Đề tài Phát triển kinh tế tư nhân trong nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam

nhê chÝnh s¸ch ®óng ®¾n cña Nhµ n­íc víi c¸c m« h×nh kinh tÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña nh©n d©n nh­ cho vay vèn, hç trî kü thuËt ph­¬ng h­íng.§iÒu ®ã qu¶ lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng cho nh÷ng ng­êi d©n ®ang sinh sèng khã kh¨n. Kinh tÕ t­ nh©n gãp phÇn qu¸ tr×nh vµo thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, n©ng cao c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ, t¨ng quy m« cña kim ng¹ch xuÊt khÈu. Víi ®Æc ®iÓm vµ ­u thÕ riªng cña m×nh, sù ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n trùc tiÕp kh¬i dËy nhiÒu ngµnh nghÒ truyÒn thèng trong c¸c ngµnh, vïng ë c¸c ®Þa ph­¬ng t¹o ra nhiÒu chñng lo¹i hµng hãa ®a d¹ng, phong phó vµ cung cÊp nhiÒu h¬n hµng hãa phôc vô cho xuÊt khÈu. C¸c ngµnh nghÒ truyÒn thèng lµ thñ c«ng mü nghÖ ®å gç, ®å gèm sø, m©y tre ®an, tranh s¬n mµi... ®· t¹o ®­îc tiÕng vang trªn tr­êng quèc tÕ. ChØ tÝnh riªng n¨m 2000 con sè thèng kª cña tæng côc h¶i quan, kim ng¹ch xuËt nhËp khÈu trùc tiÕp cña khu vùc, phi n«ng nghiÖp trong kinh tÕ t­ nh©n ®· t¨ng kh¸. Th«ng qua viÖc më réng s¶n xuÊt, n©ng cao søc c¹nh tranh cña tõng doanh nghiÖp ë khu vùc nµy, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ngµy cµng tham gia ®Çy ®ñ h¬n vµo qu¸ tr×nh héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, gióp cho viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ diÔn ra m¹nh mÏ h¬n. qu¸ tr×nh héi nhËp t¸c ®éng rÊt lín vµo chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, lµm t¨ng c¸c ngµnh cã hµm l­îng kü thuËt cao, ®Æc biÖt ngµnh c«ng nghÖ th«ng tin, ngµnh c«ng nghÖ sinh häc trong t­¬ng lai sÏ rÊt ph¸t triÓn, c¸c ngµnh phôc vô cho xuÊt khÈu còng t¨ng m¹nh, c¸c C«ng ty t­ nh©n hoµn toµn víi n­íc ngoµi cã xu h­íng t¨ng. Nh÷ng ngµnh s¶n phÈm cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh khai th¸c ®­îc lîi thÕ so s¸nh ë c¸c vïng, miÒn ®­îc chó träng ph¸t triÓn, nhê ®ã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ nãi chung còng ®­îc n©ng lªn, c¸c nguån lùc ®Çu t­ cho ph¸t triÓn ®­îc khai th¸c cã hiÖu qu¶ h¬n. Vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long ngoµi lîi thÕ trång lóa cßn ph¸t triÓn trång c©y ¨n tr¸i cã gi¸ trÞ trong n­íc vµ xuÊt khÈu, riªng vïng ven biÓn ngËp mÆn cßn ph¸t triÓn nu«i trång thñy s¶n, vïng trång c©y ¨n qu¶ ®Æc s¶n nh­ v¶i, mËn... ®­îc khai th¸c ë khu vùc thµnh phè lín c¸c c¬ së s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng truyÒn thèng t¹o ra c¸c s¶n phÈm ®Æc tr­ng chÊt l­îng cao. Tõ ®ã xuÊt hiÖn c¸c c¬ së kinh doanh ®iÓn h×nh lµm ¨n giái, ®êi sèng ng­êi lao ®éng ngµy cµng ®­îc n©ng lªn, gi¶i quyÕt nhiÒu chç lµm cho x· héi. Sự hình thành và lớn mạnh của của khu vực kinh tế tư nhân trong nước và nước ngoài đã xoay chiều hướng phát triển của nền kinh tế 180 độ. Kim ngạch xuất khẩu năm 1986 đạt 500 triệu USD, tăng lên 9.2 tỷ USD năm 1997, 35 tỷ USD trong 9 tháng đầu năm 2007. Trong quá trình phát triển ấy, tỷ trọng đóng góp của khu vực kinh tế tư nhân không ngừng gia tăng, vượt khu vực kinh tế nhà nước trên hầu hết các chỉ số kinh tế quan trọng. Về vốn đầu tư, năm 2005, khu vực kinh tế tư nhân trong nước chiếm 32%, so với 17% vốn FDI và 49% vốn nhà nước . Điều cần lưu ý là trong 49% vốn nhà nước, phần của doanh nghiệp nhà nước đầu tư chiếm chưa tới 20%, còn lại là từ ngân sách và vốn của chính phủ huy động . Mức tăng trưởng ngành công nghiệp là chỉ số kinh tế quan trọng khác: khu vực kinh tế tư nhân trong nước vượt các doanh nghiệp nhà nước với mức tăng trưởng hàng năm, tăng trung bình từ 18-24% so dưới 10% của doanh nghiệp nhà nước và đóng góp 33% sản lượng công nghiệp, so với 30% của khu vực nhà nước . Hoạt động xuất khẩu là khu vực hoạt động mạnh nhất của các doanh nghiệp FDI, đóng góp 58% , kế đó là khu vực kinh tế tư nhân trong nước . Trên tổng sản lượng quốc gia (GDP) năm 2005, khu vực kinh tế tư nhân chiếm 50% GDP, trong đó, doanh nghiệp tư nhân trong nước đóng góp 35%, và các doanh nghiệp FDI chiếm khoảng 15%. Trên thực tế, GDP của khu vực kinh tế tư nhân còn cao hơn nhiều do sự tồn tại của khu vực kinh tế tư nhân không chính thức (shadow/informal), bao gồm doanh thu không tường trình của các doanh nghiệp đăng ký và không đăng ký. Theo kết quả của cuộc điều tra phối hợp của Ngân hàng Thế giới, Tập đoàn Tài chính Quốc tế, và Chương trình Phát triển Dự án Mê kông (WB/IFC/MPDF), tỷ lệ GDP của khu vực kinh tế tư nhân không chính thức tăng từ 30% năm 1997, lên 51% GDP năm 2001. Khi bao gồm khu vực không chính thức này, tỷ lệ GDP của khu vực kinh tế tư nhân tăng lên khoảng 57-67% . IIIThùc tr¹ng cña kinh tÕ t­ nh©n ViÖt Nam Tình trạng tranh tối tranh sáng do luật pháp không nghiêm và nạn tham nhũng lan tràn là môi trường thuận lợi cho sự tồn tại của khu vực kinh tế tư nhân không chính thức rộng lớn, ước tính chiếm đến 50% GDP. Hiện trạng này được các nhà nghiên cứu của Ngân hàng Phát triển Á châu nhận định vừa là yếu tố tích cực, thể hiện khả năng thích ứng của các doanh nghiệp tư nhân trong môi trường kinh doanh còn nhiều mặt hạn chế, nhưng đồng thời lại vừa giới hạn khả năng phát triển, tiếp cận và hội nhập của các doanh nghiệp hoạt động không chính thức đối với cộng đồng doanh nghiệp hoạt động chính thức trong nước và nước ngoài. Hoạt động kinh tế không chính thức không những chỉ gồm các doanh nghiệp không đăng ký mà còn cả những thương vụ không khai báo nhằm lách luật, trốn thuế. Chi phí kinh doanh của các doanh nghiệp, vì thế, gia tăng đáng kể vì những khoản tốn kém không chính thức cho các viên chức, khiến cho ngân sách nhà nước bị thất thoát. Theo cuộc điều tra của WB/IFC/MPDF thực hiện năm 2003, cứ 20% trên giá trị thương vụ không khai báo cho ngân hàng, khoản tốn kém riêng cho các viên chức tăng khoảng 50% . Các doanh nghiệp không đăng ký còn phải chịu nhiều thiệt thòi khác như không thể tham gia các hợp đồng kinh tế với các doanh nghiệp FDI, các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp, hoặc vây vốn ngân hàng. Tạo điều kiện thuận lợi cho việc hợp thức hoá các hoạt động kinh tế không chính thức, vì thế, xét về lâu dài, sẽ giúp cho các doanh nghiệp tư nhân lớn mạnh, ngân sách tăng thu, hoạt động kinh doanh minh bạch hơn, và do đó góp phần hạn chế tệ trạng tham nhũng. Quy mô doanh nghiệp là hạn chế chủ yếu khác của các doanh nghiệp tư nhân trong nước. Theo điều tra năm 2004, các doanh nghiệp tư nhân qui mô lớn trong nước chiếm chỉ 0,3 % GDP trên tỷ phần 23.6% GDP của các doanh nghiệp qui mô lớn trong nước . Chỉ có 44 doanh nghiệp tư nhân trong nước – 17 doanh nghiệp trong số đó cổ phần với nhà nước - có vốn trên 33 triệu USD. Trong số hơn 60 ngàn doanh nghiệp tham dự cuộc điều tra, chưa đến 1/1000 doanh nghiệp tư nhân có vốn trên 33 triệu US và lương lao động chỉ bằng 50-60% của các doanh nghiệp nhà nước và doanh nghiệp FDI . Theo cuộc điều tra doanh nghiệp năm 2006, nếu lấy tiêu chí doanh nghiệp nhỏ và vừa là dưới 300 lao động và vốn dưới 625 ngàn USD, thì có tới 96,81% doanh nghiệp thuộc nhóm nhỏ và vừa và tài sản cố định trên mỗi lao động bình quân là 4100 USD . Với quy mô nhỏ bé và vốn đầu tư rất thấp, các doanh nghiệp tư nhân khó có thể hội đủ tiềm lực tiếp cận với tri thức, nghiên cứu và phát triển cũng như xây dựng các quy trình sản xuất, trang bị công nghệ hiện đại, đào tạo và nâng cao khả năng quản lý. Sự yếu kém của các doanh nghiệp tư nhân trong nước bộc lộ rõ khi chỉ có một số rất nhỏ doanh nghiệp hội đủ điều kiện trở thành các nhà cung cấp phụ kiện cho các doanh nghiệp FDI và có khả năng xâm nhập thị trường thế giới. Khuynh hướng hướng nội của các doanh nghiệp tư nhân là điều đáng e ngại. Theo cuộc điều tra ba vòng các doanh nghiệp vừa và nhỏ, chỉ có 9% doanh thu của các doanh nghiệp này từ xuất khẩu trực tiếp . Tình trạng kém phát triển của ngành công nghệ phụ trợ hiện là một trong những khâu yếu của nền kinh tế Việt Nam. Một ví dụ điển hình được báo cáo của WB nêu lên là công ty Fujisu, một doanh nghiệp FDI xuất khẩu lớn nhất năm 2004 với kim ngạch xuất trên 400 triệu USD, song đã chi 94% số này để nhập khẩu đầu vào . Tăng cường cung cấp phụ kiện từ các doanh nghiệp tư nhân trong nước không những sẽ giúp hạ giá thành sản phẩm, tăng khả năng cạnh tranh hàng xuất khẩu và tỷ lệ nội địa trong sản phẩm mà còn là cơ hội để các doanh nghiệp này cải thiện sản xuất và phát triển kinh doanh. Trực tiếp tham gia các ngành sản xuất và hoạt động xuất khẩu sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tư nhân trong nước tiếp cận, làm quen với thị trường và công nghệ tiên tiến trên thế giới, và cải thiện năng suất. Các cuộc điều tra cho thấy năng suất lao động của các doanh nghiệp xuất khẩu trung bình gần gấp đôi so với năng suất trung bình của các doanh nghiệp vừa và nhỏ . Hạ tầng cơ sở và đào tạo nhân lực là hai trong số các mắt xích yếu nhất hiện nay, cũng là lãnh vực các doanh nghiệp tư nhân tham gia đầu tư rất thấp. Đến nay, vốn đầu tư vào hạ tầng của khu vực kinh tế tư nhân chỉ đạt 15% và việc phát triển các cơ sở giáo dục tư nhân cũng ở giai đoạn sơ khởi. Hệ quả của tình trạng hầu như độc quyền của nhà nước ở hai khu vực này là sự trì trệ trong việc đào tạo lao động kỹ năng cao, cải thiện hạ tầng, và là nguyên nhân đầu mối của nhiều công trình bị rút ruột, mà vụ PMU 18 cũng chỉ là một truờng hợp điển hình. Ở khu vực nông nghiệp, mặc dù số lao động được trả lương từ các doanh nghiệp tăng nhanh từ 16% năm 1993 lên lên 27% năm 2004, song khoảng 70% dân số vẫn hoạt động kinh tế ở khu vực nông thôn. Từ chỗ không cung cấp đủ lương thực vào thập niên 80, sản xuất nông nghiệp đã trở thành một bộ phận quan trọng của nền kinh tế Việt Nam hôm nay. Gạo, cà phê, cao su và thuỷ sản hiện là những mặt hàng xuất khẩu chủ lực trong số chín mặt hàng đạt kim ngạch trên 1 tỷ USD. Song vì chất lượng kém nên giá trị xuất khẩu vẫn còn thấp. Có thể nêu ra một vài thí dụ điển hình: sản lượng gạo xuất khẩu của ta đứng thứ nhì sau Thái Lan, nhưng doanh thu xếp thứ tư ; sản lượng cao su xuất chỉ đứng sau Brazil nhưng kim ngạch xuất khẩu xếp hạng thứ 5 . Cuộc điều tra của nhóm nghiên cứu và tư vấn nông phẩm trên hai sản phẩm là gạo và chè cho thấy những khâu yếu của tiến trình sản xuất và phân phối như công nghệ lạc hậu, hệ thống gia công phân tán, thiếu các tiêu chuẩn về giống phù hợp, chi phí vận chuyển cao, hiệp hội liên kết các nông dân hoạt động yếu, các ưu đãi dành cho các nhà máy xay nhà nước, hoạt động xuất khẩu phần lớn thông qua doanh nghiệp nhà nước và sự quá chú trọng của chính phủ vào số lượng xuất khẩu hơn là chất lượng . Mặt khác, do sản xuất cá thể manh mún và năng lực kiểm tra và quản lý yếu kém, nông phẩm xuất khẩu của Việt Nam đang gặp khó khăn về vệ sinh an toàn và chất lượng sản phẩm. Ô nhiễm môi trường là vấn nạn khác, đặc biệt trong ngành thuỷ sản. Các ngành công nghiệp xuất khẩu hiện nay phần lớn lệ thuộc nặng nề vào nguyên liệu nhập khẩu cho đầu vào, do đó, lợi nhuận thu được từ xuất khẩu thấp. Ngành nông và thuỷ sản do dựa trên việc đánh bắt, nuôi trồng với chi phí đầu tư và chi phí đầu vào thấp nên thu nhập trên giá trị sản phẩm cao. Sự tham gia mạnh mẽ hơn nữa của các doanh nghiệp tư nhân vào ngành chế biến và xuất khẩu nông - thuỷ sản, đi đôi với việc hiện đại hoá và đa dạng hoá các hoạt động chế biến có thể giúp cải thiện chất lượng và giá trị sản phẩm, phát huy tối ưu các hoạt động sản xuất dựa trên lợi thế của quốc gia hiện nay. Trong vai trò hỗ trợ, phát huy sức mạnh các doanh nghiệp và tham vấn hoạch định chính sách, năng lực và vị thế khiêm tốn của các hiệp hội doanh nghiệp và nông dân là hạn chế không kém phần quan trọng khác.Vai trò tham vấn chính sách mặc dù đã được đưa vào luật, song trong thực tế, việc lấy ý kiến của cộng đồng doanh nghiệp vẫn chưa nhiều. Kinh tÕ t­ nh©n ViÖt Nam ®ang vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n trong vÊn ®Ò ®Êt ®ai.NhiÒu doanh nghiÖp ph¶i thuª l¹i ®Êt bá hoang cña doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Ó s¶n xuÊt víi chi phÝ rÊt cao.Trong khi ®ã l¹i e dÌ kh«ng d¸m ®Çu t­ l©u dµi vµo nhµ x­ëng m¸y mãc v× lo ph¶i tr¶ l¹i ®Êt thuª.Trong khi ®ã nhiÒu doanh nghiÖp l¹i gÆp khã kh¨n trong viÖc chuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt.Thñ tôc liªn quan ®Õn ®Êt ®ai cßn r­êm rµ,phøc t¹p lµm mÊt nhiÒu thêi gian,chi phÝ cña doanh nghiÖp. Kinh tÕ t­ nh©n hiÖn nay ®ang rÊt thiÕu vèn s¶n xuÊt,ph¶i vay ë thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc víi l·i suÊt cao,rÊt khã tiÕp cËn víi c¸c nguån vèn tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i nhÊt lµ c¸c nguån vèn ­u ®·i cña nhµ n­íc.Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do doanh nghiÖp kh«ng cã tµi s¶n ®Ó thÕ chÊp.NhiÒu doanh nghiÖp t­ nh©n thiÕu th«ng tin tiÕp cËn víi nguån vèn hç trî cña nhµ n­íc. NhiÒu quy ®Þnh cu¶ nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn kh«ng tèt dÉn ®Õn sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh t¹o hÖ qu¶ xÊu cho sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n nãi riªng vµ toµn x· héi nãi chung. Bªn c¹nh nh÷ng h¹n chÕ trªn,kinh tÕ t­ nh©n hiÖn ®ang gÆp khã kh¨n vÒ nguån nguyªn liÖ,thiÕu thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm,n¨ng suÊt lao ®éng thÊp vµ t©m lý c¸c chñ doanh nghiÖp vÉn ch­a thùc sù yªn t©m ®Çu t­ më réng kinh doanh. Cã thÓ nãi kinh tÕ t­ nh©n ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn nhan nh­ng kh«ng bÒn v÷ng cßn yÕu thÕ trong bèi c¶n më cña nÒn kinh tÕ vµ ph¶i ®èi mÆt víi c¹nh tranh quèc tÕ trong thêi gian tíi.§Ó kinh tÕ t­ nh©n ViÖt Nam ph¸t triÓn,thùc sù trë thµnh mét lùc l­îng kinh tÕ cña d©n téc gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc,Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó kinh tÕ t­ nh©n ph¸t triÓn nhanh chãng trong céng ®ång kinh tÕ ë ViÖt Nam IVNh÷ng rµo c¶n 1Sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a DNNN vµ DNTN Phát biểu trong buổi hội thảo bàn về các giải pháp giúp doanh nghiệp trong nước nâng cao khả năng cạnh tranh, do Chương trình giảng dạy kinh tế Fulbright tổ chức tại TP. Hồ Chí Minh tháng 6/2006, bà Phạm Chi Lan, nguyên chuyên viên của Ban Nghiên cứu của Thủ tướng Chính phủ cho rằng “Việc dành nhiều ưu đãi cho doanh nghiệp nhà nước đã tác động trực tiếp tới khả năng phát triển của khu vực tư nhân.” Tài liệu nghiên cứu Đánh giá khu vực kinh tế tư nhân của Ngân hàng Phát triển Á châu cũng đã có cùng nhận định: “Trong khi vẫn chưa đủ dữ kiện để thẩm định vai trò của các doanh nghiệp nhà nước đã ảnh hưởng đến mức độ nào đối với những hạn chế trong phát triển của các doanh nghiệp tư nhân, song sự khống chế của các doanh nghiệp nhà nước trong một số lãnh vực nhất định rõ ràng đã ngăn cản cho sự hình thành của các doanh nghiệp tư nhân đủ lớn mạnh để cạnh tranh.” Thật vậy, trong một trận tranh tài mà ban tổ chức, động tài thổi còi và đội bóng đều cùng một cánh, thì tình trạng lấn sân của các doanh nghiệp nhà nước cũng là lẽ tự nhiên, như nhận xét của Thời báo Kinh tế Sài Gòn ngày 11 tháng 10/2007: “Một cách tự nhiên, khi cùng một lúc cai quản, chăm sóc con của mình và con của người khác, thì người mẹ thường sẽ có thái độ thiên vị đối với con của mình. Trong điều kiện được giao thực hiện chức năng quản lý nhà nước đối với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác nhau, nếu cơ quan quản lý nhà nước không dành cho doanh nghiệp nhà nước sự đối xử đặc biệt so với các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác, thì mới là chuyện lạ Trong điều kiện của một nền kinh tế thị trường mà Nhà nước đóng vai trò vừa là nhà quản lý, vừa là nhà đầu tư, việc cạnh tranh hoặc hạn chế, loại bỏ cạnh tranh có thể được thực hiện theo những cách rất riêng.” Một trong những cách riêng này là tình trạng lấn đất của các doanh nghiệp nhà nước. Theo cuộc điều tra của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI), đất đai là trở ngại lớn nhất đối các doanh nghiệp tư nhân. Cuộc điều tra trên mẫu 6.700 doanh nghiệp thực hiện năm 2007 cho thấy: “Hơn 65% doanh nghiệp (nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa) cho biết rằng sẽ mở rộng hoạt động kinh doanh của mình nếu dễ dàng tiếp cận đất đai hơn.” Cuộc điều tra của Báo cáo kinh tế năm 2006 của WB về thị trường đất đai đã cho thấy trong khi các doanh nghiệp tư nhân gặp rất nhiều khó khăn về mặt bằng sản xuất thì những các doanh nghiệp nhà nước không những được ưu đãi về đất đai sản xuất mà còn chiếm hữu đất ngoài sản xuất, thường được gọi là đất nhàn rỗi: “Phần lớn đất công nghiệp hiện có đã do các doanh nghiệp nhà nước nắm giữ, trong khi việc chuyển đổi đất nông nghiệp thành đất công nghiệp ở vành đai các thành phố thường diễn ra chậm và nhiều khi gây nhiều tranh cãi. Hơn nữa, nếu như còn có chỗ đất nào đó thì các doanh nghiệp nhà nước lại thường được ưu tiên Trên danh chính ngôn thuận, các doanh nghiệp nhà nước không được phép cho các doanh nghiệp khác thuê lại đất của họ, nhưng trên thực tế họ vẫn làm như vậy. Trong một điều tra doanh nghiệp quy mô nhỏ do WB thực hiện, 11% doanh nghiệp tham gia trả lời cho biết họ thuê đất cuả các doanh nghiệp nhà nước. Luật đất đai mới yêu cầu các doanh nghiệo nhà nước trả lại cho nhà nước những phần đất không cần thiết để họ tiến hành hoạt động kinh doanh. Trên thực tế, có rất ít doanh nghiệp nhà nước thực hiện yêu cầu này. Quá trình thu hồi đất nhàn rỗi từ các doanh nghiệp nhà nước trên thực tế là một việc rất khó khăn.” Theo Thời báo Kinh tế Sài Gòn, số ngày 22/11/2007, tường trình Lãng phí và thất thoát nhà đất công chỉ riêng tại thành phố HCM, “tổng diện tích đất mà các bộ, ngành trung ương quản lý, sử dụng tại TPHCM là gần 6,4 triệu mét vuông, theo số liệu điều tra, thống kê của Chính phủ. Nếu số nhà đất công sản này được phát mại thì Nhà nước sẽ thu ngân sách hàng chục tỉ đô la Mỹ”. David còn đi xa hơn khi ông cáo buộc “Các khu đất mới phát triển thường dành riêng cho doanh nghiệp nhà nước hay cho các viên chức.” 2Tµi chÝnh , tÝn dông ... Những phân tích của Báo cáo kinh tế năm 2007 của World Bank ( Ngân hàng thế giới ) cho thấy các nguyên nhân chính đang hạn chế khả năng tiếp cận tín dụng của các doanh nghiệp tư nhân bao gồm việc các doanh nghiệp này có tài sản thế chấp nhỏ, quy mô doanh nghiệp không cho phép niêm yết cổ phiếu trên thị trường chứng khoán và “những lệch lạc nghiêm trọng trong phân bổ nguồn lực (đất đai) quý giá này không chỉ làm hạn chế khả năng tiếp cận với đất đai mà cả khả năng tiếp cận tài chính vì giấy chứng nhận quyền sử dụng đất là những tài sản giá trị nhất các doanh nghiệp có thể thế chấp được.” Thật vậy, theo Báo cáo môi trường kinh doanh năm 2008 của World Bank ( Ngân hàng thế giới ) công bố tháng 9/2007 vừa qua, do thủ tục hợp thức hóa phức tạp và khó khăn, tình trạng giao dịch đất đai và tài sản không chính thức và các doanh nghiệp hoạt động thiếu chứng nhận sở hữu đất đai và tài sản là phổ biến . Nhận định này cũng rất phù hợp với kết quả cuộc điều tra doanh nghiệp do VCCI thực hiện cho thấy khoảng 1 trong 4 doanh nghiệp (22,47%) “đánh giá tính ổn định của mặt bằng kinh doanh là thấp hoặc rất thấp.” Tình trạng thiếu ổn định mặt bằng gây tâm lý bất an cho doanh nghiệp khi cân nhắc mở rộng đầu tư lâu dài. Một hệ quả quan trọng khác, theo phân tích của ADB, là sự thiếu đầy đủ giấy tờ đất còn làm giảm đáng kể giá trị thế chấp để vay vốn. 3LuËt vµ thi hµnh luËt lµ nh÷ng rµo c¶n quan träng Bà Corien Wortmann Kool, Phó Chủ tịch Uỷ ban Thương mại Quốc tế (Nghị viện châu Âu), qua cuộc gặp báo chí tại Việt Nam tháng 10/2007, đã nhận định: “Rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay vẫn là vấn đề luật và thực thi luật. Ở Việt Nam, hiện có nhiều văn bản pháp lý quy định về lĩnh vực này nhưng quá trình thực hiện lại không theo một hướng thống nhất, gây ra nhiều tranh cãi giữa các cơ quan quản lý và doanh nghiệp. Họ nêu ra một số cam kết từ năm 1995 nhưng đến nay vẫn chưa được thực hiện, trong đó nổi bật là những thắc mắc liên quan đến sở hữu công ty. ” Thời báo Kinh tế Sài Gòn số ngày 16/6/2006: “Chỉ với Luật Doanh nghiệp thì không thể bảo đảm có môi trường cạnh tranh bình đẳng theo đúng nghĩa. Vì vẫn còn nhiều luật, quy định khác, kể cả những luật bất thành văn, mà khối doanh nghiệp nhà nước có thể dựa vào để giành lấy ưu thế cho mình”.Lợi thế lớn nhất của doanh nghiệp nhà nước là có cơ quan chủ quản, do mối quan hệ giữa hai chủ thể này khá gần gũi. Hơn nữa, trong quá trình kinh doanh, doanh nghiệp thường dựa vào mối quan hệ nhiều hơn là hệ thống luật pháp. Đây là một trong những yếu tố tạo nên sức mạnh của doanh nghiệp nhà nước và một số đơn vị có vỏ bọc tư nhân nhưng thực chất là “sân sau” của một số cán bộ có chức, có quyền. Thế mạnh thứ hai của các doanh nghiệp nhà nước là quy hoạch ngành. Về hình thức, quy hoạch do các bộ ban hành, nhưng nó lại được soạn thảo bởi các tổng công ty nhà nước. Những mâu thuẫn trên việc hoạch định và thực thi chính sách cải cách cũng chính là những quan ngại hàng đầu của các tổ chức kinh tế tài chính thế giới đang hỗ trợ công cuộc cải cách tại Việt Nam. Tình trạng cục bộ của các cấp chính quyền địa phuơng và đặc biệt các bộ được Báo cáo Kinh tế năm 2007 cảnh báo: “Chính quyền địa phương có thể muốn khuyến khích các chi nhánh ngân hàng thương mại tại địa phương mình cấp tín dụng cho các doanh nghiệp mà họ sở hữu một phần, còn các bộ chủ quản lại muốn thiết kế các qui định của ngành sao cho có lợi cho các doanh nghiệp có vốn Nhà nước, có thể tác động xấu đến nền kinh tế nhiều hơn là quản lý vi mô của các doanh nghiệp.” Tệ trạng giấy phép con, một trở lực chủ yếu khác đối với các doanh nghiệp tư nhân, là một minh chứng của tính cục bộ và sự tuỳ tiện trong việc thực thi chính sách và luật pháp 4M«i tr­êng kinh doanh Báo cáo Môi trường Kinh Doanh năm 2008 cũng lưu ý về nguồn cung ứng thông tin về độ tin cậy tín dụng của cá nhân hay doanh nghiệp hiện rất yếu kém là một trong những khó khăn cho các ngân hàng trong việc thẩm định tín dụng. Ngoài ra, thủ tục cho vay và chính sách tín dụng là những rào cản khác.Tương phản với những khó khăn mà các Doanh Nghiệp Tư Nhân đang đối đầu, các Doanh Nghiệp Nhà Nước được dễ dãi vây vốn nhờ những quan hệ, áp lực chính trị, là chủ nhân của nhiều dự án đầu tư kém hiệu quả, những khoản nợ to lớn khó đòi. Bảng xếp hạng của Báo cáo môi trường kinh doanh năm 2008 dưới đây cho thấy: mặc dù Việt Nam đã phần nào cải thiện môi trường kinh doanh, tăng 13 hạng bậc so với năm trước, song vị trí trên thương trường quốc tế vẫn còn rất yếu thế: Singapore (hạng 1/178), Thái Lan (15), Malaysia (24), Trung Quốc (83), Việt Nam (91), Indonesia (123), Philippines (133). 5Nh÷ng rµo c¶n v« h×nh Sự tồn đọng của nếp tư duy cũ kỹ của thời kỳ kinh tế tập trung và bao cấp đối với doanh nghiệp tư nhân được Thời báo Kinh tế Sài Gòn nhận xét: “Ở Việt Nam, thời kỳ bao cấp đã làm hằn sâu trong tâm trí con người quan niệm về một nền kinh tế được coi như một phần của hệ thống hành chính công Cung cách chủ quản hành chính theo kiểu thượng cấp - thuộc quyền đối với doanh nghiệp được duy trì đến nay, thậm chí, còn bao trùm cả khu vực kinh tế tư nhân Cho đến nay, những cụm từ “tư thương”, “thương lái”, vẫn được dùng để chỉ những cá nhân, tổ chức hoạt động thương mại không do Nhà nước lập ra và được hiểu là một loại người xấu, cơ hội trong kinh doanh, chuyên lợi dụng hoàn cảnh khó khăn của người khác, nhất là của bà con nông dân, để đầu cơ, trục lợi. Cách gọi mang tính phân biệt đối xử đó thậm chí có thể được ghi nhận trong các hoạt động giao tiếp có tầm ảnh hưởng sâu rộng, như các bản tin, bài báo phổ biến trên các phương tiện truyền thông của nhà nước, các phát biểu mang tính công vụ của những người giữ trọng trách trên các diễn đàn chính thức”. Thứ đến là tâm lý è dè của doanh nhân trong kế hoạch khuếch trương doanh nghiệp phản ảnh cách đối xử phân biệt của Nhà nước đối với các doanh nghiệp tư nhân đã có giảm đi nhiều trên mặt chính sách, song vẫn còn nặng nề trong thực tế. VSù t¸c ®éng cña nhµ n­íc Cã thÓ nãi hÇu hªt c¸c chÝnh s¸ch hç trî ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n ViÖt Nam ®­îc ban hµnh tõ cuèi nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû tr­íc trë l¹i ®©y.NÕu so s¸nh víi mét sè kÕt qu¶ thÓ hiÖn sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n(sè l­îng ®ãng gãp cho ng©n s¸ch,kim ng¹ch xuÊt khÈu,...)th× ta thÊy cã mét sù t¨ng tr­ëng m¹nh mÏ tõ n¨m 2000.§iÒu nµy cho thÊy mét sè chÝnh s¸ch ®· ph¸t huy t¸c dông,t¹o ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n 1Nh÷ng chÝnh s¸ch thµnh c«ng Qua viÖc ph©n tÝch tõng chÝnh s¸ch,ta thÊy cã mét sè chÝnh s¸ch cã hiÖu qu¶ h¬n so víi c¸c chÝnh s¸ch kh¸c. Tr­íc hÕt,c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong kh©u thµnh lËp doanh nghiÖp vµ ®¨ng kÝ kinh doanh cã thÓ coi lµ chÝnh s¸ch thµnh c«ng nhÊt.LuËt doanh nghiÖp víi nh÷ng quy ®Þnh th«ng tho¸ng cëi trãi cho doanh nghiÖp ®· ®­îc céng ®ång doanh nghiÖp ñng hé vµ ®¸nh gi¸ rÊt cao.Còng trong chÝnh s¸ch c¶i c¸ch hµnh chÝnh,mét thµnh c«ng lín kh¸c lµ xo¸ bá c¸c rµo c¶n hµnh chÝnh trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu.Nhê c¶i c¸ch nµy sè doanh nghiÖp tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu t¨ng vät tõ ch­a ®Õn 1000 n¨m 1999 lªn hµng chôc ngµn nh­ hiÖn nay. ChÝnh s¸ch thø hai còng ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã thµnh c«ng nhÊt ®Þnh lµ chÝnh s¸ch thuÕ.Quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n vÒ ho¸ ®¬n thuÕ buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh ®¨ng kÝ kinh doanh vµ ®¨ng kÝ m· sè thuÕ.Nhê vËy,sè l­îng c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng chÝnh thøc t¨ng lªn m¹nh mÏ vµo nh÷ng n¨m 2000.Møc thuÕ suÊt hîp lý vµ nh÷ng ­u ®·i vÒ thuÕ ®· lµm cho doanh nghiÖp thÊy ®­îc lîi Ých cña viÖc chÝnh thøc ho¹t ®éng kinh doanh.Nhê vËy doanh thu tõ khu vùc kinh tÕ t­ nh©n còng t¨ng lªn ChÝnh s¸ch thø ba cÇn kÓ tíi lµ chÝnh s¸ch tÝn dông.Sau mét lo¹t c¶i c¸ch trong lÜnh vùc ng©n hµng,kh¶ n¨ng tiÕp cËn tiÕp cËn tÝn dông cña khu vùc kinh tÕ t­ nh©n ®­îc c¶i thiÖn.Nh÷ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a khu vùc kinh tÕ t­ nh©n vµ nhµ n­íc ®· gi¶m dÇn.NiÒm tin cña ng©n hµng vµo tÝnh thanh kho¶n cña kinh tÕ t­ nh©n còng t¨ng lªn 2C¸c chÝnh s¸ch kÐm hiÖu qu¶ ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®ang bÞ coi lµ kÐm hiÖu qu¶ nhÊt.HiÖn thÞ tr­êng bÊt ®éng s¶n ®ang ®ãng b¨ng,trong khi nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng cã mÆt b»ng ®Ó tiÕn hµn