MỤC LỤC
1. Tổng quan về nguyên liệu .2
1.1 Đậu nành .4
1.2 Lúa mì .6
1.3 Gạo . .10
1.4 Nước .11
1.5 Muối . .12
1.6 Phụ gia bảo quản . .13
2. Giống vi sinh vật. 13
3. Qui trình công nghệ sản xuất SHOYU. . 16
4. Giải thích qui trình công nghệ 17
4.1 Tách tạp chất . . .17
4.2 Ngâm đậu nành . . .17
4.3 Hấp đậu nành . . .18
4.4 Rang lúa mì, gạo. . 19
4.5 Xay lúa mì và gạo .20
4.6Trộn .21
4.7 Nuôi mốc Koji . .21
4.8 Lên men . .25
4.9Trích ly, lọc .28
4.10Thanh trùng . .29
4.11 Lắng .29
4.12 Rót chai . .30
5. SHOYU thành phẩm. .30
5.1 Mô tả sản phẩm . .30
5.2 Chỉ tiêu chất lượng sản phẩm. .31
6. Thành tựu công nghệ. .33
7. Tài liệu tham khảo. .34
35 trang |
Chia sẻ: maiphuongdc | Lượt xem: 1953 | Lượt tải: 3
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Sản xuất nước tương Shoyo theo phương pháp mới, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
men và một số chất khác.
Các chất này phân bố không đều trong từng phần của hạt. Protein chủ yếu
tập trung ở nội nhũ và lớp alơrông còn chất béo chủ yếu lại ở vỏ. Trong vỏ
còn nhiều xelluloza, pentoza, và chất tro. Trong phôi thì nhiều đường và
chất béo.
Bảng 1.2.2.1 : Sự phân bố các chất trong hạt lúa mì (xem mỗi chất trong
hạt là 100%)
Các phần
của hạt
Protein Tinh bột Chất béo Ðường Xenluloza Pentoza Tro
Hạt
Nội nhũ
Vỏ và
alơrông
Phôi
100
65
27
8
100
100
-
-
100
25
55
20
100
65
15
20
100
5
90
5
100
28
68
4
100
20
70
10
• Protein
- Hàm lượng protein của lúa mì dao động trong khoảng khá lớn từ
9,6¸25,8%. Ngoài protein còn có một lượng nitơ phi protein chiếm
khoảng 0,033¸0,061%.
- Protein lúa mì gồm albumin, globulin, gliadin và glutenin, trong đó
chủ yếu là gliadin và glutenin. Hai protein này chiếm khoảng 75%
toàn lượng protein của lúa mì. Hai protein này không hòa tan trong
nước mà khi nhào với nước thì trương lên tạo thành một khối dẻo
đàn hồi gọi là gluten. Loại lúa mì khác nhau thì lượng gluten khác
nhau. Ðối với lúa mì bình thường thì lượng gluten tươi chiếm
khoảng 20-25% khối lượng hạt. Gluten màu sáng xám, đàn hồi, độ
giãn đứt cao.
- Thành phần hóa học của gluten phụ thuộc loại giống và chất lượng
lúa mì. Trung bình trong gluten sấy khô chứa khoảng 85% protein,
2-3 % chất béo, 2% chất khoáng, còn lại khoảng 10-12% các chất
gluxit.
• Ðể đánh giá chất lượng gluten người ta dùng các chỉ số sau:
- Màu sắc: Gluten tốt có màu sáng đôi khi xám hoặc hơi vàng, gluten
xấu thì màu xám.
- Khả năng hút nước của gluten: Nếu khả năng hút nước của gluten
cao thì là gluten tốt vì vậy sau khi xác định gluten tươi phải xác định
lượng gluten khô. Bình thường gluten tươi chứa 65¸75% nước.
- Ðộ đàn hồi: Là tính chất rất quan trọng của gluten. Nó thể hiện khả
nãng giữ khí của bột.
- Độ căng đứt: Cũng đặc trưng cho khả năng giữ khí của bột.
- Sự thay đổi thể tích gluten khi nướng: Là chỉ số quan trọng đặc
trưng độ nở của gluten.
- Ðể đánh giá chất lượng protein của lúa mì không những chú ý tới
hàm lượng và chất lượng gluten mà về mặt dinh dưỡng cần phải chú
ý tới thành phần aminoaxit của protein nữa.
• Gluxit
Trong thành phần của lúa mì có nhiều gluxit, trong đó tinh bột chiếm
từ 48¸73%, ngoài ra còn có lượng đường khử từ 0,11¸0,37%,
sacaroza 1,93¸3,67% và maltoza 0,93¸2,63%.
• Chất tro
Trong lúa mì có một lượng nhỏ chất tro. Nó phân bố không đều
trong từng phần của hạt, chủ yếu là P, Ca và Mg.
• Chất béo
Hạt lúa mì có một lượng nhỏ chất béo. Theo Ivanop thì sự phân bố
chất béo trong hạt chủ yếu tập trung ở phôi và cám còn nội nhũ rất ít.
Thành phần chất béo của lúa mì bao gồm axit béo no và không no (
panmitic, xtearic, licnoseric, oleic, linolic, linolenic). Hàm lượng
chất béo trong từng phần của hạt lúa mì được thể hiện qua bảng sau.
Bảng 1.2.2.2 : Hàm lượng chất béo trong từng phần của hạt lúa mì (
theo % chất khô)
Hạt và
sản phẩm
chế biến
Khoảng dao động Trung
bình
Hạt 1,42 - 3,20 1,92
Bột trắng
(lõi bột
của nội
nhũ)
0,82 - 1,44 1,18
Cám (lớp
alơrông
và vỏ)
3,68 - 6,78 5,12
Phôi 7,14 - 15,80 8,76
• Vitamin
Trong lúa mì có một lượng vitamin gồm vitamin A, nhóm B, H, E,
K và một vài loại khác.
Vitamin A, B1, B2, B3, E… chủ yếu tập trung ở phôi hạt vì vậy
thường dùng cám mì để sản xuất các vitamin này. Ngoài những chất
trên, trong lúa mì còn có một lượng chất men như amylaza, men
thủy phân protein, men oxy hóa khử, lipoxydaza, phitaza, lipaza...
1.2.3 Tiêu chuẩn chọn lúa mì
• Khối hạt có kích thước đồng đều,màu vàng sáng,hạt không bị hư
hỏng.
Bảng 1.2.3.1 : Tiêu chuẩn chọn lúa mì
Độ ẩm =< 14.5 %
Kim loại nặng
Pb =<0.2 mg/kg
Chất hữu cơ =<1.5 % m/m
Chất vô cơ =<0.5% m/m
Các loại ngũ cốc khác =<2 % m/m
Nấm =<0.05 % m/m
Hạt nhân bị hỏng =<6 % m/m
Hạt nhân bị hỏng do côn trùng =<1.5 % m/m
Xác động vật và côn trùng chết =<0.1 % m/m
1.3 Gạo :
• Hạt gạo gồm có ba thành phần chính là nội nhủ (chiếm 93% trọng lượng
hạt ),mầm (4 % ) và lớp vỏ cám (3%).
• Hàm lượng các hợp chất hóa học trong các thành phần trên được trình
bày trong bảng sau :
Bảng 1.3.1 :Thành phần hóa học của hạt gạo ( % chất khô)
Các hợp
chất
Tinh bột Protêin Chất béo Chất khô Khoáng Các chất
khác
Nội nhủ 90.2 7.8 0.5 0.4 0.6 0.4
Mầm 2.4 20.2 21.6 3.5 7.9 44.4
Lớp vỏ
cám
16.0 15.2 20.1 10.7 9.6 28.4
• Tinh bột gạo gồm có : amylose ( 15-35%) và amylopectin ( 65-85% ).
Trong nội nhủ ,tinh bột ở dạng hạt với kích thước trung bình 3-8 x10-6m.
các hạt tinh bột có cấu trúc rất chặt chẽ.
• Thành phần protêin trong hạt gạo gồm có : albumin 5% ,globulin 10%
,prolamin 5% ,glutelin 80% . phần lớn các protêin này không hòa tan
được vào môi trường lên men.
• Tiêu chuẩn chọn gạo :
Gạo có kích thước hạt lớn,tròn , đồng đều, màu trắng, độ bền cao, khó bị
gãy.
1.4 Nước :
Tiêu chuẩn nước trong sản xuất nước tương :
Bảng 1.4.1 Tiêu chuẩn của nước
Chỉ tiêu Tiêu chuẩn
Chỉ tiêu vật lý
Mùi vị
Độ trong (ống Dienert)
Màu sắc (thang màu coban)
Không có
100 mL
5o
Chỉ tiêu hóa học
pH
CaO
MgO
Fe2O3
MnO
BO4
3-
SO4
2-
NH4+
NO2
-
NO3
-
Pb
As
Cu
Zn
6.0 - 7.8
50 - 100 mg/L
50 mg/L
0.3 mg/L
0.2 mg/L
1.2 - 2.5 mg/L
0.5 mg/L
0.1 - 0.3 mg/L
không
không
0.1 mg/L
0.05 mg/L
2 mg/L
5 mg/L
F 0.3 - 0.5 mg/L
Chỉ tiêu vi sinh
Tổng số vi sinh vật hiếu khí
Chỉ số Coli (số Coli/1 lít nước)
Chuẩn số Coli (số mL nước có
1Coli)
Vi sinh vật gây bệnh
< 100 cfu/mL
< 20
>50
Không có
1.5 Muối :
Thành phần chính của muối ăn là NaCl. Muối ăn sau khi sản xuất ở
đồng muối phải được tinh chế trước khi đưa vào sản xuất. Trong sản xuất
nước tương thường dùng muối hột hay muối xay.
Chỉ tiêu hóa học :
- Muối sử dụng trong sản xuất nước tương càng ít tạp chất càng tốt vì
ngoài thành phần chính NaCl còn lẫn tạp chất (MgSO4, MgCl2, KCl,
CaSO4...). Muối Mg có vị đắng và dễ hút ẩm làm muối dễ chảy không có
lợi trong sản xuất nước tương.
- Độ ẩm : không quá 4%.
- Màu sắc : trắng, có thể có ánh hồng hoặc vàng.
- Mùi : không mùi
- Vị : khi pha thành dung dịch 5% có vị mặn, không có vị khác.
- Tình trạng : đồng nhất, không lẫn tạp chất khi nhìn bằng mắt thường,
không vón cục.
- Kích thước : gồm những hạt tinh thể nhỏ, khi qua lưới sàng có kích
thước 1×1mm thì lọt qua 95%.
Bảng 1.5.1 :Thành phần tạp chất(mg/kg)trong muối
Hàm lượng tạp chất Số mg/kg
Độ tinh khiết 95-99,5%
Iod
Pb <2
Kali <35
Magie <0,13
Canxi <30
Ion sulfat <70
K4Fe(CN)6 <10
Na4Fe(CN)6 <10
CaCO3 <20
Cu <2
asen <0,5
cát <0,5
coliform không
1.6 Phụ gia bảo quản :
Natri benzoate : chất bền vững, không mùi, hạt màu trắng hay bột kết
tinh, có vị
hơi ngọt, tan ít trong nước, ít độc, có tác dụng bảo quản thực phẩm, chống
nấm
mốc, có hoạt tính cao nhất ở pH 2.5 – 4. Trong bảo quản nước tương
thường dùng
natri benzoate có nồng độ 0.07 – 0.1 %.
Tiêu chuẩn lựa chọn phụ gia bảo quản :
- Có tính kháng khuẩn, nấm mốc và nấm men cao hoặc có tính chống oxy
hóa xảy ra trong quá trình bảo quản.
- Không gây độc cho người .
- Không làm biến đổi hoặc rất ít tính chất hóa lý, cảm quan của thực
phẩm.
- Không tạo phản ứng phụ hoặc những sản phẩm độc hại cho sản phẩm
B. GIỐNG VI SINH VẬT :
• Những loại thường gặp nhất là Mucor mucedo, Rhizopus nigricans,
Aspergillus oryzae, Aspergillus niger, Penicillium protatum, Tricoderma
liguorum.
• Nấm mốc thường được dùng trong sản xuất shoyu là A. oryzae và A.
sojae. Trong 65 chủng mốc koji dùng trong sản xuất shoyu thì 80% là A.
oryzae và
20% là A. sojae.
Tiêu chuẩn chọn giống:
Trong sản xuất tương công nghiệp, khi lựa chọn một giống nấm mốc điều
cấn nhất là phải tạo được giống vi sinh vật thuần chủng . Giống vi sinh
vật đưa vào sản xuất phải đảm bảo các điều kiện sau:
Hoạt lực protease cao :
- Một số enzyme của A. oryzae được tìm thấy cả ở nội bào và ngoại
bào. Trong môi trường nuôi cấy rắn A. oryzae trong sản xuất shoyu
truyền thống, glutaminase có hoạt tính nội bào, trong khi các enzyme
khác như protease và α-amylase thì hầu như có hoạt tính ngoại bào.
Trong môi trường bị nhận chìm, A. oryzae tạo ít glutaminase hơn, và
hầu hết đều thải ra ngoài tế bào. Sự nuôi cấy A. oryzae theo phương
pháp này làm giảm sự tạo glutaminase, nhưng lại tăng tạo protease.
- Sự giải phóng enzyme ra ngoài rất quan trọng cho việc thủy giải
protein và tinh bột, vì vậy chủng nào có lượng enzyme ngoại bào cao sẽ
được ưa chuộng hơn. Nếu không, phải cần những phương pháp để giải
phóng enzyme nội bào ra ngoài.
Khả năng phát triển mạnh và chống tạp khuẩn tốt
Ảnh hưởng tốt đối với hương thơm
Không sinh độc tố (Aflatoxin)
Aspergillus oryzae:
Đặc điểm hình thái:
Asp. Orizae 29B là loài nấm vi thể thuộc bộ Plectascales lớp Ascomycota,
cơ thể sinh trưởng là một hệ sợi, bao gồm những sợi rất mảnh chiều
ngang
5 – 7μm phân nhánh và có nhiều vách ngăn chia sợi thành nhiều tế bào.Từ
những sợi nằm ngang này hình thành những sợi thẳng đứng gọi là cuống
đính bào tử, ở đầu cơ quan sinh sản vô tính.
Khối mốc tương hay mốc nước chấm thường thấy có màu vàng chính là
màu của bào tử của Asp. Oryzae
Điều kiện sinh trưởng:
Độ ẩm canh trường 45 – 55%
pH môi trường 5,4 – 6,5
Độ ẩm không khí 85 – 95%
Nhiệt độ 27 – 30oC
Thời gian 30 – 60h
• Nguồn dinh dưỡng:
- Nguồn cacbon: lấy từ hợp chất hữu cơ của : tinh bột gạo, lúa mì và đậu
nành.
- Nguồn Nitơ: lấy từ protein của các nguyên liệu giàu protein như đậu
nành
- Nguồn khoáng: đã có đủ trong nguyên liệu như trong pepton( đậu nành
),muối ,và gạo, lúa mì.
- Nguồn các chất sinh trưởng : vitamin nhóm B ,acid amin
Nấm mốc A. orizae có các loại enzyme sau: amilase, protease, các enzyme
oxi hóa khử như glucooxydase. Glucooxydase xúc tác quá trình phản
ứng oxy hóa glucose bằng oxy tạo thành acid gluconic, pH tối thích của
nó là 5.5 – 5.8 , nhiệt độ tối thích 30 – 40 0C, trên 500C hoạt lực giảm
rất nhanh, khi có cơ chất (glucose), tínhbền về nhiệt tăng, glucooxydase
có tính chất oxy hóa sinh học cao và là chất kháng sinh..
Môi trường giữ giống và nhân giống: 40g đường, 25g nước chiết đậu, 25g
thạch, pH 5,5 – 6,0 hoặc có thể sử dụng môi trường thạch malt thông
thường. Từ ống nghiệm nhân giống trung gian ở các bình tam giác với
môi trường gạo hoặc bắp mảnh đã hấp chín. Nuôi ở 28 – 29oC trong 3 –
4 ngày.
Một số vi sinh vật được sinh ra và có vai trò quan trọng :
Pediococcus halophilus Zygosaccharomyces rouxii
Zygosaccharomyces rouii :
Z. rouii là loài nấm men có thể phát triển được trong cả môi trường chứa
muối và không chứa muối, có khả năng thích nghi mạnh với nồng độ
muối trong khoảng 24 – 26 % hay độ ẩm 0.787 – 0.810.
Nhiệt độ và pH cần thiết cho sự phát triển của Z.rouii :
- Môi trường không chứa muối: pH : 3 – 7, nhiệt độ: 20 – 350C.
- Môi trường chứa muối: pH: 4 – 5, nhiệt độ: 400C.
Các loại vitamin cần thiết cho sự phát triển của Z. rouii: biotin,
thiamine, pantothenic acid, inisitol. Hàm lượng inositol cần tăng cao
trong môi trường nuôi cấy có chứa hàm lượng muối cao.
2. QUI TRÌNH CÔNG NGHỆ :
Hình 2.1 : Qui trình công nghệ sản xuất shoyu
Lúa mì
Xay
Gạo
Xay
Đậu nành
Ngâm
Hấp Trộn
Giống
Nước
cc
Nuôi mốc
koji
Ngâm
Lên men
Lọc ép Bánh shoyu
Kiaga
shoyu
Thanh trùng
Lọc ly tâm
Sản phẩm
Lắng
trong
Rang
Rang
Nước muối
Dầu shoyu
CAÁP LIEÄU BUÏI
Taïp chaát nheï
Taïp chaát lôùn
I
II
Taïp chaát lôùn
Taïp chaát beù Haït
chính
3. GIẢI THÍCH QUY TRÌNH :
3.1. Xử lý nguyên liệu:
3.1.1 Tách tạp chất ,phân loại : đậu nành, lúa mì, gạo.
mục đích : chuẩn bị cho quá trình tiếp theo được thực hiện dễ dàng
hơn. Quá trình này bao gồm các công đoạn tách những tạp chất kim
loại,đồng thời loại bỏ 1 phần vi sinh vật bám trên bề mặt hạt.
- Loại bỏ các tạp chất có trong nguyên liệu hay bám trên bề mặt vỏ
(đá, đất, bụi, hạt cỏ, kim loại).
- Loại bỏ được một số vi sinh vật bám trên bề mặt vỏ.
Các biến đổi trong quá trình làm sạch :
Chủ yếu là biến đổi về cảm quan, các biến đổi khác hầu như không
đáng kể :
- Cảm quan : Làm cho hạt sạch hơn, sáng hơn, tăng giá trị cảm
quan, đồng thời cũng tăng chất lượng sản phẩm.
phương pháp thực hiện :
- phân loại bằng sàng rung : tách đá ,sỏi…
- phân loại bằng nam châm : tách tạp chất kim loại.
- phân loại bằng sức gió : phương pháp này được sử dụng khi tạp chất
có kích thước bằng kích thước hạt cần làm sạch, nhưng khối lượng
riêng của tạp chất và hạt khác nhau.
Đầu tiên, đậu nành được qua thiết bị sàng rung để tách các tạp chất cơ
học lớn như đá, sỏi. sau đó,khối hạt được đưa qua thiết bị nam châm để
tách kim loại. sau cùng, đậu nành được làm sạch trên rây,có thổi khí để
tách bỏ bụi,tạp chất nhẹ và một phần vi sinh vật.
Thiết bị :
Hình 3.1.1.1 : thiết bị tách tạp chất
3.1.2 Ngâm đậu nành :
mục đích ; chuẩn bị
- làm hạt đậu mềm, giúp dễ tách vỏ hơn
- giúp quá trình hấp chín dễ dàng hơn,nhanh hơn
- cải thiện màu sắc, mùi,vị sản phẩm
- Vô hoạt một phần các chất ức chế enzyme Trypsin (Trypsic) và
enzyme Lipoxygenase.
- Giảm hàm lượng oligosaccharide (raffinose, stachyose)
Các biến đổi của nguyên liệu :
- vật lí : hạt đậu nành hút nước,trương nở dẫn đến tăng về kích thươc và
khối lượng. hạt đậu trở nên mềm hơn
- Hóa lí : hạt đậu nành bị hydrat hóa. Một phần các oligosaccharide như
raffinose, stachyose (là nguyên nhân gây khó tiêu ) được trích ly ra khỏi
hạt đậu nành.
- Cảm quan : làm giảm bớt mùi hen của đậu nành
- Hóa sinh : Dưới tác dụng của nhiệt độ và pH kiềm, các enzyme
Lipoxygenase, các chất ức chế enzyme Trypsin sẽ bị vô hoạt. Đồng thời,
một số protein cũng bị biến tính
Phương pháp thực hiện :
Thiết bị
- Cấu tạo : thiết bị hình trụ có cánh khuấy
- Nguyên tắc hoạt động : đậu nành được gầu tải
Hình 3.1.2.1 : thiết bị ngâm
Thông số công nghệ :
-tỉ lệ đậu : nước là 1: 3 (w/w)
- nhiệt độ ngâm đậu : dao động trong khoảng 20-250C
- thời gian ngâm : từ 6-8 giờ. Thời gian dài hay ngắn sẽ ảnh hưởng đến
hiệu suất thu hồi protêin. Sau khi ngâm hạt đậu có độ ẩm 55-65% là tốt.
tách đôi hạt đậu kiểm tra,thấy mặt đậu bằng phẳng,không có vêt lõm là
được.
3.1.3 Hấp đậu nành :
Mục đích: khai thác. Hấp làm chín bột, protein bị biến tính, đây là
nguồn thức ăn cho nấm mốc phát triển . Đồng thời hấp cũng có mục đích
tiêu diệt vi sinh vật.
Biến đổi:
- Vật lý: nguyên liệu trở nên mềm hơn
- Hóa học: protein bị biến tính
- Sinh học: tiêu diệt vi sinh vật bề mặt giúp cho nấm mốc dễ phát
triển hơn.
Thiết bị: nồi hấp áp lực cao
Nöôùc ngöng
Hôi nöôùc
Ñaàu vaøo
Ñaàu ra
Hình 3.1.3.1 : thiết bị hấp
Thông số công nghệ: đối với nguyên liệu phối trộn như trên thì :
Áp lực: 1.2–1.4kg/cm2
Thời gian: 20–30 phút
Nguyên liệu sau hấp phải chín đều , hấp cho đến khi chuyển sang màu hơi
nâu là được, không quá sẫm màu, có mùi thơm của đậu tương
3.1.4 Rang lúa mì và gạo :
Mục đích: chuẩn bị. Mục đích là làm biến đổi tính chất cơ lí của
hạt tinh bột làm cho quá trình xay tiếp theo được dễ dàng hơn. Hạt có độ
bền cơ học giảm,độ dòn tăng lên,hạt dễ dàng vỡ ra.
Biến đổi của nguyên liệu
- Vật lý: nhiệt độ tăng
- Hóa học: độ ẩm giảm, tinh bột bị biến tính.
- hóa lí : hiện tượng bay hơi ẩm và các hợp chất dễ bay hơi, quá trình
này làm cho cấu trúc bên trong hạt trở nên dòn,xốp
- hóa sinh và vi sinh : enzim và vi sinh vật bị vô hoạt hoàn toàn.
Thiết bị: Rang thùng quay
Thông số công nghệ:
Nhiệt độ rang: 170 – 1800C
Thời gian: 5 – 7 phút.
3.1.5 Xay gạo và lúa mì :
Mục đích: chuẩn bị cho quá trình phối trộn và nuôi mốc . Gạo và lúa mì
được nghiền nhỏ để khi ph ối trộn, nước thấm đều hơn . Nghiền còn nhằm
mục đích tăng diện tích phát triển của nấm mốc và khả năng xúc tác của
enzyme khi thủ y phân . Kích thước nguyên liệu sau khi nghiền càng mịn
càng tốt .
Các biến đổi nguyên liệu:
Vật lý:
Kích thước nguyên liệu: giảm
Nhiệt độ trong khối nguyên liệu: tăng do ma sát giữa các hạt với
nhau và với máy nghiền.
Thiết bị và thông số công nghệ :
-Gạo được xay bằng thiết bị nghiền búa
Ñaàu vaøo
Ñaàu ra
Hình 3.1.5.1: mặt cắt máy nghiền búa Beater Mill
-Lúa mì được xay bằng thiết bị nghiền trục ( 4 trục hoặc 6 trục )
Hình 3.1.5.2 : Thiết bị nghiền trục
3.2. Trộn :
Mục đích : chuẩn bị cho quá trình nuôi giống tốt hơn.
Biến đổi : khối nguyên liệu với giống đươc trộn đều
Phương pháp thực hiện và các thông số kỹ thuật:
Khi đưa giống vào nên trộn giống trước với một số nguyên liệu cho đều, sau
đó dùng nguyên liệu này rắc đều lên nguyên liệu định cấy giống. Khi rắc nên rắc
đều và trộn kỹ để có mốc giống đều khắp trên khối nguyên liệu và mốc phát triển
đồng đều cũng làm cho nhiệt độ của khối nguyên liệu tăng đều.
Thiêt bị : máy trộn khô hay sàn,khay
Nguyên tắc hoạt động: nguyên liệu và mốc được cho vào từ dưới máy trộn,
sau đó khởi động vít tải để trộn đều nguyên liệu với mốc.
Ñaàu vaøo
Ñaàu ra
Hình 3.2.1: Máy trộn khô
3.3. Nuôi mốc koji :
- Làm koji là quá trình lên men bề mặt của hỗn hợp đậu nành nấu/hấp và bột
mì ,gạo rang. Nó được chủng giống với bào tử Aspergillus oryzae hoặc
A.sojae và được ủ ở 25°C trong 2-3 ngày để thu được sự phát triển dày đặc
và sự tạo bào tử xanh vàng chỉ ra rằng mức độ cao của enzim đã được tạo
ra. Những enzim này bao gồm peptidases, proteinases, glutaminase,
amylase, pectinases và cellulases cần thiết cho sự thuỷ phân từng phần của
đạm và các hợp chất carbon của vật liệu thô.
Mục đích: khai thác, tạo điều kiện cho nấm mốc phát triển đều trên môi
trường nuôi cấy để hình thành các hệ enzyme cần thiết có hoạt lực cao , có
khả năng thủy phân protein và tinh bột đạt hiệu suất cao , đặc biệt là
enzyme protease và amylase.
Biến đổi:
Hóa sinh : sự tổng hợp các enzyme , đặc biệt là protease và
amylase.
- Vai trò của enzyme trong phân giải protein :
- Hoạt tính của enzyme trong Koji :
Khi so sánh với các loại nấm mốc khác, Aspergillus oryzae có hoạt tính
peptidase cao nhất. Chúng chứa protease kiềm và acid và tất cả hoạt tính
enzyme quan trọng trong sự phân giải các mô thực vật như pectin, tinh bột,
cellulose. A. oryzae cũng chứa glutaminase.
Sinh học: nấm mốc phát triển và sinh trưởng, tăng sinh khối.
Vật lý: nhiệt độ tăng do quá trình hô hấp của nấm mốc.
- Phương pháp nuôi mốc thủ công.
Thiết bị : theo phương pháp làm nước tương truyền thống , hỗn
hợp sau cấy giống trải đểu trên khay gỗ và đặt trong phòng nuôi mốc.
Trong quá trình nuôi mốc cần trang bị quạt ly tâm có lưu lượng gió 6000
m3/tấn nguyên liệu giờ với áp lực 100mmH2O.
Thông số công nghệ:
PROTEINS
Alkaline Proteinase
Semi-Alkaline Proteinase
Proteinase trung tính I và II
Proteinase acid I - III
PEPTIDES
Acid Carboxypeptidase I - IV
Leucine Aminopeptidase I - VII
AMINO ACIDS
GLUTAMINE
GLUTAMIC ACID
PYROGLUTAMIC
ACID Glutaminase
Nhiệt độ: 28 – 30 0C
Độ ẩm không khí: 85 – 90 %
Thời gian đặt trong phòng nuôi mốc : 2 – 3 ngày để thu được sự
phát triển dày đặc và sự tạo bào tử xanh vàng chỉ ra rằng mức độ cao
của enzim đã được tạo ra.
Bề dày lớp mốc trong khay: 1 – 2 cm
Hàm lượng nước trong khối nguyên liệu 27 – 37 % sẽ cho hoạt
tính enzyme protease và amylase cao nhất.
Hình 3.3.1 : Khay nuôi mốc
- Phương pháp nuôi mốc khối.
o Nguyên liệu được trải vào trong thùng, hộp hoặc bể. Phương pháp này
đã được áp dụng từ lâu ở một số nước, có ưu điểm, năng suất cao hơn
nuôi mốc trên khay, mành. 1m2 có thể nuôi được 75 – 80 kg nguyên
liệu (trong khi 1m2 phòng nuôi mốc theo phương pháp thủ công chỉ
được 24 – 27kg), giảm nhẹ sức lao động của công nhân và dễ cơ giới
hoá.
o Nuôi mốc nhằm thu nhận được số lượng enzyme cao nên các yếu tố
nhiệt độ, độ ẩm, thoáng khí đóng vai trò rất quan trọng , đặt biệt là nhiệt
dộ. Vì vậy trong suốt quá trình nuôi mốc cần chú ý tới các yếu tố này.
o Quá trình phát triển của nấm mốc chia làm 3 giai đoạn:
Sau khi cấy giống 6 – 8 h, nhiệt độ tăng dần.
Giai đoạn sợi nấm phát triển mạnh, nhiệt tạo ra nhiều và hệ sợi
thường kết thành tảng. 3 – 4h sau khuẩn ty xuất hiện rõ rệt.
Sau 24h, bào tử của nấm mốc chuyển sang màu vàng hoa cam.
• Trong suốt quá trình nuôi mốc , nhiệt độ và độ ẩm của khối nguyên liệu
được kiểm soát bằng cách đảo trộn . Nếu đảo trộn trễ , nhiệt độ khối
nguyên liệu tăng cao , khuẩn ty phát triển không tốt , làm giảm khả năng
sinh tổng hợp enzyme và có thể làm mốc giống bị chết.
Thiết bị:
- Quạt: để thông khí tốt cần trang bị quạt ly tâm có lưu lượng 6000m3/tấn
nguyên liệu × giờ với áp lực 100mm cột nước. Nói chung tuỳ theo khối
nguyên liệu mà chọn quạt.
Bảng 3.3.1: Bảng chọn năng suất quạt phụ thuộc vào loại bể
Loại bể
(kg)
400 800 1000 1200
Năng suất
quạt
(m3/giờ)
2400 4800 6000 7200
- Bể nuôi mốc: có chiều dài khoảng 8m, chiều rộng khoảng 1,2 – 1,5m và
mương cấp khí ở đáy bể có độ dốc 3 – 40 và công suất mỗi bể chỉ nên
tối đa 1200kg.
- Để đảm bảo nhiệt độ của không khí 28 – 320C và hàm ẩm của nó là
95%, mỗi bể nuôi mốc phải có ống phun hơi nóng và tia nước ở đầu mỗi
bể. Nói chung ở thời kỳ 2, nhiệt độ tăng tới 35 – 360C thì cứ 1 giờ chạy
quạt 10 phút để hạ nhiệt và cấp ẩm. Về mùa hè có thể sử dụng quạt
nhiều hơn mùa đông.
Khoâng khí
saïch
Hình 3.3.2: Bể nuôi mốc
3.4 Ngâm :
Mục đích :
chuẩn bị :
- Tiêu diệt và ức chế nấm mốc và một số vi sinh vật có hại, nhưng
enzyme vẫn phát triển tốt.
- Tạo điều kiện cho vi khuẩn lactic và nấm men phát triển
- Tạo vị
- Hòa tan một số protein tan trong muối loãng.
Khai thác : tách enzyme ra khỏi bề mặt hệ nấm. ( vì enzyme liên
kết với bề mặt hệ nấm bằng liên kết ion.
Thiết bị : thiết bị hình trụ có cánh khuấy
Thông số công nghệ : thời gian ngâm khoảng 3 giờ.
3.4. Lên men :
Mục đích: chế biến. Tạo pH thích hợp cho enzyme protease và amylase
của nấm mốc hoạt động , làm b iến đổi sâu sắc thành phần nguyên liệu theo
hướng tạo ra sản phẩm là nước tương.
Biến đổi:
- Hóa sinh:
Protein thủy phân thành những chất trung gian như peptide ,
polypeptide và cuối cùng là thành các acid amin đơn giản dưới tác d ụng của
enzyme protease.
Tinh bột bị thủy phân thành đường maltose và glucose do enzyme
amylase.
• Hóa lí : pH giảm (pH đầu của dung dịch khoảng 6.5 – 7 ) do sự hình
thành các acid hữu cơ tạo điều kiện thuận lợi cho enzyme protease và
amylase hoạt động và góp phần ức chế các vi sinh vật tạp không có lợi
cho quá trình lên men.
- Vật lý:
Thể tích: tăng do có bổ sung nước muối
Nhiệt độ: tăng ( phản ứng thủy phân là phản ứng tỏa nhiệt)
Độ nhớt: giảm do sự thủy phân protein thành acid amin và nhiệt
độ tăng.
- Cảm quan:
Màu sắc: tạo màu cho nước tương.
- Hóa học :
- Trong sản xuất, một lượng koji được khuấy trộn với nước muối (22 –
23% muối) → hỗn hợp moromi → lên men kín (6 - 12 tháng).
- umami được sinh ra từ các axit amin của protein đậu nành đã được sản
xuất bởi các vi sinh vật
- Muối và nước sau đó được bổ sung vào Koji để tạo mash moromi, sau đó
lên men và thời gian khoảng sáu tháng. Trong giai đoạn đầu của quá trình
lên men moromi, các enzym sản xuất bởi các mốc Koji phá vỡ các protein
trong đậu nành để tạo thành các axit amin, trong đó tăng cường umami. Các
enzym cũng lao xuống tinh bột trong lúa mì và gạo để hình thành đường, và
đây là những yếu tố tạo hương vị độc đáo và màu sắc cho nước tương.
- Trong quá trình lên men, nồng độ muối cao và sự thay đổi pH đã tiêu diệt
A. oryzae và A. sojae. Cơ chất trong đậu nành và lúa mì được thủy giải bởi hệ
enzym như proteinase, amylase và peptidase sinh ra trong quá trình koji trước
đó.
- Giai đoạn sau của quá trình lên men moromi (khoảng 6 tháng) ở 15-
200c,Pediococcus halophilus phát triển và sản sinh ra acid lactic, làm giảm pH.
Loài Pediococcus halophilus là vi khuẩn chịu mặn và đặc trưng cho sản phẩm
shoyu, được xác định như là lactobacillus chính trong hỗn hợp moromi. pH
của vật liệu khởi đầu là 6,5 - 7,0; nồng độ muối 16-18%, tạo tính hoạt động
trong nước (water activity - WA) là 0,80, đây là điều kiện thích hợp cho P.
halophilus.
- PH ban đầu của hỗn hợp nhanh chóng giảm xuống vì enzyme phân giải
protein và tạo thành acid lactic. Khi pH đạt đến 5,5; lactobacilli được thay thế
bằng sự phát triển của Zygosaccharomyces rouxii. Đi kèm với sự giảm pH là
sự lên men rượu xảy ra mạnh bởi Z.rouxii. Sau 60 ngày, một lượng lớn ethanol
được tạo ra bởi tác động của sự thông khí và tăng nhiệt. Kết quả thu được là 2-
3% ethanol và nhiều thành phần hương thơm được sản xuất bởi nấm men.
Hình 3
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- Nuoc tuong Shoyu.pdf