Đề tài Phát triển quỹ nhà, đất tái định cư phục vụ giải phóng mặt bằng ở Hà Nội

ừ manh mún, từng công trình riêng lẻ dần đi vào phát triển theo các dự án đồng bộ, có quản ký và kiểm soát của chính quyền. Triển khai nghiên cứu các thiết kế quy hoạch tổng thể: tổng thể chuyên nghành, thiết kế quy hoạch, các khu đô thị mới, các khu công nghiệp, hạ tầng kỹ thuật đô thị, công trình công cộng văn hoá xã hội vui chơi giải trí, bảo tồn, tôn tạo các khu phố cổ, các khu đặc trưng của Hà Nội. Cơ sở hạ tầng kỹ thuật đô thị được đưa vào quy hoạch và tổ chức thực hiện như: hệ thống đường giao thông nội đô, hệ thống bến bãi đỗ xe, hệ thống cấp thoát nước…Các dự án về xây dựng mới các khu đô thị, cải tạo, duy tu, bảo dưỡng, các khu nhà ở, trường học…được tiến hành triển khai thực hiện trên địa bàn thành phố Hà Nội. Tuy nhiên công tác quy hoạch, xây dựng, và phát triển đô thị vẫn chưa đáp ứng đòi hởi ngày càng cao về phát triển kinh tế xã hội, quy hoạch chi tiết triển khai chậm, chưa thực sự đổi mới tương xứng với nên kinh tế thị trường, sự chỉ đạo phối hợp thực hiện còn chưa đồng bộ, quản ký xây dựng còn nhiều hạn chế, tình hình xây dựng nhà ở không phép, sai phép của nhân dân còn nhiều phức tạp. Quan điểm phát triển kinh tế của thủ đô Hà Nội theo hướng đẩy mạnh nâng cao các nghành thương mại dịch vụ, công nghiệp giảm tỷ trọng nghành nông nghiệp. Do vậy nhu cầu về quỹ đất đai sử dụng xây dựng các công trình hạ tầng kỹ thuật đô thị… phục vụ cho các mục đích phát triển của thủ đô là hết sức lớn, đòi hỏi phải có quy hoạch, kế hoạch sử dụng cụ thể. Theo quy hoạch kế hoạch sử dụng đất đã được Thủ Tướng Chính phủ phê duyệt đến năm 2010 diện tích đất nông nghiệp của thành phố giảm 10.781ha so với năm 2000. Dự báo đến năm 2020 đất nông nghiệp chỉ còn chiếm từ 25% đến 30% diiện tích đất tự nhiên. Đồng thời từ năm 2000-2010 Nhà nước sẽ phải thu hồi khoảng 870ha đất có nhà ở và công trình, sẽ có khoảng 35000 hộ gai đình bị ảnh hưởng chỗ ở, do vậy gây nên một thực tế là áp lực về giải quyết việc làm cho hàng nghìn hộ nông dân và địa điểm kinh doanh dịch vụ cho những người ở mặt phố bị thu hồi đất là một bức xúc lớn. 1.3 Thực trạng giải phóng mặt bằng và đền bù giải phóng mặt bằng ở Hà Nội. a, Thực trạng GPMB ở Hà Nội. Quá trình đô thị hoá diễn ra với quy mô và tốc độ cao, hàng loạt các dự án mở rộng không gian thành phố, cải tạo nút giao thông, xây dựng các tuyến đường, di chuyển các xí nghiệp cũ, các dự án xây dựng các đô thị mới, phát triển nhà ở … đặt ra nhiệm vụ hết sức nặng nề đối với công tác GPMB trên địa bàn Thành Phố Hà Nội. Thực hiện tốt GPMB là điều kiện tiên quyết để tiến hành dự án, góp phần đảm bảo phát triển nhịp độ thị, và nâng cao năng lực quản lý đô thị trong tình hình mới. Kết quả thực hiện công tác GPMB trong những năm qua có nhiều tiến bộ và chuyển biến tích cực, tuy vậy đối với nhiêù dự án vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu về tiến độ, đặc biệt trong cơ chế thị trường tính chất GPMB ngày càng quyết liệt, sự va chạm quyền lợi giữa cá nhân với tập thể và Nhà Nước ngày càng phức tạp gay gắt. Công tác tái định cư là một khâu quan trọng trong công tác GPMB, quyết định tiến độ triển khai và hiệu quả của các dự án phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn thành phố. Việc chủ động chuẩn bị trước quỹ nhà, quỹ đất TĐC đảm bảo chất lượng, đồng bộ về hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội, tạo điều kiện ổn định đời sống và việc làm, tái tạo thu nhập cho đối tượng phải di dời, góp phần phân bổ lại dân cư trên địa bàn là nhu cầu cấp bách hiện nay của Thành Phố. Nhận thức thấy rõ vấn đề này, UBND Thành Phố Hà Nội cùng các sở ban nghành, chính quyền địa phương có liên quan đang tích cực quan tâm đẩy mạnh công tác xây dựng quỹ nhà đất ở TĐC phục vụ di dân GPMB song song với công tác và phương án đền bù khác là một nhiệm vụ có tính chiến lược và lâu dài. “Vấn đề đền bù giải phóng mặt bằng (GPMB) không những ảnh hưởng nghiêm trọng đến tiến độ thi công của các công trình xây dựng, mà còn tác động mạnh đến chất lượng và giá thành công trình. Không ít trường hợp, GPMB đã ảnh hưởng tiêu cực tới xã hội... Cùng với sự phát triển của nền kinh tế, công tác này càng phức tạp và nặng nề mà các quy định hiện hành không thể giải quyết nổi”. Mặc dù đã hoàn thành giải phóng mặt bằng cho hơn 1.000 dự án trong 6 năm qua. Nhưng, giải phóng mặt bằng ở Hà Nội vẫn đặt ra nhiều vấn đề, nhất là khi từ nay đến 2010, toàn thành phố sẽ phải tiến hành thu hồi khoảng 7.000 ha đất liên quan đến khoảng 6.000 hộ dân. Đây là một khối lượng công việc rất lớn. (Số liệu của Sở Tài Nguyên Môi Trường). Năm 2000-2006, trung bình mỗi năm thành phố đã giải phóng mặt bằng khoảng 1.000 ha đất. Tính đến nay đất của 1.048/1.830 dự án đã được bàn giao cho chủ đầu tư. Diện tích thu hồi tổng cộng khoảng 5.699 ha với số hộ dân ảnh hưởng lên đến 153.725 người. Qua số liệu tổng hợp cho thấy rõ dự án cần giải phóng mặt bằng ngày càng tăng lên với diện tích đất thu hồi và số hộ ảnh hưởng rất cao, năm sua cao hơn năm trước. Các hộ bị thu hồi đất theo quy định đều được hưởng đền bù bằng tiền, đất hoặc được bố trí vào các khu TĐC trên địa bàn thành phố. Số tiền nhận đền bù cũng tăng lên song xu hướng là người dân chấp nhận phương án tái định cư ở các khu TĐC cũng được thể hiện rất rõ rệt. Vấn đề ĐBGPMB tại thủ đô Hà Nội có những bước thay đổi rất mạnh đáp ứng nhu cầu về đất đai phục vụ việc phát triển kinh tế xã hội của thủ đô trong thời kỳ CNH – HĐH. Các nguồn vốn huy động tập trung cho ĐBGPMB tăng lên rõ rệt, bao gồm cả nguồn vốn để xây dựng quỹ đất, quỹ nhà TĐC và nguồn vốn dành đền bù trực tiếp cho các hộ gia đình. Tuy đã có những bước chuyển biến mạnh mẽ nhưng công tác GPMB của nhiều dự án ( trong đó có cả các dự án quan trọng cấp quốc gia ) vẫn bị ách tắc dai gây thiệt hại không nhỏ về kinh tế làm nản lòng nhiều nhà đầu tư cũng như gây căng thẳng xã hội…Một số ví dụ điển hình như: Dự án mở rộng đường Láng (nằm trên địa bàn quận Cầu Giấy) thành đường một chiều đã cơ bản hoàn thành và thông xe từ cuối năm 2005, tạo sự thông thoáng đáng kể cho các phương tiện tham gia giao thông từ đường Bưởi đến Ngã Tư Sở. Tuy nhiên, một phần của dự án mở đường từ đầu đường Hoàng Quốc Việt đến đường Nguyễn Khánh Toàn vẫn không thể đưa vào sử dụng vì không giải phóng mặt bằng được đúng 1 hộ dân. Trong khi hàng chục hộ dân đã phải di dời để nhường mặt bằng cho dự án thì cơ quan chức năng của Thành phố Hà Nội vẫn không giải tỏa được hộ gia đình này, bởi không “thỏa thuận” được đơn giá đền bù. Cả tuyến đường dài hơn 4 km vẫn không thể thông tuyến vì 1 hộ gia đình. Ðoạn đường vành đai ba qua quận Thanh Xuân, đoạn đầu quốc lộ 32 và hầm cho người đi bộ ở Ngã Tư Vọng, vài ba năm nay dậm chân tại chỗ do vướng mặt bằng. Ðường đầu cầu phía nam cầu Thanh Trì cũng đang gặp trở ngại tương tự. Vào thời điểm hiện nay, rất nhiều công trình giao thông trọng điểm đang bị kìm tiến độ bởi mặt bằng bàn giao không đáp ứng yêu cầu thi công. Ở Hà Nội chưa có biện pháp khắc phục hiệu quả tình trạng "để nguyên thì kẹt xe, mở ra lại vướng mặt bằng". Một số dự án như đường vành đai 3, cầu Thanh Trì, nút giao thông Ngã tư Sở (Hà Nội) đều phải chậm tiến độ do khâu GPMB. Sự chậm trễ đôi lúc không chỉ tính bằng tiền mà có khi còn ảnh hưởng đến cả sự kiện, và lớn hơn là uy tín của cả quốc gia. Ví dụ về trường hợp của đoạn đường cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ. Đây là đoạn đường cao tốc đầu tiên của Việt Nam được đầu tư hiện đại và đồng bộ, với chi phí 20 tỷ đồng/km. Do chậm trễ trong khâu GPMB nên Ban quản lý phải chọn giải pháp là rút ngắn thời gian chờ lún của nền đường. Cho đến nay, mặc dù đoạn đường này đã đưa vào khai thác nhưng vẫn phải tiếp tục theo dõi lún sụt trên toàn tuyến. Xử lý mỗi điểm lún sụt là cả một vấn đề, vừa cản trở giao thông vừa tốn kém, mà thiệt hại đôi lúc không tính được bằng tiền. Cũng do giá cả đền bù ở mỗi dự án khác nhau, trên các địa phương khác nhau trên cùng một vị trí rất khác nhau. Sự bất bình đẳng này là đề tài cho những cuộc tranh cãi gây chú ý không chịu nhận tiền đền bù di chuyển và khiếu kiện kéo dài. Chỉ vì dăm hộ không chịu di chuyển đã có thể làm chậm tiến độ hàng tháng cho một dự án. Việc giải phóng mặt bằng đối với Hà Nội là không thể dừng được, càng không thể chờ các cơ chế chính sách được hoàn thiện. Chính vì vậy, Hà Nội phải thích nghi với hoàn cảnh để tiếp tục làm tốt việc giải phóng mặt bằng nếu muốn các công trình xây dựng tiếp tục mọc lên đáp ứng đòi hỏi của thực tế. Có nhiều nguyên nhân gây ra sự chậm trễ trong công tác GPMB mà một trong những nguyên nhân hết sức quan trọng cần quan tâm chú ý và có biện pháp cải thiện ngay đó là công tác xây dựng quỹ nhà đất dành riêng cho các hộ di dời TĐC. Nhu cầu nhà ở, đất ở TĐC ngày càng tăng lên, tuy nhiên nguồn nhà TĐC lại rất thiếu so với nhu cầu mà vẫn chưa giải quyết do hầu hết các chủ dự án không chủ động chuẩn bị trước quỹ nhà, quỹ đất TĐC. Nhiều dự án kéo dài do không có nhà đất TĐC ảnh hưởng lớn tới tiến độ GPMB cho các dự án phát triển. Do vậy, yêu cầu trước mắt đặt ra là việc phát triển quỹ nhà, quỹ đất TĐC phải được xây dựng và phát triển đi trước một bước hỗ trợ cho công tác GPMB nhằm hoàn tất tiến độ GPMB cho các dự án. b, Thực trang nhu cầu TĐC. Công cuộc đổi mới trong những năm qua đã đưa nước ta thoát khỏi tình trạng khủng hoảng kinh tế - xã hội để bước vào thời kỳ đẩy mạnh CNH – HĐH đất nước. Tuy nhiên tốc độ đô thị hoá đã tạo nên sức ép khá căng thẳng về nhiều mặt trong đó có vấn đề nhà ở. Việc tăng dân số tự nhiên và do di dân làm cho dân số tăng nhanh, trong khi việc cải tạo điều kiện ở tại chỗ không đáp ứng được dẫn đến việc xây dựng nhà cửa tràn lan, lộn xộn, phá vỡ quy hoạch làm mất cảnh quan và kiến trúc đô thị… Việc nhà ở TĐC mới với cơ sở hạ tầng đồng bộ nhằm cụ thể hoá điều chỉnh quy hoạch chung thủ đô đến năm 2020 đã được Chính phủ phê duyệt, tạo điều kiện cho việc đẩy nhanh công tác GPMB cho các dự án xây dựng, giảm áp lực về tập trung dân cư và sử dụng quá tải các sở hạ tầng tại các quận nội thành hiện nay. Những thuận lợi cơ bản cho việc đầu tư xây dựng nhà ở TĐC là Hà Nội có tiềm lực kinh tế lớn, có dân số đô thị tiếp tục gia tăng và nhu cầu về nhà ở đô thị không hề giảm, trong khi tiêu chuẩn sống, môi trường của dân cư đô thị hiện đang đòi hỏi phải được cải thiện tốt hơn. Mặt khác, mặc dù tỷ kệ dân sống ở nông thôn hiện nay chiếm tới 80% dân số cả nước, nhưng do quá trình đô thị hoá, hệ quả của công cuộc CNH, HĐH sẽ mau chóng đưa dân số đô thị đạt tỷ lệ xấp xỉ 50%. Vì vậy việc xây dựng nhà ở TĐC của Hà Nội là một giải pháp đúng đắn phù hợp với quy luật khách quan của quá trình đô thị hoá và phát triển kinh tế - xã hội. Hơn nữa quá trình GPMB cho các dự án đầu tư phát triển các công trình công cộng khác của nhà nước đặt ra yêu cầu cấp thiết là việc tìm ra một phương án đền bù thích hợp, thoả đáng cho người dân bị di chuyển. Trong điều kiện quỹ đất dự trữ của thành phố là hết sức có hạn, phương án đền bù bằng tiền đối với người thiệt hại cũng đặt ra nhiều bức xúc lớn do làm phát sinh các vấn đề xã hội. Do vậy phương án đền bù bằng nhà TĐC bố trí sắp xếp TĐC đối với các hộ gia đình bị di dời là phướng án được áp dụng và mang tính khả thi. Hiện nay, đa phần các dự án ĐBGPMB chủ yếu được thực hiện bằng hình thức TĐC. Đền bù bằng các căn hộ TĐC đối với các hộ trong khu vực nội thành, chỉ giao đất TĐC theo hạn mức quy định cho các trường hợp là hộ sản xuất nông nghiệp ở khu vực ngoại thành. Đặc biệt trong những năm gần đây, nhiều dự án phát triển đô thị đã và đang được triển khai, dẫn đến nhu cầu GPMB, di dân TĐC tăng lên, nhu cầu ĐBGPMB, di dân TĐC tăng lên. Từ nay đến năm 2010, số lượng dự án triển khai cần có quỹ nhà tái định cư phục vụ GPMB không nhiều như trước. Tuy nhiên, do nhu cầu phát triển công nghiệp và đô thị, các dự án sẽ có quy mô lớn và rất lớn đồng nghĩa với nhu cầu về tái định cư cũng tăng theo một cách đáng kể. Dự báo, quỹ nhà tái định cư sẽ thiếu so với nhu cầu khoảng 9.000-10.000 căn hộ, lô đất và khoảng 1.000 căn hộ để làm quỹ nhà trung chuyển phục vụ việc cải tạo các chung cư cũ xuống cấp, nguy hiểm và chủ động phục vụ GPMB các dự án đột xuất. Số hộ TĐC trong các dự án ngày càng tăng lên do quá trình đô thi hóa đã đẩy giá đất và giá nhà ở đô thị tăng lên rất cao. Những hộ di dời với số tiền được đền bù sẽ rất khó có khả năng mua đất, mua nhà tại những nơi khác. Do vậy nhu cầu về TĐC tăng lên, người dân có xu hướng nhận nhà, nhận đất tại các khu đã được quy hoạch dành cho TĐC . Trong các dự án GPMB ở từng quận huyện với quy mô khac nhau, do vậy nhu cầu TĐC ở các quận huyện này cũng rất khác nhau. 2. Thực trạng quỹ nhà, quỹ đất tái định cư trên địa bàn thành phố Hà Nội. 2.1 Cơ chế chính sách . Dựa vào các văn bản pháp luật của nhà nước ban hành quy định về đền bù thiệt hại, TĐC khi nhà nước thu hồi đất để sử dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, UBND Thành Phố Hà Nội cũng đã ban hành nhiều quy định về chính sách và bịên pháp đền bù thiệt hại GPMB và TĐC phù hợp với tình hình thực tế của địa phương, trong đó các văn băn có liên quan đến công tác xây dựng quỹ nhà, quỹ đất TĐC, GPMB cũng được ban hành khá cụ thể: Nghị định 20/NQ-TU ngày 13/7/2000 của Thành uỷ Hà Nội và Nghị Quyết số 09/NQ-HĐ của Hội đồng nhân dân Thành phố về công tác GPMB. Quyết định số 123/QĐ-UB ngày 6/12/2001 quy định nguyên tắc về quản lý đầu tư và xây dựng các khu đô thị mới, cải tạo sửa chữa nhà ở trên địa bàn Thành Phố. Quyết định số 01/QĐ-UB ban hành quy chế mua nhà đã xây dựng hoặc theo đơn đặt hàng để phục vụ di dân GPMB theo phương thức huy động các nguồn vốn đã ứng trước đầu tư xây dựng nhà ở của các thành phần kinh tế. Quyết định số 63/QĐ-UB và Quyết định số 91//2003/QĐ-UB về đấu giá quyền sử dụng đất để tạo vốn đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng trên địa bàn thành phố. Quyết định số 15/2003/QĐ-UBND ngày 17/01/2003 về ban hành giá bán căn hộ chung cư cao tầng cho các đối tượng TĐC khi Nhà nước thu hồi đất. Tại kỳ họp thứ IV Quốc hội khoá XI đã thông qua Luật Đất đai và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2004. Hướng dẫn thực hiện Luật, Chính phủ đã có các Nghị định số 181/2004/NĐ-CP ngày 29/10/2004; Nghị định số 17/2006/NĐ-CP ngày 27/10/2006; về thi hành Luật đất đai; Nghị định số 84/2007/NĐ-CP ngày 25/05/2007 về bổ sung cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, thu hồi đất, và thủ tục bồi thường. 2.2 Thực trạng công tác xây dựng quỹ nhà, quỹ đất phục vụ tái định cư trên địa bàn thành phố Hà Nội. 2.2.1 Về quy hoạch địa bàn xây dựng khu TĐC Từ năm 2001 đến nay, thành phố đã bố trí tái định cư được khoảng 11.000 căn hộ và lô đất tái định cư, tuy nhiên quỹ nhà tái định cư có lúc chưa đáp ứng so với tiến độ giải phóng mặt bằng. Đến nay, trên địa bàn thành phố Hà Nội đang triển khai 121 dự án dành cho tái định cư trên địa bàn 11/14 quận, huyện, không kể diện tích trên 53ha đất (quỹ đất 20%) và 192.293 m2 diện tích sàn xây dựng (quỹ nhà 30%) tại các dự án khu đô thị mới, các chủ đầu tư phải bàn giao lại cho thành phố để phục vụ nhu cầu chung. Ngoài các khu tái định cư lớn, thành phố đã chỉ đạo Sở TNMT & NÐ kiểm tra, tiếp nhận toàn bộ quỹ đất của 49 dự án xây dựng nhà ở kinh doanh phải bàn giao quỹ nhà, đất trích lại cho thành phố với tổng diện tích đất là 51,2ha. Riêng trong năm 2006, khu vực này sẽ hoàn thành khoảng 548 căn hộ để bàn giao. Hầu hết các dự án GPMB trong thời gian tới đều được quy hoạch chuẩn bị dự trù TĐC tuy nhiên phần lớn chỉ dừng lại ở mức độ là các dự án trên giấy tờ, chỉ một số ít các dự án hiện đã và đang được triển khai. Từ năm 2007 - 2010 sẽ chuyển mục đích sử dụng 3.603 ha đất để phát triển công nghiệp, đô thị, dịch vụ; nhu cầu quỹ nhà, quỹ đất tái định cư cần khoảng 32.000 căn hộ, thửa đất, ngoài ra cần khoảng 1.000 căn hộ dự trữ để làm quỹ nhà trung chuyển và để chủ động phục vụ giải phóng mặt bằng các dự án đột xuất của Trung ương và thành phố. Như vậy, về số lượng, quỹ nhà tái định cư dự báo còn thiếu so với nhu cầu: khoảng 15.000 căn hộ, thửa đất và khoảng 1.000 căn hộ để làm quỹ nhà trung chuyển phục vụ các dự án cải tạo xây dựng mới các khu chung cư cũ, nguy hiểm xuống cấp là nhiệm vụ đột xuất của thành phố. Hiện nay, toàn thành phố đang thực hiện 10 dự án hạ tầng khu tái định cư và đang chuẩn bị thực hiện 3 dự án khác tại Đông Anh, Hoàng Mai và Long Biên. Năm 2007, dự kiến thành phố sẽ hoàn thành 500 lô đất tái định cư có đủ hạ tầng kỹ thuật tại khu đô thị Thượng Thanh, thuộc phường Thượng Thanh, quận Long Biên. Tổng số căn hộ và lô đất tái định cư mà thành phố có khả năng bố trí trong năm 2007 là 4.993 căn hộ và lô đất, chủ yếu tại 3 khu đô thị lớn là khu đô thị tái định cư Nam Trung Yên, khu Trung Hòa - Nhân Chính và 5,03 ha tại Cầu Giấy. Hà Nội cũng đang triển khai 23 dự án xây dựng nhà ở tái định cư tại các quận, huyện. Ngoài ra còn có 6 dự án đang làm thủ tục chuẩn bị đầu tư. Thành phố cũng đang triển khai 13 dự án đặt hàng mua nhà tại các khu tái định cư, các khu đô thị và 7 dự án đang triển khai thủ tục đặt hàng mua nhà với khoảng 7.889 căn hộ. Như vậy, các dự án đang triển khai với tổng số quỹ nhà đất tái định cư có khoảng 19.269 căn hộ và lô đất, trong đó đã sử dụng 5.001 căn hộ, năm 2007 dự kiến có 4.993 căn hộ và lô đất, năm 2008 dự kiến hoàn thành khoảng 6.850 căn hộ và năm 2009-2010 dự kiến hoàn thành 2.425 căn hộ, cộng với 4.993 căn hộ năm 2007 có khả năng bố trí, thì số nhà, đất từ nay đến năm 2010 sẽ đủ đáp ứng nhu cầu về nhà, đất tái định cư cho các công trình trọng điểm (trên 13.000 căn hộ, lô đất). 2.2.2 Thực trạng các khu TĐC. Trong những năm qua UBND thành phố đã chỉ đạo mạnh hơn các hình thức TĐC phù hợp với quy hoạch phát triển đô thị theo hướng CNH, HĐH sử dụng tiết kiệm đất đai. Trong báo cáo tổng hợp tình hình thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các khu tái định cư trên địa bàn thành phố các dự án xây dựng khu TĐC chủ yếu có diện tích lớn hơn 5ha. Các khu TĐC được quy hoạch, xây dựng theo theo tiêu chuẩn của nhà chung cư, dưới dạng các khu đô thị mới. Các khu đô thị này đưa vào quy hoạch ở các quận huyện với quy mô khác nhau: ác dự án Tổng diện tích đất (ha) Tổng diện tích sàn nhà (ha) Số hộ đạt được (căn hộ) 1.Khu Trung Hoà-Nhân Chính 14.28 319000 1400 2.Khu Tây Nam Hà Nội 56 299000 4950 3.Khu Dịch Vọng 5.3 122900 1400 4.Khu Đền Lừ 34.7 377600 5500 5.Khu Đồng Tầu 10.8 112000 1600 6.Khu di dân mở đường vành đai III Cầu Thanh Trì 11.3 120000 565 7.Khu di dân GPMB đường vành đai III xã Trần Phú 7 140000 1200 8.Khu Vĩnh Phúc 7.2 50960 910 9.Khu di dân xã Kim Chung 2-Bắc Thăng Long 10 110000 1150 10.Khu Phú Diễn 11.25 144200 720 11.Khu Khương Đình I và II 37 197000 2880 12.Khu di dân dự án thoát nước Đại Kim 6 120000 1350 13.Khu Khương Thanh 125.7 427000 4400 14.Khu Kim Chung 62 500000 5500 15.Khu Nam Văn Điển 50 330000 3750 16.Khu đô thị mới Cầu Giấy 5 88500 800 Một số khu tái định cư hiện nay theo hình thức các khu chung cư trên địa bàn thành phô Hà Nội. (Nguồn: số liệu tổng hợp của Sở Tài Nguyên Môi trường và Nhà đất Hà Nội) Các khu TĐC được quy hoạch với quy mô ngày càng lớn tập trung, phần lớn có số tầng từ 9 trở lên, xu hướng sẽ được nâng lên từ 11 tầng trở lên. Tuy nhiên việc xây dựng các khu TĐC theo kiểu nhà chung cư mang dến một khó khăn lớn về thời gian xây dựng. Các khu này đòi hỏi thời gian xây dựng trên một năm, việc hoàn thiện đồng bộ cả hệ thông hạ tầng kỹ thuật – xã hội thiết yếu phải mất 2-3 năm. Vì vậy thời gian thực hiện của 1 dự án kéo dài tới hàng chục năm, gây mất nhiều thời gian và tiền của, đồng thời không đáp ứng kịp cho các dự án di dân. Điều nay đòi hỏi phải được nghiên cứu và đề xuất mô hình khác nhằm rút ngắn thời gian xây dựng các khu nhà này. Hiện nay, nhà tái định cư ở Hà Nội tính chung thì không thiếu nhưng lại xảy ra tình trạng thiếu “cục bộ”. Chẳng hạn, dự án A thì thừa hàng trăm căn hộ tái định cư, nhưng dự án B do nằm ở quận khác nên thiếu nhà tái định cư. Nhưng để san sẻ giữa hai dự án, để giải quyết tình trạng thiếu nhà tái định cư thì hiện nay Hà Nội chưa có cơ chế. Đó là chưa kể, nhiều khu tái định cư đã xây xong nhà rồi nhưng cơ sở hạ tầng như điện nước, đường giao thông lại thiếu, trong khi hạ tầng xã hội như trường học, chợ, trạm y tế... lại chưa có. Lý giải chuyện này nhiều chủ đầu tư cho rằng thiếu vốn để hoàn thiện nhưng thực ra chủ đầu tư cũng chưa hoàn tất được thủ tục để được cấp vốn. Mặt khác, đáng ra UBND quận, huyện quyết định nơi tái định cư nhưng quỹ nhà tái định cư lại phụ thuộc vào Sở Tài nguyên Môi trường và Nhà đất. Do vậy, quận, huyện không thể chủ động trong việc bố trí nhà cho người đã nhận tiền đền bù. Về thủ tục hành chính, đôi khi có những vấn đề các sở, ngành họp thống nhất rồi nhưng lại thiếu chữ ký của người có trách nhiệm cũng khiến cho công việc chậm trễ. Chính vì thế, nhà tái định cư có thể tốt nhưng không đủ để thuyết phục người dân đến ở vì “quá tuềnh toàng và thiếu thốn”. Ngoài ra, vấn đề chất lượng nhà tái định cư vẫn luôn được đặt ra, vì chất lượng nhà tái định cư nhiều dự án trước đây đã không được kiểm soát chặt chẽ tạo nên dư luận xấu, làm mất lòng tin của nhiều người dân. Ví dụ, dự án đường Vành đai I Ô Đống Mác - Đê Nguyễn Khoái, quỹ nhà tái định cư đã được bố trí nhưng lại chưa hoàn thiện để có thể đưa các hộ dân đến ở. Dự án đường 5 kéo dài trên địa bàn quận Long Biên và huyện Đông Anh đến nay cũng chưa xong khu tái định cư. Dự án đường Lạc Long Quân, quỹ nhà tái định cư cũng chưa có điện, nước. Dự án đề pô xe điện do chưa chuẩn bị trước nên chưa có quỹ đất để bố trí tái định cư... Khu tái định cư Dịch Vọng gồm hàng chục nguyên đơn nhà cao tầng với hơn 900 căn hộ. Khu nhà này đã hoàn thành việc xây dựng từ năm 2005, nhưng cho đến nay, số hộ chuyển đến sinh sống chỉ có thể đếm trên đầu ngón tay. Hơn nữa hạ tầng của các khu nhà hầu hết còn dở dang. Những hộ gia đình chuyển đến sinh sống một thời gian đều phải bỏ tiền túi khắc phục việc sàn nhà bị thấm, dột. Tiếp tục khảo sát tại Khu đô thị mới Cầu Diễn, thang máy chưa thể sử dụng, nước sạch khan hiếm. Mỗi khu nhà ở đây có khoảng 40 căn hộ, thì hiện tại mới chỉ khoảng một nửa số căn hộ có người sinh sống. Mới đây qua kiểm tra, Thanh tra Sở Xây dựng Hà Nội đã phát hiện hàng loạt sai phạm của đơn vị thi công tại các công trình xây dựng tái định cư nêu trên. Việc kiểm tra cho thấy, hầu hết khu nhà đều có hiện tượng lún, sụt nền đất dưới hè tường móng công trình, bong gạch lát nền, bở tường, tắc đường nước thải... 2.2.3 Tình hình bố trí vốn cho các dự án xây dựng nhà ở, đất ở TĐC và đặt mua nhà phục vụ công tác GPMB. Việc bố trí ngân sách cho các dự án xây dựng nhà TĐC: theo Nghị quyết 20-NQ/TU ngày 13/7/2000 của thành uỷ Hà Nội và số 09/2000/NQ-HĐ ngày 21/7/2000 của hội đồng nhân dân thành phố đã xác định: tập trung mọi nguồn vốn đầu tư xây dựng trước hạ tầng kỹ thuật và các khu TĐC đi trước một bước, đảm bảo những hộ trong diện giải toả được bố trí TĐC với diện tích và điều kiện hạ tầng đô thị không thấp hơn nơi ở cũ. Dành 100% tiền sử dụng đất thu được khi giao đất định cư, 100% tiền bán nhà theo nghị định 61/CP, một phần tiền đấu giá quyền sử dụng đất để xây dựng quỹ nhà TĐC phục vụ GPMB. Nhu cầu vốn ngân sách đầu tư xây dựng các dự án nhà ở phục vụ di dân GPMB đã được phê duyệt trên địa bàn thành phố . Từ năm 2007, ngân sách thành phố vẫn bố trí nhưng không trực tiếp bố trí mà giao (khoảng 2000 tỷ đồng) cho Quỹ đầu tư phát triển Hà Nội để quản lý, thu hồi và cho vay để thực hiện các dự án mới. Trong đó, 1.000 tỷ đồng vay Kho bạc Nhà nước, Quỹ đầu tư phát triển Hà Nội có trách nhiệm thu hồi tiền bán nhà tái định cư để hoàn trả; 1.000 tỷ đồng cân đối từ ngân sách thành phố. Quỹ có trách nhiệm theo dõi, quản lý, thu hồi để “quay vòng” đầu tư cho các dự án xây dựng nhà tái định cư. Thành phố cũng đặt ra phương án để cân đối vốn: 600 tỷ đồng đã cân đối được từ nguồn tiền bán nhà tái định cư, 600 tỷ đồng còn lại được bố trí từ các nguồn khác như tiền sử dụng đất. Theo báo cáo của Sở TNMT&NÐ, trên địa bàn thành phố đang triển khai 78 dự án xây dựng quỹ nhà, quỹ đất tái định cư bằng nhiều hình thức đầu tư khác nhau với khoảng 29.400 căn hộ và 555 lô đất. Các khu tái định cư tập trung đầu tư xây dựng bằng nguồn vốn ngân sách có 3 dự án xây dựng khu đất tái định cư có hạ tầng kỹ thuật ở huyện Ðông Anh, 26 dự án xây dựng nhà ở tái định cư với hơn 13.100 căn hộ... Năm nay, dự kiến sẽ có 355 thửa đất và hơn 3.500 căn hộ được hoàn thành. Về nguyên tắc, số vốn nêu trên lấy từ các nguồn: † Ngân sách nhà nước. † Quỹ Đầu tư phát triển Hà Nội. † Tiền mua nhà tái định cư của các hộ dân. Để quản lý được nguồn vốn và chủ động quay vòng đầu tư trở lại xây dựng quỹ nhà ở tái định cư của TP, việc cần phải làm là tập trung các nguồn thu về một mối để quản lý là Quỹ đầu tư phát triển nhà ở Hà Nội. Mặc dù được xem là giải pháp và cũng đã được đề cập từ nhiều năm nay nhưng vẫn chưa thực hiện được. Đây là một trong các nguyên nhân của việc thiếu vốn cho các dự án xây dựng quỹ nhà tái định cư. Theo đánh giá của Ban chỉ đạo GPMB TP, theo kế hoạch, Hà Nội không thiếu nhà tái định cư vì danh mục dự án tạo lập quỹ nhà khá lớn, số lượng nhà theo dự kiến sẽ được bàn giao cũng không nhỏ. Song thực tế, quỹ nhà tái định cư có thực chưa đáp ứng đủ nhu cầu, TP và ngành chức năng, các