Đề tài Nghiên cứu vai trò hệ thống kênh mương đối với Hà Nội, đề xuất giải pháp cho quận Đống Đa

ë mét sè kªnh m­¬ng nh­ng ch­a t¹o ®­îc dÊu Ên, chóng ®­îc trång mét c¸ch tïy tiÖn. ¥ mét sè kªnh m­¬ng tån t¹i c¸c xãm liÒu, xãm lao ®éng víi sù tïy tiÖn trong x©y dùng vµ h¹ tÇng yÕu kÐm, thiÕu ý thøc b¶o vÖ m«i tr­êng ®· gãp phÇn lµm cho bé mÆt kªnh m­¬ng xÊu ®i tr«ng thÊy. 1.3 Dù b¸o t×nh h×nh vÖ sinh m«i tr­êng cña TP Hµ Néi (®Õn n¨m 2020) C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng tíi l­îng chÊt th¶i t¹i néi thµnh Hµ Néi A D©n sè : Sù gia t¨ng d©n sè nhanh chãng lµ ¸p lùc rÊt lín ®Õn m«i tr­êng sèng cña Thñ §« khi h¹ tÇng kü thuËt kh«ng kÞp ®¸p øng B¶ng 4 : Dù b¸o d©n sè Hµ Néi N¨m Tæng d©n sè Hµ Néi (ng­êi) Tû lÖ t¨ng d©n sè (%) Tæng d©n sè ®« thÞ (ng­êi) Tæng d©n sè ngo¹i thµnh (ng­êi) 1994 1.996.575 - - - 1995 2.394.797 3.08 1.379.820 1.014.917 2000 2.683.851 2.31 1.598.000 1.085.851 2005 2.972.815 2.07 1.808.040 1.164.775 2010 3.361.710 1.87 2.153.000 1.108.710 2015 3.550.719 1.71 2.393.656 1.157.063 2020 3.839.686 1.58 2.750.000 1.089.689 (Nguån : æn ®Þnh d©n sè ®Ó x©y dùng Thñ §« v¨n minh giµu ®Ñp _ UB d©n sè KHHG§ 1994) B Tèc ®é ph¸t triÓn kinh tÕ ®Æc biÖt lµ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng m¹i ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn l­îng n­íc th¶i c«ng nghiÖp Bang 5 : Dự báo một số chỉ tiêu phát triển công nghiệp- xây dựng (theo GDP) Đ/v 2001 - 2005 2006 - 2010 2000 - 2010 1- Tỷ lệ đóng góp vào phần GDP tăng thêm của toàn thành phố (Giá 1994) % 50,5 57,6 55,1 2- Nhịp độ tăng trưởng bình quân năm từng thời kỳ Lần 13,5 14,5 14,0 3- Tỷ lệ đóng góp vào thu hút thêm lao động chung toàn thành phố % 64,6 88,6 76,6 4- Năng suất lao động ( tính theo GDP, giá94) Tr.đ 24,8 33,9 46,4 C Tiªu chuÈn th¶i n­íc Theo qui ho¹ch tæng thÓ n­íc cÊp ®Õn sau 2010 do c¬ quan ph¸t triÔn PhÇn Lan (FINIDA) lËp vµ ®ang ®­îc ®iÒu chØnh l¹i th× møc ®é tiªu thô n­íc cña c¸c lo¹i h×nh dïng n­íc nh­ sau : L­îng n­íc dïng cho sinh ho¹t : N¨m 2000 lµ 150l/(ng­êi/ ng®), ®¶m b¶o 85% d©n sè ®« thÞ ®­îc cÊp n­íc . N¨m 2010 lµ 180l/(ng­êi/ ng®), ®¶m b¶o 95% d©n sè ®« thÞ ®­îc cÊp n­íc . N¨m 2020 lµ 200l/(ng­êi/ ng®), ®¶m b¶o 95% d©n sè ®« thÞ ®­îc cÊp n­íc . Khu vùc tù cÊp n­íc lµ 100l/(ng­êi /ng®). L­îng n­íc dïng cho c«ng nghiÖp N¨m 2010 : 35m3/ha, ngµy. N¨m 2020 : 45m3/ha, ngµy. L­îng n­íc nµy sÏ gi¶m ®i so víi hiÖn t¹i v× trong qui ho¹ch ph¸t triÔn thµnh phè ®Õn 2020, mét sè khu c«ng nghiÖp vµ nhµ m¸y sÏ ®­îc ®­a ra khái khu vùc néi thµnh. L­îng n­íc dïng cho th­¬ng m¹i tÝnh theo ®¬n vÞ tiªu thô : ViÖc tiªu thô n­íc th­¬ng m¹i ®­îc ­íc tÝnh dùa trªn sè d©n víi tiªu chuÈn tiªu thô n­íc nh­ sau (theo qui ho¹ch tæng thÓ ngµnh n­íc) B¶ng 6 : Tiªu chuÈn tiªu thô n­íc Sö dông n­íc trong c¸c ngµnh th­¬ng m¹i 1994 (l/ng­êi/ngµy) 2010 (l/ng­êi/ngµy) C«ng nghiÖp nhá 6 15 C¸c c«ng tr×nh phóc lîi 37 40 Tæng sè 43 55 Sè nh©n víi d©n sè 2.1 3.3 (Nguån : C¬ quan hîp t¸c quèc tÕ PhÇn Lan _FINIDA, 1994) L­îng n­íc th¶i : Dùa trªn tiªu chuÈn tiªu thô n­íc, l­îng n­íc th¶i ®­îc ­íc tÝnh: B¶ng 7-L­îng n­íc th¶i ®« thÞ L­îng n­íc th¶i trong c¸c khu vùc 1994 (l/ng­êi/ngµy) 2010 (l/ng­êi/ngµy) 1. N­íc th¶i sinh ho¹t Khu vùc cã hÖ thèng cÊp n­íc c«ng céng 90 180 Khu vùc cã hÖ thèng cÊp n­íc côc bé 50 100 2. N­íc th¶i th­¬ng m¹i C«ng nghiÖp nhá 6x2.1 15x3.3 C¸c c«ng tr×nh phóc lîi 37x2.1 40x3.3 N­íc th¶i c«ng nghiÖp (m3/ha/ngµy) 28 32 B¶ng 8 : Hµm l­îng chÊt g©y « nhiÔm Hµm l­îng §¬n vÞ tÝnh 1994 2010 N­íc th¶i sinh ho¹t BOD g/ng­êi/ngµy 40 60 N­íc th¶i th­¬ng m¹i BOD mg/l 200 200 N­íc th¶i c«ng nghiÖp BOD mg/l 400 400 B¶ng 9: T×nh h×nh r¸c th¶i sinh ho¹t cña Hµ Néi ®Õn n¨m 2020 Dù b¸o l­îng ph¸t sinh 1996 2000 2005 2010 2020 1. L­îng ph¸t sinh (m3) Tæng l­îng r¸c th¶i sinh ho¹t 2.958 3.681 4.578 6.307 7.568 Tæng l­îng r¸c th¶i ®éc h¹i 202 265 336 327 512 Tæng l­îng bïn bÓ phèt 353 391 434 481 577 2. L­îng thu gom (m3) Thu gom cã lùa chän 314 386 479 663 796 Thu gom r¸c th¶i sinh ho¹t 2.212 2.708 3.344 4.581 5.473 ChÊt th¶i bÖnh viÖn 3 4 5 7 10 ChÊt th¶i r¾n ®éc h¹i 96 126 160 203 243 ChÊt th¶i láng ®éc h¹i 103 134 171 217 260 Bïn bÓ phèt 353 391 434 481 577 3. L­îng t¸i sö dông (m3) T¸i chÕ 488 603 752 1.033 1.269 T¸i sö dông bïn bÓ phèt 304 331 359 377 452 4. L­îng ®­îc xö lý (m3) ChÊt th¶i r¾n SH+§H 1.481 1.818 2.257 3.099 2.797 ChÊt th¶i láng SH+§H - 100 150 200 300 H×nh ¶nh hiÖn tr¹ng « nhiÔm cña c¸c kªnh m­¬ng Hµ Néi H×nh ¶nh hiÖn tr¹ng « nhiÔm cña c¸c kªnh m­¬ng Hµ Néi H×nh ¶nh hiÖn tr¹ng « nhiÔm cña c¸c kªnh m­¬ng Hµ Néi 1.4 Vai trß hÖ thèng kªnh m­¬ng ®èi víi Hµ Néi 1.4.1 Tho¸t n­íc C¸c kªnh m­¬ng lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña m¹ng l­íi tho¸t n­íc, cã nhiÖm vô truyÒn dÉn n­íc th¶i tõ ao hå, cèng tho¸t n­íc ®Ó ®æ ra 4 s«ng chÝnh lµ s«ng T« LÞch, s«ng Lõ, s«ng SÐt, s«ng Kim Ng­u. VÒ mïa m­a lò, c¸c kªnh m­¬ng ph¶i tho¸t n­íc thËt nhanh ra s«ng ®Ó gi¶m t×nh tr¹ng óng ngËp, g©y mÊt vÖ sinh m«i tr­êng . HiÖn t¹i c¸c m­¬ng vÉn thùc hiÖn tèt chøc n¨ng tho¸t n­íc, viªc óng ng¹p phÇn lín g©y ra bëi hÖ thèng cèng tho¸t ®· xuèng cÊp kh«ng ®¶m b¶o kü thuËt Ngoµi ra mét sè m­¬ng cßn cã chøc n¨ng chuyÓn dßng n­íc lò nh­ m­¬ng §Þnh C«ng. 1.4.2 §iÒu hoµ vi khÝ hËu Sù tham gia cña mÆt n­íc vµo c¶nh quan ®« thÞ cã thÓ d­íi d¹ng tù nhiªn hoÆc nh©n t¹o. Trong m«i tr­êng « nhiÔm cña ®« thÞ, mÆt n­íc gãp phÇn lµm trong lµnh bÇu kh«ng khÝ. MÆt n­íc lµm gi¶m sù nhiÔm bÈn, khö bôi vµ c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp, lµm tan chÊt ®éc trong khÝ quyÓn. MÆt n­íc cã ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn viÖct¨ng c­êng ®é trong suèt cña bÇu kh«ng khÝ ®« thÞ vµ bøc x¹ tö ngo¹i. mÆt n­íc ¶nh h­ëng ®Õn chÕ ®é giã, t¨ng c­êng kh«ng khÝ trong lµnh, gi¶m nhiÖt ®é m«i tr­êng, n©ng cao ®é Èm kh«ng khÝ, thay ®æi sù t­¬ng ph¶n cña chÕ ®é nhiÖt… N­íc cã ¶nh h­ëng tíi tiÓu khÝ hËu. N­íc gi÷ nãng vµ l¹nh l©u h¬n gióp gi¶m bít sù dao ®éng m¹nh cña nhiÖt ®é kh«ng khÝ nªn cã t¸c dông c¶i thiÖn khÝ hËu ë vïng ven mÆt n­íc. Theo nghiªn cøu cña N.N.Galakhov, b¸n kÝnh ¶nh h­ëng phô thuéc vµo ®é réng cña mÆt n­íc, võa lµ 150-200m, lín lµ 400-500m. Sù ¶nh h­ëng cña khu mÆt n­íc rÊt lín cã khi tíi 2000m. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu, mÆt n­íc cã t¸c dông h¹ nhiÖt ®é kh«ng khÝ mïa hÌ tõ 2- 4 0C, t¨ng ®é Èm t­¬ng ®èi tõ 5 – 15%, h¹ nhiÖt bøc x¹ vïng ven s«ng 12 – 14%, ven hå 2 -5%. MÆt n­íc cßn t¹o kh¶ n¨ng l­u h«ng kh«n khÝ theo chiÒu ®øng. Sù kh¸c nhau vÒ nhiÖt gi÷a vïng cã mÆt n­íc vµ khu x©y dùng ®Én ®Õn hiÖu sè ¸p lùc khÝ quyÓn. Kh«ng khÝ lo·ng nãng cña khu x©y dùng ®­îc thay thÕ b»ng m¶ng kh«ng khÝ l¹nh trªn bÒ mÆt n­íc trµn tíi g©y chuyÓn ®éng kh«ng khÝ. Vai trß vÖ sinh do viÖc ®èi l­u khong khÝ cã hiÖu qu¶ ë vïng cã khÝ nãng lµm s¹ch khÝ quyÓn va gi¶m nhÑ qu¸ tr×nh trao ®ái nhiÖt cña c¬ thÓ con ng­êi. 1.4.3 T¹o c¶nh quan, sinh ho¹t céng ®ång Vai trß nµy hiÖn vÇn ch­a ®­îc khai th¸c nh­ng trong t­¬ng lai, sù ph¸t triÔn kinh tÕ ®ßi hái c¸c dù ¸n cã hÖ sè sö dông ®Êt cµng cao cµng tèt, ®iÒu nµy khiÕn diÖn tÝch ®Êt c«ng céng vµ c©y xanh ngµy cµng gi¶m. Khi ®ã kh«ng gian däc 2 bªn bê kªnh m­¬ng sÏ lµ nguån ®Êt t¹o c¶nh quan ®¸ng gi¸. NÕu kÕt hîp tèt víi c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc cã gi¸ trÞ nh­ ®Òn chïa, di tÝch, c«ng viªn, hå n­íc th× gi¸ trÞ c¶nh quan cña kªnh m­¬ng sÏ ®­îc t¨ng lªn rÊt nhiÒu, nã cã thÓ t¹o thµnh ®iÓm nhÊn cña ®« thÞ khi t¹o thµnh kh«ng gian më víi hÖ thèng c©y xanh, mÆt n­íc hµi hoµ víi nhau. Bè trÝ c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc däc hai bê kªnh m­¬ng hîp lý cã thÓ t¹o thµnh tuyÕn phè ®i d¹o, tuyÕn phè du lÞch hÊp dÉn cña c¶ khu vùc. KÕt luËn : Thùc tr¹ng cña hÖ thèng tho¸t n­íc vµ m¹ng l­íi kªnh m­¬ng hiÖn nay vµ trong t­¬ng lai víi nhiÒu bøc xóc ®· ®Æt ra vÊn ®Ò cÊp b¸ch cÇn ph¶i nghiªn cøu c¶i t¹o, hiÖn ®¹i ho¸ m¹ng l­íi tho¸t n­íc trong ®ã cã kÓ ®Õn vai trß c¶nh quan, ®iÒu hoµ khÝ hËu cña c¸c kªnh m­¬ng . Gi÷a chÊt l­îng m«i tr­êng vµ chÊt l­îng c¶nh quan cã liªn quan chÆt chÏ víi nhau, mét khi m«i tr­êng ®· « nhiÔm th× c¶nh quan còng xuèng cÊp theo vµ ng­îc l¹i. ®iÒu nµy ®­îc minh chøng b»ng h×nh ¶nh c¸c xãm liÒu ven s«ng, kªnh m­¬ng, h×nh ¶nh c¸c khu phè chËt chéi, chen chóc trong bÇu kh«ng khÝ vÉn ®ôc… vµ mét ®iÒu ®¸ng ph¶i suy nghÜ lµ h×nh ¶nh u tèi cña c¸c kªnh m­¬ng trong néi thµnh Hµ Néi. Lµ mét ng­êi d©n thñ ®«, chóng ta kh«ng thÓ kh«ng bøc xóc, ®au lßng tr­íc sù xuèng cÊp nÆng nÒ cña c¸c kªnh m­¬ng. Víi t­ t­ëng x©y dùng, c¶i t¹o chø kh«ng ph¶i che ®Ëy b»ng c¸ch cèng hãa, chóng ta sÏ nghiªn cøu t¹o cho hÖ thèng kªnh m­¬ng trë thµnh mét trong nh÷ng ®iÓm nhÊn cña thñ ®«, lµ n¬i ng­êi d©n th­êng xuyªn ®i d¹o, nghØ ng¬i ®Ó th­ gi¶n sau nh÷ng ngµy lµm viÖc mÖt nhäc. Ch­¬ng 2 :c¬ së khoa häc ®Ó ®¸nh gi¸ h¶ n¨ng sö dông cña c¸c kªnh m­¬ng 2.1 Gi¸ trÞ c¶nh quan 2.1.1 BÒ réng kªnh m­¬ng : Kªnh m­¬ng dïng lµm c¶nh quan lµ c¸c m­¬ng hë nªn viÖc ®ßi hái ®é réng lµ rÊt quan träng v× nhÊt thiÕt ph¶i cã ®­êng d¹o 2 bªn ®Ó ®¶m b¶o qu¶n lý tèt vµ tr¸nh t×nh tr¹ng ng­êi d©n x©y cÇu mét c¸ch tù ph¸t b¾c qua kªnh m­¬ng. BÒ réng kªnh m­¬ng liªn quan ®Õn nhiÒu vÊn ®Ò kh¸c nh­ l­u l­îng ®ñ lín ®Ó ®¶m b¶o dßng ch¶y, chiÒu dµi ®ñ lín ®Ó yÕu tè c¶nh quan ®¹t ®­îc lµ tèt nhÊt, vµ víi l­u l­îng ®ã ®ñ ®Ó ta cã thÓ bè trÝ c¸c tr¹m xö lý n­íc th¶i mµ hiÖu qu¶ ®Çu t­ mang l¹i kh¸ cao. BÒ réng kªnh m­¬ng ph¶i ®ñ lín ®Ó tØ lÖ hµi hoµ gi÷a kh«ng gian trèng vµ qui m« c¸c c«ng tr×nh x©y dùng 2 bªn. Nã còng ph¶i ®ñ lín ®Ó bè trÝ c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc, trong ®ã bÒ réng ®­êng d¹o 2 bªn ®· chiÕm 4-6m. Kªnh m­¬ng sÏ ®­îc kÌ b»ng bªt«ng víi c¸c « cá xanh ®­îc trång trªn bÒ mÆt m¸i dèc. BÒ réng kªnh m­¬ng lín cßn nh»m t¹o ®ñ ®é th«ng tho¸ng ®Ó cïng víi hÖ thèng c©y xanh gióp gi¶m sù nhiÔm bÈn, khö bôi vµ c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp, lµm tan c¸c chÊt ®éc trong kh«ng khÝ, gióp t¨ng c­êng ®é trong suèt cña bÇu kh«ng khÝ ®« thÞ, ®é s¸ng vµ bøc x¹ tö ngo¹i. MÆt n­íc ¶nh h­ëng ®Õn chÕ ®é giã, t¨ng c­êng kh«ng khÝ trong lµnh, gi¶m nhiÖt ®é m«i tr­êng, n©ng cao ®é Èm kh«ng khÝ, thay ®æi sù t­¬ng ph¶n chÕ ®é nhiÖt. N­íc cã ¶nh h­ëng ®Õn tiÓu khÝ hËu, cã t¸c dông c¶i thiÖn khÝ hËu ë vïng ven. Theo N.N.Galakhov, b¸n kÝnh ¶nh h­ëng phô thuéc ®é réng mÆt n­íc, võa lµ 150 -200m, lín lµ 400-500m, cã khi ®èi víi mÆt n­íc rÊt lín, b¸n kÝnh ¶nh h­ëng cã thÓ lªn tíi 2000m. 2.1.2 Mèi liªn hÖ víi c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc trong khu vùc C¶nh quan kh«ng gian cña c¸c kªnh m­¬ng nÕu ®øng mét m×nh sÏ chØ lµ tuyÕn ®i bé mµ kh«ng cã ®Ých ®Õn cô thÓ, kh«ng t¹o ®­îc ®iÓm nhÊn kiÕn tróc. Nh­ng khi ®­îc kÕt hîp víi c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc c«ng céng nh­ hå n­íc, qu·ng tr­êng, c«ng viªn… nã sÏ t¹o thµnh mét “kh«ng gian më” réng lín. Kªnh m­¬ng nµy sÏ trë thµnh mét h­íng tiÕp cËn míi tíi c¸c kh«ng gian më, mang bÇu kh«ng khÝ trong lµnh, yªn tÜnh trong khi c¸c h­íng kh¸c ®Òu lµ c¸c ®­êng giao th«ng mang nhiÒu khãi bôi. §ã lµ ®iÓm ®Æc biÖt cña c¸c kªnh m­¬ng khi ®­îc sö dông lµm c¶nh quan. Kh«ng gian më víi c©y xanh, mÆt n­íc sÏ lµ n¬i con ng­êi gÇn gòi nhÊt víi thiªn nhiªn, ë ®ã con ng­êi bá qua nh÷ng lo ©u cuéc sèng, trë l¹i lµ chÝnh m×nh. §ã sÏ lµ n¬i sinh ho¹t v¨n ho¸ c«ng céng cña tÊt c¶ mäi ng­êi trong khu vùc còng nh­ nh÷ng vïng l©n cËn. Gi÷a mét thµnh phè chËt chéi vµ ®«ng ®óc nh­ Hµ Néi hiÖn nay vµ cã thÓ sÏ t¨ng nhanh chãng trong t­¬ng lai th× viÖc gi÷ g×n mét kh«ng gian xanh vµ s¹ch sÏ lµ mét tµi s¶n cùc kú quÝ gi¸. 2.2 L­u l­îng dßng ch¶y L­u l­îng dßng ch¶y ph¶i t­¬ng ®èi æn ®Þnh, nhÊt lµ vµo mïa kh« v× trong mïa kh« mét sè kªnh m­¬ng ph¶i chÞu t×nh tr¹ng kh« h¹n nghiªm träng. L­u l­îng n­íc lín cßn ®Ó ®¶m b¶o tÈy röa, pha lo·ng l­îng « nhiÔm , c¶i thiÖn chÊt l­îng nguån n­íc mÆt. Do lµ m­¬ng hë, tiÕt diÖn ph¶i lín h¬n hiÖn t¹i nªn nã cã thÓ ®¶m b¶o rÊt tèt nhiÖm vô tho¸t n­íc trong mïa m­a lò. HiÖn nay, n­íc th¶i tõ mét sè tuyÕn cèng vÉn ®­îc ®æ vµo c¸c ao hå, t¹i ®©y chóng sÏ tr¶i qua qu¸ tr×nh xö lý sinh häc tr­íc khi ®­îc b¬m ra c¸c kªnh m­¬ng ®Ó ®iÒu tiÕt dung l­îng hå. Tuy nhiªn vÒ l©u dµi ®Ó gi÷ g×n c¶nh quan m«i tr­êng mÆt n­íc cña c¸c hå kh«ng bÞ « nhiÔm, ta cÇn t¸ch n­íc th¶i b»ng hÖ thèng cèng bao. L­îng n­íc th¶i nµy kh¸ lín vµ æn ®Þnh, nÕu ®­îc tËp trung xö lý « nhiÔm tèt sÏ trë thµnh nguån bæ sung chÝnh cho c¸c kªnh m­¬ng dïng lµm c¶nh quan. Khi thiÕt kÕ chóng ta cÇn ph¶i c©n ®èi gi÷a l­îng n­íc bæ sung vµ tiÕt diÖn kªnh m­¬ng. L­îng n­íc bæ sung cÇn ph¶i ®­îc tÝnh to¸n cÈn thËn v× kªnh m­¬ng chän lµm c¶nh quan kh«ng thÓ nhËn n­íc th¶i trùc tiÕp tõ c¸c kªnh m­¬ng cã møc ®é « nhiÔm v­ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp, chóng ta cÇn ph¶i thiÕt kÕ hÖ thèng cèng bao ch¹y däc 2 bªn bê kªnh m­¬ng. GiÕng trµn sÏ gióp tho¸t n­íc tèt ra kªnh m­¬ng khi l­u l­îng x¶ lín vµo mïa m­a vµ lóc nµy l­îng n­íc th¶i « nhiÔm ®· ®­îc pha lo·ng ®i rÊt nhiÒu, ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó ®æ vµo kªnh m­¬ng. L­u l­îng dßng ch¶y cña c¸c kªnh m­¬ng mïa kh« ®­îc tÝnh to¸n s¬ bé dùa trªn tæng l­îng n­íc th¶i trong c¸c khu d©n c­ .§iÒu nµy ®­îc x¸c ®Þnh dùa trªn mËt ®é d©n sè vµ tiªu chuÈn th¶i n­íc. Theo s¬ ®å m¹ng l­íi tho¸t n­íc, b»ng ph­¬ng ph¸p céng dån ta cã thÓ tÝnh ®­îc l­u l­îng. 2.3 ChÊt l­îng nguån n­íc mÆt Víi mét kªnh m­¬ng sö dông vµo môc ®Ých kiÕn tróc c¶nh quan kh«ng chÊp nhËn bÒ mÆt n­íc bÞ « nhiÔm. N­íc kªnh m­¬ng mµu ®en cïng víi mïi h«i thèi bèc lªn sÏ lµm mÊt ®i hoµn toµn gi¸ trÞ c¶nh quan. H×nh ¶nh c¸c kªnh m­¬ng bång bÒnh r¸c th¶i kh«ng ®­îc phÐp tån t¹i. MÆt n­íc trong xanh, tÜnh lÆng soi bãng bÇu trêi cïng nh÷ng hµng c©y ven ®­êng còng lµ mét trong nh÷ng yÕu tè t¹o nªn gi¸ trÞ c¶nh quan. HiÖn nay gÇn nh­ tÊt c¶ c¸c kªnh m­¬ng ®Òu ®ang trong t×nh tr¹ng « nhiÔm nghiªm träng, muèn sö dông lµm c¶nh quan, cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p xö lý ®Ó c¶i thiÖn chÊt l­îng n­íc mÆt. Chóng ta kh«ng chØ sö dông biÖn ph¸p xö lý tËp trung c¸c chÊt « nhiÔm tr­íc khi ®æ vµo kªnh m­¬ng mµ còng ph¶i giíi h¹n møc ®é « nhiÔm ngay tõ nguån ph¸t sinh. Giíi h¹n c¸c th«ng sè vµ nång ®é c¸c chÊt « nhiÔm ®· ®­îc qui ®Þnh trong tiªu chuÈn ViÖt Nam. B¶ng 10: Tiªu chuÈn chÊt l­îng n­íc mÆt – tcvn 5942-1995 STT Th«ng sè §¬n vÞ Gi¸ trÞ giíi h¹n A B 1 pH 6->8.5 5.5->9 2 BOD5 mg/l <4 <25 3 COD mg/l >10 >35 4 Oxi hoµ tan mg/l >=6 >=2 5 ChÊt r¾n l¬ löng mg/l 50 100 6 Asen mg/l 0.05 0.1 7 Bari mg/l 1 4 8 Cadimi mg/l 0.01 0.02 9 Ch× mg/l 0.05 0.1 10 Crom (VI) mg/l 0.05 0.5 11 Crom(III) mg/l 0.1 1 12 §ång mg/l 0.1 1 13 KÎm mg/l 1 2 14 Mangan mg/l 0.1 0.8 15 Niken mg/l 0.1 1 16 S¾t mg/l 1 2 17 ThiÕc mg/l 1 2 18 Thuû ng©n mg/l 0.001 0.002 19 Amoniac (TÝnh theo Nit¬) mg/l 0.05 1 20 Florua mg/l 1 1.5 21 Nitrat (tÝnh theo Nit¬) mg/l 10 15 22 Nitrit (tÝnh theo Nit¬) mg/l 0.01 0.05 23 Xianua mg/l 0.01 0.05 24 Phenol (tæng sè) mg/l 0.001 0.02 25 DÇu më mg/l kh«ng 0.3 26 ChÊt tÈy röa mg/l 0.5 0.5 27 Coliform MPN/100ml 5000 10000 28 Tæng ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt (trõ DDT) mg/l 0.15 0.15 29 DDT mg/l 0.01 0.01 30 Tæng ho¹t ®éng phãng x¹ alfa mg/l 0.1 0.1 31 Tæng ho¹t ®éng phãng x¹ beta mg/l 1 10 Ghi chó : -Cét A cã thÓ ¸p dông ®èi víi n­íc mÆt cã thÓ dïng lµm nguån cÊp n­íc sinh ho¹t (nh­ng ph¶i qua qu¸ tr×nh xö lý theo qui ®Þnh) Cét B ¸p dông ®èi víi n­íc mÆt dïng cho c¸c môc ®Ých kh¸c. N­íc dïng cho n«ng nghiÖp vµ nu«i trång thuû s¶n cã qui ®Þnh riªng. B¶ng 11: N­íc th¶i c«ng nghiÖp _ TCVN 5945-1995 Gi¸ trÞ giíi h¹n c¸c th«ng sè vµ nång ®é chÊt « nhiÔm STT Th«ng sè §¬n vÞ Gi¸ trÞ giíi h¹n A B C 1 NhiÖt ®é §é C 40 40 45 2 pH 6->9 5.5->9 5->9 3 BOD5 mg/l 20 50 100 4 COD mg/l 50 100 400 5 ChÊt r¾n l¬ löng mg/l 50 100 200 6 Asen mg/l 0.05 0.1 0.5 7 Cadimi mg/l 0.01 0.02 0.5 8 Ch× mg/l 0.1 0.5 1 9 Clo d mg/l 1 2 2 10 Crom (VI) mg/l 0.05 0.1 0.5 11 Crom(III) mg/l 0.2 1 2 12 DÇu më kho¸ng mg/l KPH§ 1 5 13 DÇu ®éng thùc vËt mg/l 5 10 30 14 §ång mg/l 0.2 1 5 15 KÎm mg/l 1 2 5 16 Mangan mg/l 0.2 1 5 17 Niken mg/l 0.2 1 2 18 Phospho h÷u c¬ mg/l 0.2 0.5 1 19 Phoospho tæng sè mg/l 4 6 8 20 S¾t mg/l 1 5 10 21 Tetracloetylen mg/l 0.02 0.1 0.1 22 ThiÕc mg/l 0.2 1 5 23 Thuû ng©n mg/l 0.005 0.005 0.01 24 Tæng Nit¬ mg/l 30 60 60 25 Tricloetylen mg/l 0.5 0.3 0.3 26 Amoniac (TÝnh theo Nit¬) mg/l 0.1 1 10 27 Florua mg/l 1 2 5 28 Phenolat mg/l 0.001 0.05 1 29 Sulfua mg/l 0.2 0.5 1 30 Xianua mg/l 0.05 0.1 0.2 31 Coliform MPN/100ml 5 10 32 Tæng ho¹t ®éng phãng x¹ alfa mg/l 0.1 0.1 33 Tæng ho¹t ®éng phãng x¹ beta mg/l 1 10 Chó thÝch : KPH§ : kh«ng ph¸t hiÖn ®­îc §èi víi n­íc th¶i cña mét sè ngµnh c«ng nghiÖp ®Æc thï, gi¸ trÞ c¸c th«ng sè vµ nång ®é c¸c chÊt thµnh phÇn ®­îc qui ®Þnh theo c¸c tiªu chuÈn riªng N­íc th¶i c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ c¸c th«ng sè vµ nång ®é c¸c chÊt thµnh phÇn b»ng hoÆc nhá h¬n gi¸ trÞ qui ®Þnh trong cét A cã thÓ ®æ vµo c¸c vùc n­íc ®­îc dïng lµm nguån cÊp n­íc sinh ho¹t. N­íc th¶i c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ c¸c th«ng sè vµ nång ®é c¸c chÊt thµnh phÇn b»ng hoÆc nhá h¬n gi¸ trÞ qui ®Þnh trong cét B cã thÓ ®æ vµo c¸c vùc n­íc ®­îc dïng cho c¸c môc ®Ých giao th«ng ®­êng thuû, t­íi tiªu, b¬i léi, nu«i trång thuû s¶n, trång trät. N­íc th¶i c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ c¸c th«ng sè vµ nång ®é c¸c chÊt thµnh phÇn lín h¬n gi¸ trÞ qui ®Þnh trong cét B nh­ng kh«ng v­ît qu¸ gi¸ trÞ qui ®Þnh trong cét C chØ ®­îc phÐp ®æ vµo c¸c n¬i qui ®Þnh. N­íc th¶i c«ng nghiÖp cã gi¸ trÞ c¸c th«ng sè vµ nång ®é c¸c chÊt thµnh phÇn lín h¬n gi¸ trÞ qui ®Þnh trong cét C th× kh«ng ®­îc phÐp th¶i ra m«i tr­êng. Ph­¬ng ph¸p lÊy mÉu, ph©n tÝch, tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh tõng th«ng sè vµ nång ®é cô thÓ ®­îc qui ®Þnh trong c¸c TCVN t­¬ng øng. Ch­¬ng 3 : ®Ò xuÊt c¸c gi¶I ph¸p ®èi víi hÖ thèng kªnh m­¬ng quËn ®èng ®a. 3.1 §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng vµ ®Þnh h­íng qui ho¹ch quËn §èng §a 3.1.1 VÞ trÝ ranh giíi, ®iÒu kiÖn tù nhiªn Quận Đống Đa nằm ở phía Tây Nam trung tâm thành phố Hà Nội. Phía Bắc giáp quận Ba Đình, phía Đông giáp quận Hoàn Kiếm và Hai Bà Trưng, phía Nam giáp quận Thanh Xuân, phía Tây giáp quận Cầu Giấy, với tổng diện tích đất trong địa giới hành chính là 1008,5 ha. Quận Đống Đa gồm 21 phường và 251 cụm dân phố. A. Địa hình: Địa hình quận Đống Đa bằng phẳng, có hướng dốc từ Tây Bắc xuống Đông Nam với độ dốc nhỏ i = 0,003. Cao độ trung bình trong quận khoảng +6,00m. Các khu mới xây dựng theo quy hoạch sau năm 1954 có cao độ từ 5,60m đến 6,00m, ví dụ như khu Kim Liên, Phương Liên, Trung Tự. Khu vực Nam Thành Công, Láng Hạ có cao độ 6,50 m. Khu thấp nhất trong quận là khu Văn Miếu - Quốc Tử Giám, có cao độ +4,50 m đến +5,00m. Khu vực mở rộng bao gồm các khu đồng ruộng có độ cao 4,50 m đến 5,00. Đặc điểm là trong khu vực còn hồ ao trũng. B. Khí hậu: Khí hậu quận Đống Đa nằm trong khu vực chung của thành phố, chịu ảnh hưởng của chế độ gió mùa nhiệt đới nóng ẩm. Một năm có hai mùa rõ rệt. Mùa mưa nóng ẩm, mưa nhiều, lượng mưa tập trung vào các tháng 7, 8 và 9 chiếm 70% lượng mưa cả năm. Thời kỳ này hướng gió chủ đạo là đông nam và đông. Mùa rét, ít mưa, có mưa phùn, hướng gió chủ đạo là Đông Bắc và Bắc. Nhiệt độ trung bình hàng năm là 23,5oC, nhiệt độ cao nhất xảy ra vào tháng 7, cao nhất lên đến 42oC và thấp nhất có thể xuống 8,8oC vào tháng giêng. - Chế độ mưa: Chủ yếu tập trung vào các tháng 7, 8, 9 và mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 10 với tổng lượng mưa là 1430 mm, so với cả năm là 1676 mm, chiếm 90%. - Độ ẩm: Khí hậu nóng ẩm, độ ẩm trung bình hàng năm là 84%, cao nhất là tháng 8. - Gió: Có hai hướng gió chủ đạo là đông nam về mùa hè, đông bắc về mùa đông, chiếm 54% lượng gió cả năm. - Chế độ mưa bão: mùa mưa cũng thường là mùa có gió bão. Thông thường một năm có 2 - 3 cơn bão ảnh hưởng đến Hà Nội với gió cấp 7, cấp 8. C. Thủy văn: Quận Đống Đa chịu ảnh hưởng của chế độ thủy văn sông Hồng và trực tiếp của sông Tô Lịch và sông Lừ, hai tuyến thoát nước chủ yếu cho địa bàn toàn quận. 1. Sông Hồng:Với chế độ mực nước ảnh hưởng chủ yếu do mưa do đó mùa mưa cũng là mùa lũ lụt, chủ yếu vào tháng 7 và tháng 8. Mực nước thường từ +10 m đến +12 m. Đê sông Hồng tại Hà Nội có cao độ mặt đê từ +14 đến +14,5m, có khả năng chống lũ với tần suất 1%. 2. Sông Tô Lịch: Bắt đầu từ cống Phan Đình Phùng theo vườn ươm Thụy Khuê qua Cầu Giấy - Ngã Tư Sở nhập vào sông Nhuệ tại đập Thanh Liệt. Sông Tô Lịch chảy qua địa bàn quận Đống Đa với chiều dài gần 5 km, đáy rộng từ 16 đến 19m, mặt rộng từ 40 đến 45 m, cao độ đáy theo thiết kế là +1,5 m đến 2 m song thự ctế bị bồi lăng đến cao độ + 4,0 m đến +4,5 m. 3. Sông Lừ: Bắt đầu từ cống ngang Nam Đồng qua Kim Liên - Trung Tự - Phương Liệt và nhập vào sông Tô Lịch tại ngã ba Đại Kim - Đại Từ. Sông dài 6,5 km, đáy rộng 6 đến 10m, mặt rộng 20 m đến 30m. Ngoài ra, còn một số kênh hở với tổng chiều dài khoảng 10.500 m, với đáy rộng khoảng 4 - 6 m, mặt rộng 6 - 10 m. Các mương này đã và đang bị lấn chiếm. 4. Ao hồ: Khu vực quận Đống đa có nhiều ao hồ, song đã bị lấn chiếm san lâp xây dựng nhà nhiều. Hiện nay đường Tây Sơn - Nguyễn Lương Bằng tồn tại như một đường phân thủy chia quận Đống Đa thành hai lưu vực thoát nước tương đối độc lập ở hai phía đông nam và tây bắc trừ sông Tô Lịch và mương ngang qua đường Nguyễn Lương Bằng nối vào hồ Xã Đàn) Giải đất phía tây đường Lê Duẩn - Giải Phóng, từ Văn Miếu qua khu Văn Chương, Kim Liên về phía nam, địa thế đều rất thấp cho nên quy hoạch thoát nước cho toàn khu vực có nhiều phức tạp cần giải quyết. 3.1.2 HiÖn tr¹ng hÖ thèng h¹ tÇng ký thuËt  A.Về san nền: Quận Đống Đa chia làm ba khu vực: Khu phố cũ, khu xây dựng mới và khu vực đô thị hóa từ các làng xóm. Cao độ các khu vực này không giống nhau, bình quân từ 4,5 đến 6,0 m; không thuận lợi cho việc thoát nước vì độ dốc nhỏ, nhiều khu vực trũng cục bộ. B.Về thoát nước: - Khu vực phố cũ được xây dựng cống thoát chung, miệng xả lớn nhất là cống Trịnh Hoài Đức - Cát Linh. - Khu vực mới xây dựng có hệ thống cống thoát riêng (như khu Kim Liên, Trung Tự - Thành Công) - Khu vực làng đô thị hóa thiếu hệ thống thoát nước. Mật độ mạng thưa, chủ yếu là mương hở, điều kiện vệ sinh kém. Đánh giá chung: Hệ thống cống thoát nước trong phạm vi quận chưa hoàn chỉnh, mật độ thấp, chưa đáp ứng được khả năng thoát nước và điều kiện vệ sinh môi trường. Sau đây là một số tồn tại: - Về ngập úng: Ngập úng cục bộ thường xảy ra ở các trận mưa từ 15 - 20 phút (khu Kim Liên, Quốc Tử Giám, Nguyễn Khuyến, Khâm Thiên). Ngập ô trũng thường xảy ra ở khu vực Kim Liên - Trung Tự khi có mưa từ 150 - 200 mm. Mức nước ngập từ 0,5 - 0,8 m; thời gian từ 2, 3 giờ đến 1 - 2 ngày. Ngập úng toàn cục bộ thường xẩy ra với các cớn mưa dài, lượng mưa lớn. Mức nước ngập từ 0,6 - 1,2 m; thời gian mưa có lúc đến 5 ngày. - Các trục tiêu chính: Sông Tô Lịch, sông Lừ là 2 trục tiêu nước chính trong khu vực quận. Mặc dù đã được nạo vét nhiều lần song không định kỳ thường xuyên nên bị bồi lắng, nhiều đoạn do việc trồng rau, thả bèo, nuôi cá lồng làm ảnh hưởng đến khả năng tiêu nước. - Mạng lưới cống: Khu vực quận có mạng lưới cống thưa (25m/ha) so với khu vực cũ của thành phố (67m/ha). Nhiều đoạn cống cũ bị hư hỏng, lún sập. Khu vực xây dựng mới như Kim Liên, Trung Tự chủ yếu là mương hở hoặc có nắp đan, điều kiện quản lý khó khăn, vệ sinh môi trường kém. Khu Kim Liên có xây dựng trạm xử lý nước thải nhưng từ lâu không hoạt động. C.Quan hệ giữa cao độ nền và thoát nước: - Khu vực phố cũ có nền cao nên việc thoát nước tốt. Tuy nhiên những khu vực ở cuối miệng xả có ảnh hưởng xấu do khả năng thoát của các kênh phía sau. - Khu vực Kim Liên, Trung Tự do nền thấp (từ 5,5 đến 6,0 m) nên thường xảy ra ngập úng. - Các khu vực làng đô thị hóa thiếu hệ thống cống nền có cao độ thấp nên khả năng thoát nước rất kém. 3.1.3 HiÖn tr¹ng c«ng tr×nh c«ng céng - c¸c khu ë - c©y xanh c¶nh quan di tÝch A.Công trình công cộng: Ngoài các công trình công cộng cấp phường như UBND, trường học, chợ, trên địa bàn quận có nhiều công trình cấp trung ương, thành phố và một số trụ sở làm việc của các địa phương khác. Nhiều cơ quan đã được xây dựng kiên cố, khang trang. B.Các khu ở: Các khu ở 4 - 5 tầng xây dựng theo quy hoạch trước đây đều đã quá lạc hậu cả về nội dung công trình và bố cục quy hoạch (như Kim Liên, Trung Tự). Chúng cần được nghiên cứu cải tạo một cách toàn diện. Các khu vực xây dựng dọc theo các đường và trong các ô phố hết sức lộn xộn, mạng lưới giao thông và kỹ thuật hạ tầng khác đều thiếu thốn, mật độ xây dựng khá cao (trên 80%) nên ảnh hưởng không nhỏ tới điều kiện sống, cần được nghiên cứu cải tạo. Ngoài ra, còn tồn tại ở đây một số làng xóm nay đang được đô thị hóa một cách tự phát nên điều kiện sống cũng đang bị xuống cấp, cần có nghiên cứu quy hoạch xây dựng để khắc phục tình trạng xây dựng tự phát vô tổ chức. Một số làng xóm khác cần được giữ lại theo quy hoạch. C.Cây xanh cảnh quan di tích: Diện tích cây xanh trong quận nhìn chung là thiếu trầm trọng, hiện nay chỉ có một số ít cây xanh không đáng kể nằm rải rác. Quận Đống Đa có Văn Miếu, gò Đống Đa, đình Nam Đồng, Chùa Bộc, chùa Láng và pháo đài Láng là những di tích lớn có cây xanh cảnh quan cần được tôn tạo. Ngoài ra trong địa bàn quận còn có nhiều d