Đề tài Phát triển kinh tế tư nhân ở tỉnh Quảng Ninh

g nghiệp chế biến, tỉnh Quảng Ninh là địa phương đầu tiên thực hiện chương trình xây dựng thương hiệu cho nông sản OCOP. Đến nay Tỉnh đã xây dựng được 21 nhãn hiệu nông sản trong đó có ba chỉ dẫn địa lý được bảo hộ là Mai vàng Yên Tử, Ngán Quảng Ninh, chả mực Hạ Long. Đây chính là sự chuẩn bị tốt cho các sản phẩm đặc thù, nhất là nông sản của Tỉnh có thể hội nhập kinh tế quốc tế, cạnh tranh và phát triển thị trường xuất khẩu. Hàng năm, Tỉnh tổ chức cuộc thi thiết kế sản phẩm, nhãn hiệu, kiểu dáng công nghiệp, bao bì cho các sản phẩm Chương trình OCOP nhằm từng bước nâng cao chất lượng sản phẩm của các thương hiệu nông sản Quảng Ninh. Trong những năm gần đây, phương thức SX, KD trong lĩnh vực nông nghiệp có sự thay đổi theo hướng sản xuất lớn, hiện đại. Nhiều hộ gia đình đã bỏ cách chăn nuôi phân tán, nhỏ lẻ, tập trung đầu tư lớn làm kinh tế trang trại. Đã xuất hiện các mô hình trang trại chăn nuôi, thủy sản, trồng trọt tập trung, theo hướng sản xuất công nghiệp, ứng dụng công nghệ cao. Cùng với việc mở rộng quy mô, các hộ sản xuất nông nghiệp đã tăng cường liên kết với doanh nghiệp. Trong đó, các doanh nghiệp hỗ trợ cho hộ cá thể trong vay vốn, áp dụng kỹ thuật, công nghệ tiên tiến và tiêu thụ sản phẩm, xây dựng thương hiệu. Ngày càng nhiều các hộ nông dân đã tham gia vào các vùng sản xuất hàng hóa tập trung theo mô hình liên kết sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, tạo thành chuỗi giá trị. Do đó, chất lượng sản phẩm nông nghiệp của các hộ trên địa bàn Tỉnh đã được nâng cao, được nhiều người tiêu dùng lựa chọn. Thị trường trong nước ngày càng được mở rộng, một số mặt hàng nông sản của Tỉnh đã được xuất khẩu sang các nước. Hai là, đóng góp của KTTN cho phát triển KT - XH ngày càng tăng Trong những năm gần đây, tỷ trọng đóng góp vào tổng sản phẩm của KTTN trên địa bàn Tỉnh này càng gia tăng: Năm 2000 đạt 21,58% thì đến năm 2016 đã tăng lên đạt 30,9% GRDP [71]. Đồng thời, KTTN trên địa bàn Tỉnh đã tạo nhiều việc làm và là khu vực thu hút nhiều nhất lực lượng lao động. Bảng 3.3 cho thấy năm 2016, số người lao động đang làm việc trong thành phần KTTN chiếm 70% lực lượng lao động trên địa bàn Tỉnh. Bảng 3.3: Tỷ trọng cơ cấu lao động và tổng sản phẩm của KTTN trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh năm 2016 TPKT Lao động (Lao động từ 15 tuổi trở lên) GRDP Nghìn người % Tỷ đồng % KTNN 202,6 28,2 51.994 47 KTTN 501,8 70 34.224 30,9 FDI 12,8 1,8 10.605 9,6 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Quảng Ninh năm 2016 Bên cạnh đó, trong những năm gần đây, các doanh nghiệp KTTN còn đóng góp ngày càng tăng vào ngân sách địa phương, mức tăng bình quân đạt 34%/năm, chiếm 9,6% tổng thu cân đối trên địa bàn Tỉnh. KTTN trong lĩnh vực công nghiệp, nông nghiệp đã góp phần tích cực tăng kim ngạch xuất khẩu, thu ngoại tệ. Ngoài ra, sự phát triển mạnh của KTTN trong lĩnh vực dịch vụ đã góp phần quan trọng vào việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế, thực hiện mục tiêu đưa Tỉnh trở thành địa phương có cơ cấu dịch vụ cao. Trong lĩnh vực nông nghiệp, KTTN đã góp phần đưa chăn nuôi và thủy sản trở thành ngành chủ lực của Tỉnh. Đặc biệt, với việc triển khai Đề án OCOP, nhiều hộ nông dân đã thoát đói nghèo, từng bước vươn lên làm giàu và giữ gìn, phát triển làng nghề truyền thống. Đây là hướng đi đúng, phù hợp với bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, tránh được sự cạnh tranh gay gắt với các tập đoàn lớn trên thế giới, bảo vệ nền nông nghiệp trong nước, giúp kinh tế nông hộ phát triển bền vững. Thực hiện chủ trương phát triển kinh tế gắn với đảm bảo quốc phòng - an ninh, tỉnh Quảng Ninh đã chú trọng phát triển kinh tế biển đảo. Tỉnh đã sản tích cực hỗ trợ các ngư dân trong khai thác, nuôi trồng thủy sản. Đồng thời, Tỉnh đã thành lập và duy trì hoạt động thường xuyên, có hiệu quả hàng trăm đầu mối dân quân, tự vệ biển, trong đó nòng cốt là các chủ tàu, thuyền, chủ hộ nuôi trồng thuỷ sản. Nhờ vậy đã tạo ra thế trận quốc phòng - an ninh nhân dân ngày càng vững chắc, rộng lớn tạo môi trường thuận lợi, ổn định để các hộ SX, KD yên tâm phát triển nghề nuôi trồng thuỷ sản. 3.1.1.3. Cơ cấu kinh tế chuyển dịch tích cực Thực hiện mục tiêu đến năm 2020 trở thành tỉnh có cơ cấu kinh tế dịch vụ - công nghiệp, thời gian qua, Quảng Ninh đã và đang thực hiện nhiều giải pháp đồng bộ khuyến khích KTTN chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Một là, phát triển dịch vụ, công nghiệp Với mục tiêu thực hiện tăng trưởng xanh, phát triển bền vững, Tỉnh đã khuyến khích các doanh nghiệp chuyển dịch sang lĩnh vực dịch vụ. Bảng 3.4 cho thấy chỉ số phát triển hàng năm trong các ngành thuộc lĩnh vực dịch vụ của KTTN liên tục tăng lên từ 10% - 20%/năm. Ở các ngành bán lẻ hàng hóa, du lịch, vận chuyển, KTTN chiếm tỷ lệ lớn 75% - 95% tổng khối lượng và giá trị dịch vụ trên địa bàn Tỉnh. Bảng 3.4: Chỉ số phát triển và cơ cấu của KTTN trong một số ngành dịch vụ chủ yếu ở tỉnh Quảng Ninh Các ngành dịch vụ 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Bán lẻ hàng hóa Tổng hàng hóa (Tỷ đồng) 13.783 18.314 22.447 26.140 29.491 35.280 40.671 Chỉ số phát triển (%) - 132,9 122,6 116,5 112,8 119,6 115,3 Cơ cấu trong TPKT (%) 79,1 73,6 77,7 78,7 77,5 82,4 84,3 Du lịch Cơ sở lưu trú Doanh thu (Tỷ đồng) 415 467 744 847 930 1.099 1.225 Chỉ số phát triển (%) - 112,5 159,3 113,8 109,8 118,2 111,5 Cơ cấu trong TPKT (%) 44,4 47,4 71,2 72,4 74,2 74,4 77,5 - Cơ sở lữ hành Doanh thu (Tỷ đồng) 97 264 269 311 362 404 488 Chỉ số phát triển (%) - 272,5 101,9 115,6 116,4 111,4 120,8 Cơ cấu trong TPKT (%) 93,3 88,3 86,5 86,6 92,5 93,1 97,2 Vận tải - Vận chuyển hành khách Số hành khách (Nghìn người) 21.272 26.965 28.357 31.433 35.369 41.108 46.166 Chỉ số phát triển (%) - 126,8 105,2 110,8 112,5 116,2 112,3 Cơ cấu trong TPKT (%) 76,9 77,5 73,3 73,4 73,8 74,2 74,6 - Vận chuyển hàng hóa Khối lượng hàng hóa (Nghìn tấn) 19.781 25.656 27.957 30.833 34.680 39.762 44.376 Chỉ số phát triển (%) - 129,7 109 110,3 112,5 114,7 111,6 Cơ cấu trong TPKT (%) 95,0 95,0 94,8 94,9 95,0 95,0 95,2 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Quảng Ninh năm 2013, 2016 Trong lĩnh vực công nghiệp, đầu tư của KTTN đã được tăng lên trong những năm gần đây. Bảng 3.5 cho thấy đầu tư của KTTN luôn chiếm tỷ trọng tuyệt đối 100% trong một số ngành công nghiệp chế biến như: Thủy sản đông lạnh, nước mắm, bia. Trong một số ngành, chỉ số phát triển của KTTN luôn đạt mức cao như: Nước mắm tăng 33% trong năm 2013 và tăng 76% trong năm 2015; nước khoáng tăng 80% trong năm 2013 và tăng mạnh lên 1.858% trong năm 2015; nước máy tăng mạnh lên 4.192% trong năm 2015. Ngoài ra, KTTN còn đầu tư SX, KD vào các ngành nghề gốm mỹ nghệ, gạch ngói cao cấp, tranh đá quý, khai thác chế biến than sạch, sản xuất nước máy Bảng 3.5: Chỉ số phát triển và cơ cấu của KTTN trong một số ngành công nghiệp chủ yếu ở tỉnh Quảng Ninh Các ngành nghề 2010 2013 2014 2015 2016 1. Than sạch Sản lượng (1000 tấn) 692 1.051 441 736 623 Chỉ số phát triển (%) - 107,9 42 166,9 84,6 Cơ cấu trong TPKT (%) 1,6 2,7 1,1 1,7 1,6 2. Thủy sản đông lạnh Sản lượng ( Tấn) 6.615 2.142 2.249 1.713 1.815 Chỉ số phát triển (%) - 135,4 105 76,2 106 Cơ cấu trong TPKT (%) 100 100 100 100 100 3. Nước mắm Sản lượng (1000 lít) 503 696 545 959 1.065 Chỉ số phát triển (%) - 133,8 78,3 176 111 Cơ cấu trong TPKT (%) 100 100 100 100 100 4. Bia Sản lượng (1000 lít) 35.033 38.792 36.284 25.974 26.203 Chỉ số phát triển (%) - 137,2 93,5 71,6 100,9 Cơ cấu trong TPKT % 100 100 100 100 100 5. Nước khoáng Sản lượng (1000 lít) 2.627 5.595 3.574 69.984 70.126 Chỉ số phát triển (%) - 180,0 63,9 1.958 100,2 Cơ cấu trong TPKT (%) 15,9 7,6 4,7 86,3 83,8 6. Xi măng Sản lượng (1000 tấn) 1.893 1.194 373 1.228 2.117 Chỉ số phát triển (%) - 85,2 31,2 53,6 187 Cơ cấu trong TPKT (%) 55,1 55,0 15,7 7,7 9,4 7. Nước máy Sản lượng (1000 m3) 180 13 13 558 664 Chỉ số phát triển (%) - 7,2 100 4.292 119 Cơ cấu trong TPKT (%) - 2,4 0,03 1,3 1,5 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Quảng Ninh năm 2013, 2016 Hai là, phát triển chăn nuôi, thủy sản Trong lĩnh vực nông nghiệp, các trang trại đã chuyển dịch mạnh cơ cấu kinh tế từ trồng trọt sang chăn nuôi, thủy sản. Năm 2016 số trang trại chăn nuôi, thủy sản, trồng trọt lần lượt chiếm 56,4%; 33,2% và 5,3% tổng số trang trại. Bên cạnh đó, các hộ gia đình, trang trại còn đẩy mạnh việc trồng rừng nên độ che phủ rừng đã tăng nhanh, từ 49% năm 2009 lên 52% năm 2013, năm 2014 đạt trên 53,5% [Phụ lục 2, 26]. Ba là, phát triển kinh tế biển Kinh tế biển trên địa bàn Tỉnh đã có những bước phát triển đột phá. Trong nhiều năm qua, bằng những chính sách phù hợp, Quảng Ninh đã biến tiềm năng kinh tế biển thành mũi đột phá trong mục tiêu tái cơ cấu nền kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng. Tỉnh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư KTTN kinh doanh dịch vụ hàng hải, cảng biển, phát triển du lịch biển đảo, nuôi trồng, khai thác thủy sản. Tỉnh đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư kinh doanh dịch vụ hàng hải với các loại hình kinh doanh xếp dỡ, vận tải, lưu kho bãi, giao nhận hàng hóa, lai dắt hỗ trợ tàu biển ra vào cảng, dịch vụ vệ sinh môi trường, đại lý và môi giới tàu biển, hoa tiêu hàng hải Theo báo cáo của ngành chức năng, khối lượng hàng hóa lưu thông qua hệ thống cảng biển trong năm 2015 của tỉnh đạt trên 53 triệu tấn; hoạt động của hệ thống các cảng biển góp phần tăng thu cho ngân sách Nhà nước hàng chục tỷ đồng, giải quyết công ăn việc làm cho hàng vạn lao động mỗi năm. Tỉnh đã tập trung phát triển mạnh mẽ đội tàu khai thác thủy sản, kết hợp nuôi trồng ở những vùng có thế mạnh. Riêng trong năm 2015, ngành thủy sản của tỉnh đạt trên 103.000 tấn. Tổng công suất chế biến thủy sản xuất khẩu của các cơ sở đạt trên 7.500 tấn/năm. Đặc biệt, Tỉnh đã và đang mở rộng phát triển và hình thành các sản phẩm du lịch mới ra các tuyến đảo Vân Đồn, Cô Tô, Vịnh Bái Tử Long. Trong đó, ưu tiên xây dựng phát triển các sản phẩm du lịch và dịch vụ biển cao cấp, độc đáo, chất lượng cao, có uy tín trên thị trường trong và ngoài nước. Bốn là, phát triển kết cấu hạ tầng Ngoài ra, KTTN còn phát triển trong ngành xây dựng kết cấu hạ tầng trong những năm gần đây thông qua hình thức đầu tư công - tư. Trước đây, trên địa bàn Tỉnh, đầu tư vào kết cấu hạ tầng chỉ có KTNN thì hiện nay đã thu hút mạnh đầu tư của KTTN. Nhiều tập đoàn KTTN đã và đang đẩy mạnh triển khai xây dựng đường cao tốc, sân bay, khách sạn, khu vui chơi giải trí, khu nghỉ dưỡng cao cấp, trung tâm thương mại, khu công nghiệp, cụm công nghiệp, công sở, trường học, bệnh viện trên địa bàn Tỉnh. 3.1.2. Hạn chế của phát triển kinh tế tư nhân ở tỉnh Quảng Ninh Mặc dù đã đạt được những thành tựu quan trọng nhưng KTTN trên địa bàn Tỉnh vẫn còn nhiều hạn chế. 3.1.2.1. Số lượng và quy mô của KTTN còn hạn chế Một là, số lượng doanh nghiệp KTTN gia tăng chậm Là một địa phương có rất nhiều tiềm năng phát triển trong các lĩnh vực, ngành nghề nhưng tốc độ gia tăng số lượng của doanh nghiệp trên địa bàn Tỉnh có xu hướng chậm dần. Trong giai đoạn từ năm 2009 đến năm 2013, số lượng doanh nghiệp KTTN tăng bình quân 25,81%, nhưng từ năm 2013 đến 2016, tốc độ gia tăng số lượng doanh nghiệp KTTN chỉ đạt bình quân 7,87% [71]. Tốc độ gia tăng số lượng doanh nghiệp của tỉnh Quảng Ninh còn chậm so với một số địa phương trong nước. Về số lượng doanh nghiệp KTTN, tỉnh Quảng Ninh cũng có số lượng hạn chế. So với tỉnh Khánh Hòa và thành phố Đà Nẵng, số lượng doanh nghiệp của KTTN ở tỉnh Quảng Ninh hiện nay chỉ bằng một nửa. Số lượng trang trại của tỉnh Quảng Ninh cũng rất hạn chế. So với các địa phương trong vùng đồng bằng sông Hồng cùng có biển như Hải Phòng, Thái Bình, Nam Định, số lượng trang trại của tỉnh Quảng Ninh là thấp nhất (năm 2015, Quảng Ninh có 329 trang trại, Hải Phòng có 624 trang trại, Thái Bình có 781 trang trại, Nam Định có 424 trang trại). Hai là, quy mô của KTTN nhỏ Không chỉ hạn chế về số lượng, các doanh nghiệp của Tỉnh còn có quy mô nhỏ. Số lượng doanh nghiệp quy mô lớn còn rất ít, hầu hết là DNNVV, hiện chiếm khoảng 98% tổng số doanh nghiệp. Theo tiêu chí phân loại DNNVV tại Nghị định số 56/2009/NĐ-CP ngày 30/9/2009 của Chính phủ, nếu xét về quy mô vốn thì các doanh nghiệp ở tỉnh Quảng Ninh chủ yếu là doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ. Bảng 3.6 cho thấy, doanh nghiệp có quy mô dưới 01 tỷ đồng chiếm 89,8% tổng số doanh nghiệp, 9,9% doanh nghiệp quy mô từ 01 tỷ đến dưới 100 tỷ; doanh nghiệp quy mô vốn lớn trên 100 tỷ chỉ chiếm 0,2% tổng số doanh nghiệp. Nếu xét về quy mô sử dụng lao động thì hầu hết doanh nghiệp có quy mô nhỏ và siêu nhỏ, trong đó, 95,4% doanh nghiệp quy mô dưới 100 lao động; 0,4% doanh nghiệp quy mô từ 100 đến dưới 1000 lao động, và 0,08% doanh nghiệp quy mô từ 1000 lao động trở lên. Bảng 3.6: Quy mô lao động và vốn của doanh nghiệp trong các TPKT ở tỉnh Quảng Ninh năm 2015 Tiêu chí Doanh nghiệp KTNN Doanh nghiệp KTTN Doanh nghiệp FDI Số lượng Cơ cấu (%) Số lượng Cơ cấu (%) Số lượng Cơ cấu (%) Tổng số 94 100 4.203 100 55 100 Lao động Từ 1000 lao động trở lên 35 37,2 3 0,1 4 7,3 Từ 100 - dưới 1000 lao động 31 33,0 181 4,2 22 40,0 Dưới 100 lao động 28 29,8 4083 95,7 29 52,7 Vốn Từ 100 tỷ đồng trở lên 25 22,6 24 0,5 3 5,5 Từ 1 - dưới 100 tỷ đồng 26 27,7 277 6,5 20 36,4 Dưới 1 tỷ đồng 43 45,7 3965 93,0 32 58,1 Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Quảng Ninh năm 2013, 2016 Đi sâu phân tích các loại hình doanh nghiệp trong biểu đồ 3.2 cho thấy, chiếm tỷ lệ lớn nhất trong tổng số doanh nghiệp là loại hình công ty trách nhiệm hữu hạn, tiếp theo là CTCP, sau đó là DNTN và ít nhất là công ty hợp danh. Sở dĩ các doanh nghiệp lựa chọn loại hình công ty trách nhiệm hữu hạn nhiều nhất bởi lẽ đây là loại hình doanh nghiệp mà các thành viên của công ty chỉ chịu trách nhiệm trong phạm vi số vốn góp vào công ty nên người góp vốn hạn chế được rủi ro hơn. Mặt khác, số lượng thành viên công ty không nhiều và các thành viên thường là người quen biết, tin cậy nhau, nên việc quản lý, điều hành công ty không quá phức tạp, đơn giản hơn so với CTCP. Chế độ chuyển nhượng vốn được điều chỉnh chặt chẽ nên nhà đầu tư dễ dàng kiểm soát được việc thay đổi của các thành viên, hạn chế sự thâm nhập của người khác vào công ty. Tuy công ty trách nhiệm hữu hạn có những ưu điểm trên nhưng hạn chế lớn nhất của công ty là quy mô nhỏ, hạn chế trong việc huy động vốn nên giảm khả năng phát triển đột phá của doanh nghiệp, sức cạnh tranh không cao. Bên cạnh đó, mặc dù hiện nay tỉnh Quảng Ninh đã thu hút được một số tập đoàn KTTN đầu tư trên địa bàn Tỉnh nhưng số lượng còn hạn chế. Chưa có tập đoàn KTTN xây dựng, phát triển và đặt trụ sở chính trên địa bàn Tỉnh. Nguồn: Niên giám thống kê tỉnh Quảng Ninh năm 2013, 2016 3.1.2.2. Chất lượng phát triển kinh tế tư nhân còn chưa cao Mặc dù trong những năm gần đây, tỉnh Quảng Ninh đã tích cực triển khai các giải pháp thúc đẩy KTTN nâng cao chất lượng nhưng nhìn chung kết quả đạt được còn hạn chế. Chất lượng phát triển KTTN chưa cao thể hiện ở chất lượng phần lớn hàng hóa, dịch vụ còn thấp, hiệu quả SX, KD chưa cao, cơ cấu kinh tế chưa tiên tiến, hiện đại, đóng góp vào phát triển KT - XH còn hạn chế. Một là, khả năng cạnh tranh hàng hóa, dịch vụ của KTTN thấp Nhìn chung, phần lớn hàng hóa và dịch vụ của KTTN trên địa bàn Tỉnh có giá trị gi