Đề tài Một số kinh nghiệm sử dụng thiết bị dạy học để dạy học môn Tự nhiên và xã hội lớp 1,2,3

a. Đặt vấn đề I . lời nói đầu : Đất nước ta đang trên đà phát trển và đổi mới từng ngày trên mọi lĩnh vực: Kinh tế, văn hoá , khoa học kĩ thuật... Để hội nhập với xu thế phát triển của thời đại, Đảng ta đã vạch raphương hướng chiến lược : Giáo dục& đào tạolà quốc sách hàng đầu , là động lực phát triển kinh tế- xã hội ( Văn kiện hội nghị lần thứ IV BCH TW Đảng cộng sản Việt Nam khoá VIII tháng 12/ 1998). Thực hiện chủ trương đúng đắn đó , Bộ Giáo dục & Đào tạo đã và đang phát triển đổi mới đồng bộ giáo dục và đào tạo trong đó có đổi mới chương trình dạy học các cấp nóichung, chương trình tiểu học nói riêng. Chương trình tiểu học mới nhằm kế thừavà phát triển khắc phục những tồn tại của chương trình cũ, chương trình mới đẩy mạnh đổi mới nội dung và phương pháp dạy học kèm theo dự thảo nay là bộ thay sách giáo khoa mới được ra đời trong đó có môn Tự nhiên và Xã hội . Môn tự nhiên và xã hội có một vị trí rất quan trọng, nó là một môn học gần gũi vối các em học sinh. Học xong môn học này học sinh sẽ có một kiến thức cơ bản về con người và sức khoẻ, những hiện tượng cơ đơn giản trong tự nhiên và xã hội bước đầu biết tự chăm sóc bản thân và cộng đồng, có ý thức giữ gìn vệ sinh , yêu thiên nhiên , gia đình dòng họ . Học tốt môn tự nhiên và xã hội sẽ giúp các em học tốt các môn học khác . Như vây, muốn học sinh học tốt môn Tự nhiên và Xã hội thì trước tiên giáo viên phải dạy tốt , người giáo viên ngoài kiến thức tự nhiên và xã hội phải luôn tìm hiểu , nghiên cứu cập nhật chương trình mới để trang bị cho mình vốn kiến thức dạy học mới nhằm đạt được mục tiêu chương trình mới đề ra . Mặt khác, môn Tự nhiên và Xã hội là môn học mà đồ dùng dạy học được sử dụng nhiều nhất : Đồ dùng có trong thiết bị dạy học, tranh ảnh trong sách giáo khoa , mẫu vật giáo viên sưu tầm được , mẫu vật học sinh chuẩn bị được ... Làm thế nào mà trong một tiết mà giáo viên sử dụng hợp lí đồ dùng dạy học để thực hiện tốt nội dung bài học . Các lệnh cho học sinh thực hiện trên đồ dùng như thế nào ? phối hợp giữa tranh ảnh và vật thật ra sao để học sinh học tốt môn Tự nhiên và Xã Hội? Xuất phát từ lí do trên nên tôi chọn đề tài : “ Một số kinh nghiệm sử dụng TBDH để dạy học môn TN&XH lớp 1,2,3.” II thực trạng của vấn đề nghiên cứu: 1) Thực trạng: Như chúng ta đã biết . Khi dạy môn tự nhiên và Xã hội , giáo viên cần sử dụng phối hợp nhiều phương pháp dạy học khác nhau như : Hỏi đáp , thảo luận nhóm , trò chơi , quan sát , đóng vai , thực hành... Trong các phương pháp dạy học môn Tự nhiên và Xã hội thì phương pháp quan sát là phương pháp đặc trưng , chủ đạo nhất trong quá trình dạy học . Trong môn Tự nhiên và Xã hội học sinh quan sát chủ yếu là để nhận biết đặc điểm bên ngoài của cơ thể của một số cây xanh , một số động vật hoặc nhận biết các hiện tượng đang diễn ra trong môi trường tự nhiên và trong cuộc sống hàng ngày . Đối tượng quan sát là các sự kiện , hiện tượng hoặc các vật thật , tranh ảnh , mô hình , sơ đồ diễn tả các sự vật hiện tượng đó ... Đấy chính là : đồ dùng dạy học . Đồ dùng dạy học có vai trò rất quan trọng trong việc dạy học nói chung và môn TN-XH nói riêng .Thông qua ĐDDH giúp học sinh: - Thu nhận thông tin về các sự vật hiện tượng một cách sinh động, đầy đủ chính xác. Qua đó giúp các em hình thành biểu tượng một cách rõ nét. - Giúp học sinh nắm kiến thức mới, dễ hiểu bài, nhớ lâu kiến thức bài học. - Phù hợp với tâm lí học sinh tiểu học giai đoạn 1,2,3. Đó là tư duy trực quan cụ thể còn chiếm ưu thế. ĐDDH gây hứng thú cho học sinh trong học tập, phát triển tư duy đặc biệt là tư duy phân tích tổng hợp khái quát đối chiếu các sự vật hiện tượng. - Giúp GV trình bày bài giảng một cách đầy đủ, chính xác, sinh động, hấp dẫn qua đó nâng cao hiệu quả bài dạy. - Theo nhà nghiên cứu khoa học cho thấy: + Nếu giáo viên không sử dụng ĐDDH. Mà chỉ bằng lời giảng thì kiến thức chỉ lưu lại trong học sinh 30% trong thời gian 3 ngày. + Nếu có hình ảnh + Đồ dùng dạy học + Lời giảng của GV thì 70% kiến thức được lưu lại trong học sinh. + Nếu có hình ảnh + Đồ dùng dạy học + hoạt động của học sinh trên đồ dùng đó thì 90% kiến thức được lưu lại trong học sinh. Mặt khác: Qua thực tiễn dạy học cho biết nếugiáo viên biết cách hướng cho học sinh sử dụng tốt đồ dùng dạy học để tìm ra kiến thức mới thì tiết học diễn ra nhẹ nhàng hơn - Tự nhiên hiệu quả hơn. 2. Kết quả, hiệu quả của thực trạng: 2.1. Đánh giá chung thực trạng sử dụng thiết bị dạy học. a/ Về giáo viên. ã GV chưa sưu tầm những con vật, đồ vật sẵn có trong tự nhiên. Môn học tự nhiên, xã hội là môn học gần gũi với học sinh, những cây, những hoa, những con vật ở xung quanh các em. những khi dạy môn này GV còn quá lệ thuộc sách hướng dẫn, chưa chịu khó cho học sinh sưu tầm những vật thật để các em tự hoạt động, tự khám phá kiến thức trên những cây, vật thật đó để tìm ra kiến thức. Ví dụ: Khi dạy bài “Quả” (TN-XH lớp 3) Giáo viên đã dạy như sau: - Hoạt động 1: Cho học sinh quan sát các hình trong sách giáo khoa để trả lời các câu hổi về hình dáng, màu sắc, mùi vị của từng loại quả. - Hoạt động 2: Học sinh quan sát tiếp tranh những quả đã bổ và trả lời: Quả có những bộ phận nào? - Hoạt động 3: Cho biết lợi ích của Quả Nhận xét: Cách dạy trên chỉ áp dụng cho những nơi mà địa phương đó không có loại quả nào. Nhưng thực tế khi dạy đến bài này thì ở địa phương nào cũng có đầy đủ các loại quả mà học sinh có thể sưu tầm được, mà GV không đề cập đến việc sưu tầm của học sinh. * GV vận dụng chồng chéo giữa vật thật và tranh ảnh trong sách giáo khoa. Trong quá trình dự giờ, thăm lớp GV. Tôi thấy một số đồng chí đã chuẩn bị vật thật nhưng khi lên lớp dạy học GV lại vận dụng chồng chéo: Vừa sử dụng vật thật lại vừa quan sát các vật đó bằng hình ảnh trong sách giáo khoa. Với cách dạy đó tạo nên một hoạt động lặp lại 2 lần. Việc làm này vừa mất thời gian mà lại loãng trong sự chốt lại kiến thức cho học sinh. Ví dụ bài: Quả. Trong hoạt động 1: Quan sát để nhận biết màu sắc, hình dạng của quả. Giáo viên đã tiến hành như sau: - Giáo viên cho học sinh mang lại tất cả các quả đã đưa đến đặt lên bàn. - GV đặt câu hỏivà kết luận : + Quả có hình dạng, màu sắc khác nhau nhưng thường có 3 phần: Vỏ, thịt, hạt. Sau đó giáo viên quay về tranh trong sách giáo khoa và hỏi tương tự các câu hỏi trên: Đó là quả gì? hình dạng, màu sắc quả như thế nào? * GV chưa biết cách khai thác những vật thật khi lên lớp GV còn quá lạm dụng phương pháp thuyết trình, giảng giải trên vật đó. Chưa biết cách cho học sinh khai thác vật thật để tìm ra kiến thức mới. Ví dụ bài: Quả. Trong hoạt động của GV: chuẩn bị một số quả, bỏ vào giỏ. - Cho học sinh bỏ vào giỏ và nhận biết màu sắc, mùi vị, hình dạng của quả. - GV bổ quả ra - Học sinh phân biệt các bộ phận của quả. GV kết luận: + Quả có hình dạng, màu sắc khác nhau nhưng thường có 3 phần. Vỏ, thịt, hạt. + Học sinh nhắc lại. * Đánh giá các thực trạng trên: Qua phân tích thực trạng vật dụng phương pháp dạy học trên tôi nhận thấy rằng: Khi dạy môn tự nhiên xã hội phần lớn GV có chuẩn bị những con vật, cây thật quả thật. Song cách sử dụng của gv chưa phát huy được sự độc lập, sáng tạo của học sinh. b/ Về thiết bị: - ĐDDH nhiều trường đưa về cuộn để trong tủ, không có danh mục thiết bị dạy học vì vậy quản lý cũng không biết được trong thiết bị có những đồ dùng dạy học gì để kiểm tra xem GV có sử dụng hay không. - Thiết bị cấp về chưa đủ, chưa đồng bộ, nhiều bài rất cần thiết bị lại không có trong thiết bị. Vì thế chưa tạo cho GV thói quen phải sử dụng ĐDDH ngay trên lớp. - Về sách giáo viên chỉ hướng dẫn chung chung chưa cung cấp các thông tin dữ kiện phục vụ cho bài dạy, chỉ ra câu hỏi mà không ra câu trả lời... 2.2. Nguyên nhân của thực trạng trên : GV chưa nghiên cứu kỹ các lệnh đưa ra trong sách giáo khoa để tìm tòi TBDH từ đó tổ chức cho học sinh hoạt động. - Chưa nghiên cứu mục tiêu bài học để tìm ra cách sử dụng ĐDDH như thế nào cho hợp lý. - Chưa thấy hết được tầm quan trọng của ĐDDH trong việc dạy học sẽ đạt hiệu quả như thế nào? - GV còn xem nhẹ việc dạy các môn ít tiết như môn Tự nhiên và Xã hội. Từ những thực trạng trên của một số GV. Tôi đã mạnh dạn đưa ra một số đề xuất nhỏ trong việc vận dụng giữa vật thật và tranh ảnh để dạy môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1,2,3. b. giải pháp vấn đề. I Các giải pháp thực hiện. 1. Sắp xếp quy trình dạy học các kiểu bài trong môn Tn& xh lớp 1,2,3, 2. Nghiên cứu tài liệu để biết những thuận lợi, khó khăn khi dạy môn TN&XH lớp 1,2,3. 3. Nghiên cứu để lập thiết kế bài học có quy trình dạy tiết TN-XH lớp 1,2,3 II. các biện pháp để thực hiện 1. Quy trình dạy học các kiểu bài trong môn Tự nhiên và Xã hội lớp 1,2,3. 1.1. Đối với những bài mà tất cả học sinh đều chuẩn bị được vật thật. Đối với những dạng bài này khi lên lớp GV và HS nên thoát li SGK chỉ sử dụng trên vật thật tự tìm ra kiến thức mới. Theo tôi - Quy trình dạy dạng bài này như sau: A/ Kiểm tra bài cũ (nếu có thể) B/ Dạy bài mới: 1. Giới thiệu bài: 2. hướng dẫn HS hoạt động: GV hướng dẫn HS thực hiện các hoạt động nhằm đạt được mục tiêu của bài dạy đó (cụ thể) * Hoạt động 1: - GV có thể cho HS quan sát trên vật thật, kết hợp với HS hỏi đáp hoạt động nhóm..... để trả lời câu hỏi do GV đưa ra. - Tất cả HS hoạt động. - Cho các nhóm báo cáo kết quả của mình, các nhóm khác bổ sung. - GV cho HS trao đổi, nhận xét về kết quả, rút ra những điểm cần ghi nhớ về kiến thức (Từng phần trong mục: Bóng đèn toả sáng) * Hoạt động 2-Hoạt động 3: Cùng qua các đồ dùng dạy học ở hoạt động 1, có thể thay đổi hình thức: Cá nhân, phỏng vấn đóng vai trò chơi ... để rút ra kết luận tiếp theo cho mục tiêu bài dạy. 3. Củng cố - dặn dò: GV cho HS chốt lại các kiến thức đã học trong bài, yêu cầu chuẩn bị tiếp bài sau. * Chú ý: Dựa vào nội dung, yêu cầu cụ thể trong mục tiêu bài học, GV cần tổ chức HS hoạt động trên đồ vật làm cho tiết học thành một chuỗi hoạt động logic, sôi nổi, cuốn HS tham gia thực hành, thí nghiệm, từ đó rèn luyện thêm kỹ năng nghe nói, nhận xét bài của bạn. 1.2. Đối với dạng bài vừa sử dụng vật thật, vừa kết hợp quan sát tranh SGK Đối với dạng bài này, quy trình dạy như sau: A .Kiểm tra bài cũ B .Dạy bài mới: 1. Giới thiệu bài 2. Hướng dẫn từng hoạt động: Hoạt động 1: Làm việc với SGK Mục tiêu: Quan sát và nêu được kiến thức cơ bản của bài học tuỳ thuộc vào lệnh GV đưa ra: - GV chia nhóm và cho các nhóm hoạt động. - Cho các nhóm báo cáo kết quả, các nhóm khác bổ sung. - Rút ra kết luận. Hoạt động 2: Làm việc với vật thật Mục tiêu: Biết phân loại, nêu lợi ích tac dụng của những vật thật mà học sinh đã quan sát được ở Hoạt động1. - GV cho HS gấp SGK, đưa vật chuẩn bị đặt lên bàn. - GV lệnh cho HS trả lời qua quan sát, phân tích vật đó (có thể theo nhóm hoặc cá nhân) - GV cho cả lớp nhận xét và rút ra kết luận. 3. Củng cố- dặn dò: GV chốt lại các kiến thức đã học trong bài, yêu cầu chuẩn bị tiếp bài sau. * Chú ý: Dựa vào nội dung, yêu cầu cụ thể trong mục tiêu bài học- theo từng hoạt động, GV cho HS làm việc trên vật thật trước để rút ra kết luận1: (ở hoạt động 1) sau đó quan sát SGK để rút ra kết luận 2 (ở hoạt động 2). Hoặc đối với những bài mà yêu cầu HS đã rút ra ý nghĩa thì GV có thể cho HS quan sát SGK trước để rút ra ý nghĩa. Sau đó GV cho HS vận dụng định nghĩa (ở H/đ 1) để phân biệt các vật thật ở H/đ 2. 1.3. Đối với những bài có kết hợp quan sát thiên nhiên. * Quy trình dạy bài như sau: 1. Giới thiệu bài 2. Hướng dẫn từng hoạt động: Hoạt động 1: Quan sát thiên nhiên - GV nêu mục tiêu hoạt động - Chia nhóm, nêu yêu cầu hoạt động của các nhóm - Các nhóm hoạt động ngoài thiên nhiên- Rút ra kết quả - GV cho HS vào lớp để trình bày kết quả hoạt động của nhóm mình, các nhóm khác bổ sung. Từ đó rút ra kết luận * Chuyển sang hoạt động 2 (Tại lớp) Với cách dạy này học sinh sẽ phân biệt được các hoạt động, không bị phân tán tư tưởng từ hoạt động này đến hoạt động khác. 2. Những thuận lợi và khó khăn khi dạy môn TN - XH lớp 1,2,3 1. Thuận lợi: Chương trình 2000 nói chung môn TN - XH nói riêng có sự đổi mới khá căn bản. - Về nội dung chương trình SGK có thể lựa chọn các phương pháp thích hợp đối với từng đối tượng HS để tổ chức, hướng dẫn học sinh tự học, tự chiếm lĩnh kiến thức mới. - Hình thức tổ chức dạy học thường linh hoạt, phối hợp giữa hoạt động trong lớp và ngoài lớp, ở nhà trường và cuộc sống xung quanh học sinh. - Các lệnh của SGK đưa ra rõ ràng, phù hợp với lứa tuổi học sinh. - Các con vật, mô hình gần gũi với các em, các em rễ kiếm rễ nhớ, rễ sử dụng. - Các hình thức như: trò chơi, phỏng vấn đóng vai ... được đưa vào tiết học tạo cho các em giao tiếp tự nhiên hơn, tiết học sinh động hơn. 2. Khó khăn: - Việc thay đổi nội dung SGK, phương pháp dạy học và các hình thức dạy học tạo ra một bước chuyển kgó khăn đối với GV, nhất là những GV có công tác lâu năm đòi hỏi GV phải chuẩn bị công phu về bài dạy cũng như việc chuẩn bị đồ dùng dạy học. - Một số bài, một số lệnh đưa ra mà không có đáp án, không có phần chốt lại kiến thức, nếu GV chỉ phụ thuộc vào tài liệu mà không có kiến thức thực tế thì việc nâng cao hiệu quả chắc chắn không được như mong muốn. - Một số bài học chưa thực sự phù hợp với HS từng vùng, miền. (Ví dụ: Bài: Tỉnh thnhf phố-Hoạt động công nghiệp thương mại ... đối với miền núi, vùng sâu vùng xa. Hoặc bài: Hoạt động nông nghiệp-Thực hành đi thăm thiên nhiên ... đối với vùng thành phố thị xã). Bởi vốn hiểu biết của HS còn có hạn làm ảnh hưởng không nhỏ trong việc nâng cao chất lượng dạy học theo yêu cầu đã đề ra. 3. Thiết kế bài học: Bài 48: Quả (TN-XH lớp 3) I. Mục tiêu: Sau bài học học sinh biết: - Quan sát, để tìm ra sự khác nhau về màu sắc, hình dạng của một số loại quả - kể tên thường có của một số loại quả. - Nêu được chức năng của hạt và lợi ích của quả. II. Đồ dùng dạy học: - GV: + Sưu tầm các loại quả. +Dụng cụ thực hành . ( dao , đĩa , giỏ...) + Phiếu học tập. - HS : + Sưu tầm các loại quả + Dụng cụ thực hành III. Hoạt động trên lớp: Hoạt động 1: Kể tên các loại quả đã ăn. - GV cho HS kể tên một số loại quả mà mình đã ăn, cho cả lớp cùng nghe (Kể theo thứ tự nối tiếp từng bàn) Hoạt động 2: Quan sát và thảo luận. - Mục tiêu: Quan sát, để tìm ra sự khác nhau về màu sắc, hình dạng của một số loại quả. Kể tên các bộ phận thường có của một số loại quả. Cách tiến hành. GV cho HS đưa các quả - HS dặt trên bàn theo nhóm Đã chuẩn bị lên bàn - Các nhóm nói cho nhau nghe - HS tự kể? Đó là quả gì? Màu sắc,Hình dạng, mùi vị. của quả đó như thế nào? - Cho một số nhóm mô tả quả của mình trước lớp - Cả lớp theo dõi, nhận - Xét. -) GV: Vậy quả có màu sắc, hình dạng, kích thước như thế nào? - HS nhắc lại thông tin một trong mục bóng đèn toả sáng GV chuyển ý: màu sắc hình dạng, mùi vị của các loại quả khác nhau chúng có đặc điểm gi? H/đ tiếp Hãy bổ đôi quả của mình ra - HS H/đ theo nhóm bàn và rút ra cho biết quả có mấy phần. kết luận: Quả thường có 3 phần: Vỏ, thịt và hạt. =) Vậy đặc điểm của quả là gì ? - HS kết luận. Hoạt động 3: Theo thảop luận về chức năng của hạt và lợi ích của quả. - GV đưa phiếu học tập - HS thảo luận nhóm đôi: Đánh dấu X vào  trước câu trả lời đúng. - Phần nào của quả trong điều kiện thích hợp có thể mọc thành cây mới: œ Vỏ - HS tham luận đánh dấu X œ Thịt Vào œ œ Hạt - Vậy chức năng của hạt là gì? - HS trả lời. - Người ta dùng quả để làm gì ? - HS quan sát các hình ảnh trong SGK và trả lời câu hỏi Nêu ví dụ =) Kết luận. - Liên hệ: Để cho quả tươi lâu - HS trả lời chúng ta chú ý điều gì? Trước khi ăn quả ta phải làm gì? Hoạt động 4: Trò chơi: Đoán xem quả gì - HS chơi trò chơi - GV chuẩn bị một số quả đã cắt bỏ vào giỏ. - Gọi một HS được bịt mắt lên tự nhặt quả trong giỏ và đoán xem đó là quả gì? Củng cố - Dặn dò: - Nhắc lại đặc điểm, lợi ích của quả. - Chuẩn bị bài sau. c: Kết luận I.Kết quả nghiên cứu: 1. So sánh kết quả Sau khi dạy thí nghiệm một tiết học (Bài: Quả - TNXH 3) với 2 phương pháp dạy khác nhau trên cùng một đối tượng là HS 2 lớp 3A, 3B trường Tiểu học Vĩnh Khang năm học( 2004 - 2005 ) . Kết thúc tiết học dạy tôi cho HS làm một số câu hỏi trắc nghiệm: Câu1: Mỗi quả thường có mấy bộ phận? Câu2: Đánh dấu nhân (x) vào ô trống trước câu trả lời đúng: a) Phần nào của quả trong điều kiện thích hợp có thể mọc thành cây mới? “ Vỏ “ Thịt “ Hạt b) Hạt có chức năng gì? Câu3: Người ta có thể sử dụng quả để làm gì? * Kết quả thu được (Dạy theo phương pháp mà thực trạng một số GV thường làm). * Đối với lớp 3A năm học( 2004 - 2005 ) : Tổng số : 20 em - HS hoàn thành tốt : 10 em- tỉ lệ 50%. - HS hoàn thành: 7 em- tỉ lệ 35% - HS chưa hoàn thành: 3 em- tỉ lệ15% ã Kết quả tiết 2 (Vận dụng phương pháp mới) Lớp 3B năm học (2004- 2005) : Tổng số : 19 em - HS hoàn thành tốt : 12 em - tỷ lệ: 63.2% - HS hoàn thành: 7 em-tỷ lệ: 36.8% * Nhận xét: Qua 2 tiết dạy thực nghiệm trên tôi thấy: cách vận dụng nhuần nhuyễn giữa vật thật và tranh ảnh khi dạy môn TN-XH là hợp lý và phát huy được tính sáng tạo của học sinh. 2. Kết luận chung: Sự ra đời của chương trình năm 2000 đã đánh dấu một sự kiện lớn đối với ngành GD-ĐT trong đó có giáo dục tiểu học. Chương trình 2000 đã nhanh chóng tạo ra một sự quan tâm chú ý đặc biệt của toàn thể GV, HS, các bậc phụ huynh và các nganh có liên quan bởi nó có nhiều đổi mới, đáp ứng kịp thời tình hình phát triển của đất nước, của thời đại. Từ đây chúng ta được tiếp nhận một nền giáo dục hiện đại hơn, tiên tiến hơn và có nhiều triển vọng hơn. Môn học Tự nhiên và Xã hội -chương trình năm 2000 là một trong những môn học có nhiều đổi mới nhất. Bởi nó không còn là môn học trừu tượng, khó đối với học sinh mà học TN-XH giờ đây trở nên sôi nổi, hấp dẫn học sinh và nếu có đầy đủ đồ dùng học tập thì giờ học thực sự sinh động. Tuy nhiên để có được kết quả như mong muốn: HS được hoạt động trên đồ dùng học tập để tìm ra kiến thức, đòi hỏi GV phải nỗ lực phấn đấu trong mọi điều kiện và hoàn cảnh nhất là những trường học thuộc vùng sâu vùng xa. Việc tìm hiểu: “Cách vận dụng đồ dùng dạy học để dạy môn Tự nhiên và Xã hội” là một phần rất nhỏ tạo cho việc dạy TN-XH có hiệu quả hơn. 3. Kiến nghị đề xuất: Qua quá trình giảng dạy, nghiên cứu và tìm các biện pháp khắc phục, hướng dẫn học sinh. bản thân tôi có một số kiến nghị sau: - Cần cung cáp đầy đủ các thiết bị dạy học phục vụ cho môn TN&XH. - Cần biên soạn thêm các thiết kế, hương đẫn lập kế hoạch bài học, có đầy đủ các thông tin, dữ liệu để giáo viên khi soạn giảng có tài liệu tham khảo Song do hạn chế nhất định của bản thân nên những điều tôi trình bày trong đề tài có thể chưa được thấu đáo. Rất mong được sự quan tâm, chỉ bảo của hội đồng khoa học cùng với sự đóng góp của bạn bè đồng nghiệp để đề tài của tôi có hiệu quả hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Vĩnh Khang, ngày 25 tháng 3 năm 2006 Người thực hiện Trịnh Thị Thuỷ