Đề tài Một số vấn đề về thực tiễn và lý luận trong sự nghiệp đổi mới ở Việt Nam

a mét x· héi nhÊt ®Þnh th­êng ®­îc hiÓu lµ toµn bé vËt chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt cïng víi kÕt cÊu cña x· héi ®· ®¹t ®­îc tr×nh ®é x· héi t­¬ng øng. C¬ së vËt chÊt kü thuËt cña mét x· héi tån t¹i trong ph¹m vi c¸c quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh nªn nã mang dÊu Ên vµ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c quan hÖ s¶n xuÊt trong viÖc tæ chøc qu¸ tr×nh c«ng nghÖ. Trong c¬ cÊu x· héi v× vËy kh¸i niÖm c¬ së vËt chÊt kü thuËt g¾n bã chÆt chÏ víi c¸c h×nh thøc x· héi cña nã. §Æc tr­ng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña ph­¬ng thøc tr­íc thêi c«ng nghiÖp t­ b¶n cßn thñ c«ng l¹c hËu. Cßn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín, hiÖn ®¹i chØ cã thÓ lµ nÒn c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i c©n ®èi phï hîp dùa trªn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ ngµy cµng cao. §Ó cã c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt nh­ vËy c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, ®æi míi ®Êt n­íc. N­íc ta thuéc vµo nhãm ®ang ph¸t triÓn, lµ mét trong nh÷ng n­íc nghÌo nhÊt thÕ giíi, n«ng nghiÖp l¹c hËu cßn ch­a tho¸t khái x· héi truyÒn thèng ®Ó sang "X· héi v¨n m×nh c«ng nghiÖp". Do ®ã kh¸ch quan ph¶i tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ néi dung, ph­¬ng thøc lµ con ®­êng ph¸t triÓn nhanh cã hiÖu qu¶. §èi víi n­íc ta qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ cßn g¾n chÆt víi hiÖn ®¹i ho¸, nã lµm cho x· héi chuyÓn tõ x· héi truyÒn thèng sang x· héi hiÖn ®¹i lµm biÕn ®æi c¨n b¶n bé mÆt cña x· héi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, x· héi, chÝnh trÞ... HiÖn nay ®Êt n­íc ta cßn nghÌo (thuéc nhãm thø 3 th× viÖc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ con ®­êng tÊt yÕu. Tõ §¹i héi §¶ng VI cña §¶ng x¸c ®Þnh ®©y lµ thêi kú ph¸t triÓn míi - Thêi kú "§Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc" ®Þnh h­íng ph¸t triÓn nh»m môc tiªu "X©y dùng n­íc ta thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. §Ó gãp phÇn nghiªn cøu vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ trong khu«n khæ bµi viÕt nµy em xin ®Ò cËp ®Õn "Mét sè vÊn ®Ò vÒ thùc tiÔn vµ lý luËn trong sù nghiÖp ®æi míi ë ViÖt Nam". B. Néi dung I. Sù cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ®æi míi ë n­íc ta trong qu¸ tr×nh CNh – h®h 1. C«ng nghiÖp ho¸ lµ xu h­íng mang tÝnh quy luËt cña c¸c n­íc ®i tõ nÒn s¶n xuÊt nhá ®i lªn mét nÒn s¶n xuÊt lín. §Ó cã mét x· héi nh­ ngµy nay kh«ng ph¶i do tù nhiªn mµ cã , nã do qu¸ tr×nh tÝnh luü vÒ l­îng ngay tõ khi loµi ng­êi xuÊt hiÖn th× s¶n xuÊt th« s¬, ®êi sèng kh«ng æn ®Þnh, c¬ së vËt chÊt hÇu nh­ kh«ng cã g× nh­ng tr¶i qua sù nç lùc cña con ng­êi t¸c ®éng vµo giíi tù nhiªn, c¶i biÕn nã th«ng qua lao ®éng, tr¶i qua nhiÒu th¨ng trÇm cña lÞch sö giêi ®©y con ng­êi ®· t¹o ra ®­îc nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ. Thµnh tùu ®¹t ®­îc lµ do quy luËt ph¸t triÓn do tù th©n vËn ®éng cña con ng­êi trong toµn x· héi. Ngµy nay c«ng cuéc x©y dùng c¸c n­íc ®· cè g¾ng rÊt nhiÒu trong cuéc c¹nh tranh chay ®ua vÒ kinh tÕ. ThÓ hiÖn lµ c¸c chÝnh s¸ch, ®­êng lèi vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ ngµy mét toµn diÖn h¬n, vÒ c¸c mÆt quan hÖ s¶n xuÊt, lùc l­îng s¶n xuÊt, nÒn v¨n ho¸ vµ con ng­êi cña x· héi ®ã. C«ng nghiÖp ho¸ chÝnh lµ con ®­êng vµ b­íc ®i tÊt yÕu ®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. X©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i còng lµ mét quy luËt chung, phæ biÕn ®èi víi tÊt c¶ c¸c n­íc. Tuy nhiªn tuú tõng n­íc kh¸c nhau, do ®iÓm xuÊt ph¸t tiÕn lªn kh¸c nhau, môc tiªu ph¸t triÓn kh«ng gièng nhau nªn c¸ch thøc tiÕn hµnh c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín, hiÖn ®¹i kh«ng gièng nhau. §èi víi nh÷ng n­íc cã nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn nh­ n­íc ta hiÖn nay (nÒn s¶n xuÊt nhá, kü thuËt thñ c«ng lµ chñ yÕu...) c«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh mang tÝnh quy luËt, tÊt yÕu ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh»m t¹o ra c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. Cã tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ chóng ta míi: - X©y dùng ®­îc c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi ë n­íc ta. - Míi tiÕn hµng t¸i s¶n xuÊt më réng n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cña nh©n d©n, míi tÝch luü vÒ l­îng míi ®Ó x©y dùng thµnh c«ng nÒn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa. - Míi t¨ng c­êng ph¸t triÓn lùc l­îng giai cÊp c«ng nh©n. - Míi cñng cè quèc phßng gi÷ v÷ng an ninh chÝnh trÞ, trËt tù an toµn x· héi. - Míi gãp phÇn x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn v¨n ho¸ d©n téc, x©y dùng con ng­êi míi ë ViÖt Nam. Nh­ vËy c«ng nghiÖp ho¸ lµ xu h­íng mang tÝnh quy luËt c¶ c¸c n­íc ®i tõ mét nÒn s¶n xuÊt nhá sang nÒn s¶n xuÊt lín. 2. TÝnh tÊt yÕu ph¶I ®æi míi cña n­íc ta. Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, nhiÒu n­íc dï th¾ng hay b¹i ®Òu trë thµnh n­íc kiÖt quÖ ®· trë thanh mét trong nh÷ng nguyªn nh©n cho b­íc khëi ®éng cña cuéc khoa häc c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. Cã thÓ chia cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt hiÖn ®¹i thµnh hai giai ®o¹n. - Giai ®o¹n thø nhÊt b¾t ®Çu tõ nh÷ng n¨m 40 ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 70. Giai ®o¹n nµy sö dông khoa häc kü thuËt ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ c¸c c«ng cô s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng më réng vµ t¨ng thªm c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Thùc chÊt ®©y lµ giai ®o¹n b¾t ®Çu ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt c¶ vÒ con ng­êi vµ c«ng cô s¶n xuÊt. B×nh qu©n t¨ng tr­ëng kinh tÕ hµng n¨m ë c¸c n­íc kinh tÕ ph¸t triÓn lµ 5,6%. Tèc ®é t¨ng tr­ëng nµy ®­îc gi÷ nguyªn trong vßng 20 n¨m kÓ tõ n¨m 1950 ®Õn 1970. - Giai ®o¹n hai b¾t ®Çu vµo nh÷ng n¨m 70 trë ®i vµ cho ®Õn nay vÉn ®ang tiÕp tôc rÊt m¹nh mÏ. Giai ®o¹n nµy lµ thùc hiÖn cuéc c¸ch m¹ng víi qui m« lín vµ toµn diÖn trªn lùc l­îng s¶n xuÊt trªn c¬ së ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc - kü thuËt, ®æi míi toµn bé bé m¸y s¶n xuÊt hiÖn hµnh trªn c¬ së sö dông nh÷ng ph­¬ng tiÖn kü thuËt vÒ c«ng nghÖ míi kh¸c h¼n vÒ nguyªn t¾c thay thÕ hµng lo¹t c¸c thiÕt bÞ l¹c hËu b»ng c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i lµm cho n¨ng suÊt vµ chÊt l­îng s¶n phÈm lªn cao. §©y lµ giai ®o¹n biÕn ®æi h¼n vÒ chÊt cña lùc l­îng s¶n xuÊt ë c¸c n­íc t­ b¶n chñ nghÜa th× ®©y lµ thêi kú m©u thuÉn cña lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lªn cao t¹o ®iÒu kiÖn cho sù ra ®êi cña ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi. Qu¸ tr×nh diÔn ra kh«ng ®ång ®Òu ë c¸c n­íc do nhiÒu nguyªn nh©n dÔ dÉn ®Õn sù chªnh lÖch vÒ kinh tÕ. Trªn thÕ giíi h×nh thµnh 3 nhãm n­íc ®ã lµ c¸c c­êng quèc vÒ kinh tÕ, c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ®ang ph¸t triÓn. Sù ph©n chia nµy còng h×nh thµnh nªn c¸c m©u thuÉn c¬ b¶n cña x· héi, vÊn ®Ò c¬ b¶n cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ ®­êng lèi ®Êu tranh hoµ b×nh gi¶i quyÕt m©u thuÉn th«ng qua lµm cuéc c¸ch m¹ng vÒ kinh tÕ. ViÖt Nam lµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ nhá, l¹c hËu vÒ khoa häc kü thuËt, lùc l­îng s¶n xuÊt cßn non nít ch­a phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt cña x· héi chñ nghÜa. §Ó cã c¬ së kü thuËt cña nÒn s¶n xuÊt lín, kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c lµ c«ng nghiÖp ho¸, c¬ khÝ ho¸ c©n ®èi vµ hiÖn ®¹i trªn tr×nh ®é khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn cao. Muèn vËy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ ph¸t triÓn tuÇn tù vµ ph¸t triÓn nhÈy vät, cïng mét lóc thùc hiÖn hai cuéc c¸ch m¹ng ®ã lµ chuyÓn lao ®éng th« x¬ sang lao ®éng b»ng m¸y mãc vµ chuyÓn lao ®éng m¸y mãc sang lao ®éng tù ®éng ho¸ cã sù chØ ®¹o cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. II - Mét sè vÊn ®Ò thùc tiÔn lý luËn trong sù nghiÖp ®æi míi ë ®Êt n­íc ta th«ng qua qu¸ tr×nh cnh – h®h 1. Lý luËn chung: Theo quan niÖm cña c¸c nhµ s¸ng lËp chñ nghÜa M¸c, lÞch sö s¶n xuÊt vËt chÊt cña nh©n lo¹i ®· h×nh thµnh mèi quan hÖ kh¸ch quan, phæ biÕn: Mét mÆt, con ng­êi ph¶i quan hÖ víi giíi tù nhiªn nh»m biÕn ®æi giíi tù nhiªn ®ã, quan hÖ nµy ®­îc biÓu hiÖn ë lùc l­îng s¶n xuÊt, mÆt kh¸c, con ng­êi ph¶i quan hÖ víi nhau ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt, quan hÖ nµy ®­îc biÓu hiÖn ë quan hÖ s¶n xuÊt. Lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt lµ hai mÆt ®èi lËp biÖn chøng cña mét thÓ thèng nhÊt kh«ng thÓ t¸ch rêi - ph­¬ng thøc s¶n xuÊt. Mçi ph­¬ng thøuc s¶n xuÊt ®Æc tr­ng cho mét h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh, vµ lÞch sö x· héi loµi ng­êi lµ lÞch sö ph¸t triÓn kÕ tiÕp nhau cña c¸c ph­¬ng thøc s¶n xuÊt, ph­¬ng thøc s¶n xuÊt cò l¹c hËu tÊt yÕu ®­îc thay thÕ b»ng ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi, tiÕn bé h¬n. Trong mçi ph­¬ng thøc s¶n xuÊt th× lùc l­îng s¶n xuÊt ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. Lùc l­îng s¶n xuÊt ch¼ng nh÷ng lµ th­íc ®o thùc tiÔn cña con ng­êi trong qu¸ tr×nh c¶i t¹o tù nhiªn nh»m ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi mµ cßn lµm thay ®æi quan hÖ gi÷a ng­êi víi ng­êi trong s¶n xuÊt, thay ®æi c¸c quan hÖ x· héi. Tuy nhiªn nÕu lùc l­îng s¶n xuÊt lµ c¸i cÊu thµnh nÒn t¶ng vËt chÊt cña toµn bé lÞch sö nh©n lo¹i, th× quan hÖ s¶n xuÊt lµ c¸i t¹o thµnh c¬ së kinh tÕ x· héi, lµ c¬ së hiÖn thùc hiÖn ho¹t ®éng s¶n xuÊt tinh thÇn cña con ng­êi cña toµn bé nh÷ng quan hÖ t­ t­ëng, tinh thÇn vµ nh÷ng thiÕt chÕ t­¬ng øng trong x· héi. C.M¸c ®· ®­a ra kÕt luËn r»ng: x· héi loµi ng­êi ph¸t triÓn tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n cña sù ph¸t triÓn ®ã lµ sù vËn ®éng theo h­íng tiÕn lªn cña c¸c h×nh thµnh kinh tÕ x· héi, lµ sù thay thÕ h×nh th¸i kinh tÕ nµy b»ng h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi kh¸c cao h¬n mµ gèc rÔ s©u xa cña nã lµ sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña lùc l­îng s¶n xuÊt. R»ng sù vËt vµ ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi lµ do t¸c ®éng cña c¸c quy luËt kh¸ch quan. Ph. Ang - ghen kh¼ng ®Þnh "LÞch sö tõ x­a ®Õn nay ®· tiÕn triÓn theo mét qu¸ tr×nh tù nhiªn, vµ vÒ c¨n b¶n còng bÞ chi phèi bëi quy luËt vËn ®éng nh­ nhau". DÉu lu«n gi÷ quan niÖm coi sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn, bÞ chi phèi bëi quy luËt nh­ nhau vµ "mét x· héi ngay c¶ khi ®· ph¸t hiÖn ra quy luËt tù nhiªn cña sù vËn ®éng cña nã ... còng kh«ng thÓ nµo nhÈy qua c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn tù nhiªn hay dïng s¾c lÖnh ®Ó xo¸ bá nh­ng giai ®o¹n ®ã, song C.M¸c còng cho r»ng "nã cã thÓ rót ng¾n vµ lµm dÞu bít ®­îc nh÷ng c¬n ®au ®Î". §iÒu ®ã cã nghÜa r»ng qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn ch¼ng nh÷ng cã thÓ diÔn ra tuÇn tù tõ h×nh thaÝ kinh tÕ x· héi nµy sang h×nh th¸i kinh tÕ x· héi nµo ®ã, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ. Nh÷ng t­ t­ëng c¬ b¶n ®ã trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi chÝnh lµ c¬ së lý luËn cho phÐp chóng ta kh¼ng ®Þnh sù nghiÖp c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i ho¸ theo h­íng x· héi chñ nghÜa ë n­íc ta hiÖn nay lµ phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña d©n téc ta, cña thêi ®¹i. Ngµy nay, trªn ph¹m vi toµn thÕ giíi, c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn vÉn ®ang ®­îc coi lµ ph­¬ng h­íng chñ ®¹o, ph¶i tr¶i qua cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi n­íc ta, khi nh÷ng t­ t­ëng c¬ b¶n trong häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi ®­îc nhËn thøc l¹i mét c¸ch khoa häc vµ s©u s¾c víi t­ c¸ch lµ c¬ së lý luËn cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc th× mét mÆt, chóng ta ph¶i ®Èy m¹nh sù nghiÖp nµy trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi ®Ó nhanh chãng t¹o ra lùc l­îng s¶n xuÊt, hiÖn ®¹i cho chÕ ®é x· héi míi. ë ®©y "c«ng nghiÖp ho¸ thùc chÊt lµ x©y dùng c¬ së vËt chÊt - kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi. §ã kh«ng chØ ®¬n gi¶n lµ t¨ng thªm tèc ®é vµ tû träng cña s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ, mµ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu g¾n víi c¨n b¶n c«ng nghiÖp, t¹o nÒn t¶ng cho sù t¨ng tr­ëng nhanh, hiÖu qu¶ cao vµ l©u bÒn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. C«ng nghiÖp ho¸ ph¶i ®i ®«i víi hiÖn ®¹i ho¸, kÕt hîp nh÷ng b­íc tiÕn tuÇn tù vÒ c«ng nghÖ víi viÖc tranh thñ nh÷ng c¬ héi ®i t¾t, ®ãn ®Çu, h×nh thµnh nh÷ng mòi nhän ph¸t triÓn theo tr×nh ®é tiªn tiÕn cña khoa häc c«ng nghÖ thÕ giíi. MÆt kh¸c chóng ta ph¶i chó träng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn, vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ theo ®Þnh h­íng XHCN. §©y lµ hai nhiÖm vô ®­îc thùc hiÖn ®ång thêi, chóng lu«n t¸c ®éng, thóc ®Èy hç trî cïng ph¸t triÓn. Bëi lÏ "nÕu c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ t¹o nªn lùc l­îng s¶n xuÊt cÇn thiÕt cho chÕ ®é x· héi míi, th× vÞec ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn chÝnh lµ x©y dùng hÖ thèng quan hÖ s¶n xuÊt phï hîp". Nh­ vËy, tõ quan ®iÓm cña C.M¸c vÒ kÕt cÊu chÝnh thÓ cña h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi víi t­ c¸ch lµ sù thèng nhÊt biÖn chøng gi÷a lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt c¬ së h¹ tÇng kiÕn tróc th­îng tÇng, chóng ta hoµn toµn cã ®ñ c¬ së lý luËn ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng: sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ë n­íc ta hiÖn nay lµ mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn, s©u s¾c vµ triÖt ®Ó t¸c ®éng s©u xa ®Õn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi ®Ó x©y dùng h×nh th¸i kinh tÕ x· héi ë n­íc ta. NhiÖm vô lín lao mµ cuéc c¸ch m¹ng ®ã ph¶i thùc hiÖn lµ "t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt - kü thuËt, vÒ con ng­êi vµ khoa häc c«ng nghÖ, thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, nh»m gãp phÇn huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ mäi nguån lùc, kh«ng ngõng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh vµ bÒn v÷ng, n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt vµ v¨n ho¸ cña nh©n d©n, thùc hiÖn c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng sinh th¸i". a. Tæng kÕt, hÖ thèng, kh¸i qu¸t ho¸ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸: - Nh­ ta ®· biÕt tõ khi chñ nghÜa x· héi ®uîc x©y dùng tÊt c¶ c¸c n­íc XHCN ®Òu thùc hiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp chung. C¬ chÕ nµy duy tr× mét thêi gian kh¸ dµi vµ ®­îc xem lµ ®Æc tr­ng riªng biÖt cña chñ nghÜa x· héi. ThËt sù th× kh«ng ph¶i nh­ vËy. NÒn kinh tÕ tËp chung kh«ng ph¶i lµ s¶n phÈm riªng biÖt cña Chñ nghÜa x· héi, còng n­h nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ duy nhÊt ®­îc thiÕt lËp trong chñ nghÜa t­ b¶n. NÒn kinh tÕ tËp chung ®· ®­îc thiÕt lËp trong chñ nghÜa t­ b¶n ®­îc c¸c n­¬c st­ b¶n ¸p dông tõ tr­íc khi nhiÒu n­íc x¸c lËp XHCN nh­ng hä ®· xo¸ bá nã ®Ó chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. Nh­ng c«ng b»ng mµ nãi còng ch­a ph¶i lµ c¸i duy nhÊt ®¶m b¶o sù t ¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn x· héi theo quan ®iÓm M¸c - Lªnin th× x· héi céng s¶n lµ mét x· héi tiªn tiÕn, con ng­êi cã thÓ "lµm theo n¨ng lùc h­ëng theo nhu cÇu" nh­ng thùc tÕ trong chñ nghi· x· héi cña c¶i x· héi ch­a ®¹t ®Õn møc hÕt søc phong phó, d­ thõa vµ c¶ trong giai ®o¹n tiÕp theo, do vËy trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi th× tån t¹i nÒn s¶n xuÊt kinh tÕ hµng ho¸, nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng b­íc ph¸t triÓn cao cña nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ lµ lÏ ®­¬ng nhiªn. Nh÷ng n¨m võa qua víi viÖc chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ViÖt Nam ®· lµm thÕ giíi ngì ngµng, ca ngîi. Tõ chç chóng ta cßn xa l¹, nay ®· héi nhËp ®­îc víi nÒn kinh tÕ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i. TÊt c¶ nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ mµ chóng ta ®· ®¹t ®­îc ®· nãi lªn c«ng cuéc ®æi míi ë n­íc ta lµ cuéc c¸ch m¹ng thËt sù. - §æi míi ë n­íc ta kh«ng chØ giíi h¹n vÒ lÜnh vùc kinh tÕ mµ cßn t¹o ®iÒu kiÖn cho chóng ta nhËn thøc míi chÝnh x¸c h¬n vÒ vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ chñ nghÜa M¸c - lªnin t­ t­ëng Hå ChÝ Minh vÒ thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi, tr­íc ®©y ta nhËn thøc ch­a ®óng, h¬n thÕ ta cßn nhËn thøc sai lÇm nghiªm träng ®Çy ¶o t­ëng duy ý chÝ vÒ m×nh. Chóng ta ®· nhËn thøc l¹i vµ ®¸nh gi¸ ®óng sù thËt. Nhê ®æi míi t­ duy nhiÒu v¸n ®Ò vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®­îc nhËn thøc l¹i. - B¶o vÖ vËn dông ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh. §ã lµ môc tiªu nhiÖm vô kh«ng kÐm phÇn quan träng, lµm sang tá thªm ý nghÜa vai trß c¸ch m¹ng cña c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña n­íc ta hiÖn nay. Chñ nghÜa M¸c - lªnin lµ khoa häc vµ lµ mét trong nh÷ng ®Ønh cao cña trÝ tuÖ loµi ng­êi, kh«ng cã ai cã thÓ phñ nhËn r»ng khi lý luËn ®ã ®­îc qu¸n triÖt vµ vËn dông ®óng ®¾n th× nh©n d©n thÕ giíi ®· lµm lªn biÕn cè lÞch sö vÜ ®¹i do vËy §¶ng ta ®· tuyªn bã lÊy chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t­ t­ëng Hå ChÝ Minh lµm kim chØ nam cho mäi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng. - C¸c n­íc t­ b¶n chñ nghi· ®· thùc hiÖn thµnh c­êng quèc vÒ kinh tÕ, nh­ng hä l¹i bÊt lùc tr­íc vÊn ®Ò gi¶i quyÕt quanhÖ x· héi hä mang t­ t­ëng b¶o thñ lÊy hiÖn t­îng che lÊp b¶n chÊt, c«ng cuéc ®æi míi môc ®Ých lµ v× kinh tÕ chø kh«ng ph¶i lµ v× con ng­êi. Mét x· héi vÉn tån t¹i së h÷u t­ nh©n vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt lµ chÝnh th× con ng­êi chØ lµ kÎ lµm thuª lu«n bÞ bãc lét søc lao ®éng cña m×nh kh«ng h­ëng quyÒn cña con ng­êi. HiÖn nay §¶ng ta ®· ®i ®«i víi c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n­íc ph¶i thùc hiÖn môc tiªu "æn ®Þnh chÝnh trÞ, x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn cña d©n, do d©n vµ v× d©n". - Mét môc tiªu cùc kú quan träng thÓ hiÖn râ tÝnh c¸ch m¹ng cña c«ng nghiÖp ho¸ ViÖt Nam ®ã lµ phÊn ®Êu x©y dùng n­íc ta trë thµnh quèc gia c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ "d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng vµ v¨n minh". b. §­êng lèi chØ ®¹o: - Néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ ë n­íc ta bao gåm 2 néi dung chñ yÕu lµ trang bÞ kü thuËt vµ c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, x©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý. - C¸c M¸c nhËn xÐt khoa häc lµ ®éng lùc cña c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸". V× môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh, héi nghÞ TW II mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh "cïng víi gi¸o dôc vµ ®µo t¹o khoa häc vµ c«ng nghÖ lµ quèc s¸ch hµng ®Çu lµ ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, lµ ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó gi÷ v÷ng ®éc lËp d©n téc, x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi, lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸" - X©y dùng c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ mét ho¹t ®éng cã ý thøc, cã kÕ ho¹ch vµ do ®ã tÊt yÕu ph¶i dùa vµo nh©n tè d©n sè vµ nhu cÇu, ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ tiÒm tµng cña ®Êt n­íc, ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt khoa häc kü thuËt vµ c«ng nghÖ, nguån vèn tÝch lòy quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ. Theo qui luËt cña vËn ®éng th× ®Êu tranh lµ cha ®Î cña vËn ®éng. ë n­íc ta lµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ thÊp th× viÖc tån t¹i 5 thµnh phÇn kinh tÕ lµ tÊt yÕu. 5 thµnh phÇn ®ã lµ: kinh tÕ nhµ n­íc (quèc doanh), kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ t­ nh©n vµ kinh tÕ t­ b¶n nhµ n­íc trong ®ã kinh tÕ nhµ n­íc gi÷ vai trß chñ ®¹o d­íi sù l·nh ®¹o cña Nhµ n­íc. ViÖc tån t¹i 5 thµnh phÇn kinh tÕ lµ kh¸ch quan nh­ng kiÓm so¸t ®­îc nh»m ®¶m b¶o c¸c qui luËt cña c¹nh tranh (cã c¹nh tranh míi cã ph¸t triÓn) cña néi bé ngµnh kinh tÕ theo h­íng XHCN. Tæng kÕt: NhËn thøc sai lÇm vÒ chñ nghÜa x· héi vµ vÒ thêi kú qu¸ ®é, tõ nhËn thøc trªn nÒn trong thùc tiÔn kh«ng thÓ dÉn ®Õn nh÷ng sai lÇm n«n nãng trong c¸ch lµm vµ b­íc ®i, thiÕu kÕt hîp hµi hoµ qu¸ tr×nh vËn dông quy luËt tuÇn tù víi qui luËt nh¶y vät, ®Ó t×m ra m« h×nh ph¸t triÓn nhanh, ®­a n­íc ta ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng ®· ®Þnh. - ¸p dông mét c¸ch m¸y mãc m« h×nh "kinh tÕ chØ huy" vµ theo ®ã lµ c¬ chÕ quan liªu bao cÊp mang nÆng tÝnh hiÖn vËt kÐo dµi, chÝnh m« h×nh vµ c¬ chÕ nµy ®· vi ph¹m nghiªm träng qui luËt lîi Ých cña ng­êi lao ®éng vµ cña chñ thÓ kinh tÕ. V« t×nh hay h÷u ý ®· xo¸ ®i nh÷ng mÆt tÝch cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng, lµm k×m h·m sù ph¸t triÓn khoa häc c«ng nghÖ vµ lùc l­îng s¶n xuÊt. 2. Thùc tiÔn: a. Kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ®i tr­íc cho thÊy mäi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng cho ®Õn nay ®Òu ®ßi hái ph¶i cã c¸c ®iÒu kiÖn sau ®©y: + Thø nhÊt lµ thÞ tr­êng. LÞch sö nh©n lo¹i ch­a cã mét quèc gia nµo khi c«ng nghiÖp ho¸ mµ kh«ng cÇn ®Õn thÞ tr­êng, vèn, c«ng nghÖ, lao ®éng, tµi nguyªn. C¸c chÝnh s¸ch tù do ho¸ th­¬ng m¹i, gi¸ c¶, tÝn dông ... Lµ cùc kú quan träng trong viÖc më réng thÞ tr­êng trong n­íc cßn thÞ tr­êng ngoµi n­íc, trong thêi kú tr­íc c¸c quèc gia ®· ph¶i dïng chiÕn tranh ®Ó ph©n chia thÞ tr­êng thÕ giíi. Ngµy nay ng­êi ta kh«ng cßn chiÕn tranh mµ vÉn më réng thÞ tr­êng th«ng qua tho¶ thuËn ký kÕt c¸c hiÖp nghÞ th­¬ng m¹i gi÷a c¸c quèc gia trªn c¬ së hai bªn cïng cã lîi. §èi víi ViÖt Nam th× thÞ tr­êng cã ý nghÜa rÊt quan träng, ®ång thêi ViÖt Nam lµ thÞ tr­êng hÊp dÉn cho viÖc ®Çu t­ n­íc ngoµi. + Nguån nh©n lùc: §©y lµ mét trong nh÷ng h¹t nh©n cña lùc l­îng s¶n xuÊt. Thùc tÕ ë c¸c n­íc ®· tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cho thÊy lµ viÖc x¸c lËp mét c¬ cÊu nguån nh©n lùc thÝch hîp, ®Çu t­ tµi chÝnh ®ñ cho gi¸o dôc vµ y tÕ, thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng trong viÖc sö dông nh©n lùc kÕt hîp víi chÝnh s¸ch ­u ®·i. Lµ nguån gèc c¬ b¶n cña thµnh c«ng. §èi víi ViÖt Nam kh«ng cßn con ®­êng nµo kh¸c lµ hîp t¸c trung t©m kü thuËt cã nguån nh©n lùc chÊt l­îng cao ®ång thêi ®Èy m¹nh gi¸o dôc ®µo tµo. + Thø ba lµ c«ng nghÖ vµ vèn: §Ó ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt phï hîp víi quan hÖ s¶n xuÊt cña XHCN th× kh«ng thÓ kh«ng cÇn ®Õn c«ng nghÖ vµ vèn. Thùc tÕ cho thÊy c¸c n­íc ®i tr­íc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Òu dùa chñ yÕu vµo ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ vèn. §èi víi ViÖt Nam th× thu hót vèn vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña n­íc ngoµi lµ cÇn thiÕt ®ång thêi cã chÝnh s¸ch thu hót vèn trong n­íc vµ ph¸t triÓn c«ng nghÖ víi 3 ®Æc tr­ng chñ yÕu trªn m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt nam ph¶i tËn dông tèi ®a lîi thÕ cña nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao h¬n, cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®óng ®¾n ®Ó ®iÒu chØnh sù vËn ®éng cña c¸c nh©n tè trªn phôc vô ®¾c lùc vµo thùc tiÔn. b. Ph­¬ng h­íng néi dung, môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸. - Ph­¬ng h­íng hiÖn nay lµ c«ng nghiÖp ho¸ theo h­íng hiÖn ®¹i ho¸ vµ c«ng nghiÖp ho¸ ph¸t triÓn theo m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ rót ng¾n. M« h×nh nµy thõa kÕ tÊt c¶ ­u viÖt cña m« h×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c n­íc trªn thÕ giíi ®ång thêi tÝnh ®Õn ®Æc ®iÓm cô thÓ thiªn nhiªn con ng­êi ViÖt nam. + Néi dung tuú thuéc vµo giai ®o¹n mµ §¶ng ®· ®Ò ra tõng néi dung cô thÓ. N¨m 1960 - 1966 nhiÖm vô trung t©m cña thêi kú qu¸ ®é ë miÒn B¾c mµ mÊu chèt lµ ­u tiªn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp. N¨m 1976 ®Õn 1980 néi dung cña c«ng nghiÖp ho¸ lµ tËp trung søc ph¸t triÓn n«ng nghiÖp ®­a n«ng nghiÖp lªn s¶n xuÊt lín XHCN ra søc ®¶y m¹nh hµng tiªu dïng tiÕp tôc x©y dùng mét sè ngµnh c«ng nghiÖp nÆng quan träng. N¨m 1986 ®Õn 1990 thËt sù tËp trung søc ng­êi søc cña vµo thùc hiÖn b»ng ®­îc ba ch­¬ng tr×nh môc tiªu vÒ s¶n l­îng thùc phÈm, hµng tiªu dïng vµ s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. + Môc tiªu x©y dùng n­íc ta thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé phï hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng, an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Môc tiªu nµy cho thÊy sù nghiÖp ®ã lµ mét cuéc c¸ch m¹ng toµn diÖn s©u s¾c trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. §ã tr­íc hÕt lµ v× con ng­êi do con ng­êi. c. Yªu cÇu n¶y sinh khi thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. Trong bèi c¶nh hiÖn nay c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®­îc coi lµ xu h­íng ph¸t triÓn chung cña c¶ n­íc ®ang ph¸t triÓn. §èi víi n­íc ta ch­a tho¸t khái t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu th× c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ lµ "nhiÖm vô trung t©m xuyªn suèt tõ thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi" lµ con ®­êng tÊt yÕu ®Ó ®­a ta tho¸t khái nghÌo nµn l¹c hËu th× tr­íc tiªn ph¶i ch¨m lo ph¸t triÓn kinh tÕ, song sÏ lµ sai lÇm nÕu kh«ng quan t©m gi¶i quyÕt tèt nh÷ng vÊn ®Ò x· héi, kh«ng t¹o ra c©n dèi hµi hoµ gi÷a kinh tÕ vµ x· héi. Cho ®Õn nay ViÖt nam sau 10 n¨m ®æi míi ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín, cã ý nghÜa quan träng, t¹i §¹i héi §¶ng VIII §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh "n­íc ta ®· ra khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi nh­ng mét sè mÆt cßn ch­a v÷ng ch¾c. NhiÖm vô ®Ò ra cho chÆng ®­êng ®Çu cña thêi kú qu¸ ®é lµ chuÈn bÞ tiÒn ®Ò cho c«ng nghiÖp ho¸ ®· c¬ b¶n hoµn thµnh cho phÐp n­íc ta chuyÓn sang thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. III. ý kiÕn c¸ nh©n: 1. §Ó sù nghiÖp ®æi míi cña n­íc ta thµnh c«ng: Kh«ng thÓ thiÕu c¸c h¹t nh©n cña nã, muèn ph¸t huy ®­îc vai trß cña nã ta ph¶i ph¸t triÓn nã. a. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc: §Ó triÓn khai nh÷ng ý t­ëng vÒ c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi ph¶i tÝnh ®Õn yÕu tè hµng ®Çu cña nguån nh©n lùc. ë ®©y vÊn ®Ò lµ gi¸o dôc lµ c¸i nÒn cña chÊt l­îng nh©n lùc, kh«ng ph¶i nh©n lùc chung chung mµ ë ®©y nh©n lùc cña mét nÒn s¶n xuÊt lín x· héi chñ nghÜa. Ngoµi viÖc båi d­ìng, ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn nh©n lùc cßn ®ßi hái ph¶i chó ý ®Õn ch¨m sãc søc kháe cho céng ®ång. b. Ph¸t huy søc m¹nh cña n¨m thµnh phÇn kinh tÕ. Muèn vËy ph¶i kiÓm so¸t gi¶m nh÷ng yÕu tè tù ph¸t trong c¬ chÕ míi vµ ®¶m b¶o nã ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa. c. VÒ thÞ tr­êng vµ vèn: ThÞ tr­êng còng lµ mét nh©n tè quan träng, lµ n¬i mµ c«ng nghiÖp ho¸ cã thÓ thµnh c«ng, lµ m«i tr­êng c¹nh tranh t¹o sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ nã lµ n¬i gi¶i quyÕt c¸c m©u thuÉn tån t¹i bªn trong nÒn kinh tÕ. Do vËy chóng ta cÇn chó ý ®Õn c¶ thÞ tr­êng trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó t¹o ra ®éng lùc. d. Bªn c¹nh c¸c nh©n tè lµm nªn c«ng nghiÖp ho¸ cßn rÊt nhiÒu c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc, tµi nguyªn, m«i tr­êng tù nhiªn... 2. Thùc tiÔn ®· chøng minh sù nghiÖp ®æi míi lµ ®éng lùc trùc tiÕp ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖt nam lµ mét n­íc cã ®iÓm xuÊt ph¸t vÒ kinh tÕ thÊp chÞu hËu qu¶ cña chiÕn tranh, kinh tÕ ph¸t triÓn muén. Muèn ph¸t triÓn nhanh nÒn kinh tÕ, muèn rót ng¾n kho¶ng c¸ch l¹c hËu cÇn ph¸t huy c¸c ®iÓm sau: §iÓm thø nhÊt: Ph¶i sö dông lîi thÕ n­íc ph¸t triÓn muén vÒ c«ng nghiÖp. Chóng ta cã ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u vÒ thµnh c«ng lÉn thÊt b¹i cña c¸c n­íc ®i tr­íc. Thõa kÕ nh÷ng kinh nghiÖm ®ã, §¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh "t¨ng tr­ëng kinh tÕ g¾n liÒn víi tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, gi÷ g×n vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i". Thõa kÕ c¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña trong vµ ngoµi n­íc th«ng qua chuyÓn giao c«ng nghÖ lµm chñ tr­¬ng ®Ó t¨ng tr­ëng c«ng nghiÖp, t¹o c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho lùc l­îng x· héi. §iÓm thø