Đề tài Rèn kĩ năng Mĩ thuật Đan Mạch cho học sinh lớp 1, 2, 3,4, 5

BÁO CÁO SÁNG KIẾN --------------------------------------------------*---------------------------------------------------- I. THÔNG TIN CHUNG VỀ SÁNG KIẾN : - Tên sáng kiến: “Một số kinh nghiệm trong công tác giảng dạy bộ môn Mỹ thuật THCS theo phương pháp Đan Mạch SAEPS“ 2018 - 2019 - Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Giáo dục và Đào tạo. - Phạm vi áp dụng sáng kiến: Trường TH Lê Ngọc Hân - Thời gian áp dụng sáng kiến: Từ năm 2018 - 2019 - Tác giả: Nguyễn Đình Thái - Họ và tên: Nguyễn Đình Thái - Năm sinh: 30/04/1979 - Trình độ chuyên môn: Sư Phạm Mĩ Thuật - Chức vụ công tác: Giáo Viên - Nơi làm việc: Trường TH Trường TH Lê Ngọc Hân - Địa chỉ liên hệ: 247 Nguyễn Văn Cừ TP. Buôn Ma Thuột DakLak - Điện thoại: 090 522 5088 Ngày 20 tháng 10 năm 2018 Nguyễn Đình Thái I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI Hiện nay, môn học nghệ thuật đang ngày càng được xã hội quan tâm, đặc biệt là các bậc phụ huynh học sinh và các em học sinh. Trong đó phân môn Mĩ thuật nói riêng đã và đang được phát triển mạnh mẽ, sâu rộng. Bộ Giáo dục đã quan tâm mở nhiều cuộc thi về Mĩ thuật cho các em được thể hiện sự sáng tạo. Các lớp học nghệ thuật Mĩ thuật dành cho thiếu nhi phát triển không chỉ trên thế giới mà còn phát triển rộng khắp các tỉnh thành của đất nước Việt Nam đang trong đà hội nhập, đặc biệt là học theo phương pháp Đan Mạch. Các trung tâm triển lãm không chỉ dành cho các họa sĩ nổi tiếng mà còn có cả tranh vẽ của thiếu nhi. Bởi Mĩ thuật là một môn nghệ thuật hội tụ đầy đủ các yếu tố: Sáng tạo, tưởng tượng, logic, quan sát (thị giác), vận động (thực hành), liên kết, trải nghiệm (làm việc nhóm), thể hiện nội tâm, khả năng sáng tạo của mình... Với vị trí quan trọng đó, phân môn Mĩ thuật ở tiểu học hiện nay đang triển khai kinh nghiệm dạy học Mĩ thuật theo phương pháp Mĩ thuật Đan Mạch, bên cạnh đó là việc tổ chức các cuộc thi lớn dành cho học sinh lứa tuổi tiểu học như: “Chiếc ô tô mơ ước” - tập trung và sức tưởng tượng của các em thể hiện bằng hình ảnh và màu sắc qua tranh vẽ. Chính vì thế, là giáo viên trực tiếp giảng dạy phân môn Mĩ thuật ở khối lớp 4 đã nhiều năm, tôi nhận thấy học sinh có những ước mơ, sự sáng tạo phong phú, tuy nhiên các em còn rụt rè trong cách thể hiện mình, trong hoạt động nhóm khi vẽ, thể hiện nét vẽ và còn nhiều khiếm khuyết trong kiến thức và kĩ năng vẽ tranh. Nhất là hiện nay phân môn Mĩ thuật được áp dụng phương pháp học Mĩ thuật mới – phương pháp Mĩ thuật Đan Mạch. Nhằm giúp học sinh thêm yêu mến môn Mĩ thuật và thể hiện tốt nhất khả năng tư duy, trí tưởng tượng của mình, tôi đã nghiên cứu đề tài “Rèn kĩ năng Mĩ thuật Đan Mạch cho học sinh lớp 1,2,3,4,5” để tìm hiểu và giúp các em học sinh làm việc hiệu quả, có được những ý tưởng hay độc đáo qua qua cách vẽ tranh, vẽ cùng nhau để xây dựng những cốt truyện hay, tạo nên những sản phẩm 3D độc đáo. II. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA ĐỀ TÀI Từ năm học 2015 – 2016 phòng Giáo dục và Đào tạo ....................... đã chỉ đạo các trường tiểu học áp dụng phương pháp dạy học Mĩ thuật Đan Mạch vào giảng dạy, và năm học 2016 – 2017 là năm học tiếp tục học theo phương pháp dạy học Mĩ thuật mới – phương pháp Mĩ thuật Đan Mạch. Thực hiện Thông tư số 22/2016/TT-BGDĐT bổ sung, sửa đổi Thông tư 30/2014/TT-BGDĐT về đánh giá học sinh tiểu học, tôi đã nhận thấy việc rèn kĩ năng vẽ tranh cho học sinh là rất cần thiết. Đặc biệt là giáo viên cần chú trọng phát triển năng lực, phẩm chất trong học tập nói chung và vẽ tranh nói riêng đến mức tốt nhất theo tinh thần Thông tư số 22/2016/TT-BGDĐT. Qua quá trình giáo dục tôi thấy được những khiếm khuyết mà các em hay mắc khi vẽ tranh phải như: Một số em vẽ màu chưa cẩn thận, vẽ hình chưa đúng mẫu, vẽ hình còn sao chép, chưa tự tin.... Qua khảo sát học sinh và hỏi ý kiến đồng nghiệp tôi nhận thấy những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do: - Học sinh chưa hiểu rõ hết về vẽ tranh, bài vẽ tranh cơ bảnđẹp, có sáng tạo là bài như thế nào? - Các em học thuộc các bước vẽ tranh nhưng hầu hết lại không áp dụng và chưa hiểu rõ ràng về các bước vẽ ấy. - Còn học sinh còn nhầm lẫn, khi nhìn mẫu vẽ nhưng lại sợ bài của mình chưa đẹp, nên chép bài của bạn ngồi bên cạnh hoặc chép lại một bức tranh nào đó trong sách. - Học sinh chưa biết kết hợp giữa mảng chính và mảng phụ, cách sắp xếp hình ảnh trên giấy của một bức tranh chưa hợp lí, bố cục chưa đẹp. - Một số em còn vẽ màu ẩu, để lan màu ra hình ảnh khác, màu mờ nhạt, chưa kín màu - Bản thân giáo viên chưa nắm chắc và hiểu biết hết về phương pháp Mĩ thuật mới, chủ yếu tự học tập qua các kênh thông tin trang mạng, sách, chưa được tập huấn nhiều về phương pháp giảng day. - Hầu hết các em còn nhút nhát, sợ vẽ sai, vẽ không đúng, không giống sách giáo khoa, vở tập vẽ thường ngày các em vẫn thấy. Khi vẽ theo nhóm còn chưa mạnh dạn trao đổi nói lên ý tưởng của mình. Trên cơ sở đó, tôi đã triển khai áp dụng các biện pháp sau đây để rèn kĩ năng vẽ tranh cho học sinh lớp 4: III. CÁC BIỆN PHÁP RÈN KĨ NĂNG CHO HỌC SINH Qua thực nghiệm giảng dạy và khảo sát khối lớp 4 về phân môn vẽ tranh của học sinh hai lớp 4A và 4B. Bằng việc quan sát thực tế và việc kiểm tra cá nhân qua các giờ học tôi nhận thấy việc tiếp thu các kiến thức vẽ tranh và sự yêu thích môn Mĩ thuật thật sự chỉ rơi vào một số em vẽ khá và số ít em có năng khiếu. Còn lại đa số các em khác chỉ học theo nhiệm vụ bắt buộc nên ít có sự sáng tạo trong vận dụng kiến thức. Trên cơ sở điều tra trắc nghiệm học sinh yêu thích môn Mĩ thuật và chất lượng học vẽ ban đầu: Qua bảng số liệu trên cho thấy: tỉ lệ học sinh yêu thích vẽ tranh còn rất ít, trong khi đó phần lớn học sinh chưa yêu thích vẽ tranh. Đây là nguyên nhân chính dẫn đến chất lượng học vẽ tranh chưa cao. Số lượng học sinh vẽ có sáng tạo cũng còn quá ít.Để khắc phục tình trạng đó, tôi đã đưa ra những biện pháp cụ thể như sau: 1. Tìm hiểu và tiếp cận tâm lí lứa tuổi học sinh. Ở mỗi khối lớp, mỗi bậc học, học sinh lại có những suy nghĩ, cách nhìn nhận vấn đề khác nhau. Ở học sinh lớp 1 các em chủ yếu vẽ hình đơn giản, suy nghĩ cũng đơn giản nên các em chủ yếu tập trung vào vẽ các nét thẳng, nét cong.Học sinh lớp 4 các em đã đi sâu hơn trong những bài vẽ tranh của mình, được thường thức, được rèn dũa, trải nghiệm, tiếp cận nhiều hơn trong môn Mĩ thuật . Chính vì thế sức tượng tưởng, sáng tạo của các em là vô tận, không có giới hạn, cách thể hiện trên giấy cũng vững hơn, chặt chẽ và có chiều sâu hơn. Học sinh lớp 5 thì giày dặn kinh nghiệm, hoạt bát, tinh nhanh, ý tưởng không chỉ sáng tạo mà còn biết vận dụng linh hoạt hơn. VD: Cùng là vẽ tranh về đề tài trường em, thì học sinh lớp 4 đã biết vận dụng linh hoạt các hình ảnh con người, các hoạt động diễn ra trong nhà trường, biết sắp xếp hình ảnh chính, hình ảnh phụ rõ ràng hợp lí trên giấy, còn học sinh lớp 1, 2, 3 chủ yếu là vẽ nhà và vẽ cây. 2. Khơi gợi, gợi mở trí tưởng tượng của học sinh giúp các em khám phá nội dung đề tài vẽ tranh. Đối với các bài vẽ tranh thông thường trong vở tập vẽ, các em thường có sẵn các chủ đề, chỉ cần tập trung vào chủ đề ấy. Nhất là các nội dung vẽ đều được thuật lại thông qua trí nhớ. VD: “Vẽ con vật quen thuộc”; “Vẽ tranh đề tài ngày nhà giáo Việt Nam”. Nhưng để vẽ được một tranh đề tài đẹp thì các em cần hiểu được: - Vẽ tranh là gì? - Đề tài khai thác nội dung gì? - Có gần gũi với cuộc sống của em không? Ở lớp 1, lớp 2 và lớp 3 các em đã được học một số bài vẽ tranh đơn giản nhất như bài “vẽ nét cong”, hay “vẽ nhà”...ở lớp 4 các em mới đi sâu hơn trong các bài vẽ tranh. Vì còn nhỏ nên các em hay quên, do đó khi lên lớp 4 giáo viên cần nhắc lại và khắc sâu cho học sinh hiểu vẽ tranh là gì? Vẽ tranh được hiểu theo cách thông thường là “Vẽ tranh là một môn nghệ thuật và người vẽ tranh là người nghệ sĩ trình bày những quan điểm của mình về xã hội, về cuộc sống  thông qua chất liệu  của nghệ thuật tạo hình”,còn vẽ tranh đề tài có nghĩa là: “thể hiện một chủ đề cho trước bằng đường nét, bố cục, màu sắc Trong đó, sẽ có rất nhiều đề tài để vẽ tranh. Ta chọn một đề tài nào đó, lấy nó làm chủ đề sáng tác (Còn gọi là chủ đề của bức tranh )”.Tóm lại một đề tài có thể có nhiều nội dung khác nhau và thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau qua hình vẽ và màu sắc” nó giúp cho cuộc sống cong người, xã hội thêm phong phú và hoàn thiện hơn. Bài vẽ tranh đẹp là bài vẽ có bố cục hợp lí, hình ảnh chính hình ảnh phụ hợp lí rõ ràng, màu sắc phù hợp, hài hòa, có đậm có nhạt. VD: Vẽ tranh đề tài trường em thì học sinh được ra ngoài trời quan sát các hoạt động của nhà trường: Từ lúc học sinh bắt đầu đi đến trường học, các hoạt động ngoài trời như học thể dục, thể dục giữa giờ, chào cờ, hay vui chơi, tham gia các trò chơi dân gian, hoặc lao động dọn vệ sinh bảo vệ cảnh quan của nhà trường 3. Sử dụng trực quan, vấn đáp bằng ví dụ minh họa sinh động, liên hệ thực tiễn bằng những trải nghiệm. Để khơi gợi sự sáng tạo trong học sinh, người giáo viên phải giúp học sinh phát huy hết khả năng của mình. Giáo viên phải là người tìm hiểu kĩ thực tế cuộc sống, những hiện tượng tự nhiên, cũng như nhu cầu thiết yếu của con người trong xã hội mới... thông qua đó lấy ví dụ và cho học sinh trải nghiệm. Khi học vẽ ở lớp 1, lớp 2 hay lớp 3 các em được làm quen với hình vẽ ví dụ: Bài “vẽ tranh đề tài trường em”, đến bài “vẽ tranh đề tài ngày nhà giáo Việt Nam” Bất kì một bài vẽ tranh đề tài nào cũng phải dựa vào nguyên tắc chung, đó chính là vẽ theo các bước: - Vẽ phác mảng chính, mảng phụ. - Vẽ hình vào mảng. - Chỉnh sửa hình cho đẹp. - Vẽ màu. Tuy nhiên trong quá trình học tôi còn có thể cho học đơn giản hóa cách vẽ, đó là các em vẽ hình ảnh chính trước, vẽ hình ảnh phụ sau, tiếp đó là hoàn thành bài bằng màu. Không chỉ dừng lại ở đó, hiện tôi đang kết hợp với phương pháp Mĩ thuật Đan Mạch để ứng dụng cho các bài vẽ, lấy ngân hàng hình ảnh cho các đề tài khác nhau, để học sinh dễ hiểu và nhớ lâu hơn. VD: Thời tiết mùa hè thì như thế nào? Thời tiết về mùa đông thì như thế nào? Vậy màu của mùa hè chủ yếu là màu nóng như đỏ, vàng, cam. Ngoài gợi ý bằng lời cho học sinh suy nghĩ, quan sát trải nghiệm thì tôi còn dùng các hình ảnh trực quan sinh động, những hình ảnh chụp lại các hiện tượng tự nhiên, hình ảnh hoạt động của con người, loài vật trong cuộc sống hàng ngày. Thậm chí học sinh của tôi còn được ra ngoài trời, những chuyến trải nghiệm thực tế để thấy cận cảnh những gì đang diễn ra, đang tồn tại xung quanh cuộc sống hàng ngày của các em. VD: Vẽ tranh “đề tài con vật” thì quan sát cụ thể các con vật, hoạt động diễn ra của con vật đó, để các em có bằng chứng đưa vào tranh vẽ hình ảnh con vật một cách sinh động nhất. Hay bài “vẽ cây” thì tổ chức cho các em vẽ ngoài trời, cho các em quan sát các loại cây thực tế xung quanh sân trường để biết rõ hơn về đặc điểm và hình dáng. Hay cho các em trải nghiệm qua việc sự dụng lá cây khô, vỏ cây, cành cây, các vật liệu đó có thể làm ra một bức tranh đẹp về cây. 4. Luyện tập, thực hành thể hiện ý tưởng trên giấy. Một trong những yếu tố quan trọng để tạo nên bài vẽ đẹp đó là: Hình vẽ phải rõ ràng, bố cục cân đối trên giấy, màu sắc phải hài hòa và rõ đậm nhạt. Học sinh lớp 1, lớp 2 và lớp 3 thì hay bỏ qua các bước vẽ tranh, hình ảnh chính và hình ảnh phụ đôi khi chưa rõ ràng, nhất là việc kết hợp mảng nét, mảng màu chưa hài hòa. Nhiều em còn sử dụng com pa, thước kẻ, nên bài thường đơn điệu, nét vẽ hồn nhiên, ngây thơ nhưng còn cứng nhắc và rập khuôn. Học sinh lớp 5 thì hay xem bài bạn, có sao chép, chính vì thế trong suốt quá trình giúp học sinh thể hiện ý tưởng ra giấy tôi đã giúp học sinh của mình cần kết hợp giữa nét và màu sao cho hợp lí. Vẽ kết hợp với quan sát thực tế, liên tưởng với ý tưởng để diễn đạt thành tranh, và khi vẽ tranh phải xác định rõ hình ảnh chính là gì, vẽ ở trung tâm tờ giấy, vẽ to rõ ràng. Sau đó mới vẽ chi tiết, hình ảnh phụ cho bức tranh thêm phần sinh động, cuốn hút. Nhất là phần vẽ màu, thường thì các em vẽ được hình, nhưng vẽ màu lại mờ nhạt, thiếu tập trung vào hình ảnh chính hoặc vẽ xong rồi tẩy đi. Bản thân tôi còn giới thiệu thêm về các gam màu nóng, lạnh để trong quá trình vẽ màu học sinh vẽ màu có hòa sắc dễ dàng hơn. Ở lứa tuổi của học sinh tiểu học nhất là các em học sinh lớp 4 các em rất yêu thích màu sắc và có thói quen dùng nhiều màu nên bài vẽ không rõ trọng tâm. Nên khi hướng dẫn tôi chú trọng hướng cho học sinh nắm rõ hình ảnh chính vẽ màu trước, vẽ đậm, màu sáng rõ, hình ảnh phụ vẽ màu sau. Khi vẽ màu học sinh nên vẽ kết hợp sáp màu, với bút dạ..... Một phần nữa cũng do giáo viên nhận thức còn hạn chế nên bản thân giáo viên cần tích cực học hỏi về kiến thức về kĩ năng sư phạm, kĩ năng giao tiếp...đặc biệt là khả năng ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học vào trong quá trình giảng dạy. Ngoài ra bản thân giáo viên phải luôn tích cực học tập trên các kênh thông tin, sách báo, đồng nghiệp..... Đối với những học sinh khả năng ghi nhớ chưa thật tốt, giáo viên có thể tổ chức cho các em chơi một số trò chơi: “Đố tên” . VD: Tên của vật mẫu hôm nay là gì? – cây (người)..., Cây có gì? – Lá, Lá ở đâu? – Lá trên cành cây? Cành cây có gì?..... Như vậy sẽ giúp học sinh quan sát kĩ hơn vật cần vẽ và ghi nhớ được đặc điểm của sự vật, hiện tượng. IV. KẾTQUẢĐẠTĐƯỢC. Với sáng kiến này tôi mong muốn học sinh yêu thích môn Mĩ thuật , tạo cho các em khả năng quan sát cao cũng như khả năng nhận thức rõ ràng giá trị thẩm mĩ trong cuộc sống. Chính vì vậy tôi đã áp dụng sáng kiến “Rèn kĩ năng Mĩ thuật Đan Mạch cho học sinh lớp 1,2,3,4,5” để học sinh được trải nghiệm cuộc sống hoàn toàn mới. Không còn ngồi trong 4 bức tường của lớp học để vẽ tranh theo trí nhớ, mà thực chất các em toàn chép tranh, vẽ theo bản năng mình có. Tôi đã mạnh dạn cho các em vẽ ngoài trời quan sát gần gũi hơn với thiên nhiên để cảm nhận về cuộc sống thiên nhiên đang diễn ra từng ngày, vẽ bạn ngồi cạnh bên mình, vẽ thầy cô đang trên bục giảng... để các em gần con người hơn,vẽ theo quan sát thật mà các em nhìn thấy, cảm nhận được, không hề máy móc xa rời thực tế cuộc sống. Chính vì thế mà trong các bài vẽ tranh của các em luôn được đánh giá cao. Sau khi thực hiện sáng kiến này thầy trò chúng tôi được học và trải nghiệm ngoài thực tế và được quan sát ngoài thực tế cũng chính vì vậy đã tạo cho học sinh có một không gian sáng tác trí tưởng tượng hết sức phong phú V. KẾT LUẬN Qua quá trình nghiên cứu và qua các biện pháp nghiên cứu như tham khảo ý kiến đồng nghiệp, khảo sát thực nghiệm, tôi càng thấy được vai trò của các bài dự thi thể hiện mình qua tranh vẽ, thấy được vai trò thiết thực của tranh vẽ trong cuộc sống và việc rèn kĩ năng tưởng tượng, sáng tạo cho học sinh. Bản thân tôi đã đưa ra những giải pháp cụ thể để giải quyết những vướng mắc mà học sinh hay mắc phải trong quá trình học, nếu các biện pháp trên được thường xuyên áp dụng sẽ đạt được kết quả tốt. Như chúng ta đã biết vẽ tranh hay các tranh vẽ góp phần không nhỏ trong cuộc sống, nghệ thuật vẽ tranh hay các tranh vẽ làm cho cuộc sống trở nên đẹp hơn, nhiều màu sắc hơn. Để hướng cho các em học sinh tiếp cận gần hơn đến với vẻ đẹp chân phương, vẻ đẹp của sự hài hoà là điều vô cùng cần thiết vì thế mà tôi đưa ra kiến nghị với các cấp chỉ đạo như sau: - Thường xuyên mở các lớp tập huấn, luyện tập về chuyên môn nghiệp vụ để giáo viên có điều kiện học hỏi kiến thức mới, đồng thời trao đổi những kinh nghiệm giảng dạy cho nhau. - Tổ chức thường xuyên các cuộc thi vẽ tranh hay các cuộc giao lưu, trải nghiệm, trưng bày các tác phẩm cấp cụm cho học sinh tiểu học. * Đối với nhà trường: - Cần có phòng học chức năng riêng cho Mĩ thuật giúp việc học của các em thuận tiện hơn. Đặc biệt là trong các tiết học theo nhóm. - Nhà trường cung cấp đầy đủ phương tiện dạy học, đồ dùng dạy học, và những cơ sở vật chất tốt nhất cho việc học và dạy. Cụ thể là cần có giá để sản phẩm sau khi đã hoàn thành cũng như dụng cụ các em mang đến..... - Thường xuyên tổ chức các buổi thảo luận, giao lưu tìm hiểu về nghệ thuật vẽ tranh để học sinh mở rộng vốn hiểu biết. - Tổ chức cho học sinh được đi thực tế: thăm quan các đền chùa để biết được các pho tượng như thế nào, thăm quan các công trình kiến trúc đẹp... Để các em có cơ sở thực tế làm ngân hàng hình ảnh thêm phong phú. - Tiếp tục bổ sung đồ dùng học tập, đồ dùng giảng dạy của bộ môn đáp ứng nhu cầu học tập và phát triển của xã hội. * Đối với giáo viên: - Giáo viên phải có lòng say mê nhiệt tình với nghề, luôn có ý thức tự học nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ. - Thường xuyên thăm lớp dự giờ đồng nghiệp để học hỏi kinh nghiệm lên lớp. Tất cả những điều trên sẽ góp phần giúp việc giảng dạy học tập môn Mĩ thuật nhất là phân môn vẽ tranh ở bậc tiểu học nói chung và trong mỗi nhà trường được tốt hơn. Đề tài được xây dựng trong điều kiện thời gian và tư liệu hạn chế, vì vậy sẽ không tránh khỏi những khiếm khuyết. Chúng tôi rất mong được sự góp ý của Hội đồng khoa học các cấp và các đồng nghiệp, để đề tài được hoàn thiện và được áp dụng rộng rãi hơn. Những vấn đề mà tôi đã nêu ở trên chắc chắn không tránh khỏi hạn chế. Bởi mỗi cá nhân, mỗi điều kiện môi trường học tập đều có những giải pháp riêng. Tuy nhiên, đó là những kinh nghiệm quí báu của bản thân đã đúc rút được trong quá trình giảng dạy để từng bước khắc phục hạn chế, nâng cao hiệu quả giảng dạy mà bản thân đảm nhiệm. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các cấp lãnh đạo,của các bạn đồng nghiệp để giải pháp này được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn. ngày 20 tháng 10 năm 2018 Người viết Thái Nguyễn Đình Thái