Đề tài Phân tích tình hình giai đoạn 2009-2010 và khả năng thực hiện kế hoạch

và đối tượng nộp thuế, chú trọng nuôi dưỡng và phát triển nguồn thu; thống nhất chính sách thuế cho mọi thành phần kinh tế, giảm thiểu phạm vi, mức độ ưu đãi thuế, thực hiện ưu đãi có thời hạn; thực hiện chương trình giảm thuế quan phù hợp với tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế. Đổi mới cơ bản cơ chế tiến hành và công nghệ thu thuế. Hiện đại hóa công tác quản lý hành chính thuế và phát triển dịch vụ tư vấn thuế. Nghiên cứu và ban hành một số luật thuế mới phù hợp với yêu cầu phát triển kinh tế thị trường hội nhập quốc tế. Đổi mới cơ chế quản lý Nhà nước, ngân sách nhà nước, đảm bảo tính thống nhất của ngân sách Nhà nước, vai trò chủ đạo của ngân sách trung ương, tăng cường phân cấp, tăng quyền hạn đi đôi với đề cao trách nhiệm đối với các cấp ngân sách, các đơn vị sử dụng ngân sách. Nâng cao tính minh bạch, dân chủ và công khai trong việc sử dụng và quản lý ngân quỹ, ngân sách Nhà nước; đổi mới chính sách phân phối tài chính ngân sách, xóa bao cấp bất hợp lý, phân định rõ nội dung và phạm vi ngân sách phải bảo đảm. Tạo chuyển biến rõ rệt trong kiểm soát, tăng cường công tác kiểm toán Nhà nước để góp phần ngăn chặn lãng phí, thất thoát, tham nhũng tiền và tài sản Nhà nước. Đẩy mạnh xã hội hóa, huy động nguồn lực toàn xã hội chăm lo phát triển hạ tầng và sự nghiệp văn hóa xã hội ở những địa bàn, khu vực có điều kiện; đổi mới cơ chế quản lý hành chính sự nghiệp công, giao quyền và trách nhiệm cho đơn vị trên cả 3 mặt: tổ chức thực hiện nhiệm vụ, bộ máy tổ chức và tài chính ngân sách. Duy trì nợ quốc gia và nợ chính phủ ở mức hợp lý trong sự kiểm soát chặt chẽ của Nhà nước. Tăng cường vai trò của Quốc Hội và Hội đồng nhân dân các cấp trong việc phân bổ và giám sát chi tiêu ngân sách Nhà nước. Đổi mới nội dung, phương pháp và quy trình lập dự toán ngân sách Nhà nước theo hướng xây dựng kế hoạch tài chính ngân sách trung hạn gắn với việc thực hiện chiến lược tài chính ngân sách; từng bước thiết lập cơ chế phân bổ, quản lý ngân sách theo kết quả đầu ra; áp dụng rộng rãi cơ chế tự chủ tài chính đối với các hoạt động sự nghiệp; thực hiện quản lý bội chi ngân sách phù hợp với thông lệ quốc tế và giảm dần mức bội chi ngân sách. Từng bước điều chỉnh cơ cấu nguồn thu ngân sách nhà nước theo hướng tăng tỷ trọng các nguồn thu từ sản xuất kinh doanh trong nước, giảm tỷ trọng các nguồn thu chịu ảnh hưởng của các yếu tố thị trường ngoài nước như thu thuế xuất nhập khẩu. Tiếp tục điều chỉnh, sửa đổi Luật thuế thu nhập doanh nghiệp theo hướng giảm bớt các hình thức bao cấp qua thuế như ưu đãi, miễn giảm thuế. Tiếp tục điều chỉnh, sửa đổi Luật thuế Giá trị gia tăng theo hướng thống nhất một mức thuế suất cho tất cả các loại hàng hóa, dịch vụ tiêu dùng trong nước. Ban hành Luật thuế thu nhập cá nhân thay cho pháp lệnh thuế thu nhập đối với người có thu nhập cao theo hướng dần dần thống nhất các mức thuế suất giữa người Việt Nam và người nước ngoài, giảm thuế suất đi đôi với mở rộng diện chịu thuế, tăng cường các biện pháp kiểm soát thu nhập, nâng cao hiệu quả thu thuế. Ban hành Luật thuế tài sản đánh vào việc mua sắm và sở hữu bất động sản, nhằm định hướng người dân trong việc sử dụng các khoản tiết kiệm cho đầu tư sản xuất kinh doanh. Sửa đổi, bổ sung thuế tài nguyên nhằm khuyến khích sử dụng có hiệu quả tài nguyên và điều tiết hợp lý nguồn thu từ tài nguyên thiên nhiên. Tiếp tục điều chỉnh cơ cấu chi ngân sách nhà nước theo hướng tăng cường chi cho đầu tư phát triển nhằm xây dựng cơ sở hạ tầng cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa; phát triển nguồn nhân lực, khoa học công nghệ, văn hóa, xã hội, xóa đói giảm nghèo… Đẩy mạnh thực hiện cơ chế chính sách khoán chi hành chính, khoán biên chế, mở rộng thực hiện cho tất cả các đơn vị hành chính. Giảm dần và tiến tới loại bỏ hoàn toàn các hình thức bao cấp cho các doanh nghiệp nhà nước thông qua ngân sách nhà nước, như miễn giảm thuế, khoanh nợ, xóa nợ, cho vay ưu đãi. Tăng cường tính công khai, minh bạch của ngân sách nhà nước trong tất cả các khâu từ xây dựng chính sách, lập dự toán, thẩm định, phê duyệt, tổ chức thực hiện và quyết toán ngân sách cho tất cả các cấp. II. ĐÁNH GIÁ THỰC HIỆN KẾ HOẠCH NGÂN SÁCH BA NĂM ĐẦU KẾ HOẠCH 2006 – 2008 VÀ NHẬN ĐỊNH VỀ GIAI ĐOẠN 2009-2010. 1. Tình hình thực hiện kế hoạch ngân sách năm 2006 1.1. Dự toán ngân sách Theo Bộ Tài chính, trong tổng thu ngân sách năm 2006, nguồn thu trong nước ước đạt 132.000 tỷ đồng, thu từ dầu khí khoảng 63.400 tỷ đồng, từ thuế xuất nhập khẩu 40.000 tỷ đồng và viện trợ không hoàn lại khoảng 2.500 tỷ đồng. Ngoài ra, khoảng 8.000 tỷ đồng trong ngân sách nhà nước năm 2005 cũng sẽ được chuyển sang năm 2006. Trong số nguồn thu ngân sách trong nước (không kể thu từ dầu thô) thì thu từ kinh tế quốc doanh đạt 42.243 tỷ đồng, doanh nghiệp FDI là 27.807 tỷ đồng, còn lại là thu từ các loại thuế...  Trong khi đó, Bộ Tài chính ước tính tổng chi ngân sách năm 2006 là khoảng 294.400 tỷ đồng (tăng 28% so với dự toán năm 2005), trong đó khoảng 81.580 tỷ đồng sẽ được đầu tư phát triển kinh tế, 131.470 tỷ đồng cho các hoạt động quốc phòng, an ninh, quản lý hành chính và các vấn đề kinh tế xã hội khác, 29.197 tỷ đồng cho chi cải cách tiền lương và khoảng 40.800 tỷ đồng để trả nợ. Khoảng 11.350 tỷ đồng sẽ được bổ xung vào quỹ dự phòng, dự trữ tài chính. Dự toán ngân sách 2006 cũng cho thấy, bội chi ngân sách của Việt Nam trong năm nay vào khoảng 48.500 tỷ đồng, tăng 19% so với năm ngoái, tuy nhiên vẫn ở mức 5% GDP của năm 2006. Để có thể khắc phục tình trạng thâm hụt ngân sách trong năm 2005, Bộ Tài chính sẽ huy động khoảng 36.000 tỷ đồng từ các khoản vay trong nước và 12.500 tỷ đồng từ các khoản tín dụng quốc tế. 1.2. Đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch ngân sách Nhà nước Giá trị (tỷ đ) Kế hoạch Cơ cấu % Tổng thu 279472 100 1. Thu trong nước 145404 132000 52.03 - Thu từ DNNN 46344 42243 16.58 - Thu từ DN có vốn đầu tư nước ngoài 25838 27807 9.25 - Thu từ khu vực công 22091 7.9 - Thuế sử dụng đất NN 111 0.04 - Thuế thu nhập với người có TN cao 5179 1.85 - Lệ phí trước bạ 3363 1.2 - Thu xổ số kiến thiết 6142 2.2 - Thu phí xăng dầu 3969 1.42 - Thu phí, lệ phí 4986 1.78 - Các khoản thu về nhà đất 20536 7.35 - Các khoản thu khác 6845 2.45 2. Thu từ dầu thô 83346 63400 29.82 3. Thu từ hải quan 42825 40000 15.32 4.Viện trợ không hoàn lại 7897 2500 2.83 Tổng chi 308058 294400 100 1. Chi đầu tư phát triển 88341 81580 26.68 - Chi XDCB 81078 26.32 2. Chi phát triển sự nghiệp KTXH 161852 52.54 - Chi sự nghiệp GDDT 37332 12.12 - Chi sự nghiệp y tế 11582 3.74 - Chi DS KHH gia đình 489 0.16 - Chi sự nghiệp KHCN và môi trường 2540 0.82 - Chi sự nghiệp VHTT 1874 0.61 - Chi sự nghiệp phát thanh, truyền hình 1184 0.38 - Chi sự nghiệp TDTT 956 0.31 - Chi lương hưu, đảm bảo XH 22157 29197 7.19 - Chi sự nghiệp kinh tế 14212 4.61 - Chi quản lý hành chính 18515 6.01 3.Chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính 135 11350 0.04 ( Nguồn Niên giám thống kê 2007 - Tổng cục thống kê) Thâm hụt ròng (ND) = Tổng thu – tổng chi = 279472 - 308058 = - 28586 (tỷ đồng) So sánh các số liệu của bảng trên ta thấy, hầu hết các chỉ tiêu trong các khoản thu và chi của Nhà nước năm 2006 đều vượt mức. Trong kết toán ngân sách có các điểm quan trọng sau: Thứ nhất: Vi phạm về thu chi ngân sách quá lớn. Chi sai phải thu hồi khoảng 2.000 tỉ đồng, nhưng mới thu được chưa đến 50%; nợ thuế nhập khẩu và thuế nội địa lên tới trên 7.000 tỉ, trong đó nợ khó đòi không có khả năng thu hồi khoảng 4.379 tỉ đồng. Các doanh nghiệp nhà nước đã vay hơn 48.000 tỉ đồng để đầu tư phát triển sản xuất (chiếm 60% tổng đầu tư toàn xã hội), nhưng làm ra chỉ 42.000 tỉ đồng, thậm chí thua lỗ. Không những thế, còn có sự lãng phí của những "miếng bánh ngân sách" đầu tư cho tập đoàn kinh tế, tổng công ty... để rồi họ đầu tư vào thị trường chứng khoán, bất động sản làm chỉ số lạm phát tăng cao ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế đất nước. Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Lê Quốc Dung băn khoăn rằng, trong số các khoản chi vượt dự toán (và bội chi) thì một phần khá lớn dành cho các tập đoàn kinh tế, tổng công ty nhà nước. Nguyên nhân chính khiến số thu từ các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài không đạt như dự toán (thấp hơn 1.970 tỉ) là do thị trường ô tô bị chững lại. Trong vấn đề này cần phải xem xét lại chính sách ưu đãi với các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đặt biệt là 14 doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô tô xem kết quả các doanh nghiệp này mang lại có xứng đáng với những ưu đãi từ ngân sách hay không? Thứ hai: Chi cho khoa học công nghệ thấp. Hầu hết khoản chi đều bằng và vượt dự toán, chỉ có khoản chi cho khoa học công nghệ là đạt thấp, bằng 80% dự toán. Trong 3.130 tỉ đồng ngân sách chi cho khoa học công nghệ thì chỉ dùng hết 2.500 tỉ đồng. Dịch bệnh trên người, trên gia súc, gia cầm xảy ra liên miên, nhưng không làm ra được viên kháng sinh nào, tất cả đều nhập ngoại. Trong khi đó, ngân sách nhà nước dành cho nghiên cứu khoa học lại thừa. Nguyên nhân được đề cập không phải các nhà khoa học kém cỏi, mà là cơ chế chi tiêu có vấn đề. Thứ ba: Thu từ các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài không đạt dự toán. Trong khi nguồn thu từ thuế nông nghiệp - hay nói cách hình ảnh là thu từ "nhà nghèo"... đạt tới 130%, thì nhiều năm nay số thu từ "nhà giàu" là các doanh nghiệp đầu tư nước ngoài lại không đạt dự toán (năm 2006 chỉ bằng 92,5% dự toán, giảm 1.970 tỉ đồng). Thêm nữa, tại TPHCM, 70% số doanh nghiệp có vốn nước ngoài thường xuyên khai lỗ để tranh nộp thuế. Vấn đề đặt ra ở đây là: Phải chăng ở đây có tình trạng chuyển giá? Mà chuyển giá là sự thông đồng giữa các công ty con trong cùng tập đoàn nhằm chuyển lợi nhuận (thông thường bằng cách thông qua việc nâng giá cung cấp nguyên vật liệu, chuyển giao công nghệ, bán bản quyền...) từ nước này sang nước khác có mức thuế thấp nhất để tránh thuế. Đối với các tập đoàn kinh tế đa quốc gia, chuyển giá có thể là công cụ tăng lợi nhuận một cách bất hợp pháp, bất chấp thiệt hại cho quốc gia bị chuyển giá. Cần có sự kiểm tra sát sao việc này, nếu không ngân sách nhà nước luôn bị thất thu. Thứ tư: Nợ thuế vẫn phải "treo".  Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước về quyết toán NSNN năm 2006, cơ quan này đã phát hiện và kiến nghị xử lý, thu hồi các khoản như: Tăng thu NSNN (2.763 tỉ đồng), giảm chi NSNN (1.245 tỉ đồng), nợ đọng thuế tăng thêm (413 tỉ), phải nộp và hoàn trả NSNN (5.404 tỉ)... Tuy nhiên đến nay, các bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp mới thực hiện kiến nghị được khá thấp. Về việc nợ đọng thuế, thì thực tế vẫn còn những khoản nợ đọng từ lâu không có khả năng thu hồi được, liên quan đến các vụ án kinh tế hoặc các doanh nghiệp "ma" tìm không ra địa chỉ, vẫn cứ bị treo, điều đó có những liên quan đến cơ chế chính sách từ xa xưa để lại, chưa có cơ chế xử lý, nên vẫn cứ phải để treo ở đấy. 2. Tình hình thực hiện kế hoạch ngân sách năm 2007 Stt Nội dung DT 2007 ƯTH 2007 DT 2008 A B 1 2 3 A TỔNG THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 300,900 311,840 332,080 I Thu cân đối NSNN 281,900 287,900 323,000 1 Thu nội địa 151,800 159,500 189,300 2 Thu từ dầu thô 71,700 68,500 65,600 3 Thu cân đối ngân sách từ hoạt động XNK 55,400 56,500 64,500 4 Thu viện trợ không hoàn lại 3,000 3,400 3,600 II Thu chuyển nguồn 19,000 23,940 9,080 B TỔNG CHI CÂN ĐỐI NSNN 357,400 368,340 398,980 1 Chi đầu tư phát triển 99,450 101,500 99,730 2 Chi trả nợ và viện trợ 49,160 49,160 51,200 3 Chi thường xuyên 174,550 206,000 208,850 4 Chi tinh giản biên chế, lao động dôi dư 500 500 5 Chi cải cách tiền lương 24,600 0 28,400 6 Hỗ trợ tài chính kinh doanh xăng dầu 2,000 7 Chi bổ sung quỹ dự trữ tài chính 100 100 100 8 Dự phòng 9,040 0 10,700 9 Chi chuyển nguồn 9,080 C BỘI CHI NSNN -56,500 -56,500 -66,900 Tỷ lệ bội chi so GDP 5.0% 5.0% 5.0% D NGUỒN BÙ ĐẮP BỘI CHI NSNN 56,500 56,500 66,900 1 Vay trong nước 43,000 43,000 51,900 2 Vay ngoài nước 13,500 13,500 15,000 (Nguồn Bộ Tài Chính) 2.1. Dự toán ngân sách Tổng số thu cân đối ngân sách nhà nước: 281.900 tỷ đồng, bằng 24,9% tổng sản phẩm trong nước (GDP); tính cả 19.000 tỷ đồng thu kết chuyển năm 2006 sang năm 2007 thì tổng số thu ngân sách nhà nước là 300.900 tỷ đồng; Tổng số chi cân đối ngân sách nhà nước: 354.900 tỷ đồng; tính cả 2.500 tỷ đồng chuyển nguồn thu từ dầu thô sẽ là 357.400 tỷ đồng. Mức bội chi ngân sách nhà nước: 56.500 tỷ đồng, bằng 5% tổng sản phẩm trong nước (GDP). 2.2. Đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch ngân sách Nhà nước Cân đối ngân sách tiếp tục được ổn định, các chỉ tiêu tổng thu và tổng chi Ngân sách Nhà nước đều đạt và vượt kế hoạch đề ra. Tổng thu ngân sách Nhà nước năm nay ước tính tăng 16,4% so với năm 2006 và bằng 106,5% dự toán cả năm, trong đó các khoản thu nội địa bằng 107%; thu từ hoạt động xuất nhập khẩu bằng 108,1%; thu viện trợ bằng 156,7%. Riêng thu từ dầu thô ước tính chỉ bằng 102,1% so với dự toán năm và thấp hơn năm trước, do sản lượng khai thác dầu thô giảm. Tổng chi ngân sách Nhà nước năm 2007 ước tính tăng 17,9% so với năm trước và bằng 106,5% dự toán năm, trong đó chi đầu tư phát triển tăng 19,2% và bằng 103,2%; chi thường xuyên tăng 15,1% và bằng 107,2%; chi trả nợ và viện trợ tăng 20,5% và đạt kế hoạch năm. Bội chi ngân sách Nhà nước năm 2007 ước tính bằng 14,8% tổng số chi và bằng mức bội chi dự toán năm đã được Quốc hội thông qua đầu năm, trong đó 76,1% được bù đắp bằng nguồn vay trong nước và 23,9% từ nguồn vay nước ngoài. Năm 2007, Chính phủ đã chi bù lỗ cho doanh nghiệp kinh doanh dầu nhập khẩu và chi hoàn thuế giá trị gia tăng gấp hơn hai lần dự phòng ngân sách trung ương cho hai khoản này năm 2008. Cụ thể, có 6.200 tỷ chi bù lỗ cho dầu ngoài dự toán. Lý do của hiện tượng này, theo thẩm tra của Ủy ban Tài chính - Ngân sách là do: "trong điều hành NSNN đã phát sinh một số khoản chi nhưng chưa có nguồn thanh toán". Theo báo cáo của kiểm toán nhà nước tại phiên họp quốc hội, tổng số khoản phải tăng thu, nộp đầy đủ vào ngân sách qua các cuộc kiểm toán tiến hành năm 2007 lên tới 2.763 tỉ đồng và các khoản ngân sách cần phải giảm chi lên tới 1.617 tỉ đồng. Các khoản phải nộp, hoàn trả và quản lý qua NSNN cũng rất lớn: lên tới 6.060 tỉ đồng… Thứ nhất: hạn chế trong thu chi ngân sách nhà nước. Tồn tại trong quản lý thu chi ngân sách Nhà nước là tình trạng thất thu, trốn lậu thuế vẫn chưa được khắc phục, các thủ tục hành chính trong việc kê khai, nộp thuế còn nhiều bất hợp lý. Tình trạng lãng phí, thất thoát trong chi tiêu ngân sách chưa được khắc phục. Thứ hai: kỷ luật tài chính chưa nghiêm, chậm giải ngân xây dựng cơ bản. Ủy ban Tài chính - Ngân sách QH cũng nhận định, Chính phủ đã kiên quyết trong quản lý NSNN, hạn chế thất thoát lãng phí nhưng việc quản lý chi theo dự toán còn chưa được coi trọng. Đặc biệt, việc triển khai và giải ngân vốn đầu tư phát triển chậm, nhất là vốn trái phiếu chính phủ, xử lý nợ xây dựng cơ bản vẫn chậm. Năm 2007, tổng chi ngân sách nhà nước (NSNN) đã tăng 3,1% so với dự toán. Tuy nhiên, chi phí cho quản lý hành chính ở các địa phương đã tăng 47,8% so với năm 2006, vượt 5,1% so với dự toán. Như vậy, việc bố trí chi ngân sách cho một số khoản chưa thật sự cấp bách cho thấy kỷ luật tài chính chưa nghiêm. Bộ GTVT sau 8 tháng đầu năm chỉ đạt 17% kế hoạch, gây lãng phí về vốn, thời gian, cơ hội đầu tư và làm ảnh hưởng đến mục tiêu tăng trưởng kinh tế những năm tiếp theo Thứ ba: doanh nghiệp nhà nước nộp ngân sách thấp Ba khoản thu từ dầu thô, từ doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, thu phí xăng dầu đều giảm so với kế hoạch. Theo đề xuất của Ủy ban Tài chính - Ngân sách, nếu ngành thuế và hải quan xử lý tốt các khoản như cho vay, tạm ứng 460 tỷ đồng, nợ đọng thuế phát hiện tăng thêm 230 tỷ, các khoản thu thêm vào ngân sách 327 tỷ thì kết quả thu ngân sách sẽ cao hơn. Nhưng theo ý kiến của Kiểm toán Nhà nước, việc truy thu nợ đọng, xử lý số tiền tạm thu, tạm giữ chưa kịp thời. Đặc biệt, gian lận thương mại, làm ăn phi pháp xuất hiện ngày càng tinh vi, gây thất thu thuế, nhưng biện pháp ngăn chặn và xử lý chưa đủ mạnh. Phần lớn doanh nghiệp nhà nước có mức nộp ngân sách thấp hơn năm 2006, chưa tương xứng với mức đầu tư của nhà nước cho khu vực kinh tế này. Báo cáo Chính phủ cho thấy, chỉ có 10 doanh nghiệp có mức thu nộp ngân sách tăng. 3. Tình hình thực hiện kế hoạch ngân sách năm 2008 3.1. Dự toán ngân sách Theo dự toán của Chính phủ tổng thu ngân sách Nhà nước năm 2008 là 321.400 tỉ đồng, tăng 11% so với ước thực hiện năm 2007; trong đó thu nội địa là 189300 tỷ đồng, tăng 18,5% so với ước thực hiện năm 2007; thu dầu thô ước đạt 64500 tỷ đồng, giảm 5,8%; thu từ xuất nhập khẩu đạt 64000 tỷ đồng, tăng 13,3%. Tổng chi ngân sách Nhà nước 397.380 tỷ đồng, tăng 7,8% so với ước thực hiện năm 2007, trong đó ngân sách Trung ương 292.707 tỉ đồng. Bội chi ngân sách Nhà nước dự kiến là 66.9 nghìn tỷ đồng, bằng 5% GDP. Theo dự toán năm 2008 thì chi đầu tư phát triển ở các địa phương khoảng 44.050 tỉ đồng được phân bổ cho các vùng miền như sau:  Miền núi phía Bắc: 3.056 tỉ đồng; Đồng bằng sông Hồng: 14.013 tỉ đồng; Bắc Bộ và Duyên hải miền Trung: 7.888 tỉ đồng; Tây Nguyên: 1.629 tỉ đồng; Miền Đông Nam Bộ: 12.866 tỉ đồng; Đồng bằng sông Cửu Long: 4.595 tỉ đồng. 3.2. Đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch ngân sách Nhà nước Dự ước tổng số thu NSNN đạt khá, vượt 23,5% so với dự toán, tăng 26,3% so với thực hiện năm 2007, đạt tỷ lệ động viên 26,8% GDP. Chi NSNN theo hướng thắt chặt, góp phần kiềm chế lạm phát, tập trung nguồn lực để bảo đảm an sinh xã hội với thực hiện các mục tiêu phát triển kinh tế, củng cố quốc phòng, an ninh, phát triển sự nghiệp giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ, bảo vệ môi trường. Thứ nhất: Thu ngân sách nhà nước vượt dự toán nhưng chưa ổn định. Theo báo cáo của Bộ trưởng Tài chính Vũ Văn Ninh, tổng số thu cân đối NSNN ước đạt 399.000 tỷ đồng, vượt dự toán 76.000 tỷ đồng, tuy nhiên báo cáo thẩm tra của Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cho rằng mức vượt dự toán này chủ yếu từ yếu tố bên ngoài, yếu tố bán tài nguyên, đất đai. Số thu từ nội lực của nền kinh tế còn rất thấp và có phần giảm sút. Báo cáo của Uỷ ban Tài chính - Ngân sách Quốc hội cũng đưa ra phân tích, mặc dù vượt dự toán 76.000 tỷ đồng, nhưng có 35.400 tỷ đồng vượt dự toán là do giá dầu thô trên thị trường thế giới tăng 41 USD/thùng so với giá tính dự toán; thu xuất nhập khẩu tăng 23.500 tỷ đồng (tăng 34,6% so dự toán), thu từ đất tăng 5.500 tỷ đồng (tăng 33,3% so dự toán). Những phân tích trên cho thấy thu ngân sách chứa đựng nhiều yếu tố đột biến, không ổn định. Bên cạnh đó, tình hình sản xuất kinh doanh năm 2008 cũng có biểu hiện chững lại, phát sinh nhiều khó khăn ở các khu vực kinh tế, kéo theo số thu NSNN không ổn định và không đều như các năm trước đây. Số vượt thu chủ yếu nhờ tăng giá từ dầu thô và từ nhà đất. Nếu tính cả yếu tố trượt giá do lạm phát thì xem như không tăng thu trong năm 2008. Nếu trừ nguồn thu từ thu tiền sử dụng đất khoảng 22 nghìn tỷ theo ước thực hiện năm 2008 thì nguồn thu nội địa từ bản thân nền kinh tế chỉ chiếm 46% là quá thấp. Trong khi đó, những nguồn thu bấp bênh lại quá cao, chiếm tới 54% như mua bán dầu thô, bán than, thu tiền sử dụng đất, thuế xuất nhập khẩu, thu vay, thu viện trợ... Về công tác quản lý và thu thuế, việc triển khai thực hiện Luật quản lý thuế mặc dù đã tạo sự chuyển biến tích cực, công tác quản lý thu thuế có tiến bộ nhưng mức độ vẫn còn hạn chế. Tình trạng nợ đọng thuế có dấu hiệu gia tăng, trong bối cảnh tình hình kinh tế có khó khăn, mức phạt chậm nộp thấp hơn lãi suất vay ngân hàng, dẫn tới nhiều doanh nghiệp chiếm dụng tiền nộp thuế; tình trạng buôn bán hóa đơn bất hợp pháp, buôn lậu, gian lận thương mại, hạch toán sai lệch kết quả tài chính để trốn lậu thuế… vẫn chậm được khắc phục; các biện pháp ngăn chặn, xử lý vi phạm chưa đủ mạnh, chưa triệt để. Thứ hai: Giải ngân chậm. Báo cáo thẩm tra của Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cũng chỉ ra rằng việc thực hiện dự toán chi ngân sách còn chưa nghiêm, hiệu quả chưa cao, tiết kiệm chưa triệt để. Chi đầu tư phát triển ước cả năm đạt 118.000 tỷ đồng, tăng 18,3% so với dự toán, chiếm 24,9% tổng chi NSNN. Tuy nhiên, tình trạng chung đối với chi đầu tư là giải ngân chậm, đầu tư dàn trải, phân giao vốn đầu tư không đúng quy định, vi phạm trong đầu tư XDCB vẫn khá phổ biến, hiệu quả đầu tư chưa cao… Tỷ lệ giải ngân vốn XDCB đến hết tháng 9 mới đạt xấp xỉ 52% dự toán. Tỷ lệ giải ngân vốn Trái phiếu Chính phủ đạt rất thấp, 9 tháng đầu năm mới giải ngân đạt 40% so với kế hoạch Chính phủ đã điều chỉnh (28.526 tỷ đồng), dự ước cả năm chỉ đạt 20.000 tỷ, bằng 54% kế hoạch theo Nghị quyết của Quốc hội và 70% vốn kế hoạch điều chỉnh của Chính phủ. Thực hiện chủ trương kiềm chế lạm phát, Chính phủ đã chỉ đạo đình hoãn, ngừng triển khai, giãn tiến độ 1.968 dự án với tổng số vốn là 5.991 tỷ đồng bằng 8% kế hoạch vốn năm 2008. Tuy nhiên, số tiền đầu tư cho các công trình, dự án thực tế không giảm do toàn bộ kinh phí tiết kiệm được từ việc đình hoãn, ngừng triển khai và giãn tiến độ các công trình, dự án được tập trung đầu tư cho các dự án, công trình khác. Theo báo cáo của Chính phủ, chi thường xuyên tăng 13,3% so dự toán và tăng 26,6% so với năm 2007. Tuy nhiên, nhiều ý kiến trong Uỷ ban Tài chính - Ngân sách cho rằng, trong điều kiện thực hiện chủ trương thắt chặt chi tiêu công, kiềm chế lạm phát, thì việc thực hiện tiết kiệm chi thường xuyên chưa triệt để, chi quản lý hành chính vẫn vượt dự toán. Công tác quản lý chi tiêu chưa chặt chẽ, thanh quyết toán chưa nghiêm, còn để xảy ra vi phạm, lãng phí, tiêu cực. Nhiều định mức chi tiêu đã lạc hậu nhưng chậm được sửa đổi, bổ sung. Nhiều ý kiến cũng đề nghị Chính phủ cần có giải trình về khoản ước chi bù lỗ cho dầu (32.000 tỷ đồng) có cần thiết nữa hay không khi trong những tháng cuối năm, giá xăng dầu nhập khẩu đang có xu hướng giảm, giá bán lẻ xăng dầu đã bình ổn, doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đã giảm lỗ. Thứ ba: bội chi ngân sách nhà nước có thể cao hơn báo cáo của Chính phủ. Báo cáo của Uỷ ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cũng chỉ ra rằng, Chính phủ điều chỉnh chính sách tài khoá năm 2008 để thực hiện chủ trương kiềm chế lạm phát, nhưng chưa thật sự thắt chặt: thu thực chất tăng không lớn, chi chưa giảm, bội chi còn cao. Mặc dù Chính phủ đã chỉ đạo tiết kiệm thêm 10% chi thường xuyên (được khoảng 2.800 tỷ đồng), cắt giảm các công trình XDCB (5.992 tỷ đồng), song thực tế chi đầu tư vẫn tăng 18.270 tỷ đồng so với dự toán năm 2008 và chi thường xuyên tăng 13,3%; số chi chuyển nguồn và tồn dư kho bạc lớn trong khi NSNN vẫn phải đi vay để đầu tư với mức lãi suất huy động cao. Bội chi NSNN 9 tháng đầu năm là 17.425 tỷ đồng, bằng 26% dự toán. Việc giảm bội chi trong 9 tháng đầu năm đã góp phần kiềm chế lạm phát, số bội chi năm 2008 dự kiến giảm được 700 tỷ đồng so dự toán, làm giảm bội chi ngân sách xuống còn ở mức 4,95% GDP là một cố gắng; tuy nhiên, số tuyệt đối bội chi ngân sách vẫn tăng 9.700 tỷ đồng so với năm 2007. Có ý kiến cho rằng, nếu tính cả số phát hành Trái phiếu Chính phủ, các khoản vay về cho vay lại… thì thực chất số bội chi NSNN lớn hơn so với báo cáo của Chính phủ. Năm 2008 đã cắt giảm 20% chi tiêu công nhưng trên thực tế lại tăng 10%, chi quản lý hành chính tăng 13,3% dự toán và tăng 26,6% so với năm 2007. Tình trạng hội nghị còn nhiều, việc thực hiện tiết kiệm, chống lãng phí hiệu quả còn thấp. 6 tháng đầu năm 2008, hệ thống kho bạc đã phát hiện gần 12.500 khoản chi của 4.600 lượt đơn vị chưa đúng thủ tục, chế độ quy định; gần 2.000 công trình, dự án chưa thực sự cần thiết chưa đủ thủ tục đã lọt qua nhiều vòng thẩm định để được bố trí trong kế hoạch ngân sách. CHƯƠNG III. PHÂN TÍCH TÌNH HÌNH GIAI ĐOẠN 2009 – 2010 VÀ KHẢ NĂNG THỰC HIỆN KẾ HOẠCH I. CƠ HỘI VÀ THÁCH THỨC CỦA VIỆT NAM TRONG GIAI ĐOẠN TIẾP THEO 2009 – 2010. Có thể nói giai đoạn tiếp theo đối với Việt Nam thách thức nhiều hơn là cơ hội. Xét chung từ toàn cảnh nền kinh tế thế giới, khủng hoảng tài chính tại Mỹ đã lan rộng sang các nước phát triển khác. Theo dự báo của Quỹ Tiền tệ quốc tế, tốc độ tăng trưởng của các nền kinh tế thế giới sẽ suy giảm. Nếu năm 2007, kinh tế thế giới tăng 5% thì dự báo cuối năm nay còn 3,9% và năm sau chỉ vào khoảng 3%. Tình hình xuất khẩu sẽ gặp nhiều khó khăn do giá thành sản phẩm không giảm do giá nguyên liệu đầu vào, giá xăng dầu, vận tải, chi phí cho nhân công… vẫn không giảm hơn trước. Trong nước, những khó khăn nội tại cũng góp phần làm nên khó khăn cho xuất khẩu. Tình trạng thiếu nhân công, cúp điện, ách tắc cảng, thủ tục còn nhiêu khê… vẫn xảy ra thường xuyên. Hiệp hội Chế biến thủy sản cho biết, Mỹ đang thắt chặt tín dụng nên nhà nhập khẩu phải bán xong mới trả tiền cho doanh nghiệp Việt Nam. Vì vậy doanh nghiệp Việt Nam không có vốn để tiếp tục sản xuất. Không chỉ Hoa Kỳ, các thị trường xuất khẩu khác như Nhật, EU, ASEAN, châu Phi… cũng đều bị thu hẹp. Ngoài việc giảm đơn hàng, giá bán hàng bán cũng bị giảm. Tuy nhiên, tình hình trong nước vẫn có những dấu hiệu phục hồi đáng mừng. Ở Việt Nam, những giải pháp mà Chính phủ đưa