Đề tài Thị trường bảo hiểm nông nghiệp và một số giải pháp phát triển thị trường bảo hiểm nông nghiệp ở Việt Nam

nhiều ở đồng bằng sông Cửu Long (nhất là ở Bến Tre, Cà Mau) và ở duyên hải Nam Trung Bộ. - Cây điều mới được trồng phổ biến trong một số năm gần đây, nhưng có triển vọng lớn để xuất khẩu. Điều được trồng nhiều nhất ở khu vực Đông Nam Bộ. * Các vùng chuyên canh cây công nghiệp Trong quá trình phát triển nền nông nghiệp hàng hoá, các vùng chuyên canh cây công nghiệp đã và đang hình thành ở những vùng có điều kiện tự nhiên đặc biệt thuận lợi cho một số cây công nghiệp có giá trị. Việc hình thành các vùng chuyên canh đã và sẽ thu hút nhiều lao động trẻ, khoẻ, góp phần phân bố lại dân cư và lao động giữa các vùng. Đông Nam Bộ là vùng chuyên canh cây công nghiệp lâu năm và hàng năm lớn nhất nước ta. Ở đây có nhiều điều kiện thuận lợi : đất đai của vùng phần lớn là đồng bằng cao, đất xám bằng phẳng kề liền với vùng đồi badan lượn sóng, nguồn nhân lực khá dồi dào, nhiều cơ sở chế biến sản phẩm cây công nghiệp, có các chương trình hợp tác đầu 30 30 tư với nước ngoài để phát triển cây chức năng. Các cây trồng chính trong vùng là cao su, cà phê, điều, đậu tương, lạc, mía, thuốc lá. Riêng cây cao su, Đông Nam Bộ chiếm gần 70% diện tích, gần 90% sản lượng cả nước, tập trung chủ yếu ở Bình Phước, Bình Dương và Đồng Nai. Tây Nguyên là vùng chuyên canh cây công nghiệp lớn thứ hai nhờ có diện tích đất badan lớn nhất cả nước và có khí hậu phân hoá theo độ cao. Các sản phẩm chính của vùng là cà phê, cao su, hồ tiêu, chè, dâu tằm. Riêng về cà phê, Tây Nguyên chiếm gần 80% diện tích và gần 90% sản lượng của cả nước. Hiện nay, trong vùng đang phát triển một số cây công nghiệp khác như ca cao, bông, điều… Ở trung du và miền núi phía Bắc, các vùng chuyên canh chè tạo thành một dải trên hầu khắp các vùng đồi trung du (ở Yên Bái, Tuyên Quang, Phú Thọ, Thái Nguyên) và một số cao nguyên (ở Hà Giang, Nghĩa Lộ, Sơn La); lạc và thuốc lá trồng ở vùng đất bạc màu của Lạng Sơn, Bắc Giang; hồi trồng ở Lạng Sơn, Cao Bằng. Ở Bắc Trung Bộ có các vùng chuyên canh với quy mô không lớn lắm (trồng lạc, cà phê, cao su). Ở đồng bằng sông Hồng, đồng bằng sông Cửu Long và duyên hải miền Trung chủ yếu là các vùng chuyên canh cây công nghiệp hàng năm. 31 31 Bảng 2: Diện tích các loại cây trồng phân theo nhóm cây ( 2000-2007) Đơn vị: nghìn ha Năm Trong đó Tổng số Cây hàng năm Cây lâu năm Tổng số Trong đó Tổng số Trong đó Cây lương thực có hạt Cây CN hàng năm Cây CN lâu năm Cây ăn quả 2000 12644.3 10540.3 8399.1 778.1 2104.0 1451.3 565.0 2001 12507.0 10352.2 8224.7 786.0 2154.8 1475.8 609.6 2002 12831.4 10595.9 8322.5 845.8 2235.5 1491.5 677.5 2003 12983.3 10680.1 8366.7 835.0 2303.2 1510.8 724.5 2004 13184.5 10817.8 8437.8 857.1 2366.7 1554.3 746.8 2005 13287.0 10818.8 8383.4 861.5 2468.2 1633.6 767.4 2006 13409.8 10868.2 8359.7 841.7 2541.6 1708.6 771.4 2007 13495.2 10862.7 8270.2 845.8 2632.5 1796.6 775.5 (Nguồn: Tổng cục Thống kê) 3.2 Chăn nuôi Việt Nam là một nước nông nghiệp có nhiều tiềm năng ở châu Á và thế giới. Việt Nam đứng thứ hai thế giới về xuất khẩu gạo, cà phê, hạt điều, cao su và đứng đầu thế giới về xuất khẩu hồ tiêu. Dù ngành chăn nuôi chưa đóng góp nhiều ngoại tệ và chưa thực sự nổi bật nhưng không phải vì thế nó không có những lợi thế trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế. Để chăn nuôi thực sự trở thành một ngành kinh tế mũi nhọn, rất cần phải nhìn thẳng vào sự thật và đổi mới thực sự nhận thức chung về vấn đề này. 3.2.1 Ngành chăn nuôi Việt Nam trong thời gian qua 32 32 Kinh tế phát triển, nhu cầu thực phẩm của người tiêu dùng ngày càng tăng, song sản phẩm chăn nuôi vẫn chưa đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng trong nước. Do chưa thực sự có cách tiếp cận mới, chăn nuôi truyền thống vẫn chiếm tỷ lệ cao, với những đặc điểm nổi bật là nhỏ lẻ, phân tán, số lượng không tập trung đủ lớn để trở thành sản phẩm hàng hóa, không đồng nhất về chất lượng, chưa chú trọng đến tính kế hoạch TT và hạch toán về hiệu quả kinh tế. Phương thức chăn nuôi này tuy có nhiều nhược điểm, nhưng là nguồn thu nhập tối cần thiết nâng cao mức sống của người nghèo. Theo tính toán của các chuyên gia, thu nhập từ chăn nuôi chiếm 70% thu nhập của người nghèo hiện nay. Nhu cầu về thực phẩm ở các thành phố lớn như Hà Nội, Tp Hồ Chí Minh khá lớn, chưa kể nhu cầu thực phẩm của 70 triệu dân ở các vùng khác nhau trong cả nước. Rõ ràng, nếu không chuyển đổi phương thức sản xuất chăn nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa, ứng dụng công nghệ cao, sẽ không đáp ứng được nhu cầu thực phẩm thịt, sữa, trứng có chất lượng và an toàn vệ sinh phục vụ nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu... Những năm gần đây, nhiều chính sách của Đảng và Chính phủ về phát triển kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, đã đi vào thực tiễn cuộc sống, góp phần thúc đẩy quá trình phát triển ngành chăn nuôi. Một phương thức sản xuất mới - sản xuất theo hướng hàng hóa bền vững - trong ngành chăn nuôi đang từng bước hình thành. Thep báo cáo kết quả Tổng điều tra nông nghiệp, nông thôn và thủy sản cuối năm 2006, cả nước có 17.721 trang trại (chưa kể những trang trại chuyên chăn nuôi thỏ, lợn rừng, nhím và các loại động vật sống trong nước ngoài cá), trong đó có 7.475 trang trại chăn nuôi lợn, 2.837 trang trại chăn nuôi gia cầm, 6.405 trang trại chăn nuôi bò (có 2.011 trang trại chăn nuôi bò sữa), 247 trang trại chăn nuôi trâu, 757 trang trại chăn nuôi dê. Chăn nuôi trang trại đang trên đà phát triển mạnh, nhưng không phải vì vậy mà không có những vấn đề đang đặt ra. Số liệu tổng kết cho thấy, chăn nuôi nhỏ lẻ đáp ứng đến 60% nhu cầu tiêu dùng trong nước, đồng thời là nguồn thu nhập đáng kể của các hộ nông dân cá thể. Chăn nuôi thực sự đang là một trong những phương thức quan trọng góp phần thực hiện xóa đói, giảm nghèo trong nông thôn. Tuy nhiên, làm thế nào 33 33 để người chăn nuôi tiếp cận được nguồn vốn, ứng dụng tốt nhất các thành tựu của khoa học - công nghệ, góp phần phát triển chăn nuôi theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa đang là vấn đề có nhiều bức xúc. 3.2.2 Lợi thế ngành chăn nuôi ở Việt Nam Nhà nông phấn khởi khi có Quyết định số 225/1999/QĐ-TTg ngày 10-12-1999 và Quyết định số 17/2006/QĐ-TTg ngày 29-01-2007 của Thủ tướng Chính phủ về Chương trình giống cây trồng, giống vật nuôi và giống cây lâm nghiệp đến năm 2010. Hàng loạt các trang trại chăn nuôi bò sữa, lợn hàng hóa, dê, gà thả vườn, vịt, ngan... đã phát triển mạnh mẽ. Hệ thống khuyến nông từ Trung ương đến địa phương đã từng bước phổ biến rộng rãi tiến bộ mới về giống, kỹ thuật, nhờ đó các tiến bộ kỹ thuật về chuồng trại theo quy trình công nghệ mới, con giống mới cho chăn nuôi đã được người dân áp dụng, hàng triệu nông hộ thoát đói, giảm nghèo. Theo Quyết định phê duyệt của Chính phủ về định hướng phát triển chăn nuôi đến 2020, “chăn nuôi sẽ được thay đổi cơ bản theo hướng công nghiệp có năng suất, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh cao; kiểm soát được dịch bệnh và bảo đảm vệ sinh an toàn thực phẩm; đáp ứng đủ nhu cầu thực phẩm cho tiêu dùng trong nước và hướng tới xuất khẩu”, “nâng cao tỷ trọng chăn nuôi trong nông nghiệp: đạt 32% vào năm 2010; 38% năm 2015 và 42% năm 2020”. Tất cả các nghị quyết, chỉ thị của Đảng và Nhà nước là điểm tựa vững chắc giúp ngành chăn nuôi có cơ sở pháp lý để phát triển trong thời hội nhập. 3.2.3 Các ngành chăn nuôi chính - Chăn nuôi lợn, gà công nghiệp. Chăn nuôi lợn, gà công nghiệp không cạnh tranh về đất đai làm chuồng trại, có thể phát triển trên đất cằn sỏi đá, nghèo dinh dưỡng. Trên cùng một đơn vị diện tích đất này, nếu đủ nước có thể tạo ra khối lượng sản phẩm chăn nuôi lớn, đem lại hiệu quả kinh tế cao. Thực tế cho thấy, khi đầu tư đồng bộ về chuồng trại, thiết bị phục vụ nuôi lợn trên một héc-ta (cho dù đất rất xấu), hằng năm sẽ sản xuất được từ 10.000 con đến 15.000 con 34 34 lợn thịt (tương đương từ 100 tấn đến 150 tấn thịt hơi), doanh thu đạt từ 40 tỉ đến 60 tỉ đồng - Chăn nuôi gia súc có sừng công nghiệp. Để chăn nuôi gia súc có sừng cần quy hoạch đất đủ cho trồng cỏ. Khi chăn nuôi phát triển, chỗ nào có chăn nuôi nơi đó có cơ hội cải thiện được chất lượng đất, cung cấp nhiều nguyên liệu có giá trị dinh dưỡng cao cho chế biến thực phẩm, đa dạng hóa sản phẩm tiêu dùng hằng ngày cho người dân, bảo đảm an toàn thực phẩm và phục vụ xuất khẩu, giúp cơ cấu lại bữa ăn, giảm tỷ lệ suy dinh dưỡng trong dân, nâng cao văn minh ăn uống, tăng cường sức khỏe cộng đồng, nâng cao dân trí XH. 3.2.4 Những thách thức và rủi ro của ngành chăn nuôi - Ngành chăn nuôi hàng hóa ở nước ta mới hình thành nên không có truyền thống “cha truyền con nối” như ở các nước khác. Chính vì điều khác biệt này mà chăn nuôi chưa có cơ hội phát triển lâu dài, bền vững ở từng hộ, nếu không có chính sách thích hợp khuyến khích. - Khi chăn nuôi phát triển sẽ lôi cuốn được hàng triệu người dân tham gia vào sản xuất và các hoạt động dịch vụ cộng đồng khác sẽ hình thành, cải thiện nhanh chóng môi trường an sinh XH. - Cho đến nay, ngành chăn nuôi Việt Nam tự nó chưa có mô hình sản xuất mang tính cộng đồng để đủ sức cạnh tranh với các công ty nước ngoài hiện có ở Việt Nam và các nước trên thế giới. Trong hành lang pháp lý vĩ mô cũng chưa đủ chính sách rõ nét về chuỗi sản phẩm khép kín (từ chăn nuôi gia súc cho thịt, sữa, trứng, thức ăn, thức ăn đạm, thức ăn bổ sung, dụng cụ chuồng trại cho chăn nuôi, thuốc thú y, giết mổ công nghiệp, chế biến thịt, sữa công nghiệp và TT dịch vụ). - Chưa có một chính sách và kế hoạch dài hạn cho đào tạo đội ngũ cán bộ khoa học - kỹ thuật chuyên ngành cũng như về kỹ thuật đồng bộ về giống, công nghệ sinh học, thiết bị, chế biến, thú y... có trình độ chuyên môn sâu. Thực tế đã bắt đầu có sự hụt hẫng về đội ngũ cán bộ kỹ thuật chuyên sâu, tâm huyết với nghề không chỉ trong chăn nuôi mà còn thể hiện trong nhiều lĩnh vực khác khi chăn nuôi phát triển. 35 35 - Đầu tư cho nghiên cứu khoa học còn dàn trải, những đề tài nghiên cứu không mang tính toàn diện và lâu dài; chưa đáp ứng cho việc nâng cao sản xuất ở từng giai đoạn và thiếu tính liên tục; thiếu những giải pháp kỹ thuật mới, cụ thể, ứng dụng ngay cho phát triển sản xuất; thiếu tính đặc thù vùng sinh thái, vùng kinh tế trong nghiên cứu để triển khai phù hợp; nhiều đề tài không mang yếu tố kinh tế, khó áp dụng vào sản xuất. - Thống kê của ngành chăn nuôi còn quá hời hợt, thiếu cụ thể, không phong phú và chi tiết, bỏ qua nhiều chỉ tiêu rất cần cho định hướng phát triển tương lai. - Các quy định thanh toán, quyết toán đề tài nghiên cứu do Bộ Tài chính đưa ra không thực tế khi áp dụng. Các nhà khoa học phải thực hiện theo những quy định bất hợp lý. Ví như kinh phí khi được cấp theo dự toán lúc xây dựng đề tài về giá cả vật tư, xăng xe, công cán đã quá thấp so với giá cả thực tế khi được cấp kinh phí thực hiện, nhưng nội dung đề tài vẫn giữ nguyên, không được điều chỉnh. 3.2.5 Những bất cập khác: - Chăn nuôi đối mặt với nhiều loại bệnh nguy hiểm, nhất là những bệnh lây sang người như cúm gia cầm. - Nhu cầu nguyên liệu cho chăn nuôi ngày một tăng, không đủ và không chủ động được nguồn nguyên liệu cơ sở, cho phát triển dù chỉ 70%. - Kế hoạch sản phẩm không chủ động và chưa điều tiết được. Trong sản xuất lúc dư thừa, lúc thiếu hụt. - Chưa coi trọng công tác quản lý giống quốc gia vì chưa thấy hết tầm quan trọng lâu dài trong công tác chọn lọc nâng cao năng suất, chất lượng vật nuôi một cách chủ động. Việc tổ chức bộ máy không phù hợp từ trong đầu tư về kỹ thuật, con người và cả chính sách. 4. Các cơ sở phát triển khác - Quy mô ngành nông nghiệp: Tính đến 1/7/2006, cả nước có 2136 DN nông nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản; 571 cơ sở nông lâm thủy sản trực thuộc các DN phi nông lâm thủy sản; 7237 hợp tác xã nông lâm thủy sản; 10,46 triệu hộ nông lâm thủy sản 36 36 ( trong đó nông thôn là 9,78 triệu hộ), trong đó có 113699 trang trại. Mặt khác, khi phân theo ngành kinh tế, 93,09% là các đơn vị nông nghiệp, 6,58% là đơn vị thủy sản và đơn vị lâm nghiệp chiếm 0,33%. - Giá trị sản xuất nông nghiệp cũng chiếm tỷ trọng khá lớn trong tổng thu nhập quốc nội. Số liệu thống kê năm 2008 cho thấy giá trị sản xuất nông, lâm nghiệp và thuỷ sản năm 2008 theo giá so sánh 1994 ước tính đạt 212,0 nghìn tỷ đồng, tăng 5,6% so với năm 2007, bao gồm giá trị sản xuất nông nghiệp đạt 155,2 nghìn tỷ đồng, tăng 5,4%; giá trị sản xuất lâm nghiệp đạt 6,7 nghìn tỷ đồng, tăng 2,2% ; giá trị sản xuất thuỷ sản đạt 50,1 nghìn tỷ đồng, tăng 6,7%.( Nguồn: Tổng cục thống kê) - Giá trị sản xuất bình quân trên 1 ha đất sản xuất nông nghiệp thấp: khoảng 20 triệu đồng/ha. Tại thời điểm 1/7/2006 vốn tích lũy của một hộ nông nghiệp ở nông thôn là 4,77 triệu đồng/năm ( Nguồn : Báo cáo sơ bộ kết quả điều tra nông thôn, nông nghiệp và thủy sản năm 2006 của Ban Chỉ đạo TW) Với vị trí quan trọng trong đời sống, kinh tế XH nước ta, ngành nông nghiệp dù quy mô lớn nhưng khó khăn về điều kiện cơ sở vật chất, lại luôn gặp nhiều thiên tai, dịch bệnh,… nên ngành nông nghiệp phải gánh chịu nhiều thiệt hại nặng nề không chỉ đối với bản thân người nông dân mà còn với cả nền kinh tế quốc dân. II. Diễn biến tình hình thị trường bảo hiểm nông nghiệp Việt Nam 1. Vài nét về thị trường. - TT có tiềm năng lớn nhưng đang bị bỏ trống Theo thống kê của Hội Nông dân Việt Nam, tổng giá trị thiệt hại trong sản xuất nông nghiệp hàng năm ở nước ta rất lớn: 8,2% GDP năm 1994, 10,5% GDP năm 1997, 4,8% GDP năm 1999, và 4,57% GDP năm 2000. Nông dân chiếm gần 80% dân số, sản lượng nông sản chiếm khoảng 30% GDP. Vậy tại sao TT BHNN đầy tiềm năng lại bị bỏ ngỏ? Hiện Việt Nam có hàng chục công ty BH trong và ngoài nước đang hoạt động, trong đó các tập đoàn lớn của Anh, Mỹ, Canada, Nhật với bề dầy kinh nghiệm. Tuy nhiên chỉ có một vài DN hoạt động trong lĩnh vực BH tài sản hoặc tái BH cho ngành có mức phí lớn 37 37 như dầu khí hay hàng không. Số còn lại đều nhằm vào mảng BH nhân thọ. Không có DN nào khai thác mảng BH các sản phẩm nông nghiệp. Ngay cả Bảo Việt, tập đoàn BH nhà nước lớn nhất Việt Nam cũng không còn quan tâm đến bởi BH các sản phẩm nông nghiệp gặp nhiều khó khăn, lại rủi ro cao. Cách đây khoảng 5 năm, một công ty BH nước ngoài đã tiến hành BH chăn nuôi. Sau các đợt dịch lở mồm long móng ở trâu bò, dịch lợn tai xanh và dịch cúm H5N1 ở gia cầm khiến DN này lao đao và đành bỏ cuộc. Tất nhiên BH các sản phẩm nông nghiệp ở Việt Nam không dễ dàng vì sản xuất nhỏ và manh mún. Giá trị lại không cao. Mặt khác, bản thân người nông dân vốn quen tâm lý “được ăn mất mùa chịu” nên họ cũng không muốn BH. Họ cho rằng nuôi vài trăm con gà lời lãi không nhiều mà mua BH thì hết lãi. Theo các chuyên gia trong lĩnh vực này, BH sản phẩm nông nghiệp ở Việt Nam không dễ dàng nhưng không có nghĩa là không làm được. Thậm chí còn đầy tiềm năng bởi theo chủ trương đến năm 2020 Việt Nam sẽ trở thành nước công nghiệp mới song vẫn còn tới 50% nông dân sống bằng nghề nông. Đầu năm 2009, sau tác động của thiên tai, dịch bệnh, của khủng hoảng tài chính thế giới khiến giá nông sản bất ngờ sụt giảm mạnh và những hệ luỵ đã đổ lên vai người nông dân, BHNN lại được nhắc đến như một giải pháp cứu cánh, đây chính là lỗ hổng lớn của ngành BH. - Tỷ trọng tham gia BHNN ở Việt Nam ở mức rất thấp Ở Việt Nam hiện nay, tỷ trọng tham gia vào BHNN chỉ khoảng 1% tổng diện tích cây trồng, 0,24% số trâu- bò, 0,1% đàn lợn và 0,04% số gia cầm được BH. Có thể thấy, BHNN chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ so với quy mô nông nghiệp tại nước ta. 2. Các yếu tố cấu thành thị trường. 2.1 Khả năng cung cấp dịch vụ bảo hiểm nông nghiệp của các công ty bảo hiểm Với một TT BHNN khá lớn, tuy nhiên hiện nay, trên toàn quốc số lượng các DN BHNN không nhiều. Trong số 26 DN BH phi nhân thọ, có 2 DN (Bảo Việt, Groupama) đang triển khai BHNN, 2 DN ở dạng tiềm năng (Bảo Minh, Công ty BH ngân hàng nông nghiệp) và một số tổ chức khác. 2.1.1 Tổng công ty BH Việt Nam 38 38 Theo thống kê của Vụ BH (Bộ Tài chính), mặc dù được triển khai ở Việt Nam từ đầu những năm 80 của thế kỷ trước do tập đoàn Bảo Việt thực hiện, song đến nay tỷ trọng tham gia BHNN ở Việt Nam, chỉ chiếm chưa đến 1% tổng diện tích cây trồng và số vật nuôi. Năm 1983 Tập đoàn Bảo Việt đã mở rộng dịch vụ tới 26 tỉnh, nhận BH cho 200.000 ha lúa, nhưng sau 15 năm hoạt động, đến năm 1999 phải bỏ cuộc vì không có lãi (thu phí được 13 tỷ đồng nhưng phải bồi thường 14,4 tỷ đồng). Các dịch vụ BHNN khác cũng trong tình trạng tương tự và nay đã thu hẹp hoạt động. Ngay cả Phòng BH nông nghiệp của Tập đoàn cũng phải sát nhập vào Phòng BH xe cơ giới. Trong thời gian gần đây, Bảo Việt có tiến hành BH cây cao su, bạch đàn, vật nuôi( bò sữa), nhưng tổn thất quá lớn, hiệu quả đem lại còn thấp. - Chương trình bảo hiểm cây lúa Từ năm 1982, chương trình thí điểm đầu tiên tại huyện Vụ Bản và Nam Ninh nhưng chỉ được duy trì trong 2 năm. Nguyên nhân thất bại là do tổn thất lớn, số tiền bồi thường không đủ bù đắp thiệt hại cho người nông dân. Bảng 3: Bảo hiểm cây lúa của Bảo Việt (1982-1983) Năm Tỉnh Phí BH Bồi thường Tỷ lệ tổn thất 1982 Nam Định 556.000đ 464.000đ 83.5% 1983 Nam Định 790.000đ 300.000đ 37.9% (Nguồn: Báo cáo đánh giá về BH nông nghiệp Việt Nam) Sau đó, từ năm 1993, BH mùa màng được triển khai tới 12 tỉnh trong cả nước ( An Giang, Bình Đinh, Bình Thuận, Bắc Giang, Bến Tre, Cà Mau, Cần Thơ, Đồng Tháp, Hà Tĩnh, Kiên Giang, Sóc Trăng, Vĩnh Long). Tuy nhiên tổng diện tích BH chỉ chiếm 1,16% tổng diện tích gieo trồng toàn quốc năm 1995 và 0.27% năm 1996 khiến cho BHNN chưa phát huy hết tính tích cực của nó. Vào năm 2000, chương trình này cũng đã chấm dứt. 39 39 * Bảo hiểm nông nghiệp khác: - Rừng và cao su: Đây là hai sản phẩm BH cây công nghiệp chính của Bảo Việt nhưng cũng chỉ được BH rất nhỏ so với diên tích gieo trồng thực tế. Cao su có doanh thu phí BH trong 3 năm ( 1996-1998) là 3,4 tỷ đồng còn bồi thường là 200 triệu đồng, tức là chỉ được khoảng 10%. Rừng cũng chỉ được BH một vùng 20.000ha ở Kiên Giang. - Cây bạch đàn: Loại cây này là nguyên liệu sản xuất ra giấy. Việc triển khai BH mới chỉ dừng lại ở một dự án liên doanh trồng rừng 44.000ha trong 2 năm 1997 và 1998 với phí BH là 120.000 USD - BH vật nuôi: năm 1982, giới thiệu chương trình BH vật nuôi tại Hà Tây (cũ), Hòa Bình, Hà Nam, Nam Định, Ninh Bình và Thanh Hóa thông qua hệ thống Hợp tác xã. Tuy nhiên do khu vực nông nghiệp có tái cấu trúc lại vào năm 1986 nên mô hình đã không tồn tại.Từ năm 1993 và năm 2000, Bảo Việt triển khai BH vật nuôi tại Mộc Châu, Sơn La nhưng đã chấm dứt sau 2 năm hoạt động. 2.1.2 Công ty Groupama Năm 2001, Groupama- một công ty BH của Pháp triển khai dịch vụ BHNN tại Việt Nam. Công ty có nhiều kinh nghiệm trong việc cung cấp BHNN tại Pháp và đã chủ động trong việc khởi động BHNN tại các quốc gia khác. Các dịch vụ mà công ty cung cấp là BH vật nuôi, cây trồng; BH tài sản, thiệt hại dùng trong sản xuất nông nghiệp; BH việc cung ứng nguyên vật liệu thiết bị và bao tiêu các sản phẩm nông nghiệp; BH tai nạn lao động nông nghiệp và trách nhiệm dân sự trong sản xuất nông nghiệp; BH hoạt động nuôi tôm từ năm 2002. Khi bắt đầu bước chân vào TT Việt Nam, công ty chỉ có phương châm kinh doanh duy nhất là BHNN. Nhưng đường lối đúng đắn đó đã không thể thành công bởi vấp phải quá nhiều rào cản khách quan từ việc tiếp cận đối tượng đến xử lý tình huống. Từ tháng 9/2002 khi bắt đầu hoạt động tại Việt Nam tới cuối tháng 12/ 2002, Groupama đã bồi thường 17 tổn thất. Nhưng con số này đã tăng lên (tháng 1 đến tháng 10/2003) là 874 số hợp đồng phải bồi thường. Thực chất từ năm 2003, công ty đặt yêu cầu BH cực 40 40 thấp, ngay khi khách hàng chỉ BH một con bò cũng được chấp thuận. Tuy nhiên, sau hàng loạt sự kiện gia súc chết và được chuyên gia kiểm tra xác minh, nguyên nhân chính lại vì nông dân chăn nuôi không đúng cách, chuồng trại không đủ tiêu chuẩn và thức ăn không đảm bảo chất lượng, song Công ty vẫn phải bồi thường cho nông dân theo đúng hợp đồng. Sau đó, nhận thấy rủi ro từ hoạt động kinh doanh và rút kinh nghiệm từ Bảo Việt, Groupama quy định chặt chẽ với sản phẩm được BH: vật nuôi phải được tiêm phòng đầy đủ, quy mô đàn đối với lợn là 5 con, bò là 3 con trở lên và từ chối BH những rủi ro mang tính thảm hoạ như thiên tai, dịch bệnh. Sau gần 5 năm triển khai tại khu vực Đồng bằng sông Cửu Long, Groupama ký được 2.000 hợp đồng BHNN. Nhưng sau đó, nhiều hộ nuôi thuỷ sản khiếu nại Groupama không bồi thường cho nông dân theo đúng cam kết trong hợp đồng. Theo bà Nguyễn Thị Như Loan (quyền Tổng giám đốc Groupama), lý do DN từ chối bồi thường vì nhận thấy các chủ hộ khai báo không đúng sự thật về tính chất, nguyên nhân, hoàn cảnh, hậu quả của tổn thất. Nông dân mất lòng tin, Groupama cũng mất dần khách hàng. Groupama cũng thử nghiệm cung cấp dịch vụ BH đối với hoạt động ngư nghiệp, chủ yếu là nuôi tôm. Tuy nhiên, sau thiệt hại nặng nề do một cơn bão gây ra, công ty đã chấm dứt cung cấp dịch vụ này. 41 41 Bảo Việt 10.27% 124.83% 71.56% 78.35% 20.68% 0.00% 20.00% 40.00% 60.00% 80.00% 100.00% 120.00% 140.00% 2004 2005 2006 2007 2008 Tỷ lệ bồi thường Groupama 192.86% 4426.67% 85.93% 27.30% 29.26%0.00% 1000.00% 2000.00% 3000.00% 4000.00% 500 .00% 2004 2005 2006 2007 2008 Tỷ lệ bồi thường Hình 3: Tỷ lệ bồi thường của Bảo Việt và Groupama (2004-2008) Từ sau thất bại của Bảo Việt và Groupama, ít có một hãng BH nào dám dấn thân vào TT này. 2.1.3 Tổng công ty cổ phần Bảo Minh Bảo Minh triển khai BH tín dụng khoản vay phục vụ sản xuất nông nghiệp theo chỉ số thời tiết ở Đồng Tháp. Theo đó, Bảo Minh sẽ đứng ra BH cho người nông dân trong trường hợp họ muốn vay vốn cho hoạt động sản xuất nông nghiệp từ ngân hàng. Tuy nhiên do mức phí tương đối cao ( khoảng 15% giá trị khoản vay vốn ) nên phía ngân hàng lẫn người nông dân cũng không mặn mà lắm. Hoạt động này đến nay cũng chưa phát triển mạnh. 2.1.4 Công ty cổ phần BH Ngân hàng nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam Công ty cổ phần BH ABIC được phép triển khai BHNN nhưng đến nay chưa triển khai về nghiệp vụ này. Tuy nhiên trong thời gian qua, Ngân hàng Agribank cũng có nhiều hỗ trợ cho người nông dân trong vấn đề vay vốn để mở rộng sản xuất, tăng năng suất 42 42 cây trồng vật nuôi từng bước nâng cao đời sống theo hướng bền vững. Hiện nay trong 12 triệu dân nông dân trên toàn quốc thì có 10 triệu nông dân đang có mối quan hệ tín dụng với Agribank. Tính đến cuối năm 2007, dư nợ cho vay hộ nông dân đạt 134.377 tỷ đồng, chiếm 55,55% tổng dư nợ, tính chung khu vực nông nghiệp nông thôn chiếm 70,8% tổng dư nợ. Tuy nhiên, do tính rủi ro cao trong hoạt động nông nghiệp gây ra bởi thiên tai, dịch bệnh… mà người nông dân gặp nhiều khó khăn trong than toán các khoản vốn vay cho ngân hàng. Tính trong năm 2006, nợ xấu của các đối tượng hộ nông dân và cá nhân là 3.092.473 tỷ đồng. Tổng số dư nợ xấu trong các năm từ năm 2002 đến năm 2006 là 8.428.142 tỷ đồng. Bảng 4: Số liệu thống kê về cơ cấu nợ xấu tính theo nguyên nhân hộ sản xuất và cá nhân năm 2002-2006 Đơn vị : triệu đồng STT Năm Tổng số nợ xấu Các nguyên nhân chính dẫn đến nợ xấu Chết, thương tật, mất tích Thiên tai, dịch bệnh Chết, ốm đau, bệnh tật và khác 1 2 (3)= 4+5+6 4 5 6 1 2002 755.540 22.817 492.897 239.826 2 2003 1.222.058 39.593 815.946 366.519 3 2004 1.205.762 45.245 632.105 528.412 4 2005 2.152.309 81.585 1.074.410 996.314 5 2006 3.092.473 82.684 1.794.516 1.215.273 (Nguồn: Ban tín dụng hộ sản xuất và cá nhân – Agribank) 43 43 Agribank dự tính khoảng 40% nợ xấu không có khả năng thu hồi, do vậy hằng năm đều trích dự phòng nghiệp vụ để bù đắp. Ví dụ năm 2007 đã trích gần 6300 tỷ đồng, trong đó phần quỹ dự phòng nghiệp vụ hoạt động tín dụng hộ chiếm khoảng 60%. 2.1.5 Tổ chức phi chính phủ GRET (Groupe de Recherche et d’Échanges Technologiques) Tổ chức GRET có mặt tại Việt Nam từ năm 1988. Từ đó GRET đã triển khai nhiều hình thức trợ giúp rất đa dạng trong các lĩnh vực nông nghiệp và phát triển nông thôn, sức khoẻ cộng đồng và phát triển thể chế. Tổ chức sẽ hỗ trợ chăn nuôi gia súc, đặc biệt là nuôi lợn, bằng việc kết hợp giữa hệ thống hỗ trợ tài chính, thành lập các tủ thuốc thú y, giới thiệu những giống mới và bằng các phương pháp đào tạo. - Tủ thuốc thú y: Những tác động tiêu cực của dịch bệnh và tổn thất trong chăn nuôi lợn, đặc biệt trong các hộ nghèo, những dịch vụ thú y địa phương kém phát triển hoặc không tồn tại và thiếu các phương pháp mở rộng chăn nuôi vật nuôi/ lợn đều là các nguyên nhân chính dẫn tới thành lập tủ thuốc thú y. Nông dân đóng góp một số tiền nhất định để lập các tủ thuốc dưới sự quản lý chuyên môn của bác sỹ