,9 57,18 Việt Nam Tổng 12,25 10,30 11,5 13,9 11,8 12,9 Robusta 10,54 8,86 9,89 12,51 10,62 11,61 Arabica 1,71 1,44 1,61 1,39 1,18 1,29 (Nguồn của ICO) Như vậy tính theo tổng lượng cà phê sản xuất thì cà phê Việt Nam có sản lượng khá cao chiếm 11-15% sản lượng cà phê thế giới. Tuy nhiên về lọai cà phê thì trên thế giới chủ yếu là cà phê chè trong khi đó ở Việt Nam thì chủ yếu là sản xuất cà phê vối. Trong điều kiện hiện nay các nước nhập khẩu ưa chuộng cà phê chè hơn. Vì thế cơ cấu loại cà phê xuất khẩu của Việt Nam sẽ không còn phù hợp nữa. Do đó cần phải thay đổi lại cơ cấu loại cà phê, muốn vậy cần có sự đổi mới ngay từ cơ cấu cây trồng. Hạn chế trồng cà phê vối, tăng cường trồng cà phê chè cho xuất khẩu. Về sản phẩm cà phê xuất khẩu. Nhu cầu sản phẩm cà phê thì phong phú và đa dạng. Do đó ta cũng phải đáp ứng nhu cầu đó. Nếu như trước kia Việt Nam chỉ xuất khẩu cà phê nhân, cà phê chưa qua chế biến thì ngày nay ta còn xuất khẩu cà phê đã qua chế biến được sử dụng ngay như cà phê sữa, cà phê tinh,.. ngoài ra ta còn xuất khẩu một số “sản phẩm có cà phê” như sữa cà phê, bánh kẹo cà phê,... Bảng các phẩm cà phê xuất khẩu của Việt Nam. ĐVT :Số lượng ( Nghìn tấn) Trị giá (Triệu USD) 2001 2002 2003 2004 Số lượng Trị giá Số lượng Tri giá Số lượng Trị giá Số lượng Trị giá Cà phê nhân 672,28 298,4 398,5 270,9 394 289,3 445 420 Cà phê thành phẩm 1,45 1,534 1,88 4,63 1,98 5.52 2,01 5,92 Cà phê hoà tan 1,42 5,39 1,18 4,59 1,34 5,91 5,62 6,01 (Nguồn ICO) 2.3. Thị trường xuất khẩu cà phê của Việt Nam Hiện nay Việt Nam có trên 95% sản lượng cà phê sản xuất ra là để xuất khẩu vì vậy thị trường tiêu thụ cà phê thế giới chính là nhân tố quyết định cho sự phát triển của ngành cà phê Việt Nam. Cà phê Việt Nam đã có một vị trí đáng kể trên thị trường cà phê thế giới. Thị trường tiêu thụ cà phê Việt Nam bao gồm nhiều nước, tiêu thụ trên khắp các châu lục. - Về thị trường truyền thống Trước thập kỷ 90 các nước SNG, Đông Âu, Singapo, Hồng Kông, Pháp... là những khách hàng thường xuyên của Việt Nam. Do những biến động lớn của cuộc khủng hoảng kinh tế và chính trị trong những năm cuối thập kỷ 80 gây ảnh hưởng không nhỏ đến xuất khẩu cà phê ở Việt Nam làm cho sản lượng xuất khẩu cà phê của Việt Nam vào thị trường này giảm sút nhanh chóng. Tuy nhiên trong tình hình hiện nay khi cuộc khung hoảng đã ổn định cà phê Việt Nam đã giữ được một vị trí xứng đáng trên thị trường này. - Thị trường tiêu thụ lớn của Việt Nam Do Việt Nam có sự thay đổi trong chính sách xuất khẩu cà phê, muốn mở rộng thị trường xuất khẩu trực tiếp, giảm xuất khẩu trong các nước trung gian để tránh bị ép về giá xuất khẩu. Thị trường EU luôn là thị trường được Việt Nam chú trọng. Tuy nhiên đây là thị trường hết sức khó tính do vậy mà ta mới chỉ xuất khẩu cà phê nhân, còn cà phê hoà tan, cà phê thành phẩm rất ít. Singapo vẫn là một thị trường xuất khẩu cà phê chủ yếu ở Việt Nam hiện nay. Thị trường Đức có nhu cầu nhập khẩu cà phê từ 15 – 16 % sản lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam. Thị trường Mĩ cũng là một thị trường nhập khẩu cà phê lớn (từ 12 – 13%). Đặc biệt khi Hiệp định thương mại Việt Mĩ được kí kết đã tạo điều kiện cho cà phê Việt Nam xuất khẩu sang Mĩ được thuận lợi và có triển vọng nhanh hơn. Thị Trường châu á cũng có một số thị trường rất hấp dẫn với cà phê Việt Nam như Nhật và Trung Quốc. Bảng các thị trường xuất khẩu chủ yếu của Việt Nam. STT Tên nước Số lượng Trị giá (USD) 1 Bỉ 138.603 57.947.984 2 Mỹ 137.501 59.371.585 3 Đức 134.321 60.054.805 4 Tây Ban Nha 73.852 31.668.889 5 ý 62.559 27.796.789 6 Pháp 45.998 20.147.381 7 Ba Lan 38.155 17.171.389 8 Anh 30.153 13.055.058 9 Nhật 26.905 13.274.686 10 Hàn Quốc 26.288 11.310.104 ( Nguồn : Hiệp hội cà phê ca cao Việt Nam ) 2.4. Thị phần xuất khẩu cà phê của Việt Nam Trong hoạt động kinh doanh xuất khẩu bất cứ quốc gia nào cũng mong muốn chiếm được thị phần lớn. Điều đó thể hiện được quy mô sản xuất và khả năng xuất khẩu của quốc gia đó. ở Việt Nam từ năm 1999 đến nay xuất khẩu cà phê luôn chiếm một thị phần khá lớn trong xuất khẩu cà phê thế giới chiếm từ 13-15 % thị phần thế giới. Trong đó niên vụ cao nhất là 2000/2001 chiếm 16,1% thị phần thế giới. Thị phần của Việt Nam chỉ đứng sau Brasin với 31,3% và vượt xa các nước Colombia 11% , Indonesia 7%. Bảng thị phần một số nước xuất khẩu cà phê lớn trên thế giới năm 2004 ĐVT :1000 tấn Tiêu thụ thế giới Nước Sản lượng Thị phần (%) Nguồn cung cà phê Brasin 2.123 31,3 Colombia 764 11 Việt Nam 1.22 18 Indonesia 475 7 (Ngân hàng thế giới) 2.5 Giá cả cà phê xuất khẩu cà phê của Việt Nam Do giá cà phê thế giới luôn biến động do vậy giá cà phê của Việt Nam cũng biến động theo và có xu hướng giảm sút trong nhiều năm. Bảng giá cả cà phê xuất khẩu Năm 2001 2002 2003 2004 Giá cà phê thế giới(USD/tấn) 900-1.200 980-1.200 990-1.210 1.040-1.300 Giá cà phê XK của VN(USD/ tấn) 820-1.000 816-1.010 920-1.200 980-1.120 Giá cà phê mua trong nước(1000/tấn) 7.000-9.000 9.000-12.000 10.500-14.000 11.500-16.000 (Nguồn :Tạp chí thị trường – giá cả ) Theo bảng trên ta thấy xu hướng giá giảm dần từ năm 1999-2002 do trên thị trường lúc đó cung vượt xa so với cầu. Năm 2003 giá bình quân cả năm đạt 874 USD/ tấn tăng 15% so với năm 2002. Nếu tính theo giá/kg thì giá cà phê trong nước biến động từ 10.000-14.500VND/kg. Đến năm 2004 thì giá cà phê Việt Nam có tăng hơn một chút đạt từ 980-1.010 USD/tấn. Ba tháng đầu năm 2005 giá cà phê trên thế giới đã liên tục tăng lên những mức cao. Tại NewYork giá cà phê Arabica giao ngay ước đạt 2.895USD/ tấn, tăng 29% so với tháng 12 năm 2004.Tại Luân Don giá cà phê Robusta giao ngay tăng 33,4 % so với 2004. ở Việt Nam giá chào bán cà phê Robusta loại 2 của Việt Nam lên 1.350USD/tấn. Giá thu mua có thời kỳ lên tới 17.100VND/kg. Nguyên nhân là do nguồn cung cà phê giảm mạnh ở Việt Nam và Brasin, đây là 2 nước xuất khẩu cà phê lớn nhất thế giới. Sản lượng cà phê Brasin niên vụ 04-05 chỉ đạt 40,5 triệu bao, giảm 2,2 triệu bao so với dự đoán tháng 12 năm 2004. Dự báo niên vụ 05/06 cà phê chỉ đạt 30-31triệu bao giảm 23-26% so với vụ trứơc. ở Việt Nam theo đánh giá của Bộ Nông Nghiệp và Phát Triển Nông Thôn thì do hạn hán nặng nề ở Tây Nguyên làm giảm sản lượng cà phê vụ 04/05 xuống 30% so với vụ trước. Do đó giá cà phê thế giới có thể tăng lên. 2.6. Về chất lượng cà phê xuất khẩu của Việt Nam - Trong điều kiện ta không chủ trương giữ diện tích và sản lượng cà phê ở mức hợp lý thì việc nâng cao chất lượng cà phê để qua đó tăng giá trị xuất khẩu là một định hướng quan trọng. Trong mấy năm trở lại đây chất lượng cà phê nước ta tăng lên rõ rệt. Do áp dụng được quy trình đảm bảo chất lượng từ khâu chọn giống đến khâu bao gói xuất khẩu. Đặc biệt trong quy trình chế biến cà phê xuất khẩu đã có bước tiến bộ rõ rệt. Nhiều doanh nghiệp có sân phơi tiêu chuẩn và thiết bị để sơ chế cà phê chất lượng cao cho xuất khẩu. Tỷ lệ cà phê chất lượng cao được nâng lên góp phần nâng cao giá trị xuất khẩu thu hẹp phần chênh lệch giữa giá xuất khẩu của ta so với giá ở Luân Đôn. Đáng chú ý là đa số máy móc trong ngành cà phê, đã tự sản xuất được trong nước, kể cả dây chuyền chế biến ướt, máy xát tươi, làm sạch tiết kiệm nước. Hiện nay chỉ còn máy bán màu là phải nhập khẩu. Các doanh nghiệp Việt Nam bắt đầu áp dụng TCVN 4193 do đó chất lượng cà phê được cải thiện rõ rệt. Các doanh nghiệp áp dụng các tiêu chuẩn chất lượng dựa trên các định chuẩn sau : Vinacontrol, CF control, SGS, FCC, 2.7. Các đơn vị xuất khẩu cà phê hàng đầu của Việt Nam Tổng công ty cà phê Việt Nam(VINACAFE) ( thị phần xuất khẩu chiếm 20-30% của cả nước) Công ty XNK dịch vụ – TM (INTIMEX) Công ty XNK2/9 Đăk lăk Công ty ĐT XNK Đăk lăk Công ty cà phê Phước An Đăk lăk Công ty TMKT& ĐT(PECTEC) Công ty XNK Tín Nghĩa Đồng Nai Công ty cổ phần dịch vụ Phú Nhuận Tp Hồ Chí Minh Công ty thực phẩm miền bắc Công ty TNHH Thái Hoà. II. Thực trạng xuất khẩu cà phê sang thị trường EU của Tổng công ty cà phê Việt Nam 1 Một số nét khái quát về Tổng công ty cà phê Việt Nam. 1.1.Sự hình thành và quá trình phát triên của tổng công ty. Tổng công ty cà phê Việt Nam có tên giao dịch quốc tế la Vinacafe phê ( Vietnam National Coffee Corpration). Căn cứ vào quyết định 91 TTG ngày 7/3/1994 của Thủ Tướng chính phủ về việc thí điểm thành lập tập đoàn kinh doanh và nghị định 44/CP ngày 15/7/1995 của Chính phủ phê chuẩn “Điều lệ tổ chức và hoạt động của Tổng công ty cà phê Việt nam”.Tháng 9/1995 liên hiệp các xí nghiệp cà phê Việt nam bắt đầu đi vào hoạt động dưới hình thức Tổng công ty. Tổng công ty cà phê Việt Nam được thành lập với mục đích nhằm xoá bỏ tình trạng phân tán, thiếu liên kết trong sản xuất kinh doanh của ngành, hàng cà phê. Nhằm đẩy nhanh quá trình tích tụ, tập trung tài chính, sản phẩm để xây dựng một ngành kinh tế thực sự lớn mạnh mà Tổng công ty làm nòng cốt để tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường. Tạo điều kiện khả năng trong hợp tác, đầu tư, thu hút vốn, tranh thủ công nghệ tiên tiến của nước ngoài nhằm phát triển sản xuất, chế biến cà phê cả về chiều rộng và chiều sâu để ngày càng nâng cao khả năng khai thác tiềm năng của từng vùng trong cả nước. Tổng công ty cà phê Việt Nam là một doanh nghiệp nhà nước thành lập trên cơ sở các thành viên là các doanh nghiệp nhà nước, sản xuất, chế biến, dịch vụ kinh doanh, xuất nhập khẩu và các tổ chức sự nghiệp, nghiên cứu khoa học kỹ thuật có mối liên hệ tác động lẫn nhau về lợi ích kinh tế, tài chính, công nghệ nhằm liên kết thành một tổt chức kinh tế mạnh, qui mô lớn, thúc đẩy tập trung vốn, đảm bảo sản xuất kinh doanh đạt hiệu quả kinh tế cao tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và ngoài nước. 1.2 Chức năng và nhiệm vụ của tổng công ty Với mục đích thành lập của Tổng công ty cà phê Việt Nam là nhằm xây dựng một ngành kinh tế có qui mô, tổ chức lớn mạnh để có đủ khả năng khai thác, sử dụng và phát huy có hiệu quả những tiềm năng của đất nước trong giai đoạn mới. Tổng công ty Cà phê Việt Nam được coi là đơn vị nòng cốt của ngành cà phê Việt Nam do đó tổng công ty có chức năng và nhiệm vụ sau: - Tổng công ty trực tiếp nhận vốn của nhà nước, bảo toàn và phát triển vốn của nhà nước. Tổ chức phân bổ vốn và giao vốn cho các đơn vị thành viên. - Hạch toán chiến lược phát triển kinh doanh của tổng công ty, xây dựng kế hoạch 5 năm và hàng năm của tổn công ty - Tổ chức, chỉ huy, phối hợp hoạt động sản xuất kinh doanh, thị trường cung ứng tiêu thụ, xuất nhập khẩu giữa các thành viên trong Tổng công ty nhằm đạt được mục đích, chiến lược chung của Tổng công ty - Thực hiện kế hoạch của nhà nước giao hoặc tham gia đấu thầu trong và ngoài nước để giao hoặc đấu thầu lại cho các đơn vị thành viên, phân công chuyên môn hoá sản xuất giữa các đơn vị thành viên - Thực hiện điều hoà phân phối vốn do tổng công ty quản lý tập trung - Thông qua phương án đầu tư chiều sâu và đầu tư mở rộng tận các đơn vị thành viên, thực hiện đầu tư thành lập các đơn vị thành viên mới của tổng công ty. 1.3. Cơ cấu tổ chức bộ máy của tổng công ty cà phê Việt Nam Bảng 3: Cơ cấu tổ chức bộ máy của Tổng công ty: Chính phủ Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Bộ Tài chính Bộ kế hoạch và đầu tư Hội đồng quản trị Tổng giám đ ốc Ban kiểm soát Phó Tổng giám đốc xây dựng cơ bản Phó Tổng giám đốc khoa học nông nghiệp Phó Tổng giám đốc phụ trách tại Tây Nguyên Văn phòng Ban tổ chức cán bộ thanh tra Ban tài chính kế toán Ban kinh doanh tổng hợp Ban kế hoạch và đầu tư Ban khoa học và công nghệ - Đơn vị sự nghiệp - Trường - Trung tâm thương mại Doanh nghiệp sản xuất Doanh nghiệp kinh doanh XNK - Đơn vị hạch toán phụ thuộc - Chi nhánh - Văn phòng đại diện - Hội đồng quản trị có 5 thành viên do thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm là các thành viên chuyên trách trong đó có chủ tịch hội đồng quản trị, một phó chủ tịch, một thành viên chuyên kiêm trưởng ban kiểm soát, một thành viên kiêm tổng giám đốc, một thành viên là chuyên gia trong lĩnh vực tài chính, kinh tế, quản trị kinh doanh và pháp luật. Hội đồng quản trị chịu trách nhiệm chịu trách nhiệm về sự phát triển của Tổng công ty , thực hiện nhiệm vụ Nhà nước giao, đưa ra những quyết định về sản xuất kinh doanh và phê duyệt những phương án hoạt động do tổng gíam đốc đệ trình. - Ban kiểm soát: do hội đồng quản trị lập ra để giúp hội đồng quảng trị thực hiện việc kiểm tra giám sát tổng giám đốc, bộ máy giúp việc và các đơn vị thành viên trong các hoạt động. Ban kiểm soát có 5 thành viên trong đó trưởng ban kiểm soát là thành viên của hội đồng quản trị và 4 thành viên khác do họi đồng quản trị miễn nhiệm, khen thưởng kỷ luật gồm 1 thành viên là chuyên môn kế toán, một thành viên cho đại hội công nhân viên chức, một thành viên do trưởng quản lý ngành giới thiệu và một do tổng cục trưởng Tổng cục quản lý vốn và tài sản Nhà nước tại doanh nghiệp giới thiệu. Ban kiểm soát có nhiệm vụ giám sát hoạt động điều hành của Tổng giám đốc, bộ máy giúp việc và các đơn vị thành viên Tổng công ty trong hoạt động tài chính, chấp hành pháp luật, điều lệ Tổng công ty và các nghị quyết, quyết định của hội đồng quản trị. - Hội đồng giám đốc: Có 1 Tổng giám đốc và 3 Phó tổng giám đốc. Tổng giám đốc do Thủ tướng Chính phủ bổ nhiệm, miễn nhiêm, khen thưởng kỷ luật do hội đồng quản trị đề nghị bộ trưởng quản lý và bộ trưởng, trưởng ban tổ chức cán bộ Chính phủ trình. Tổng giám đốc là đại diện pháp nhân của Tổng công ty và chịu trách nhiệm trước hội đồng quản trị, Thủ tướngChính phủ và pháp luật điều hành hoạt động của công ty. Tổng giám đốc được trợ giúp bởi 3 Phó tổng giám đốc và ban tham mưu + Một Phó tổng giám đốc phụ trách việc xây dựng cơ bản, một Phó tổng giám đốc khoa học nông nghiệp, một phó Tổng giám đốc phụ trách sản xuất tại Tây Nguyên. +Ban tham mưu gồm: Văn phòng: Chuyên tổng hợp tình hình chung của Tổng công ty Ban tổ chức cán bộ thanh tra: Tiến hành sắp xếp và bố trí tổ chức bộ máy sản xuất hoạt động kinh doanh, xây dựng quy chế và quản lý nội bộ. Ban tài chính kế toán: Quản lý nguòn tài chính và quản lý nguồn thu chi, tổng hợp phân tích hoạt động kinh tế tài chính trong sản xuất kinh doanh. Xây dựng cơ sở hạch toán kinh doanh về giá cả, tỷ giá xuất nhập khẩu và các định mức trong sản xuất kinh doanh. Ban kinh doanh tổng hợp: Điều hành công tác kinh doanh xuất nhập khẩu, tìm kiếm, khai thác và mở rộng thị trường xuất nhập khẩu. Phụ trách về các quan hệ quốc tế, khai thác khả năng đầu tư nước ngoài. Ban khoa học và công nghệ: Ban kế hoạch và đầu tư: Xây dựng các kế hoạch sản xuất và kinh doanh, các dự án đầu tư, thu mua cà phê ở các tỉnh phía Bắc để kinh doanh xuất khẩu. Tập hợp tình hình về sản xuất và kinh doanh cây cà phê. 2. Thực trạng xuất khẩu cà phê của Tổng công ty cà phê Việt Nam vào thị trường EU EU là một thị trường xuất khẩu tiềm năng của cà phê Việt Nam. Điều này được thể hiện ở chỗ EU là một trong những thị trường tiêu thụ cà phê lớn trên thế giới, có nhu cầu đa dạng về mặt hàng này. Hơn nữa EU là một khu vực kinh tế phát triển ốn định, có đồng tiền chung Euro, mức tiêu thụ ở thị trường này lớn. Vì thế vị thế của EU ngày càng được nâng cao trên thị trường quốc tế. Đăc biệt khi EU mở rộng thêm 10 thành viên đã tác động tích cực về quan hệ kinh tế thượng mại giữa EU và các nước đang phát triển. Việc hoà nhập các tiêu chuẩn chung trên khắp châu âu như việc giảm thuế nhập khẩu, bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ, áp dụng những quy định chung về thuế quan, cạnh tranh đã tạo điều kiện cho hàng hoá các nước đang phát triển nói chung và Việt Nam nói riêng vào thị trường EU thuận lơi hơn.Tuy nhiên EU là thị trường khó tình, yêu cầu chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm cao. Nếu đảm bảo yêu cầu trên thì sản phẩm đẽ dàng vào thị trường EU cũng như sản phẩm mặc nhiên đạt được những sản phẩm quốc tế và dễ dàng nhập khẩu vào thị trường khó tính khác. 2.1. Kim ngạch xuất khẩu của Tổng công ty cà phê Việt Nam Tổng công ty cà phê Việt Nam là một doanh ngiệp nhà nước lớn, đứng đầu trong ngành cà phê. Hàng năm Tổng công ty đã thực hiện sản xuất tạo nguồn hàng, kinh doanh xuất khẩu mặt hàng cà phê. Tổng công ty đã đạt được những thành công lớn, hàng năm thu về một nguồn ngoại tệ khá lớn chiếm từ 20-30% kim ngạch cả nước. Bảng kim ngạch xuất khẩu của VINACAFE Năm 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Kim ngạch xuất khẩu của Vinacafe (Triệu USD) 72,2 106.7 114 89 94,5 96 Mức độ tăng giẩm( %) 47,8 6,8 -21,9 6,18 1.59 ( Nguồn của ICO) Từ năm 1999-2001 kim ngạch xuất khẩu của Vinacafe luôn tăng. Đặc biệt vào niên vụ 1999-2000 kim ngạch cà phê của Vinacafe tăng đột biến với 47,8% so với niên vụ trước. Nguyên nhân là do năm 1999 cà phê thế giới chịu ảnh hưởng của hạn hán kéo dài. Việt Nam lại ít chịu ảnh hưởng của hiện tượng này nên xuất khẩu tăng lên, do đó kim ngạch xuất khẩu tăng lên rõ rệt.Tuy nhiên năm 2002 thì do tình hình cung cầu cà phê thế giới có sự chênh lệch khá lớn, trong đó cung lớn hơn rất nhiều so với cầu dẫn đến khủng hoảng thừa đẩy giá xuống thấp. Vì thế kim ngạch cà phê bắt đầu có xu hướng giảm xuống. Năm 2004 thì giá cà phê thế giới đi vào ổn định hơn do vâỵ kim ngạch cũng tăng khá và ổn định. Đối với thị trường EU là thị trường lớn của Vinacafe nên mang lại cho Tổng công ty một lượng ngoại tệ khá lớn. Điều này thể hiện bằng chỉ tiêu kim ngạch của Vinacafe trên thị trường EU như sau . Bảng kim ngạch xuất khẩu của Vinacafe vào thị trường EU. Năm 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Kim ngạch (1000USD) 18.997 26.675 28.522 22.235 26.224 28.3400 Mức độ tăng giảm(%) 40,4 6,9 -22 18 8,08 (Báo cáo xuất khẩu hàng năm của Tổng công ty) Năm 2001 được coi là năm thành công nhất của cà phê Việt Nam nói chung Vinacafe của Vinacafe nói riêng. Kim ngạch của Vinacafe đạt 28.522.000 USD tăng 6,9 % so với năm 2000. Tuy nhiên kim ngạch cà phê xuất khẩu luôn phụ thuộc Vinacafe vào giá cả cà phê. Năm 2002 do có sự giảm sút về giá dẫn đến kim ngạch giảm –22% so với năm trước. Năm 2003 do nhu cầu tiêu thụ cà phê của EU tăng lên vinacafe vì thế xuất khẩu vào thị trường này tăng lên 18% so với năm trước. Điều này là tín hiệu đáng mừng cho ngành cà phê nước ta. 2.2. Cơ cấu sản phẩm cà phê. Loại cà phê xuất khẩu của Vinacafe. Việt Nam nói chung và Vinacafe nói riêng đều xuất khẩu 2 loại cà phê chính đó là cà phê Robusta và cà phê Arabica.Trong đó cà phê Robusta là chủ yếu, chiếm khoảng 80% trong tổng cà phê xuất khẩu. Bảng loại cà phê xuất khẩu của Vinacafe vào EU Loại cà phê Arabica Robusta Loại 1 Loại 2 Loại 1 Loại 2 Độ ẩm 12.5 % 12.5 % 12.5 % 13 % Hạt đen vỡ 3 % 5 % 3 % 5% Tạp chất 0.3% 0.5 % 0.5 % 1 % Hạt cỡ N.16 90 % 90 % Hạt cỡ N.13 90% 90 % ( Nguồn Europe) Sản phẩm cà phê xuất khẩu Từ trước năm 200 thì Vinacafe hầu hết chỉ xuất khẩu cà phê nhân. Loai cà phê này không qua chế biến do đó giá trị xuất khẩu không cao. Mấy năm trở lại đây do nhu cầu tiêu dùng cà phê của EU tăng lên, hơn nữa chủng loại cũng như cơ cấu sản phẩm cũng đòi hỏi đa dạng hơn. Do đó Tổng công ty cũng đã tìm mọi cách đa dạng hoá sản phẩm cà phê xuất khẩu vào thị trường này. Ngoài cà phê nhân còn có cà phê hoà tan, cà phê thành phẩm. Loại cà phê hoà tan này còn chưa chiếm được thị hiếu tiêu dùng của người tiêu dùng EU nên lượng cà phê này xuất khẩu vào thị truờng EU chiếm một tỉ lệ thấp chỉ khoảng 4-5%. Ngoài ra cũng có cà phê thành phẩm nhưng tỉ lệ này cung không cao, chỉ khoảng 7-9%. Sản phẩm này chủ yếu được Vinacafe xuất khẩu vào thị trường dễ tính như Trung Quốc, Đài Loan, Singapo, Nhật, Malaysia,.. Vì vậy trong vòng vài năm tới Vinacafe cần phải tăng khối lượng 2 loại cà phê xuất khẩu là cà phê hoà tan và cà phê thành phẩm. Có như vậy mới nâng cao được gí trị xuất khẩu cho Việt Nam nói chung cũng như Vinacafe nói riêng. Ngoài ra cũng cần đa dạng hoá sản phẩm bằng cách tăng các mặt hàng chứa cà phê như bánh kẹo cà phê, sữa cà phê ,Nếu tính theo sản phẩm xuất khẩu vào thị trường EU, thì Tổng công ty có cơ cấu xuất khẩu từng loại sản phẩm như sau. Bảng sản phẩm cà phê xuất khẩu vào EU Sản phẩm cà phê Số lượng Trị giá (USD) Cà phê Mix (3 in 1) 1.600 Bao 1.520.000 Cà phê hoà tan 800 Hộp 940.000 Cà phê bột 1100 Hộp 1.105.600 Cà phê rang xay 600 Kg 620.000 (Nguồn của ban XNK- Tổng công ty) Như vậy xuất khẩu cà phê vào thị trường EU Vinacafe mới chủ yếu xuất khẩu cà phê nhân, cà phê hoà tan, cà phê bột, cà phê rang xay rất ít. Mà chính sản phẩm cà phê này đem lại giá trị lớn hơn rất nhiều cà phê nhân.Vì vậy đẩy mạnh xuất khẩu cà phê sang EU các doanh nghiệp nên chú ý đến việc đa dạng hoá sản phẩm cà phê mà cần chú trọng đến cà phê chế biến. 2.3. Cơ cấu thị trường xuất khẩu cà phê của Vinacafe trên thị truờng EU. EU là thị trường có nhu cầu tiêu thụ cà phê khá lớn, tương đối ổn định. EU với dân số 455 triệu người, thu nhập cao.Tuy nhiên đây là thị trường rất khó tính do đó để chiếm lĩnh thị truờng này không phải đơn giản. Năm 2003 nước ta xuất khẩu được 352 nghìn tấn cà phê vào EU chiếm 47% và 109 nghìn tấn vào thị trường Hoa kỳ chiếm 14,6%. Thị trường chính nhập khẩu cà phê của Vinacafe Nước Năm 2000 Năm 2001 Năm 2002 Năm 2003 Năm 2004 Mỹ 9729 3416 2512 3546 3674 Pháp 1264 1275 84 950 1000 Hà Lan 4467 2771 1001 535 637 Singapore 2373 778 590 697 672 Thuỵ Sỹ 6713 1284 581 797 790 ( Nguồn của hiệp hội cà phê- ca cao Việt Nam) Mấy năm gần đây Việt Nam xuất khẩu cà phê đến hơn 60 nước, vùng lãnh thổ, thu về 400-600 triệu USD. Việt Nam có quan hệ thương mại với tất cả các hãng cà phê lớn trên thế giới. Khối lượng cà phê xuất khẩu ngày càng lớn mà Việt Nam tiêu dùng rất ít chỉ khoảng 5% sản lượng sản xuất ra chính vì vậy cần phải tìm cách mở rộng thêm thị trường xuất khẩu. ở Việt Nam với sản lượng khá lớn không thể thụ động ngồi chờ ai đến mua thì bán mà cần chủ động tạo thị trường, mở cơ quan đại diện và sử dụng các phương thức thương mại khác như đổi hàng, trả nợ Nhà nước và các hiệp định Chính phủ. EU có nhu cầu nhập khẩu cà phê rất lớn, qua bảng sau ta có tình hình các nước hàng đầu nhập khẩu cà phê của Vinacafe: STT 1999 2000 2001 2002 Tên nước % Tên nước % Tên nước % Tên nước % 1 Đức 25,58 Anh 24,29 Anh 21,15 Anh 24,5 2 Anh 11,92 Hà Lan 15,73 Hà Lan 17,74 Hà Lan 16,4 3 Pháp 6,59 Pháp 7,11 Pháp 8,81 Pháp 8,2 4 Hà Lan 5,88 Đức 6,82 Đức 7,04 Bỉ 7,5 5 Bỉ 5,51 Italia 5,57 Bỉ 6,86 Đức 6,0 (Nguồn: Ban XNK-Tổng công ty cà phê Việt Nam ) Từ năm 1999 trở về trước, thị trường Đức là thị t