Đề tài Phương pháp tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm

ủa học sinh, sinh viên. Coi trọng bồi dưỡng cho học sinh, sinh viên khát vọng mãnh liệt xây dựng đất nước giàu mạnh ..." Trong quá trình thực hỉện đổi mới phương pháp hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập do các nguyên nhân sau: Quan điểm về đổi mới phương pháp dạy học chưa rõ và thống nhất. Quá trình thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy của giáo viên chưa thật sự gắn liền giữa tính khoa học hiện đại với thực tiển thực tế của địa phương vùng miền ( nhất là vùng khó khăn, miền núi ). Sự thống nhất nội dung chương trình giảng dạy, sách giáo khoa còn nhiều bật cập, chương trình quá tải so với học sinh miềm núi, vùng sâu, vùng xa. + Điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học chưa đáp ứng cho quá trình thực hiện dạy và học theo hướng đổi mới. + Đồng thời xuất phát từ thực tế của trường THCS Long Hiệp cơ sở vất chất, thiết bị, phương tiện phục vụ dạy học còn hạn chế, các phòng chức năng, thí nghiệm thực hành chưa được trang bị đầy đủ, nhất là cách bố trí phòng học cho phù hợp với hoạt động nhóm chưa đáp ứng + Việc thực hiện đổi mới phương pháp trong đó có phương pháp hoạt động theo nhóm còn mang tính hình thức, chưa mang lại hiệu quả nhiều; Còn lúng túng trong việc sử dụng phương pháp hoạt động nhóm cho từng loại bài nhằm đem lại kết quả tốt nhất - Sự đầu tư vào việc học tập của con em đối với một số bậc phụ huynh còn hạn chế, cá biệt một số phụ huynh khoán trắng cho nhà trường. Ý thức phấn đấu vươn lên trong học tập của học sinh chưa cao. Các em chưa có ý thức tự giác trong việc tự lực, tự phát huy tính sáng tạo, một số em còn nhút nhát, ngại nói trước đám đông + Nhằm thực hiện Chỉ thị 33/2006 / CT – TTg ngày 08/9/2006 của Thủ Tướng chính phủ về cuộc vận động " Hai không " với 4 nội dung " Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục, không vi phạm đạo đức nhà giáo và việc học sinh ngồi sai lớp ". Từng bước nâng dần chất lượng giáo dục của nhà trường, xây dựng phong trào học tập của địa phương tiến bộ, đáp ứng nhu cầu học tập và đổi mới nội dung chương trình, phương pháp dạy – học là một việc làm hết sức cần thiết và phải được triển khai, tiếp tục thực hiện trong từng nhà trường phổ thông cơ sở hiện nay. Nhằm góp phần vào tiến trình đổi mới phương pháp dạy học ấy tôi chọn “ phương pháp tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm “ làm đề tài nghiên cứu, để xây dựng quy trình, phân loại phương pháp hoạt động nhóm được áp dụng trong nhà trường phổ thông hiện nay. B. NỘI DUNG I MỤC ĐÍCH VÀ PHẠM VI ÁP DỤNG CỦA ĐỀ TÀI 1.1 Mục đích: + Qua xây dựng cơ sở khoa học về tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm để phân loại, ưu điểm, nhược điểm, hình thức tổ chức, quy trình tổ chức dạy học theo nhóm trong nhà trường phổ thông nói chung và dạy học môn Hóa học ở bậc THCS nói riêng hiện nay. Từ đó xây dựng định hướng cho GV trong việc thực hiện tổ chức hoạt động dạy học theo nhóm như thế nào là có tính khả thi, hiệu quả và phù hợp với đặc điểm nhà trường, khắc phục một số hạn chế, khó khăn và lúng túng trong quá trình thực hiện phương pháp dạy học theo nhóm. Nhằm góp phần vào tiến trình đổi mới phương pháp dạy học nói chung, phương pháp hoạt động theo nhóm nói riêng, từng bước nâng dần chất lượng giáo dục của nhà trường phổ thông nói chung và trường THCS Long Hiệp nói riêng trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước 1.2. PHẠM VI NGHIÊN CỨU + Qúa trình thực hiện đổi mới phương pháp giảng dạy mà cụ thể là phương pháp tổ chức hoạt động theo nhóm trong nhà trường THCS nói chung và môn Hóa học nói riêng 1.3. PHẠM VỊ ÁP DỤNG + Trường THCS Long Hiệp 2. TỔNG QUAN VỂ TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHÓM 2.1 ) Một số khái niệm vê phương pháp dạy học 2.1.1) Đổi mới phương pháp dạy học: Là một quá trình thay đổi các thành tố trong phương pháp dạy học, đưa phương pháp dạy học mới vào nhà trường, trên cơ sở phát huy tính tích cực của các phương pháp dạy học truyền thống để nâng cao chất lượng đào tạo, nhằm thực hiện tốt mục tiêu giáo dục trong giai đoạn công nghiệp hoá – hiện đại hoá đất nước. Phát huy tính tích cực chủ động, sáng tạo của học sinh trong học tập, tự phát hiện, tự giải quyết các vấn đề trong học tập và cuộc sống. Đổi mới phương pháp dạy học không bó hẹp trong hoạt động của giáo viên và học sinh trên các giờ lên lớp mà còn bao hàm cả đổi mới phương pháp trình bày nội dung, tài liệu dạy học, đổi mới cách sắp xếp nội dung dạy học cụ thể nhằm tích cực hoá hoạt động của giáo viên và học sinh trong quá trình hoạt động dạy học. 2.1.2) Hoạt động dạy học theo hướng tích cực hoá + Dạy học tích cực hoá: Là dạy học nhằm tổ chức, hướng dẫn học sinh tự tìm hiểu, phát hiện và giải quyết vấn đề trên cơ sở tự giác và được tự do, được tạo khả năng và điều kiện chủ động trong hoạt động đó. + Phương pháp dạy học tích cực hoá – lấy học sinh làm trung tâm Phương pháp dạy học tích cực hoá – lấy học sinh làm trung tâm. Đây là một hệ thống những phương pháp sau: - Phương pháp tích cực - Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề. - Phương pháp hợp tác. - Phương pháp kích thích tư duy. - Phương pháp Thí nghiệm nghiên cứu. - Phương pháp giao tiếp. - Phương pháp phỏng vấn. - Phương pháp trực quan. + Ngoài ra còn có một số phương pháp hiện đại khác, nói chung giúp học sinh chủ động sáng tạo trong học tập, giúp người học bộc lộ những tiềm năng vốn có và phát triển đầy nhân cách của mình. 2.2) MỘT SỐ QUAN ĐIỂM VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC 2.2.1) Quan điểm của khổng Tử: Theo Ông phương pháp dạy học là dạy từ dễ đến khó, dạy cho người học những điều có thể hiểu được, rồi dạy những điều cao xa. Người học trò phải tự tìm tòi học hỏi. " Bất viết; Như chi hà, như chi hà giả, ngô mạc như chi hà, chi hà giã dĩ hỉ " ( Người nào không nói rằng: " làm thế nào, làm thế nào thì ta cũng chẳng làm thế nào được " ). Ông cho rằng người học không có nổ lực, cố gắng là không có sự học. " Không có tức giận vì mình muốn biết thì không truyền mở cho, không tác giận vì nói không rõ ra được thì không bày vẽ cho ... ". 2.2.2) Quan điểm của John Dewey ( 1859 – 1952 ) + Chú trọng đến động lực thúc đẩy của tuổi trẻ khơi dậy cho trẻ những điều lợi ích thực tiễn. Với khẩu hiệu: " Trẻ phải hoạt động trước và trong khi hoạt động nó mới học tập " . Người thầy đóng vai trò là: ' Người điều hành, hướng dẫn ". 2.2.3) Ở Việt Nam. Những quan điểm giáo dục của những năm 60 như: + " Học với hành phải đi đôi , học mà không hành thì học cũng vô ích. Hành mà không học thì hành không trôi chảy ". ( Hồ Chí Minh ) + " Trong nhà trường, điều chủ yếu không phải là nhồi nhét cho học trò một mở kiến thức hỗn độn ... mà là giáo dục cho học trò phương pháp suy nghĩ ..., phương pháp nghiên cứu, phương pháp học tập, phương pháp giải quyết vấn đề " ( Phạm Văn Đồng ). Nghị quyết TW 2 khoá VIII khẳng định: " Phải đổi mới phương pháp giáo dục – đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tién và phương pháp hiện đại vào quá trình dạy học, bảo đảm điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên cứu cho học sinh ... " Định hướng trên đã được pháp chế hoá trong Luật Giáo dục, điều 24. 2 . " Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của học sinh, phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học, bồi dưỡng phương pháp tự học, rèn luyện kỹ năng, vận dụng kiến thức vào thực tiển, tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hướng thú học tập cho học sinh ". + Nghị quyết X của Đảng khẳng định: " Đổi mới tư duy giáo dục một cách nhất quán, từ mục tiêu , chương trình, nội dung, phương pháp đến cơ cấu và hệ thống tổ chức, cơ chế quản lý để tạo được sự chuyển biến cơ bản và toàn diện nền giáo dục nước nhà, tiếp cận với trình độ giáo dục của khu vực và thế giới; khắc phục một cách chắp vá, thiếu tầm nhìn tổng quát, thiếu kế hoạch đồng bộ. Xây dựng một nền giáo dục của dân, do dân, vì dân; bảo đảm công bằng về cơ hội học tập cho mọi người, tạo điều kiện để toàn xã hội học tập và học tập suốt đời. 3.1. KHÁI NIỆM DẠY HỌC THEO NHÓM + Dạy học theo nhóm là một hoạt động học tập có sự phân chia học sinh theo từng nhóm nhỏ với đủ thành phần khác nhau về trình độ, cùng trao đổi ý tưởng, một nguồn kiến thức dựa trên cơ sở là hoạt động tích cực của từng cá nhân. Từng thành viên của nhóm không chỉ có trách nhiệm với việc học tập của mình mà còn có trách nhiệm quan tâm đến việc học tập của bạn bè trong nhóm. [4, tr 7] + Dạy học theo nhóm là phương pháp dạy học trong đó học sinh dưới sự hướng dẫn của giáo viên làm việc cùng nhau trong những nhóm nhỏ để hoàn thành mục đích học tập chung của nhóm đặt ra. [3, tr 3] + Vậy dạy học theo nhóm là một phương pháp dạy học trong đó giáo viên tổ chức cho học sinh hình thành các nhóm học tập nhỏ. Mỗi thành viên trong nhóm học tập này vừa có trách nhiệm tự học tập, vừa có trách nhiệm giúp đỡ các thành viên trong nhóm để cùng hoàn thành mục đích học tập chung của cả nhóm. 3. 2. ĐẶC ĐIỂM DẠY HỌC THEO NHÓM Dạy học theo nhóm có một số đặc điểm sau - Hoạt động dạy học vẫn được tiến hành trên quy mô cả lớp, như mô hình giờ học truyền thống. Việc phân chia nhóm học sinh vừa tuân theo đặc điểm tâm lý lứa tuổi - nhận thức của học sinh, vừa phụ thuộc vào nhiệm vụ học tập học sinh cần phải giải quyết. - Trong mỗi nhóm phải có sự phân công nhiệm vụ rõ ràng cho từng thành viên, phải cùng hợp tác, trao đổi giải quyết nhiệm vụ chung của nhóm. - Học sinh phải trực tiếp tham gia các hoạt động, giải quyết các nhiệm vụ học tập được đặt ra cho mỗi nhóm. - Giáo viên là người thiết kế các nhiệm vụ học tập và đưa ra các hoạt động cụ thể cho từng nhóm. Giáo viên chỉ đóng vai trò tổ chức, hướng dẫn chứ không phải là người đưa ra kiến thức, tìm ra kiến thức. - Học sinh là chủ thể tích cực chủ động sáng tạo của hoạt động học tập. Dạy học theo nhóm là sự tác động trực tiếp giữa học sinh với nhau, cùng nhau thảo luận và cùng nhau hoàn thành nhiệm vụ học tập. Mỗi cá nhân phải có ý thức tự hoàn thành nhiệm vụ của mình. Thành công của cá nhân là thành công chung của cả nhóm. - Giáo viên là người thức tỉnh tổ chức và đạo diễn. Trong giờ học theo nhóm, giáo viên dẫn dắt học sinh khám phá, lĩnh hội kiến thức qua từng bước. Các nhóm học sinh tự tiến hành các hoạt động, qua đó có thể rút ra các tri thức, kiến thức cần thiết cho mình. Giáo viên là người tổ chức, điều khiển học sinh tự tiến hành các hoạt động nghiên cứu, tìm tòi kiến thức 3. 3. ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM CỦA HỌC TẬP THEO NHÓM + Ưu điểm : - Học tập theo nhóm tạo môi trường thuận lợi giúp cho học sinh có cơ hội phát biểu, trao đổi và học tập lẫn nhau, cùng nhau tìm hiểu, phát hiện kiến thức mới. Những học sinh yếu kém nay có cơ hội được học tập ở những bạn giỏi hơn và những học sinh khá, giỏi không chỉ hoàn thành nhiệm vụ của mình mà còn phải giúp đỡ các bạn yếu hơn hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. Hình thành cho các em tinh thần tự chủ, đoàn kết, hợp tác giúp đỡ nhau trong học tập và hoạt động - Học tập theo nhóm giúp học sinh phát triển năng lực xã hội. Giúp học sinh phát triển kỹ năng sử dụng ngôn ngữ, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng thảo luận, kỹ năng bảo vệ ý kiến, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn ...v..v.. Học tập theo nhóm giúp những học sinh nhút nhát, thiếu tự tin có cơ hội phát biểu, trình bày ý kiến của mình và từ đó trở nên tự tin, năng động, mạnh dạn hơn trước tập thể. - Học tập theo nhóm giúp học sinh phát triển năng lực hoạt động. Học sinh có cơ hội phát huy kỹ năng sáng tạo, đánh giá, tổng hợp, phân tích, so sánh... Học sinh biết giải quyết các vấn để và tình huống, trong học tập một cách phù hợp, hiệu quả và sáng tạo và từ những vấn đề và tình huống đó học sinh sẽ rút ra được những kinh nghiệm, bài học quý giá cho bản thân. + Nhược điểm : - Có một số thành viên ỷ lại không làm việc (hiện tượng ăn theo). Một số học sinh sẽ ỷ lại vào những người giỏi hơn sẽ giúp họ hoàn thành công việc được giao mà không tham gia hoạt động. - Có thể đi lệch hướng thảo luận do tác động của một vài cá nhân (hiện tượng chi phối, tách nhóm). - Có một số HS khá, giỏi quyết định quá trình, kết quả thảo luận nhóm nên chưa đề cao sự tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành viên trong nhóm. - Nếu lấy kết quả thảo luận chung của nhóm làm kết quả học tập cho từng cá nhân thì chưa công bằng và chưa đánh giá đúng thực chất được sự nỗ lực của từng cá nhân trong nhóm. - Sự áp dụng cứng nhắc và quá thường xuyên, thiếu sáng tạo của GV sẽ gây nhàm chán và giảm hiệu quả trong hoạt động học tập của các em. - Điều hành không tốt dễ dẫn đến mất trật tự trong học tập, tốn thời gian không cần thiết 3. HÌNH THỨC TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHÓM 3.1. CÁC MÔ HÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM 3.1.1 Làm việc theo cặp 2 học sinh - Đây là hình thức học sinh trao đổi với bạn ngồi kế bên để giải quyết tình huống do giáo viên nêu ra. Trong quá trình giải quyết các tình huống, học sinh sẽ thu nhận kiến thức một cách tích cực. - Nhóm này thường được sử dụng khi giao cho HS chấm bài, sửa bài cho nhau (qua phiếu học tập, qua các bài tập lựa chọn trong sách giáo khoa...). - Ưu điểm của hình thức tổ chức này là không mất thời gian tổ chức, không xáo trộn chỗ ngồi mà vẫn huy động được HS làm việc cùng nhau. 3.1.2. Làm việc theo nhóm nhiều học sinh - Giáo viên chia lớp thành nhiều nhóm và thảo luận các bài tập, câu hỏi tình huống do giáo viên nêu ra. - Có 2 loại hình bài tập: Bài tập cho hoạt động trao đổi và bài tập cho hoạt động so sánh. * Trong hoạt động trao đổi, mỗi nhóm giải quyết 1 vấn đề khác nhau (nhưng cùng 1 chủ đề), sau đó trao đổi vấn đề và giải quyết vấn đề của nhóm mình đối với nhóm khác. * Trong hoạt động so sánh, tất cả các nhóm cùng giải quyết một vấn đề, sau đó so sánh cách giải quyết khác nhau giữa các nhóm. - Hoạt động trao đổi thường được sử dụng cho những bài học có nhiều vấn đề cần phải giải quyết trong một thời gian ngắn. Hoạt động so sánh thường dùng cho những bài học có dung lượng không lớn. 3.1.3. Nhóm kim tự tháp - Đây là cách tổng hợp ý kiến tập thể của lớp học về một vấn đề của bài học. Đầu tiên giáo viên nêu một vấn đề cho các học sinh làm việc độc lập. Sau đó ghép 2 học sinh thành một cặp để các học sinh chia sẻ ý kiến của mình. Kế đến các cặp sẽ tập hợp thành nhóm 8, nhóm 16…Cuối cùng cả lớp sẽ có 1 bảng tổng kết các ý kiến hoặc một giải pháp tốt nhất để giải quyết một vấn đề. - Hình thức học tập này thể hiện tính dân chủ và dựa trên nguyên tắc tương hỗ, mô hình này phù hợp với các giờ ôn tập khi học sinh phải nhớ lại các định nghĩa, khái niệm, công thức…đã học trong một chương. 3.1.4. Hoạt động trà trộn - Trong hình thức này, tất cả các học sinh trong lớp phải đứng dậy và di chuyển trong lớp học để thu thập thông tin từ các thành viên khác. - Sự di chuyển khỏi chỗ ngồi cố định làm cho các học sinh cảm thấy thích thú, năng động hơn. - Đối với các học sinh yếu thì đây là cơ hội cho họ hỏi nhiều người khác nhau cùng một câu hỏi mà không cảm thấy xấu hổ. - Cũng bằng cách học này, họ sẽ thấy rằng có thể có nhiều câu trả lời đúng, nhiều ý kiến, nhiều quan điểm khác nhau cho cùng một vấn đề. - Hoạt động này thường được dùng trong phần mở đầu của tiết học nhằm “khởi động” hoặc kích thích nhận thức của học sinh trước khi học bài mới. 3.1.5. Hoạt động nhóm theo cấu trúc Jigsaw - Giáo viên chia lớp thành nhiều nhóm hợp tác. Mỗi thành viên trong nhóm được phân công tìm hiểu một phần của bài học. - Các thành viên có cùng chủ đề thành lập nhóm chuyên gia, và cùng nhau thảo luận để hiểu rõ nội dung được phân công. - Các thành viên của nhóm chuyên gia trở về nhóm hợp tác giảng lại cho cả nhóm về phần bài của mình, đảm bảo cho mọi thành viên trong nhóm nắm vững nội dung toàn bài học. - Các thành viên làm bài kiểm tra cá nhân với nội dung bao gồm tất cả các phần bài học. - Kết quả kiểm tra là kết quả cá nhân và tính điểm nhóm. Bước làm việc 1.Phân công công việc 2.Nhóm chuyên gia 3.Nhóm hợp tác 4.Cá nhân làm bài kiểm tra 5.Điểm cá nhân - điểm nhóm Thành viên trong nhóm Chịu trách nhiệm Thảo luận cùng chủ đề Giảng bài cho nhau Kiểm tra Kết quả đạt được Thành viên 1 Thành viên 2 Thành viên 3 Thành viên 4 Phần bài A Phần bài B Phần bài C Phần bài D Các thành viên cùng chủ đề của từng nhóm thảo luận Thành viên nhóm chuyên gia trở về nhóm hợp tác và giảng bài cho nhau để từng thành viên hiểu hết các phần A,B,C,D của bài học Cá nhân làm bài kiểm tra. Nội dung bài kiểm tra gồm tất cả các phần A,B,C,D của bài học Từng thành viên không những hiểu kĩ phần bài của mình mà còn hiểu được toàn bộ bài học Đánh giá kết quả cá nhân, nhóm - Chấm điểm bài kiểm tra cá nhân. - Tính điểm trung bình (điểm nền). - Tính điểm tiến bộ cá nhân : 0 : điểm kiểm tra thấp hơn điểm nền từ 3 điểm trở lên. 1 : điểm kiểm tra thấp hơn điểm nền 1-2 điểm. 2 : điểm kiểm tra bằng hoặc hơn điểm nền 1-2 điểm. 3 : điểm kiểm tra cao hơn điểm nền từ 3 điểm trở lên. 4 : điểm kiểm tra bằng điểm tuyệt đối. - Điểm tiến bộ của nhóm : Trung bình cộng điểm tiến bộ của từng cá nhân trong nhóm Đánh giá về cấu trúc Jigsaw - Là một trong những cấu trúc ưu việt nhất, có hiệu quả nhất. - Đề cao tương tác bình đẳng và tầm quan trọng của từng thành viên trong nhóm. - Loại bỏ gần như triệt để hiện tượng ăn theo, chi phối tách nhóm. - Có thể áp dụng trong giờ ôn luyện, luyện tập, tổng kết kiến thức. 3.1.6. Hoạt động nhóm theo cấu trúc STAD - Giáo viên giao nhiệm vụ cho các nhóm. - Các thành viên trong nhóm tự lực nghiên cứu trong một khoảng thời gian xác định. - Các thành viên trong nhóm cùng nhau thảo luận, giúp đỡ nhau hiểu thực sự kĩ lưỡng về bài học được giao. - Tiến hành kiểm tra lần 1, đánh giá. - Tiến hành học nhóm trao đổi nội dung chưa nắm chắc qua bài kiểm tra lần 1. - Tiến hành bài kiểm tra lần 2. - Đánh giá sự nổ lực của từng cá nhân và cả nhóm. Đánh giá kết quả cá nhân, nhóm Học nhóm Kiểm tra cá nhân lần 1 Trao đổi nhóm Kiểm tra cá nhân lần 2 Chỉ số cố gắng Kết quả nhóm - Làm việc cá nhân -Trao đổi nhóm Thành viên 1 : 7đ Thành viên 2 : 4đ Thành viên 3 : 9đ Thành viên 4 : 6đ Trao đổi về nội dung chưa rõ qua bài kiểm tra lần 1 Thành viên 1 : 7đ Thành viên 2 : 7đ Thành viên 3 : 8đ Thành viên 4 : 8đ 0 3 0 2 Tổng số điểm cố gắng của từng cá nhân 5đ Đánh giá về cấu trúc STAD : Cơ chế chấm điểm dựa vào sự cố gắng của STAD được đánh giá là một nội dung quan trọng trong sự phát triển các phương pháp tổ chức hoạt động nhóm trên thế giới vì : - Loại bỏ phần lớn hiện tượng ăn theo, chi phối tách nhóm. - Đề cao sự đóng góp của học sinh yếu kém và nâng sự đóng góp này thành một nhân tố quyết định cho hoạt động nhóm có hiệu quả. - Lấy sự cố gắng và nỗ lực làm tiêu chí đánh giá thay cho khả năng, học lực của cá nhân. - Học sinh kém có thể mang điểm về cho cả nhóm dựa vào sự nỗ lực của bản thân nên giúp học sinh tự tin hơn và tăng cường tình đoàn kết giúp đỡ trong nhóm. 3.2. QUY TRÌNH TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM Quy trình tổ chức giờ học theo nhóm bao gồm 4 bước cơ bản Điểm xuất phát Giáo viên Học sinh Đối tượng học tập Bước 1 Hướng dẫn Tự nghiên cứu Kinh nghiệm cá nhân Bước 2 Tổ chức HS HS ( hợp tác, thảo luận ) Kinh nghiệm cá nhân Bước 3 Tổ chức Nhóm Nhóm ( hợp tác, thảo luận ) Nội dung học Bước 4 Trọng tài cố vấn Tự điều chỉnh kiến thức thu được Tri thức cá nhân Trong 4 bước trên bước 2 và bước 3 là học sinh làm việc theo nhóm, còn bước 1 và bước 4 học sinh làm việc cá nhân. Bước 4 là bước quan trọng giúp học sinh hoàn thiện kiến thức thu nhận được. Điều này thể hiện rõ qua các công việc cụ thể theo từng bước. Các bước Giáo viên (GV) Học sinh (HS) -Bước 1 Nêu vấn đề xác định nhiệm vụ nhận thức. Tổ chức các nhóm, giao nhiệm vụ cho các nhóm. Hướng dẫn cách làm việc theo nhóm Nhận xét, phát hiện vấn đề. Tham gia các nhóm, tổ chức nhóm. Thu thập thông tin, tái hiện tri thức chuẩn bị làm việc trong nhóm. -Bước 2 Khích lệ HS làm việc, khuyến khích sự tham gia của mỗi cá nhân HS vào các hoạt động học tập chung của nhóm . Đưa ra những câu hỏi gợi ý khi thảo luận bế tắc hoặc đi chệch hướng. Tự đặt mình vào các tình huống, tự sắm vai đưa ra cách xử lý tình huống, trao đổi ý kiến, thảo luận trong nhóm, xử lý thông tin. Tự ghi lại ý kiến theo chủ kiến của mình, khai thác những gì đã hợp tác với bạn hoặc tham khảo thêm ý kiến của GV để bổ sung sản phẩm ban đầu của mình -Bước 3 Yêu cầu mỗi nhóm báo cáo kết quả. Ghi lại những điểm nhất trí và chưa nhất trí, những khía cạnh mà các nhóm bỏ qua. Tổ chức thảo luận toàn lớp Đại diện các nhóm trình bày, bảo vệ sản phẩm của mình trước lớp. Tỏ thái độ trước những ý kiến của các nhóm khác. Khai thác bổ sung ý kiến của các nhóm khác, điều chỉnh sản phẩm của nhóm mình. -Bước 4 Tóm tắt từng vấn đề. Đưa ra những nhận xét đánh giá về kết quả của từng nhóm, từ đó đưa ra các kết luận khoa học. Giáo viên tổng kết, đặt vấn đề tiếp theo. So sánh, đối chiếu kết luận của GV và của các bạn với sản phẩm ban đầu của mình. Tự sửa sai, bổ sung, điều chỉnh những gì cần thiết. Tự rút kinh nghiệm về cách học, cách sử lý tình huống, cách giải quyết vấn đề của mình. 3.3. MỘT SỐ CHÚ Ý KHI TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG NHÓM 3.3.1. Thành phần nhóm - Tùy thuộc vào mục đích sư phạm và yêu cầu của vấn đề học tập mà ta có nhiều cách chia nhóm. Khi thành lập nhóm cần lưu ý khả năng làm việc của các thành viên, trình độ học lực của các cá nhân trong nhóm và mối quan hệ giữa các thành viên. - Tùy vào tình hình mà giáo viên có thể hoặc không cần chọn nhóm trưởng. Nhóm trưởng phải là người có kết quả học tập tốt, có ý thức giúp đỡ các thành viên trong nhóm. - Cần rèn luyện cho học sinh kỹ năng hợp tác nhóm bao gồm : kỹ năng hiểu được nhu cầu của người khác, kỹ năng biểu đạt một quan điểm, kỹ năng lắng nghe, kỹ năng thảo luận, kỹ năng bảo vệ quan điểm, kỹ năng giải quyết mâu thuẫn … 3.3.2. Ra quy tắc cho nhóm - Để việc thảo luận và học tập lẫn nhau thuận lợi giáo viên cần đưa ra một số quy tắc làm việc. - Các thành viên trong nhóm đều phải có trách nhiệm hoàn thành các nhiệm vụ được giao. - Các thành viên trong nhóm đều có lượt nói, cần tạo điều kiện để học sinh nói hết các ý kiến, ưu tiên học sinh yếu kém phát biểu trước. - Hãy ủng hộ và giúp nhau bổ sung chi tiết. - Không cười nhạo những câu nói của người khác. - Hãy suy nghĩ trước khi đặt câu hỏi. 3.3.3. Giao việc cho nhóm - Công việc được giao có thể là câu hỏi bằng lời, bằng phiếu học tập, bằng nội dung viết trên bảng … - Nội dung công việc cần phải vừa sức với học sinh. Cần phải phù hợp trình độ, phù hợp giữa số lượng thành viên trong nhóm với khối lượng công việc. - Công việc được giao phải đa dạng để phát huy tính tích cực của các thành viên trong nhóm, tránh nội dung quá đơn giản không kích thích tư duy của học sinh. - Cần có đủ công việc để phân cho tất cả các thành viên trong nhóm, tránh chỉ có một vài thành viên làm việc còn các thành viên khác thì không. 3.3.4. Tổ chức thảo luận nhóm Để tổ chức thảo luận cho hiệu quả giáo viên cần : - Bố trí chỗ ngồi cho HS sao cho mọi HS tham gia thảo luận đều có thể nhìn thấy nhau. - Trong cuộc thảo luận giáo viên không được can thiệp sâu vào cuộc thảo luận mà phải phát huy tính tự lực của mỗi học sinh trong suốt quá trình thảo luận, giáo viên chỉ can thiệp khi cuộc thảo luận đi lệch hướng. - Giáo viên với tư cách là một chuyên gia : giúp gợi mở, dẫn dắt học sinh đến những cấp độ hiểu biết cao hơn. Giáo viên có thể bổ sung những gợi ý và các câu hỏi để giúp học sinh phát hiện vấn đề và tăng hứng thú thảo luận. 3.3.5. Đánh giá hoạt động nhóm Việc đánh giá quá trình và kết quả hoạt động nhóm là một nhiệm vụ quan trọng giúp mang lại hiệu quả cho hoạt động dạy học theo nhóm. Giáo viên cần phải - Quan sát thái độ học tập và làm việc trong các nhóm. - - Đánh giá sự tiến bộ của nhóm trên cơ sở thu thập những thông tin về sự tiến bộ của mỗi thành viên trong nhóm (đặc biệt là chỉ số tiến bộ hay chỉ số cố gắng của nhóm). - Cần phải có điểm thưởng hợp lí cho sự tiến bộ của các thành viên trong nhóm. - Cần khen ngợi những thành viên đã đóng góp giúp cho nhóm tiến bộ. 4. THIẾT KẾ GIÁO ÁN TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG THEO NHÓM 4.1. NHỮNG YÊU CẦU KHI LỰA CHỌN NỘI DUNG Bài học được chọn để sử dụng phương pháp dạy học theo nhóm cần lưu ý những vấn đề sau : - Nội dung của bài học có chứa đựng các tình huống có vấn đề, có nhiều cách hiểu, cách lí giải, cần nhiều ý tưởng sáng tạo có tính chất khái quát cao. - Nội dung bài học cần có mức độ khó khăn nhất định mà một cá nhân khó có thể tự mình giải quyết, cần phải có sự hợp tác. - Bài học cần rèn luyện cho học sinh nhiều kỹ năng, đặc biệt là các kỹ năng phân tích, tổng hợp, so sánh. - Nên chọn các bài luyện tập, ôn tập, thực hành... Tránh lựa chọn các bài học có nội dung trừu tượng. 4.2 THIẾT KẾ GIÁO ÁN + Thiết kế giáo án : Tiết 14, bài 9: TÍNH CHẤT HÓA HỌC CỦA MUỐI Mục tiêu : - Về kiến thức : + Nắm được những tính chất của muối. Viết đúng PTHH cho mỗi tính chất + Thế nào là phản ứng trao đổi, điều kiện để xảy ra phản ứng trao đổi - Về kỹ năng : + Vận dụng những hiểu biết về tính chất hóa học của muốiđể giải thích một số hiện tượng thường gặp trong đời sống, sản xuất, học hóa học. + Giải những bài tập hóa học có liên quan đến tính chất của muối Chuẩn bị : - Giáo viên : + Phiếu học tập. + Dụng cụ thí nghiệm 3 – 4 ống nghiệm; pipét - Hóa chất: Axít H2SO4, HCl; - Muối: BaCl2, CaCO3; + - Học sinh: Sách giáo khoa hóa học 9, Nội dung bài Tính chất hóa học