Đề tài Nghiên cứu một số chế phẩm dược liệu có nguồn gốc từ nấm linh chi ở Việt Nam

ượng của chúng. Linh chi trồng nhân tạo chứa acid amin cao hơn so với loại mọc hoang [1]. 1.2.5. Các nguyên tố vi lượng Gần đây đã phát hiện các nguyên tố vi lượng có quan hệ đến sự phát sinh và phát triển của nhiều loại bệnh tật, có ảnh hưởng rất lớn đến quá trình phát triển và sức khỏe con người. Đã phát hiện nhiều loại thảo dược có tác dụng bổ dưỡng chứa nhiều loại nguyên tố vi lượng có tác dụng kéo dài tuổi thọ. Tác dụng chữa bệnh bổ dưỡng của linh chi rất có thể có sự góp phần của các nguyên tố vi lượng. Tuy nhiên ở linh chi mọc hoang hay nuôi trồng cũng đều chứa một nguyên tố vi lượng độc hại như Pb hoặc Cd [1]. 1.2.6. Các nhóm chất có hoạt tính sinh học cao Các nhóm chất polysaccharid, 3-terpen và các alcaloid được xem là các nhóm chất có tác dụng. Polysaccharid linh chi có tác dụng tăng cường miễn dịch, nâng cao khả năng đề kháng của cơ thể, đặc biệt đối với điều kiện, môi trường bên ngoài khắc nghiệt, tăng khả năng chịu đựng của cơ thể trong trường hợp thiếu dưỡng khí, có tác Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 7 dụng điều tiết cơ năng của cơ quan trong cơ thể. Nhóm này được chia làm 5 nhóm nhỏ, trong đó 3 nhóm đầu do độ lớn nhỏ của phân tử khác nhau như BN3B, BN3C và GLA là các polysaccharid peptid có phân tử lượng 12 vạn có tác dụng khá rộng. Các polysaccharid BN3C và GLA có hoạt tính khá đặc biệt [1]. Trong số 3-terpen của linh chi thì các acid ganoderic C và D có khả năng ức chế sự giải phóng amin. Trong các alcaloid linh chi thì -butirobetain có tác dụng tăng thời gian tuần hoàn và tăng lưu lượng máu ở tim. 1.3. Giá trị dược liệu của linh chi Theo giáo sư Hiroshi Hikino thì linh chi là một trong những vị thuốc bổ quan trọng nhất trong đông y. Các thầy thuốc đã dùng linh chi trong các chứng mệt mỏi, suy nhược, tiểu đường, các chứng bệnh về gan, về nhiều chứng bệnh thuộc chứng đề kháng của cơ thể. Theo Lý Thời Trần trong “Bản Thảo Cương Mục” thì linh chi có tác dụng bổ tâm khí, chữa các chứng nhói ngực. Hiện nay, linh chi được dùng để giảm áp huyết, kích thước sự làm việc của gan, tẩy máu, và giúp cơ thể chống lại các chứng lao lực quá độ. Trong một mức độ nào đó, linh chi có tác dụng giải độc cho cơ thể. Ngoài ra, linh chi còn được dùng để chữa bệnh mất ngủ, lở dạ dày, tê thấp, xuyễn sưng cổ họng. Người ta cũng không thấy phản ứng phụ hay tác dụng xấu nào khi dùng linh chi lâu. Người Trung Quốc hiện nay còn dùng linh chi để cho da mặt mịn, có lẽ là do các chất hormone trong loại nấm này. Nhiều y gia Nhật Bản đã dùng loại nấm này trong các loại thuốc trị rụng tóc. Vì tác dụng bổ khí và làm tăng hệ thống miễn dịch của cơ thể, mà người ta đã dùng linh chi phụ với các loại thuốc trị ung thư. Bác sĩ Fukumi Morishige, chuyên gia giải phẫu tim đang nghiên cứu công dụng của linh chi trong việc trị bệnh ung thư tại viện Linus Paulong Institate of Science & Medicine (Hoa Kỳ). Ông cho biết dùng linh chi chung với vitamin C liều lượng lớn có tác dụng mạnh hơn vì vitamin C giúp cho việc hấp thụ dược tính của linh chi. Nhiều trường hợp chữa lành hay thuyên giảm bệnh đã được bác sĩ Morishige trình bày trên các tập sang y học…những công dụng của linh chi vẫn đang được tiếp tục Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 8 nghiên cứu, dùng đơn lẻ hay dùng chung với các dược thảo khác. Hầu như linh chi có thể dùng để chữa rất nhiều chứng bệnh khác nhau nên người ta đã đặt cho linh chi cái tên “ Nấm Trường Sinh ” [1]. Nhiều tác giả trên thế giới cho thấy trong quả thể cũng như khuẩn ty nấm có gần 100 chất. Các nhóm chất và các chất có hoạt tính sinh học là: protein, polysaccharid, 3-terpen, steroid, alcaloid, nucleotid, acid béo, enzyme kháng sinh và các germanium…Về mặt hoạt tính dược lý, các hoạt chất thuộc nhóm acid béo có khả năng ức chế giải phóng histamin. Nhóm nucleotid ức chế kết dính tiểu cầu, thư giãn cơ, giảm đau. Nhóm protein chống dị ứng phổ rộng, điều hoà miễn dịch. Nhóm alcaloid trợ tim. Nhóm steroid giải độc gan ức chế sinh tổng hợp cholesterol; nhóm ester với các acid béo không no linoleic được ghi nhận 1991có hoạt tính chống ung thư trong công trình nghiên cứu của Lin, C.N. et al [5]; nhóm polysaccharid hạ đường huyết; nhóm 3-terpen hạ huyết áp ức chế Angiotensine Conversion enzyme (ACE), bảo vệ gan, chống khối u…Ngoài các tác dụng đã được chứng minh từ lâu đối với các bệnh ung thư phổi, ung thư vú và ung thư dạ dày. Gần đây người ta còn thấy linh chi có tác dụng với ung thư tử cung, ung thư khoang miệng, ung thư dạ dày, ung thư gan…Đặc biệt nếu kết hợp với hoá trị liệu sẽ có kết quả nhanh hơn [4]. 1.4. Tác dụng dược lý của nấm linh chi [1] 1.4.1. Tác dụng của linh chi trên thần kinh 1.4.1.1. Tác dụng trên thần kinh trung ương Dịch chiết thể sợi nuôi cấy tầng sâu của linh chi đa niên có tác dụng tăng cường ức chế thần kinh trung ương của các thuốc nhóm barbital, làm giảm hưng phấn trung khu thần kinh, có tác dụng trấn tĩnh. Các nhà nghiên cứu viện y học Bắc Kinh đã tiến nghiên cứu trên đối tượng chuột nhắt và đưa ra kết quả dịch chiết cồn ethanol thể sợi, khi tiêm phúc mạch chuột nhắt trắng với liều 5g/kg thể trọng thì sau 1-2 ngày xuất hiện tác dụng trấn tĩnh thần kinh, làm giảm rõ rệt các hoạt động. Tác dụng trấn tĩnh có thể duy trì sau 2 giờ. Linh chi còn có tác dụng giảm cơn co giật do nicotin gây ra. 1.4.1.2. Tác dụng giảm đau Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 9 Các nhà khoa học Trung Quốc cũng nghiên cứu đối tượng chuột nhắt trên mô hình tấm nóng đã chứng minh được linh chi có tác dụng ức chế phản ứng xoay mình của chuột nhắt, có tác dụng làm giảm đau. Hiệu quả điều trị của linh chi trên các bệnh nhân bị suy nhược thần kinh, mất ngủ, còn được coi là tác dụng bảo vệ hệ thần kinh trung ương, giảm hưng phấn, giảm kích thích ngoại cảnh, từ đó giúp cho bệnh nhân chìm trong giấc ngủ, tạo điều kiện cho tế bào não nghỉ ngơi và tăng cường quá trình trao đổi chất của tế bào thần kinh, giúp cho thần kinh trung ương điều tiết chuẩn xác hệ thần kinh thực vật và hoạt động nội tạng nâng cao khả năng bảo vệ cơ thể. 1.4.2. Tác dụng chống ung thư Polysaccharid là hoạt chất chủ yếu có tác dụng tăng cường miễn dịch và kháng u. Phân tử lượng của hợp chất này lớn hơn 104. Tác dụng kháng u phụ thuộc vào cấu tạo của các polysaccharid, chủ yếu phụ thuộc vào sự sắp xếp của các chuỗi phân tử và số lượng nhóm OH trên các chuỗi, thường là các chất co khả năng tan trong nước nóng, có các chuỗi phân tử chính D-glycopyranosy (14)-- và--và (16)-- và chuỗi (13)--arabinosa. Các nhà nghiên cứu Nhật Bản đã nghiên cứu tương đối kỹ tác dụng kháng u của polysaccharid linh chi tan trong nước có chứa -fructose, -fructose. Họ chứng minh hợp chất FA có phân tử lượng khoảng 150.000 có tác dụng tốt nhưng các hợp chất FG và MGF lại không có tác dụng. Viện y học Nhật Bản cũng chứng minh được khi uống một mình linh chi thì tác dụng không rõ rệt nhưng khi kết hợp các phương pháp điều trị ung thư khác, tác dụng của linh chi rất hữu hiệu do tăng khả năng miễn dịch và ức chế khả năng sinh sản tế bào ung thư. Các nhà khoa học ở Phúc Kiến (Trung Quốc) còn nhận thấy, khi kết hợp với đông trùng hạ thảo thì tác dụng ức chế rõ rệt. Khi quan sát dưới kính hiển vi cho thấy, nhóm không dùng thuốc, các tế bào ung thư và các tổ chức xung quanh dính liền với nhau, xâm nhập vào cơ và cả tổ chức mô mỡ. Nhóm dùng thuốc, không thấy có biểu hiện trên. Trên mô hình ung thư phổi, khả năng hạn chế đạt tới 60%. Họ đã chứng minh tác dụng trên là do cơ chế miễn dịch tế bào, trực tiếp tăng cường hoạt tính tế bào NK hoặc thông qua hoạt tính của tế bào lympho T. Nhưng khả năng tăng cường miễn dịch của linh chi là quan trọng nhất. Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 10 1.4.3. Tác dụng lên hệ tuần hoàn Linh chi có tác dụng rất tốt đối hệ tuần hoàn như: Ổn định huyết áp; lọc sạch máu tăng cường tuần hoàn máu; giảm mệt mỏi, hỗ trợ thần kinh; chống đau đầu và tứ chi; điều hoà kinh nguyệt; làm da dẻ hồng hào chống các bênh ngoài da như dị ứng,.... 1.4.4. Thúc đẩy quá trình tiết insulin Nấm linh chi tác dụng đặc biệt trong việc loại trừ chất cholesterol trong các thành mạch lọc sạch máu thúc đẩy quá trình lưu thông máu; cải thiện cơ bản thiểu năng insulin nguyên nhân chính gây ra bệnh tiểu đường. Nghiên cứu của Lin JM (1995) cho thấy linh chi có tác dụng phục hồi chức năng gan trong bệnh tiểu đường. Ngoài ra, theo khảo cứu của Mizuno T. (1996) linh chi còn làm giảm glucose- huyết ở chuột bình thường và chuột gây bị tiểu đường (theo báo khoa học phổ thông, chuyên đề Nấm và sức khỏe 2006, 63:801) .Vì vậy sử dụng linh chi để phòng chữa bệnh tiểu đường là rất tốt. 1.4.5. Tác dụng chống quá trình làm lão hoá 1.4.5.1. Tác dụng dọn các gốc tự do Năm 1956, Harmarn đưa ra lý thuyết gốc tự do. Ông cho rằng các phân tử trong tế bào giải phóng ra các gốc tự do và chuyển các gốc tự do này thúc đẩy quá trình lão hóa. Gốc tự do không ngừng sản sinh trong quá trình trao đổi chất của tế bào, làm tổn thương ngay các tế bào, giảm hoạt tính của các enzyme, phát sinh sai sót trong quá trình tổng hợp và hấp thụ các acid amin, xuất hiện các biểu hiện dị thường trong các màng tế bào, thúc đẩy quá trình lão hóa và xuất hiện các trạng thái bệnh lý cùng tuổi tác tăng lên, khả năng chống oxy hóa, các enzyme chống oxy hóa nội sinh, khả năng phòng vệ các gốc tự do tự sản sinh trong cơ thể mỗi năm một giảm làm tăng quá trình lão hóa. Nhiều tác giả đã sử dụng vitamin để đo hoạt tính của enzyme peroxy hóa (SOD) của các polysaccharid linh chi, khả năng ức chế được biểu thị (Inb%) như sau: GLA (70%), GLB (59%), GLC (29%), GLA, GLB đều có khả năng tạo ra SOD, nhưng GLA tốt hơn cả. Ngoài ra các tác giả còn sử dụng phương pháp MDA-TBA để đánh giá khả năng thải trừ các gốc OH tự do của GLA, GLB và GLC (66,7%), GLB (57,6%), GLC (45,4%). Như vậy cả 3 polysaccharid đều có khả năng giảo phóng đối với gốc OH tự do. Với phương pháp TBA để đo khả năng ức chế protid tế bào bị oxy hóa, kết quả thu được như sau: (Inb %), GLB (45%), GLC (86%), khả năng ức chế gốc Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 11 O2- đối với protein hồng cầu. Tương tự các gốc OH tự do trong huyết tương của thỏ và gốc H2O2/Fe3+. Nghiên cứu trên dung dịch thuốc tiêm linh chi nhận thấy khả năng dọn các gốc tự do platin tạo ra tỷ lệ thuận với hàm lượng thuốc sử dụng. Một số tác giả còn chứng minh, linh chi có tác dụng kéo dài tuổi sống của côn trùng vùng American Wildtype và ruồi Cantons. Những nghiên cứu liên quan đến tác dụng chống lão hóa của linh chi còn khá nhiều, cơ chế cũng phức tạp. Nhưng thông qua những nghiên cứu trên có thể thấy công dụng của linh chi trên phương diện chống lão hóa là rất rõ ràng. 1.4.5.2. Tác dụng cân bằng trao đổi chất Khả năng tổng hợp và hấp thụ các acid amin và protein của người già bị giảm sút, làm cho quá trình trao đổi chất trong tế bào bị rối loạn, đẩy nhanh quá trình già hóa tế bào và làm chết tế bào. Nhiều nhóm nghiên cứu đã chứng minh ảnh hưởng của polysaccharid linh chi, đặc biệt BN3C đối với khả năng tổng hợp và hấp thu các acid amin và protein. Họ đã chứng minh BN3C làm tăng khả năng liên kết của 3H-acid amin với protein huyết thanh và protein trong tế bào gan tăng 25% và 13,9% so với nhóm đối chiếu, và làm tăng hàm lượng sắc tố P450 trong tế bào gan 19,7% so với nhóm đối chiếu, làm tăng khả năng giải độc của gan, làm tăng khả năng tổng hợp protein trong tủy xương, giảm các tổn thương trong tế bào tủy xương. Đây là một trong các cơ chế quan trọng của tác dụng chống lão hóa của linh chi. 1.4.6. Tác dụng của linh chi lên hệ tim mạch 1.4.6.1. Tác dụng cường tim Nhóm nghiên cứu thuộc Viện Y Học Bắc Kinh đã chứng minh, linh chi có tác dụng cường tim rõ rệt, có tác dụng gia tăng lực co bóp tim, gia tăng lưu lượng máu qua tim, còn nhịp tim thay đổi không đáng kể. Polysaccharid linh chi hòa tan trong thuốc cũng có tác dụng cường tim rõ rệt. 1.4.6.2. Tác dụng của linh chi đối với bệnh nhồi máu cơ tim Các nhà khoa học Trung Quốc đã chứng minh, dịch chiết linh chi tiêm tĩnh mạch có khả năng cải thiện điện tâm đồ đối với động vật thí nghiệm bị nhồi máu cơ tim cấp, làm giảm đoạn ST trên điện tâm đồ, tăng lưu huyết tại vùng thiếu cơ tim cục bộ, cải thiện khả năng dưỡng huyết, giảm sự hao tổn dưỡng khí. Linh chi không chỉ thay đổi áp lực động mạch vành, mà còn làm tăng khả năng cung cấp máu cho tim, giảm nhịp tim, giảm mỡ máu. Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 12 1.4.7. Tác dụng bảo vệ gan của linh chi Nhóm nghiên cứu thuộc đại học Y Bắc Kinh đã tiến hành thí nghiệm nghiên cứu trên chuột nhắt trắng (Cavia porcellus) và chứng minh được linh chi có thể vệ gan, làm giảm nhẹ tổn thương tế bào gan do CCl4 (tetrachlorurcacbon) gây ra. Polysaccharid linh chi cũng có tác dụng tăng tích lũy anbumin huyết tương. Trên lâm sàng linh chi cũng đã được nghiên cứu có tác dụng bảo vệ gan, phục hồi chức năng gan và điều trị khá tốt bệnh viêm gan B. Nhóm sterois giải độc gan, bảo vệ gan ngừng tổng hợp cholestrol, trung hòa virus, ức chế nhiều loại vi khuẩn gây bệnh nên có hiệu quả rất tốt đối với bệnh về gan mật như viêm gan, xơ gan, gan nhiễm mỡ. Giáo sư Lâm Chí Bân đã khẳng định sử dụng chất đa đường chiết xuất từ nấm linh chi có tác dụng bổ gan, khống chế có hiệu quả đối với viêm gan mãn do virus đạt hiệu quả 97-98%, bổ trợ cho điều trị ung thư gan (theo báo khoa học phổ thông, chuyên đề Nấm và sức khỏe 2006, 63:801). 1.4.8. Tác dụng của linh chi lên hệ tiêu hóa Linh chi có tác dụng làm giảm vết loét dạ dày, ức chế vết loét chảy máu ở thượng vị giảm tiết dịch vị và giảm diện tích loét do acid gây ra. 1.4.9. Các tác dụng khác của linh chi 1.4.9.1. Tác dụng đối chống nhiễm xạ của linh chi Một số công trình nghiên cứu đã chứng minh khi họ dùng Co chiếu vào toàn thân của động vật và gây ra tổn thương phóng xạ, trước khi chiếu xạ họ đã cho một nhóm đông vật sử dụng linh chi trong vòng 3 tuần, chiếu xạ xong tiếp tục cho dùng trong 2 tuần nữa. Sau 30 ngày kết quả cho thấy tỷ lệ tử vong của nhóm động vật có dùng linh chi thấp hơn 37% so với nhóm đối chiếu. Như vậy linh chi có khả năng giảm nhẹ tổn thương, kéo dài thời gian sống do phóng xạ gây ra. 1.4.9.2. Linh chi chữa bệnh rụng tóc Thuốc chữa rụng tóc chế từ linh chi đem lại hiệu quả rất tốt. Năm 1986, Tào Nhân Liệt đã dùng linh chi để chữa cho 232 bệnh nhân, sau khi dùng thuốc, ngắn nhất là sau 1 tuần, dài nhất là sau 6 tuần, phần lớn bệnh nhân sau 30 ngày điều trị đã có hiệu quả. Nhóm dùng viên chữa rụng tóc có hiệu quả kém hơn so với nhóm dùng linh chi. Đồng thời tác giả cũng nhận thấy trong tổng số 232 bệnh nhân, có đến 164 có triệu chứng đau đầu, chóng mặt, mất ngủ, ngủ mơ, ăn uống kém. Nhưng sau khi điều trị bằng linh Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 13 chi các triệu chứng trên đều biến mất. Sau khi tiêm 10 mũi thuốc tiêm linh chi, nhiều bệnh nhân có cảm giác da đầu nhẹ nhàng, êm ái. Sau khi điều trị đều trở lại ở mức bình thường do linh chi có khả năng tăng cường miễn dịch, cải thiện tuần hoàn máu làm thúc đẩy cho việc mọc tóc. 1.5. Ứng dụng lâm sàng của linh chi [6] 1.5.1. Trị suy nhược thần kinh Báo cáo của bệnh viện Hoa Sơn thuộc viện y học số 1 Thượng Hải đã cho rằng dùng cả 2 loại linh chi nhân tạo và linh chi hoang dại chế thành viên (mỗi viên tương đương 1g thuốc sống), mỗi lần uống 3 viên ngày 3 lần, một liệu trình từ 10 ngày - 2 tháng. Trị 225 ca tỉ lệ kết quả 83,5 – 86,3%, nhận xét thuốc có tác dụng an thần, điều tiết thần kinh thực vật và tăng cường thể lực (theo báo Tân y học, số phụ chuyên đề về bệnh hệ thống thần kinh 1976, 3: 140). 1.5.2. Trị chứng Cholesterol máu cao Báo cáo của sở nghiên cứu kháng khuẩn tổ công nghiệp Tứ Xuyên, dùng liên tục 1- 3 tháng cho 123 ca thuốc có tác dụng hạ Cholesterol huyết thanh rõ rệt , tỉ lệ kết quả 86% ( theo báo cáo đăng trên báo thông tin trung thảo dược 1973, 1: 31). 1.5.3. Trị viêm phế quản mãn tính Tổ nghiên cứu linh chi tỉnh Quảng Đông báo cáo dùng siro linh chi và đường linh chi trị 1110 ca, có kết quả và có nhận xét là thuốc có tác dụng đối với thể hen và thể hư hàn ( theo tờ báo y dược Quảng Đông 1979, 1: 1). 1.5.4. Trị viêm gan mãn tính Tác giả dùng polysaccharid linh chi chiết suất từ linh chi hoang dại chế thành thuốc bột hoà nước uống, trị các loại bệnh viêm gan mãn hoạt động, viêm gan mãn kéo dài và xơ gan gồm 367 ca, có nhận xét phần lớn triệu chứng chủ quan được cải thiện, men SGOT, SGPT giảm tỉ lệ 67,7% (tạp chí bệnh gan mật 1985, 4: 242). 1.5.5. Trị chứng giảm bệnh cầu Dùng polysaccharid chế thành viên (mỗi viên có 250mg thuốc sống ). Cho uống, theo dõi 165 ca, ghi nhận tỷ lệ có kết quả 72,57% (báo cáo của Lưu Chí Phương đăng trên tạp chí Trung Quốc huyết dịch bệnh 1985, 7: 428). Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 14 1.5.6. Trị bệnh xơ cứng bì, viêm da cơ, bệnh ban đỏ, ban trọc Dùng linh chi chế thành dịch tiêm bắp viên uống. Trị xơ cứng bì 173 ca, tỉ lệ kết quả 79,1%, viêm da cơ 43 ca, có kết quả 95%, liput ban đỏ 84 ca có kết quả 90%, ban trọc 232 ca có kết quả 78,88% (thông tin nghiên cứu y học 1984, 12:22). 1.5.7. Theo sách trung dược ứng dụng lâm sàng Thuốc có tác dụng đối với bệnh loét bào tử, rối loạn tiêu hoá kéo dài, thường dùng phối hợp ngũ bội tử, đẳng sâm, bạch truột, trần bì, kê nội kim, sa nhân, sinh khương. 1.5.8. Tự xơ cứng mạch, cao huyết áp, tai biến mạch máu não Thường phối hợp với kê huyết đăng, thạch xương bồ, đơn bì, cẩu tích, đỗ trọng, thỏ ty tử, hoàng tinh. Thuốc còn dùng chữa bệnh động mạch vành, đau thắt ngực. 1.5.9. Dùng giải độc các loại khuẩn Sử dụng linh chi dùng phối hợp với cam thảo, gừng, táo có hiệu quả trong việc giải độc các loại khuẩn. Ngoài ra sách những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam của Đỗ Tất Lợi có ghi: thuốc từ Linh chi chữa bệnh phụ nữ thời kỳ mãn kinh, giúp thông minh và trí nhớ, dùng lâu ngày giúp cho nhẹ người tăng tuổi thọ. Nhiều người mua nấm linh chi về nấu canh, nấu súp làm món ăn cao cấp. Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 15 Chương II. ĐỐI TỰỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Đối tượng nghiên cứu Nấm Linh chi, tên khoa học là Ganoderma lucidum 2.1.1. Đặc tính sinh học của nấm linh chi [3], [4] Nấm linh chi gồm 2 phần cuống nấm và mũ nấm. Cuống nấm dài hoặc ngắn, đính bên có hình trụ đường kính từ 0,5-3cm, cuống nấm ít phân nhánh, đôi khi có uốn khúc cong queo. Lớp vỏ cuống màu đỏ, nâu đỏ, nâu đen, bóng, không có lông, phủ suốt trên mặt tán nấm. Mũ nấm khi non có hình trứng lớn dần có hình quạt. Mui nấm dạng thận - gần tròn, đôi khi xoè hình quạt hoặc ít nhiều dị dạng. Trên mặt mũ nấm có vân gợn hình đồng tâm và có tia rãnh phóng xạ, màu sắc từ vàng chanh-vàng nghệ-vàng nâu-vàng cam-đỏ nâu-nâu tím-nâu đen, nhẵn bóng, láng như verni. Thường sẫm màu dần khi già, lớp vỏ nhẵn bóng phủ tràn kín mặt trên mũ, đôi khi có lớp phấn ánh xanh tím. Kích thước tán biến động lớn từ (2-36) cm dày (0,8-3,3) cm. Phần đính cuống hoặc gồ lên hoặc lõm như lỗ rốn. Phần thịt nấm dày từ (0,4-2,2 cm) chất lipe, màu vàng kem-nâu nhợt-trắng kem, phân chia theo kiểu lớp trên và lớp dưới. 2.1.2. Những yếu tố ảnh hưởng đến sự sinh trưởng và phát triển nấm linh chi 2.1.2.1. Nhiệt độ Nhiệt độ trong giai đoạn nuôi sợi: 18-300C Nhiệt độ trong giai đoạn ra quả thể: 22-280C 2.1.2.2. Độ ẩm Độ ẩm cơ chất: 60-62% Độ ẩm không khí của nhà nuôi trồng linh chi đảm bảo 80- 95%. 2.1.2.3. Độ thông thoáng Trong suốt quá trình nuôi sợi và phát triển quả thể, nấm linh chi đều cần có độ thông thoáng tốt. 2.1.2.4. Ánh sáng Giai đoạn nuôi sợi: không cần ánh sáng Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 16 Giai đoạn phát triển quả thể: cần ánh sáng tán xạ (ánh sáng có thể đọc sách được). Cường độ ánh sáng cân đối từ mọi phía. 2.1.2.5. pH Độ pH: 5,5-7,5 Dinh dưỡng: sử dụng trực tiếp nguồn Xenlulose 2.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài này được thực hiện trên cơ sở tổng hợp kết quả từ các công trình nghiên cứu đã thành công về nấm linh chi Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 17 Chương III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 3.1. Nghiên cứu một số quy trình chiết xuất hoạt chất linh chi 3.1.1. Chiết xuất polysaccharid liên kết protein (PSP) Quy trình chiết xuất Bột dược liệu + NaOH 5% (800C x 2h x 3 lần) +Lọc Bã dược liệu Dịch chiết Lắc với diethyl ether Dung dịch kiềm Dung dịch ether Acid hóa Lắc với diethyl ether Dung dịch ether Dung dịch acid Tủa PSP, lọc Dung dịch acid Bột PSP thô Tinh chế, sấy khô PSP Từ quy trình chiết xuất trên cho thấy nếu dùng dung dịch acid oxalic với nồng độ 3% thì hiệu suất chỉ đạt 3,04%. Còn nếu dùng dung dịch NaOH nồng độ 5%, ở nhiệt độ 800C thì hiệu suất đạt 4,01%. 3.1.2. Chiết xuất 3- terpen Lấy bột linh chi, chiết với dung dịch KOH 10%, lắc loại tạp bằng ether dầu hỏa để loại tạp lần 2. Sau đó lắc với cloroform, sẽ thu được 3- terpen. Để thu được sản phẩm sạch hơn, có thể loại tạp qua sắc ký cột. Hiệu suất khoảng 2%. 3.1.3. Chiết xuất alcaloid Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 18 Thường chiết cồn với ethanol, cô thu hồi dịch chiết, lắc loại tạp bằng ether dầu hỏa, sau đó chiết bằng cloroform để thu alcaloid, cô thu hồi dung môi, tinh chế qua cột silicagel và kết tinh lại trong cloroform thu được chất kết tinh màu trắng. Xử lý qua than hoạt tính với cồn tuyệt đối thì thu được -butyrobetain. Quy trình chiết xuất: Lắc với diethyl ether Dung dịch kiềm Dung dịch ether Acid hóa Lắc với diethyl ether Dung dịch ether Dung dịch acid Dung dịch ether Dung dịch acid dầu hỏa Lắc với cloroform 3-terpen 3. 2. Quy trình sản xuất chế phẩm linh chi 3.2.1. Thuốc sắc [1] Hồng chi 30g, mỗi ngày 1 thang, sắc 2 lần với nước, chia làm 3 lần trong ngày. 3.2.2. Siro linh chi [1] Linh chi 624g, nước cất và siro vừa đủ. Phương pháp chế: Linh chi đun sôi với 3 lần nước trong 30 phút, đun thêm lần thứ 3, gộp 3 lần dịch chiết, cô đặc còn 1000ml, cho siro và khuấy đều. Công dụng: Bồi bổ tim, thận, cường tim, an thần, chữa bệnh mạch vành đau tim. Cách dùng: Uống mỗi lần 30ml sau bữa ăn sáng và trước khi đi ngủ. 3.2.3. Cồn linh chi [1] Bột dược liệu + KOH 10% (800C x 2h x 3 lần) + Lọc Bã dược liệu Dung dịch kiềm Đồ Án Chuyên Môn Trường Cao Đẳng Lương Thực - Thực Phẩm GVHD: Trần Thị Lệ Hằng SVTH: Trương Thị Tuyết Mai Khoa: Công Nghệ Ngành: Công Nghệ Sinh Học Trang: 19 Dùng cồn ethanol 95% chiết ở 650C trong 48h. Dịch chiết đem lọc, thu hồi cồn và bào chế thành cồn thuốc 10%. Công dụng: Bổ dưỡng, chữa trị viêm phế quản. Cách dùng: Uống mỗi lần 10ml, ngày 3 lần, thời gian điều trị 50 ngày. 3.2.4. Polysaccharid linh chi [1] Lấy 5 kg linh chi tươi, rửa sạch, cắt nhỏ. Chiết hồi lưu 3 lần với lượng nước gấp 6 lần. Thời gian chiết 3, 2, 1 giờ. Gộp dịch chiết đã lọc, cô đặc dưới áp suất lỏng giảm còn 2,5 lít. Cho thêm cồn ethanol để có độ cồn 80%, để yên trong 12 giờ, ly tâm thu lại phần rắn. Cho nước cất vào đun sôi để hòa tan. Lọc nóng loại bỏ phần không tan. Dung dịch tan vừa lắc vừa cho thêm ethanol để có độ cồn 80%, dùng tia cực tím tiệt trùng, để lắng lọc và làm khô ở phòng lạnh. Thu được khoảng 0,55% polysaccharid linh chi thô. Cho sản phẩm thô vào 3 lít nước cất để hòa tan, nhỏ 30ml dung dịch acid oxalic 3%, lắc đều, đun sôi và ly tâm lấy dung dịch trong, cho than hoạt tính với lượng khoả