Đề tài Một số giải pháp đẩy mạnh xuất khẩu thuỷ sản Việt Nam sang thị trường Mỹ

g nu«i ( tÊn) Thuû s¶n n­íc ngät T«m C¸ biÓn NhuyÔn thÓ Thuû s¶n kh¸c s¶n l­îng khai th¸c( tÊn) Khai th¸c gÇn bê. Khai th¸c xa bê. Bao gåm: S¶n l­îng c¸. S¶n l­îng mùc. S¶n l­îng t«m II. Kim ng¹ch xuÊt khÈu( ngh×n USD) 2.490.000 1.090.000 568.720 213.270 53.057 175.355 79.598 1.400.000 700.000 700.000 1.230.000 120.000 50.000 2.300 2.550.000 1.150.000 600.000 225.000 56.000 185.000 84.000 1.400.000 700.000 700.000 1.230.000 120.000 50.000 3.000 3.400.000 2.000.000 870.000 420.000 200.000 380.000 130.000 1.400.000 700.000 700.000 1.230.000 120.000 50.000 4.500 §Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn ngµy cµng nhiÒu s¶n phÈm tõ thuû h¶i s¶n cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao cho c¸c thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ, chèng l¹i sù gi¶m sót cña nguån lîi biÓn t¨ng kh¶ n¨g phôc håi tù nhiªn cña c¸c nguån lîi biÓn nh­ng vÉn duy tr× ®­îc tèc ®é ph¸t triÓn cao, ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n h­íng vÒ xuÊt khÈu cÇn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng sau: §¸nh b¾t thuû s¶n: ®Ó ph¸t triÓn l©u dµi vµ æn ®Þnh nguån nguyªn liÖu ®¸nh b¾t, ViÖt nam cÇn t¨ng c­êng ®Çu t­ vµo ®iÒu tra cã hÖ thèng c¸c nguån lîi thuû s¶n, x©y dùng b¶n ®å ph©n bè biÕn ®éng c¸c ®µn c¸ trªn c¸c ng­ trïng, ph¸t triÓn c¸c ®éi tµu c«ng suÊt lín, trnag thiÕt bÞ vµ ®µo t¹o kx thuËt ®¸nh b¾t c¸ ®¹i d­¬ng lµm c¬ së cho ®¸nh xa bê, kü thuËt b¶o qu¶n, më réng vµ hoµn thiÖn c¬ së h¹ tÇng phôc vô cho ®¸nh b¾t. Nu«i trång thuû s¶n:ph¸t triÓn ngµnh nu«i trång thuû s¶n n­íc lî víi viÖc ­u tiªn chiÕn l­îc cho nu«i phôc vô xuÊt khÈu, nhÊt lµ nu«i t«m, c¸ biÓn vµ nhuyÔn thÓ. ¸p dông c¸c tiÕn bé khoa häc kü thuËt nh»m n©ng cao n¨ng suÊt, t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu. CÇn chó ý x©y ùng c¸c tr¹i gièng thuû s¶n,nhµ m¸y s¶n xuÊt thøc ¨n, c¶i t¹o vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c vïng nu«i trång qu¶ng canh vµ b¸n th©m canh, ph¸t triÓn cacs vïng nu«i trång c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ ®a d¹ng ho¸ nu«i trång thuû s¶n n­íc ngät, n­íc mÆn , n­íc lî, phßng chèng sÏ lµ nh÷ng träng ®iÓm mµ ngµnh thuû s¶n cÇn quan t©m trong vµi n¨m tíi. ChÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu: §a d¹ng ho¸ c¸c mÆt hµng chÕ biÕn cho xuÊt khÈu, ®ång thêi ph¶i ®Çu t­ cho chÕ biÕn thuû s¶n ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ (HACCP). ViÖc x©y dùng c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn hiÖn ®¹i ph¶i theo kÞp tèc ®é ph¸t triÓn s¶n l­îng thuû s¶n nh»m n©ng cao gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt khÈu, ph¶i gi¶m dÇn tû lÖ xuÊt khÈu thuû s¶n th« tr¸nh hiÖn t­îng l·ng phÝ nguån lîi thuû s¶n do yÕu kÐm trong kh©u nµy. Më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu: ViÖt nam cÇn ®Èy m¹nh hîp t¸c quèc tÕ ®Ó tranh thñ sù hîp t¸c giup ®ì vÒ vèn, c«ng nghÖ, trong c¸c lÜnh vùc khai th¸c, chÕ biÕn thuû s¶n,®µo t¹o vµ chuyÓn giao kinh nghiÖm qu¶n lý vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng … C«ng t¸c Marketing quèc tÕ cho lÜnh vùc thuû s¶n lu«n cµn cã sù tham gia tÝch cùc cña Bé n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n; Bé th­¬ng m¹i …nh­ tæ chøc vµ tham gia c¸c héi chî th­¬ng m¹i vÒ thuû s¶n t¹i ViÖt nam hay t¹i c¸c thÞ tr­êng tiÒm n¨ng (EU, Mü, NhËt b¶n, Trung Quèc…) nh»m giíi thiÖu c¸c s¶n phÈm thuû s¶n ViÖt nam. C¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ: ChÝnh phñ cÇn sím hoµn thiÖn c¸c luËt vµ chÝnh s¸ch b¶o vÖ nguån lîi tù nhiªn, b¶o vÖ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn lÜnh vùc thuû s¶n; c¸c chÝnh s¸ch hç trî ®Çu t­, chÝnh s¸ch ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, b¶o l·nh tÝn dông, b¶o hiÓm xuÊt khÈu… Víi lîi thÕ tù nhiªn to lín vµ sù quan t©m cña chÝnh phñ cïng sù n¨ng ®éng chung cña toµn bé nÒn kinh tÕ, ngµnh thuû s¶n ViÖt nam cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ®øng trong hµng ngò 10 quèc gia xuÊt khÈu hµng ®Çu thÕ giíi vµo n¨m 2010. ThÞ tr­êng thuû s¶n quèc tÕ vµ nh÷ng c¬ héi cho xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam ThÞ tr­êng thuû s¶n thÕ giíi . Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y kh¸c víi thÞ tr­êng nhiÒu lo¹i hµng thùc phÈm tr× trÖ hay chËm ph¸t triÓn, thÞ tr­êng thuû s¶n thÕ giíi kh¸ n¨ng ®éng. §iÒu nµy mét phÇn liªn quan ®Õn ®Æc ®iÓm vÒ tÝnh chÊt quèc tÕ cña hµng thuû s¶n, phÇn kh¸c lµ do t­¬ng quan cung- cÇu vÒ thuû s¶n trªn thÕ giíi ch­a c©n ®èi g©y ra. Dï sao thÞ tr­êng thuû s¶n thÕ giíi v« cïng ®a d¹ng, phong phó víi hµng tr¨m d¹ng s¶n phÈm ®­îc trao ®æi mua b¸n trªn nhiÒu thÞ tr­êng trong n­íc vµ khu vùc kh¸c nhau . Do ¶nh h­ëng cña hiÖn t­îng El Nino vµ La Nina sau khi t¨ng nhÑ 1,8% vµo n¨m 1997, tæng s¶n l­îng thuû s¶n thÕ giíi ®· gi¶m liªn tiÕp trong hai n¨m 1998 vµ 1999 . N¨m 1999 s¶n l­îng ®¸nh b¾t thuû s¶n ®¹t 91 triÖu tÊn vµ s¶n l­îng thuû s¶n nu«i trång ®¹t 31 triÖu tÊn. Trong khi s¶n l­îng ®¸nh b¾t gi¶m sót liªn tôc th× khu vùc nu«i trång cã nh÷ng b­íc t¨ng tr­ëng kh¸ cao, kho¶ng 75%/n¨m trong m­êi n¨m qua. Nh÷ng n­íc ®øng ®Çu vÒ s¶n l­îng ®¸nh b¾t thuû s¶n lµ Trung Quèc, Pª Ru, NhËt B¶n, Mü, Nga, ChiLª, Indonesia, Th¸i Lan, ©n §é , AiLen, Na Uy, Hµn Quèc, chiÕm h¬n mét nöa tæng s¶n l­îng thÕ giíi. Trong lÜnh vùc nu«i trång thuû s¶n,Trung Quèc chiÕm h¬n 70% tæng s¶n l­îng nh­ng chØ 50% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong khi ®ã, NhËt b¶n chØ chiÕm 3,7% tæng s¶n l­îng thÕ giíi nh­ng ®¹t gÇn 10% tæng kim ng¹ch trao ®æi thuû s¶n nu«i trång nhê nh÷ng s¶n phÈm cã gi¸ trÞ kinh tÕ rÊt cao nh­ : ngäc trai, c¸ ngõ… ThÞ tr­êng trao ®æi thuû s¶n thÕ giíi rÊt réng lín bao gåm 195 n­íc xuÊt khÈu vµ 180 quèc gia nhËp khÈu thuû s¶n trong ®ã nhiÒu quèc gia võa xuÊt khÈu võa nhËp khÈu thuû s¶n nh­ Mü, Ph¸p, Anh... HiÖn nay Th¸i Lan lµ nhµ xuÊt khÈu thuû s¶n lín nhÊt víi kim ng¹ch xuÊt khÈu h¬n 4 tû USD, t­¬ng ®­¬ng 8% tæng kim ng¹ch thÕ giíi. Sau ®ã lµ Mü,Nauy ,Trung Quèc, Pªru, §µi Loan… Trong nhËp khÈu thuû s¶n thÕ giíi c¸c n­íc ph¸t triÓn chiÕm tû lÖ ¸p ®¶o (85% -90%) nhËp khÈu toµn thÕ giíi trong 10 n¨m nay. NhËp khÈu thuû s¶n cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn chØ chiÕm tû träng nhá nh­ng cã xu h­íng t¨ng lªn trong thêi gian gÇn ®©y. N­íc truyÒn thång nhËp khÈu thuû s¶n lín nhÊt trªn thÕ giíi lµ NhËt B¶n (chiÕm 35,9%), t¨ng tõ 4,7 tû USD n¨m 1985 lªn 17,8 tû USD n¨m 1995. Thø hai lµ Hoa Kú víi møc nhËp khÈu t¨ng tõ 4 tû USD n¨m1985 lªn 7,14 tû USD n¨m 1995 (chiÕm kho¶ng 16% nhËp khÈu cña thÕ giíi ). C¸c n­íc ph¸t triÓn T©y ¢u ( ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc thuéc liªn minh Ch©u ¢u). ChiÕm tû träng nhËp khÈu lµ 35,1%, nhËp khÈu t¨ng tõ 6,4 tû USD n¨m 1985 lªn 18,9 tû USD n¨m 1995. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m1990, trong sè 15n­íc nhËp khÈu thuû s¶n hµng ®Çu thÕ giíi hiÖn nay, ng­êi ta thÊy cã tªn cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ Hång K«ng, Th¸i Lan, Trung Quèc. Tõ n¨m 1995 ®Õn nay, tiªu thô thuû s¶n cña mçi gia ®×nh Trung Quèc t¨ng lªn gÊp 3,5 lÇn. H¬n thÕ n÷a Trung Quèc ®­îc coi lµ thÞ tr­êng dÔ tÝnh, thÞ tr­êng nµy chÊp nhËn tiªu thô c¶ nh÷ng s¶n phÈm xuÊt khÈu ®i EU bÞ tr¶ l¹i do bao b× h­. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét thuËn lîi c¨n b¶n cho nh÷ng doanh nghiÖp nu«i trång vµ chÕ biÕn thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt nam . Mü- thÞ tr­êng thuû s¶n ®Çy tiÒm n¨ng. Mü lµ mét c­êng quèc hµng ®Çu thÕ giíi vÒ c¶ kinh tÕ, khoa häc- c«ng nghÖ, qu©n sù. Kh¶ n¨ng xuÊt nhËp khÈu cña Mü hiÖn ®· lªn tíi trªn 1000 tû USD, mçi n¨m chiÕm kho¶ng 1/4 kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu. Mü cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn thÞ tr­êng thÕ giíi, ®Õn c¸c tæ chøc kinh tÕ nh­ : AFTA, APEC, WTO…v× vËy më réng kinh quan hÖ kinh tÕ – th­¬ng m¹i víi Mü ViÖt nam kh«ng nh÷ng cã thÓ tiÕp cËn nhanh chãng mét nÒn kinh tÕ lín nhÊt hµnh tinh, cã thÞ tr­êng réng lín, ®a d¹ng vµ cã tr×nh ®é khao häc – c«ng nghÖ tiªn tiÕn, mµ cßn gióp ViÖt nam tiÕp cËn ®­îc víi thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi, tiÕp cËn víi c¸c tæ chøc th­ong m¹i vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh thÕ giíi, tõ ®ã ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, tõng b­íc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Tuy nhiªn, ®Ó xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu hµng ho¸ sang thÞ tr­êng Mü chÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam ph¶i tÝch cùc vµ chñ ®éng khai th¸c mäi c¬ héi ®ång thêi ®Êu tranh v­ît qua nh÷ng th¸ch thøc, trë ng¹i ®Ó hµng ho¸ ViÖt nam ®Æc biÖt lµ hµng thuû s¶n cã chç ®øng xøng ®¸ng trong thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nµy . HiÖn nay, víi d©n sè kho¶ng h¬n 270 triÖu ng­êi, tæng s¶n phÈm quèc néi lªn tíi 10000 tû USD / n¨m, trong ®ã 80% ®­îc dµnh cho tiªu dïng. Mü lµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ m¹nh nhÊt, lµ thÞ tr­êng cã søc mua lín nhÊt, hµng n¨m Mü tiªu thô hµng triÖu tÊn thuû s¶n c¸c lo¹i. Theo sè liÖu cña viÖn nghÒ c¸ quèc gia Hoa Kú (NFI) møc tiªu thô thuû s¶n thùc phÈm b×nh qu©n cña ng­êi Mü n¨m 2000 ®· ®¹t 7,02 kg. Bëi vËy, mÆc dï lµ n­íc cã tiÒm n¨ng vÒ thuû s¶n (Lµ mét trong 10 n­íc cã s¶n l­îng thuû s¶n cao nhÊt thÕ giíi ), hµng n¨m Mü vÉn ph¶i nhËp khÈu rÊt nhiÒu c¸c mÆt hµng thuû s¶n. N¨m 2000 gi¸ trÞ nhËp khÈu thuû s¶n cña Mü ®· ®¹t con sè kû lôc lµ 19 tû USD. Bªn c¹nh ®ã, n­íc Mü cã thµnh phÇn x· héi ®a d¹ng, gåm nhiÒu céng ®ång riªng biÖt. HÇu hÕt ng­êi Mü cã nguån gèc tõ Ch©u ¢u, c¸c d©n téc thiÓu sè gåm ng­êi Mü b¶n xø, Mü la tinh, Ch©u ¸ vµ ng­êi tõ c¸c ®¶o Th¸i B×nh D­¬ng. C¸c d©n téc nµy ®· ®­a vµo n­íc Mü c¸c phong tôc tËp qu¸n, ng«n ng÷, ®øc tin riªng cña hä. §iÒu nµy t¹o nªn mét m«i tr­êng v¨n hãa phong phó vµ ®a d¹ng, mét quèc gia ®a s¾c téc. §Æc ®iÓm nµy ®· ®em l¹i cho Mü tÝnh ®a d¹ng trong tiªu dïng rÊt cao. Víi nh÷ng møc thu nhËp kh¸c nhau, ng­êi tiªu dïng Mü cã së thÝch mua tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm tõ ®¸ tiÒn ®Õn rÎ tiÒn tõ kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. Mét ®Æc ®iÓm ®¸ng l­u ý n÷a lµ sè l­îng ViÖt kiÒu t¹i Mü lµ rÊt ®«ng, ®©y cã thÓ sÏ lµ mét gîi ý rÊt quan träng cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam th©m nhËp thÞ tr­êng Mü. H¬n n÷a, ®Ó b¶o tån nguån lîi thuû s¶n, Mü chñ tr­¬ng t¨ng nhËp gi¶m xuÊt vµ xu h­íng nµy vÉn tiÕp tôc kÐo dµi trong nh÷ng n¨m tíi ®©y. ChÝnh v× lÏ ®ã Mü lµ mét thÞ tr­êng thuû s¶n rÊt hÊp dÉn ®èi víi c¸c n­íc xuÊt khÈu. HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü HiÖn nay,ViÖt nam ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc, viÖc ký kÕt vµ thùc thi HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü sÏ ®em l¹i cho ViÖt nam nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc. §iÒu ®ã, ®ßi hái chÝnh phñ mµ ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ kinh doanh ViÖt nam ph¶i tÝnh tíi vµ x©y dùng cho ®­îc lé tr×nh, b­íc ®i thÝch hîp ®Ó ®­a ho¹t ®éng xuÊt khÈu ®¹t hiÖu qu¶ cao trong ®iÒu kiÖn héi nhËp vµ c¹nh tranh quèc tÕ gay g¾t. 1.3.3.1 Nh÷ng c¬ héi chñ yÕu ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt nam Thø nhÊt, khi hiÖp ®Þnh thùc thi cã hiÖu lùc, ViÖt nam sÏ ®­îc h­ëng ­u ®·i th­¬ng m¹i, cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc më réng thÞ tr­êng. Chóng ta ®Òu biÕt Mü lµ mét thÞ tr­êng hÊp dÉn ®èi víi nhiÒu quèc gia, thu hót sù qua t©m cña nhiÒu nhµ xuÊt khÈu. Tr­íc thêi ®iÓm HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ch­a ®­îc ký kÕt, doanh nghiÖp ViÖt nam vµ hµng ho¸ ViÖt nam x©m nhËp thÞ tr­êng Mü rÊt khã kh¨n, ph¶i c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp cña c¸c n­íc kh¸c cïng cã mÆt t¹i thÞ tr­êng Mü, ®Æc biÖt lµ hµng ho¸ ViÖt nam ph¶i chÞu møc thuÕ rÊt cao. Khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, c¸c trë ng¹i trªn bÞ rì bá,c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam ®­îc b×nh ®¼ng víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c khi tiÕp cËn thÞ tr­êng Mü bëi lÏ ViÖt nam cã ®­îc ®èi xö Tèi huÖ quèc (®­îc h­ëng ®iÒu kiÖn th­¬ng m¹i b×nh th­êng) tõ phÝa Mü trong ®ã quan träng lµ c¸c hµng rµo thuÕ quan vµ phi thuÕ quan sÏ ®­îc c¾t gi¶m ®¸ng kÓ . Thø hai, t¨ng c­êng thu hót ®Çu t­ vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cao tõ Mü vµ c¸c n­íc t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸, t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. NhiÒu n­íc vµ tr­íc hÕt lµ c¸c n­íc trong khu vùc nh­ Hµn Quèc, NhËt, Singapo, Th¸i Lan…sÏ t¨ng c­êng ®Çu t­ vµo ViÖt nam v× hµng hãa s¶n xuÊt t¹i ViÖt nam xuÊt khÈu vµo Hoa Kú. B¶n th©n c¸c nhµ ®Çu t­ Mü còng sÏ vµo ViÖt nam nhiÒu h¬n ®Ó sö dông nh÷ng lîi thÕ ë thÞ tr­êng nµy s¶n xuÊt ra hµng ho¸ råi xuÊt khÈu trë l¹i Hoa Kú vµ c¸c n­íc kh¸c. Thø ba, t¹o ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho ViÖt nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ vµ gia nhËp WTO. ViÖc ViÖt nam tham gia vµo ASEAN, APEC vµ ®Æc biÖt lµ hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i cã nh÷ng ®iÓm kh¸ t­¬ng ®ång vÒ môc tiªu, nguyªn t¾c vµ lé tr×nh. §ã lµ sù thóc ®Èy tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ gi÷a c¸c quèc gia víi nguyªn t¾c: th­¬ng m¹i kh«ng ph©n biÖt ®èi xö d­íi hai h×nh thøc ®·i ngé Tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia, th­¬ng m¹i tù do h¬n, t¨ng c­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng, c«ng b»ng khuyÕn khÝch ph¸t triÓn vµ c¶i c¸ch kinh tÕ . Thø t­, thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc ®Æc biÖt lµ ®æi míi c¬ chÕ vµ hµnh chÝnh. ChÝnh viÖc thùc hiÖn c¸c cam kÕt vµ më cöa thÞ tr­êng ViÖt nam theo lé tr×nh cña HiÖp ®Þnh ®· ký sÏ lµ chÊt xóc t¸c thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh, ®æi míi c¬ chÕ chÝnh s¸ch, luËt ph¸p vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng kinh tÕ cña ®Êt n­íc lµm cho c¸c ho¹t ®éng nµy trë nªn n¨ng ®éng, mÒm dÎo h¬n thÝch øng víi th«ng lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ, còng nh­ c¸c nguyªn t¾c, quy ®Þnh cña Mü. 1.3.3.2 Th¸ch thøc Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi mµ hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü më ra, nã cßn ®Æt ra cho chóng ta nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ®ßi hái sù nç lùc cña toµn §¶ng, toµn d©n ta trong sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, nhÊt lµ trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i. Thø nhÊt, viÖc ®­îc h­ëng quy chÕ MFN ch­a ph¶i lµ ®iÓm quyÕt ®Þnh ®Ó t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh ®èi víi hµng thuû s¶n ViÖt nam, v× Mü ®· ¸p dông quy chÕ MFN víi 136 n­íc thµnh viªn WTO, ngoµi ra cßn cã ­u ®·i ®Æc biÖt ®èi víi c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn nh­ng ViÖt nam ch­a ®­îc h­ëng chÕ ®é nµy. Møc thuÕ trung b×nh lµ 5%, nh­ng nÕu ®­îc h­ëng ­u ®·i th× møc thuÕ nµy tiÕn tíi 0%. Thø hai, tiªu chuÈn chÊt l­îng c¸c mÆt hµng ViÖt nam xuÊt vµo c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Òu ph¶i ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ ISO hoÆc tiªu chuÈn t­¬ng ®­¬ng cña c¸c n­íc §øc ,NhËt, Hoa Kú, ®©y lµ mét khã kh¨n lín ®èi víi c¸c mÆt hµng thuû s¶n ViÖt nam kh«ng nh÷ng thÕ hµng ho¸ ViÖt nam sÏ ph¶i c¹nh tranh m¹nh mÏ víi hµng hãa cïng lo¹i cña c¸c n­íc Ch©u ¸ kh¸c, ®Æc biÖt lµ Indonesia vµ Canada, trong khi ®ã søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt nam vÒ c¶ ba ph­¬ng diÖn: chÊt l­îng, gi¸ c¶ vµ mÉu m· hÇu nh­ cßn rÊt yÕu. Thø ba, khi thùc hiÖn NTR (quan hÖ th­¬ng m¹i b×nh th­êng), c¸c doanh nghiÖp Mü sÏ thuËn lîi h¬n khi ®Çu t­ vµo ViÖt nam, ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ nhËp khÈu nh÷ng nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt, gia c«ng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. Khi ®ã c¸c doanh nghiÖp Mü vµ hµng ho¸ do Mü s¶n xuÊt ra sÏ cã ­u thÕ h¬n c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam vµ hµng ho¸ do ViÖt nam s¶n xuÊt ra bëi Mü cã vèn lín, c«ng nghÖ cao, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn... Thø t­, ®Ó doanh nghiÖp vµ hµng ho¸ ViÖt nam vµo ®­îc thÞ tr­êng Mü, ngoµi viÖc n¾m v÷ng nhu cÇu thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp ViÖt nam ph¶i lµm quen víi c¸c tËp qu¸n, t¸c phong khi ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång víi c¸c nhµ kinh doanh Mü, ph¶i t×m hiÓu vµ n¾m v÷ng luËt ph¸p, chÝnh s¸ch ngo¹i th­¬ng cña Mü. §©y lµ mét quèc gia cã hÖ thèng ph¸p luËt, chÝch s¸ch th­¬ng m¹i kh¸ r¾c rèi vµ phøc t¹p . PhÇn 2 : Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam vµo thÞ tr­êng Mü trong thêi gian qua 2.1 T×nh h×nh s¶n xuÊt nu«i trång vµ ®¸nh b¾t thuû s¶n cña ViÖt nam Theo sè liÖu thèng kª cña Tæng côc thèng kª vµ Bé thuû s¶n,s¶n l­îng thuû s¶n ®¸nh b¾t cña ViÖt nam kh«ng ngõng t¨ng qua c¸c n¨m. S¶n l­îng ®¸nh b¾t t¨ng tõ 576.860 tÊn ( n¨m 1985) lªn 928.800 tÊn ( n¨m 1995) vµ ®¹t 1,2 triÖu tÊn ( n¨m 2000). S¶n l­îng thuû s¶n nu«i trång t¨ng tõ 231.200 (n¨m 1985) lªn 310.000 tÊn ( n¨m 1995) vµ 723.110 tÊn (n¨m 2000). Nh­ vËy, tæng s¶n l­îng thuû s¶n cña n­íc ta t¨ng tõ 808.100 tÊn ( n¨m 1985) lªn 1,3 triÖu tÊn ( n¨m 1995) vµ 2 triÖu tÊn (n¨m 2000). Xu h­íng t¨ng s¶n l­îng thuû h¶i s¶n cña ViÖt nam thêi gian qua phï hîp vìi xu h­íng t¨ng chung cña c¸c n­íc ph¸t triÓn trong khu vùc vµ thÕ giíi . §Æc biÖt lµ tèc ®é t¨ng s¶n l­îng thuû s¶n gi÷a ®¸nh b¾t vµ nu«i trång lµ kh¸ c©n ®èi (5,5% & 6%) . Ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn thuû s¶n cña n­íc ta ®· cã b­íc ph¸t triÓn nhanh vÒ sè l­îng nhµ m¸y chÕ biÕn còng nh­ lµ c«ng suÊt chÕ biÕn thuû s¶n. NÕu nh­ n¨m 1986 c«ng suÊt chÕ biÕn lµ 210 tÊn thµnh phÈm / ngµy th× 10 n¨m sau ®· t¨ng lªn kho¶ng 800 tÊn thµnh phÈm/ ngµy. Nh­ng còng theo Bé thuû s¶n, gÇn 80% nhµ m¸y chÕ biÕn xuÊt khÈu ®· ho¹t ®éng trªn 10 n¨m trang thiÕt bÞ ®Õn nay ®· qu¸ l¹c hËu, l¹i thiÕu ®ång bé nªn ch­a ®¶m b¶o ®­îc c¸c yªu cÇu vÒ sè l­îng vµ s¶n phÈm chÕ biÕn . VÒ ®Çu t­ ®¸nh b¾t h¶i s¶n vµ nu«i trång thuû s¶n: tõ n¨m 1986 ®Õn n¨m 1999 sè l­îng tÇu thuyÒn t¨ng h¬n hai lÇn, nh­ng tæng c«ng suÊt t¨ng lªn ba lÇn. Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh khai th¸c xa bê, nhµ n­íc ®· ®Çu t­ 900 tû ®ång tõ nguån vèn tÝn dông ­u ®·i. C¸c ®Þa ph­¬ng ®· triÓn khai 615 dù ¸n, ®ãng míi 769 tÇu, c¶i hoµn 132 tÇu c«ng suÊt 90 CV. §Õn nay sè vèn ®­îc gi¶i ng©n lµ 614,232 tû ®ång, ®¹t 68,24% so víi tæng nguån vèn vµ 450 tÇu ®i vµo s¶n xuÊt vµ ®¸nh b¾t h¶i s¶n xa bê. 2.2 T×nh h×nh xuÊt khÈu chung cña thuû s¶n ViÖt nam. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thêi kú 1996-2002 liªn tôc gia t¨ng qua c¸c n¨m. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 2 . B¶ng 2: xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam 1996-2002. N¨m Kim ng¹ch xuÊt khÈu (triÖu USD) Tèc ®é t¨ng (%) 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 696,50 782,00 858,00 985,73 1478,60 1800,00 2100,00 100,00 112,28 109,72 111,74 150,00 122,00 116,67 ( Nguån Bé thuû s¶n ) C¬ cÊu c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu thêi kú 1996-2001 ®­îc thÓ hiÖn ë b¶ng 3 B¶ng 3: c¸c mÆt hµng thuû s¶n xuÊt khÈu (1996-2001) §¬n vÞ tÝnh: 1000 tÊn N¨m C¸ ®«ng l¹nh Mùc ®«ng l¹nh T«m ®«ng l¹nh Mùc kh« Thuû s¶n kh¸c 1996 1997 1998 1999 2001 29,70 81,00 69,70 89,90 127,85 20,2 40,0 60,8 73,9 89,7 51,1 68,2 431,7 225,6 301,5 5,9 6,4 9,4 11,6 19,8 15,2 41,4 59,8 83,6 117,4 ( Nguån Bé thuû s¶n ) Nh×n vµo biÓu trªn ta thÊy, s¶n l­îng xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng thuû s¶n liªn tôc t¨ng qua c¸c n¨m, trong ®ã mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt nam lµ t«m c¸c lo¹i (nh­ t«m hïm, t«m cµng xanh, t«m só, t«m b¹c cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu rÊt cao vµ chiÕm h¬n mét nöa tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu) vµ c¸ ®«ng l¹nh, tiÕp ®Õn lµ c¸c mÆt hµng thuû s¶n kh¸c, mùc ®«ng l¹nh vµ thÊp nhÊt lµ mùc kh« . ThÞ tr­êng xuÊt khÈu thuû s¶n ®· cã sù më réng, c¸c ®¬n vÞ xuÊt khÈu ®· cã quan hÖ víi trªn 24 n­íc trªn thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ViÖt nam ®· cè g¾ng më réng thÞ tr­êng sang Ch©u ¢u, Mü, NhËt… NhËt B¶n, thÞ tr­êng nhËp khÈu lín nhÊt thÕ giíi, lµ thÞ tr­êng sè mét cña ngµnh thuû s¶n ViÖt nam. XuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam sang NhËt trong n¨m 2002 ®· t¨ng h¬n 40% so víi n¨m 2001, ®­a thÞ phÇn xuÊt khÈu thuû s¶n sang NhËt b¶n chiÕm 45% tæng kim ng¹ch. Kim ng¹ch xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng Ch© ¸ kh¸c nh­ Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan còng t¨ng nhanh vµ chiÕm 21% thÞ phÇn xuÊt khÈu, trong ®ã Trung Quèc ®· v­¬n lªn vÞ trÝ thø ba trong xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam víi kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng nµy n¨m 2001 ®¹t gÇn 30 triÖu USD. §©y lµ khu vùc thÞ tr­êng rÊt cã tiÒm n¨ng cho xuÊt khÈu thuû s¶n cña ta trong thêi gian tíi mét thÞ tr­êng cã møc tiªu thô thuû s¶n kho¶ng 24kg/ng­êi/n¨m. Trung Quèc ®ang nhËp khÈu rÊt nhiÒu mÆt hµng cña ViÖt nam nh­: mùc kh« c¸ muèi c¸c lo¹i, mùc ®«ng l¹nh, cua, l­¬n, t«m, b¹ch tuéc. ViÖt nam chÝnh thøc xuÊt khÈu thuû s¶n vµo thÞ tr­êng EU tõ n¨m 1997. HiÖn nay, thÞ tr­êng EU lµ thÞ tr­êng tiªu thô thuû s¶n lín cña ViÖt nam, chiÕm kho¶ng 15% xuÊt khÈu thuû s¶n cña c¶ n­íc , kim ng¹ch ®¹t 89 triÖu USD n¨m 1999 vµ t¨ng lªn 91 triÖu n¨m 2001. 2.3 Thùc tr¹ng xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt nam vµo thÞ tr­êng Mü B¾t ®Çu tõ n¨m 1994, sau khi Mü bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt nam, nh÷ng l« hµng thuû s¶n ViÖt nam ®Çu tiªn ®· cã mÆt trªn thÞ tr­êng Mü. Tõ ®ã trë ®i cho ®Õn th¸ng 7-2000, mÆc dï ch­a ký ®­îc HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt-Mü nh­ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng thuû s¶n cña ViÖt nam vÉn t¨ng ®Òu ®Æn vµ t¨ng ®ét biÕn vµo nh÷ng n¨m 2000 vµ 2001, Mü ®· v­ît NhËt vµ trë thµnh n­íc nhËp khÈu hµng thuû s¶n lín nhÊt cña ViÖt nam ( b¶ng 4) . B¶ng 4: T×nh h×nh xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam vµo thÞ tr­êng Mü §¬n vÞ tÝnh : triÖu USD N¨m Kim ng¹ch xuÊt khÈu Tèc ®é t¨ng tr­ëng Kim ng¹ch xuÊt khÈu Tû lÖ (%) 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 5,780 19,498 33,988 39,830 80,200 129,500 298,220 523,600 631,200 _ 13,71 14,49 5,85 40,37 49,30 168,72 225,58 107,60 _ 237,2 74,3 17,2 101,3 61,5 130,2 75,6 20,5 ( Nguån Bé thuû s¶n ) Trong c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt nam sang Mü, t«m vµ c¸ vÉn lµ mÆt hµng chñ lùc, trong ®ã nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu lín trong n¨m 2001 lµ: t«m c¸c lo¹i 33200 tÊn, c¸ tra vµ c¸ basa 7800 tÊn, c¸ ngõ c¸c lo¹i 1200 tÊn. MÆt hµng t«m cña ViÖt nam ®ang xuÊt khÈu vµo Mü võa cã khèi l­îng lín võa cã gi¸ trÞ cao. T«m cña ViÖt nam xuÊt khÈu vµo Mü cã ­u thÕ so víi mét sè n­íc kh¸c vÒ kÝch cì s¶n phÈm cã uy tÝn vÒ chÊt l­îng ®èi víi ng­êi tiªu dïng. C¸ tra vµ c¸ basa cña ViÖt nam ®· dµnh ®­îc thÞ phÇn kh«ng nhá trong tæng khèi l­îng nhËp khÈu lo¹i c¸ nµy vµo Mü. Giíi tiªu dïng Mü ®· quen dïng c¸ basa cña ViÖt nam ®©y lµ mét lîi thÕ lín ®Ó ViÖt nam ®Èy m¹nh xuÊt khÈu mÆt hµng nµy vµo Mü. C¸c s¶n phÈm kh¸c nh­ c¸ ngõ , c¸ philª ®«ng, cua t­¬i, c¸ biÓn ®«ng, c¸ n­íc ngät ®«ng, cua ®«ng…còng chiÕm ®­îc thÞ phÇn kh«ng nhá trªn thÞ tr­êng Mü…c¬ cÊu gi¸ trÞ xuÊt khÈu bèn lo¹i thuû s¶n trªn cña ViÖt nam vµo Mü t­¬ng øng nh­ sau: t«m 79,8%; c¸ tra, c¸ basa 4,5%; c¸ ngõ 4,1%; vµ c¸c s¶n phÈm kh¸c lµ 11,6%. Theo thèng kª cña Mü, s¶n phÈm thuû s¶n cña ViÖt nam xuÊt khÈu sang Mü ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, cã tíi 135 lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau. Theo ®¸nh gi¸ cña ng­êi tiªu dïng Mü th× c¸c s¶n phÈm thuû s¶n cña ta cã chÊt l­îng tèt, mïi vÞ th¬m ngon v× nu«i chñ yÕu theo kiÓu qu¶ng canh vµ qu¶ng canh c¶i tiÕn nªn vÞ t«m ngät tù nhiªn, ngon h¬n t«m nu«i c«ng nghiÖp cña Th¸i Lan vµ Indonesia nªn th­êng b¸n ®­îc víi gi¸ cao h¬n. N¨m 2000 mÆc dï ViÖt nam chØ xuÊt 15.000 tÊn t«m nh­ng gi¸ trÞ rÊt cao: 224 triÖu USD, trong khi ®ã Ên §é xuÊt 26.000 tÊn mµ chØ thu ®­îc 223 triÖu USD tÝnh ra mét kg t«m cña ViÖt nam b¸n ®­îc 14,935 USD, cña Mexico lµ 13,961 USD, cña Th¸i Lan lµ 11,895 USD, vµ cña Ên §é lµ 8,076 USD. 2.4. Nh÷ng h¹n chÕ, khã kh¨n trong xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam sang thÞ tr­êng Mü. XuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam sang thÞ tr­êng Mü trong thêi gian qua ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu khëi s¾c ®Æc biÖt lµ n¨m 2001. Tuy nhiªn thÞ tr­êng tiÒm n¨ng nµy còng ®ang ®Æt ra nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc. Thø nhÊt, c¸c mÆt hµng thuû s¶n cña ta xuÊt khÈu vµo Mü chñ yÕu vÉn ë d¹ng s¬ chÕ, gi¸ trÞ ch­a cao trong khi víi h¬n 100 mÆt hµng thuû s¶n thùc phÈm nhËp khÈu Mü cã nhu cÇu cao vÒ c¸c mÆt hµng ®· qua tinh chÕ (t«m luéc, t«m bao bét, t«m hïm, c¸ philª, hép thuû s¶n ). Cô thÓ, víi mÆt hµng c¸ ngõ hiÖn nay ViÖt nam míi chØ xuÊt khÈu phÇn lín c¸ ngõ t­¬i hoÆc ®«ng vµo Mü (chiÕm 90% gi¸ trÞ xuÊt khÈu c¸ ngõ), trong khi c¸ ngõ ®ãng hép lµ mÆt hµng ®­îc tiªu thô nhiÒu ë Mü th× gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ViÖt nam kh«ng ®¸ng kÓ ( 5%). Mü coi träng c¶ nhËp khÈu thuû s¶n phi thùc phÈm bao gåm c¸c s¶n phÈm ho¸ häc gèc thuû s¶n (thøc ¨n gia sóc, dÇu c¸, bét c¸ ), ngäc trai, c¸ c¶nh…(gi¸ trÞ nhËp khÈu cña Mü n¨m 2000 ®¹t 9 tû USD, chØ kÐm hµng thuû s¶n thùc phÈm 1 tû USD) nh­ng ta chØ míi chó träng ®Õn xuÊt khÈu thuû s¶n thùc phÈm. V× vËy cã thÓ nãi lµ ch­a cã sù phï hîp cao trong viÖc xuÊt khÈu hµng thuû s¶n ViÖt nam víi yªu cÇu nhËp khÈu cña thÞ tr­êng Mü. Thø hai, tuy hµng ho¸ ViÖt nam vµo thÞ tr­êng Mü sÏ ®­îc h­ëng quy chÕ quan hÖ th­¬ng m¹i b×nh th­êng, nh­ng hµng thuû s¶n ViÖt nam vÉn gÆp ph¶i sù c¹nh tranh quyÕt liÖt ch¼ng nh÷ng vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng mµ c¶ ph­¬ng thøc ®èi víi nhiÒi ®Þch thñ trªn thÞ tr­êng Mü. HiÖn nay cã h¬n 100 n­íc xuÊt khÈu ®ñ c¸c mÆt hµng thuû s¶n vµo Mü, trong ®ã cã nhiÒu n­íc cã truyÒn thèng l©u ®êi trong bu«n b¸n thuû s¶n víi Mü nh­: Th¸i Lan (t«m só ®«ng, ®å hép thuû s¶n…) Trung Quèc ( t«m ®«ng, c¸ r« phi…), Canada ( t«m hïm, cua…), Indonesia (cua,c¸ ngõ, c¸ r« phi…), Philippin (hép c¸ ngõ, c¸ ngõ t­¬i ®«ng, t«m ®«ng vµ rong biÓn…) nªn sù c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng sÏ ngµy cµng quyÕt liÖt. Søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp thuû s¶n ViÖt nam cßn rÊt yÕu, theo phßng th«ng tin vµ c«ng nghiÖp ViÖt nam thi trong hai ngµnh mµ ViÖt nam cã kh¶ n¨ng th©m nhËp vµo thÞ tr­êng Mü lµ dÖt may vµ thuû s¶n th× tû lÖ doanh nghiÖp cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng Mü lµ thÊp: chØ cã kho¶ng 50 trong tæng 3000 thµnh viªn cña hiÖp héi dÖt may vµ 60 –70 trong tæng sè hµng tr¨m thµnh viªn cña ngµnh thuû s¶n lµ cã ®­îc n¨ng lùc c¹nh tranh nµy. Kh«ng nh÷ng thÕ c¸c s¶n phÈm vÒ c¸ cña thuû ViÖt nam l¹i gÆp ph¶i sù c¹nh tranh cña chÝnh c¸c doanh nghiÖp Mü, ®Æc biÖt ®ã lµ c¸c lo¹i c¸ nheo hiÖn chiÕm ®Õn 95% s¶n l­îng c¸ n­íc ngät xuÊt khÈu cña ta. H¬n n÷a thÞ tr­êng Mü qóa xa ViÖt nam nªn chi phÝ vËn chuyÓn vµ b¶o hiÓm chuyªn trë hµng ho¸ rÊt lín, ®iÒu nµy lµm cho chi phÝ kinh doanh tõ Mü sang ViÖt nam t¨ng lªn, kh«ng nh÷ng thÕ thêi gian vËn chuyÓn ®· lµm cho hµng t­¬i sèng gi¶m vÒ chÊt l­îng, tû lÖ hao hôt t¨ng lªn, ®©y còng lµ nh©n tè kh¸ch quan lµm gi¶m tÝnh c¹nh tranh cña hµng ViÖt nam xuÊt khÈu sang Mü so víi c¸c n­íc Ch©u Mü la tinh. §iÒu ®ã ®· lµm cho lîi thÕ so s¸nh trong xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt nam bÞ gi¶m sót nhiÒu vµ kh«ng ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ nh­ mong muèn v× gi¸ thÊp. Thø ba, thÞ tr­êng Mü ®ßi hái s¶n phÈm nhËp khÈu ph¶i cã chÊt l­îng tèt, ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn thùc phÈm nªn hä ®· ®Æt ra nh÷ng luËt lÖ rÊt nghiªm ngÆt vÒ vÊn ®Ò nµy: hµng rµo phi thuÕ quan cña Mü kh¾t khe h¬n so víi nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c, tõ sau 18-12-1997 Mü ¸p dông tiªu chuÈn HACCP cho viÖc nhËp khÈu hµng thuû s¶n. Theo quy ®Þnh nµy hµng nhËp vµo Mü ph¶i cã chøng chØ cña c¬ quan cã thÈm quyÒn cña n­íc xuÊt khÈu chøng nhËn l« hµng ®­îc s¶n xuÊt t¹i c¬ së ®· øng dông HACCP. Néi dung HACCP cñ