Đề tài Thực trang công tác tuyển dụng tại các doanh nghiệp hiện nay

kh¶ n¨ng vµ cã chÊt l­îng. §iÒu dÔ hiÓu lµ nÕu nh©n viªn thÝch c¸c c«ng viÖc ë c«ng ty, hä th­êng rÊt muèn b¹n bÌ cña m×nh vµo lµm viÖc chung víi m×nh. TuyÓn mé theo lèi nµy cã kh¶ n¨ng dÉn tíi sù thiÖn vÞ hoÆc c¶m t­ëng kh«ng tèt trong nh©n viªn khi mét ng­êi b¹n hoÆc hä hµng cña hä kh«ng ®­îc chÊp nhËn vµo lµm viÖc. Sù bÊt lîi n·y sÏ ®­îc gi¶i quyÕt khi c«ng ty gi¶i thÝch râ rµng tÊt c¶ c¸c ®¬n xin viÖc ®ã sÏ ®­îc cøu xÐt kh¸ch quan gièng nh­ nh÷ng ng­êi nép ®¬n qua hÖ thèng tuyÓn mé kh¸c, nh­ng sÏ ®­îc ­u tiªn h¬n ng­êi kh¸c nÕu x¶y ra tr­êng hîp b»ng ®iÓm sè. * Nh©n viªn cò (cùu nh©n viªn cña c«ng ty). §ã lµ tr­êng hîp c¸c nh©n viªn v× lý do nµo ®ã rêi bá c«ng ty ®Ó lµm viÖc cho mét c«ng ty kh¸c mµ nay l¹i muèn trë vÒ n¬i cò. ViÖc nhËn sè nh©n viªn nµy lµm cho tÊt c¶ c¸c nh©n viªn cã ý t­ëng r»ng hä cã thÓ rêi c«ng ty bÊt cø lóc nµo hä muèn, vµ mét khi trë l¹i hä kh«ng mÊt m¸t g×. nÕu nhµ qu¶n trÞ thËn träng tr¸nh ®Ó nh©n viªn cã t­ t­ëng nh­ vËy th× viÖc nhËn sè ng­êi cò cã lîi lµ hä sÏ trë thµnh nh÷ng nh©n viªn lµm viÖc tèt h¬n, vui vÎ h¬n vµ cã tinh thÇn trung thùc h¬n tr­íc kia. * øng viªn tù nép ®¬n xin viÖc. §ã lµ nh÷ng ng­êi tù ý ®Õn v¨n phßng c«ng ty ®Ó xin viÖc trong khi c«ng ty kh«ng ®¨ng qu¶ng c¸o t×m ng­êi. Trong tr­êng hîp nµy ta nªn thiÕt lËp mét hÖ thèng hå s¬ c¸c øng viªn lo¹i nµy ®Ó khi cÇn thiÕt cã thÓ mêi hä vµo mµ kh«ng ph¶i tèn thêi gian, c«ng søc vµ tiÒn b¹c. * Nh©n viªn cña c¸c h·ng kh¸c. TuyÓn dông nh÷ng nh©n viªn nµy lµ con ®­êng ng¾n nhÊt vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt v× c«ng ty kh«ng ph¶i chi phÝ cho nghiÖp vô ®µo t¹o vµ hÇu nh­ kh«ng ph¶i qua thêi kú tËp sù. H×nh thøc nµy hay ®­îc ¸p dông t¹i Mü. * C¸c tr­êng ®¹i häc vµ cao ®¼ng §©y lµ nguån tuyÓn mé quan träng ®èi víi hÇu hÕt c¸c c«ng ty. Bëi v× nh÷ng ng­êi nµy cßn gi÷ ®­îc thãi quen häc tËp, t©m hån trong tr¾ng, ®Ó tµo t¹o, cã søc bËt v­¬n lªn vµ nhiÒu s¸ng kiÕn. * Ng­êi thÊt nghiÖp. §©y còng lµ nguån cã gi¸ trÞ. Cã nhiÒu lý do ®Ó hä thÊt nghiÖp mÆc dï kh«ng ph¶i lµ hä thiÕu kh¶ n¨ng. NÕu khai th¸c tèt nguån nµy c«ng ty cã thÓ nhÆt ®­îc nh÷ng “cña quý” bÊt ngê. * C«ng nh©n lµm nghÒ tù do. Nh÷ng c«ng nh©n lµm nghÒ tù do còng lµ mét nguån tuyÓn mé cã tiÒm n¨ng. Hä cã thÓ sÏ lµ nh÷ng øng viªn cho nh÷ng c«ng viÖc ®ßi hái kü thuËt, chuyªn m«n cao. 4. Ph­¬ng ph¸p tuyÓn mé. Cã rÊt nhiÒu ph­¬ng ph¸p tuyÓn mé nh©n viªn tõ nguån bªn ngoµi. Phæ biÕn nhÊt vÉn lµ qu¶ng c¸o, ®Õn c¸c tr­êng tuyÓn mé vµ ®Õn c¸c c¬ quan lao ®éng - c«ng còng nh­ t­. a. Ph­¬ng ph¸p qu¶ng c¸o. Phæ biÕn nhÊt vÉn lµ qu¶ng c¸o trªn b¸o chÝ, ngoµi ra cßn ë tivi, ®µi, tê r¬i... TiÒn qu¶ng c¸o kh¸ tèn kÐm nhÊt lµ ®èi víi tivi. HÇu hÕt c¸c c«ng ty ®Òu ®ång ý r»ng ®¨ng qu¶ng c¸o trªn b¸o chÝ lµ nguån cung cÊp c¸c c«ng nh©n, nh©n viªn trÎ tuæi, ®a sè Ýt cã kü n¨ng theo nhu cÇu cña c«ng ty. C¸ch nµy ®­îc ¸p dông khi c¸c ph­¬ng ph¸p tuyÓn mé kh¸c qu¸ tèn kÐm hoÆc khã kh¨n. Tuy nhiªn, ph­¬ng ph¸p nµy cã nh­îc ®iÓm lµ c«ng ty sÏ e ng¹i ph¶n øng cña c«ng nh©n khi hä biÕt c«ng ty ®ang rÊt cÇn ng­êi, nhÊt lµ c¸c ngµnh nghÒ ®ßi hái kü n¨ng cao, ®iÒu ®ã dÉn ®Õn n¨ng suÊt lao ®éng gi¶m. b. Cö chuyªn viªn tuyÓn mé ®Õn c¸c tr­êng. Cßn ®­îc gäi lµ ph­¬ng ph¸p chuyªn viªn tuyÓn mé. MÊu chèt lµ ë chç c¸c chuyªn viªn tiÕp xóc víi gi¸m ®èc sinh viªn vô cña c¸c tr­êng. HÇu hÕt c¸c sinh viªn giái ®Òu lät vµo “tÇm ng¾m” cña hä vµ cã thÓ tµi trî cho sinh viªn ®ã häc tËp. Khi ra tr­êng, sinh viªn ®ã sÏ ®­îc mêi vÒ c«ng ty ®Ó lµm viÖc (thËm chÝ lµ b¾t buéc). c. C¸c c¬ quan tuyÓn dông. Còng cã nhiÒu c«ng ty l¹i ph¶i nhê cËy c¸c c¬ quan tuyÓn dông hoÆc tuyÓn chän dïm. Th­êng lµ hä thiªn vÒ tuyÓn nh©n viªn v¨n phßng h¬n. ChÊt l­îng tuyÓn tuú theo kha n¨ng chuyªn m«n cña cÊp qu¶n trÞ cña c¸c c¬ quan nµy. C¸c c¬ quan t­ nh©n th­êng tuyÓn lùa kü vµ tèt h¬n c¸c c¬ quan c«ng. d. Sinh viªn thùc tËp. Sinh viªn th­êng thùc tËp trong c¸c th¸ng hÌ. Qua thêi gian lµm viÖc ë c«ng ty vµ qua mèi quan hÖ tiÕp xóc, sinh viªn cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc cã nªn xin lµm viÖc t¹i ®©y kh«ng vµ ng­îc l¹i, c«ng ty cã thÓ chÊp nhËn sinh viªn nµy hay kh«ng. Ngoµi ra cßn cã mét sè ph­¬ng ph¸p nh­: Nhê nh©n viªn giíi thiÖu, øng viªn tù nép ®¬n... vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ¸p dông ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, ch­a xuÊt hiÖn ë ViÖt Nam nh­: Sö dông hiÖp héi chuyªn ngµnh, Trung t©m dÞch vô d÷ kiÖn lü lÞch. II. TuyÓn chän nh©n lùc. TuyÓn chän nh©n lùc lµ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p vµ tèn nhiÒu c«ng søc. Ph¶i cã nghiÖp vô chuyªn m«n, tÇm hiÓu biÕt réng r·i ®ång thêi cßn phô thuéc vµ chÝnh s¸ch tuyÓn dông cña c«ng ty. TuyÓn chän nh©n lùc ®­îc ®Þnh nghÜa nh­ sau: Lµ quyÕt ®Þnh xem trong sè c¸c øng viªn ®· ®­îc tuyÓn mé ¸i lµ ng­êi héi ®ñ c¸c tiªu chuÈn ®Ó lµm viÖc cho c«ng ty. TiÕn tr×nh tuyÓn chän gåm c¸c giai ®o¹n. 1. Giai ®o¹n chuÈn bÞ. NhÊt thiÕt ph¶i chuÈn bÞ kü cµng vÒ vËt chÊt vµ c¬ së h¹ tÇng, c¸c c«ng ty cÇn chó träng ®Õn b¶ng m« t¶ chi tiÕt tiªu chuÈn c«ng viÖc. Cã b¶ng nµy sÏ gióp c¸c cÊp qu¶n trÞ biÕt râ sÏ cÇn lo¹i øng viªn cã tiªu chuÈn nh­ thÕ nµo. Tõ ®ã c¸c chuyªn gia sÏ so¹n th¶o c¸c mÉu tr¾c nghiÖm, c¸c mÉu pháng vÊn thÝch h¬p. 2. Giai ®o¹n chÝnh thøc. Bao gåm 7 b­íc: B­íc1: øng viªn nép ®¬n B­íc nµy yªu cÇu c¸c øng viªn nép ®Çy ®ñ hå s¬ xin viÖc, bao gåm c¸c giÊy tê cÇn thiÕt cho c¬ quan tuyÓn chän. C¸c c«ng ty nªn so¹n th¶o mÉu ®¬n xin viÖc cña riªng m×nh, nh­ vËy dÔ cho viÖc xem xÐt vÒ sau nµy h¬n. B­íc 2: Pháng vÊn hå s¬. Sau khi hå s¬ ®­îc tuyÓn chän s¬ bé, c«ng ty sÏ b¸o cho c¸c øng viªn ®­îc chän ®Õn tham dù c¸c giai ®o¹n tuyÓn chän kÕ tiÕp. V× lµ lÇn ®Çu tiªn øng viªn tiÕp xóc víi c«ng ty nªn c¸c tiÕp viªn nªn tÕ nhÞ ®Ó g©y ¶nh h­ëng tèt cho c«ng ty. Lµ giai ®o¹n chän läc hå s¬ ®Ó lo¹i c¸c øng viªn kh«ng ®ñ yªu cÇu. Pháng cÊn viªn hái th¼ng mét sè c©u hái vÒ chuyªn m«n ngay. CÇn chó ý khi c¸c øng viªn cã kinh nghiÖm vµ tr×nh ®é thuéc lÜnh vùc kh¸c th× kh«ng nªn lo¹i ra ngay mµ cã thÓ chuyÓn sang bé phËn s¾p cÇn ng­êi hoÆc tuyÓn ®ît sau. Thùc hiÖn tèt giai ®o¹n nµy sÏ x©y dùng thiÖn ý cho c«ng ty, ®ång thêi tèi ®a ho¸ hiÖu qu¶ cña tuyÓn dông. B­íc 3: Tr¾c nghiÖm. Qua tr¾c nghiÖm cã thÓ ph¸t hiÖn ra nh÷ng tµi n¨ng ®Æc biÖt cña øng viªn, t×m ra c¸c s¾c th¸i ®Æc biÖt vÒ c¸ tÝnh ... Môc ®Ých cña nã lµ nh»m gi¶m bít chi phÝ vÒ huÊn luyÖn. Khi ®· biÕt n¨ng khiÕu cña hä chØ viÖc ph¸t triÓn lªn, rót ng¾n thêi gian tËp sù... C¸c ph­¬ng ph¸p tr¾c nghiÖm: * Tr¾c nghiÖm vÒ kiÕn thøc tæng qu¸t: Môc ®Ých lµ t×m xem tr×nh ®é hiÓu biÕt tæng qu¸t cña c¸ nh©n ®¹t ®Õn tr×nh ®é nµo vÒ c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, ®Þa lý, to¸n... ChØ ¸p dông tr¾c nghiÖm nµy khi cÇn ph¶i tuyÓn chän nh÷ng nh©n viªn thuéc cÊp qu¶n trÞ. * Tr¾c nghiÖm t©m lý: HiÖn nay ®ãng vai trß quan träng. Nã gióp cho nhµ qu¶n trÞ hiÓu ®­îc ®éng th¸i vµ th¸i ®é øng xö cña øng viªn. * Tr¾c nghiÖm trÝ th«ng minh. Víi lo¹i nµy ng­êi ta sÏ suy ®o¸n ®­îc kh¶ n¨ng cña øng viªn vÒ tõ ng÷, ãc to¸n häc, lý luËn logic vµ nh÷ng mèi liªn hÖ trong kh«ng gian. ChØ sè th«ng minh IQ ®­îc tÝnh nh­ sau: IQ = Tuæi tinh thÇn x 100% Tuæi thùc IQ < 100 ® kÐm th«ng minh IQ > 100 ® th«ng minh 120 < IQ < 140 ® lçi l¹c IQ > 140 ® thÇn ®ång * Tr¾c nghiÖm c¸ tÝnh: Môc ®Ých xem c¸ tÝnh cña øng viªn ®Ó sau nµy gióp c¸c øng viªn thùc hiÖn nhiÖm vô dÔ dµng h¬n nhê chØnh bít sù phøc t¹p vµ sai lÖch cña c¸ tÝnh. * Tr¾c nghiÖm vÒ n¨ng khiÕu vµ kh¶ n¨ng chuyªn m«n. §©y lµ lo¹i tr¾c nghiÖm ®Ó t×m ra ng­êi cã chuyªn m«n, nghiÖp vô cã ®Çu ãc s¸ng t¹o cho c«ng ty. Cßn mét sè tr¾c nghiÖm kh¸c nh­ kh¶ n¨ng nhËn thøc, ®é linh ho¹t cña ph¶n øng, së thÝch nghÒ nghiÖp... B­íc 4: Pháng vÊn s©u. Lµ ph­¬ng ph¸p th«ng dông nhÊt trong nghiÖp vô truyÓn chän. §©y lµ ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông ®Ó lùa mét øng viªn thÝch hîp. Môc ®Ých lµ phèi kiÓm tra l¹i tÊt c¶ nh÷ng d÷ kiÖn mµ øng viªn ®· cung cÊp thuéc nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau tong suèt giai ®o¹n lùa chän. Pháng vÊn gióp øng viªn vµ chØ huy hiÓu râ nhau h¬n, xem øng viªn cã thùc sù ®ñ kiÕn thøc kh«ng, ®¸nh gi¸ c¶ bªn ngoµi vµ bªn trong øng viªn viªn. nh÷ng ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm pháng vÊn cã thÓ gåm: Gi¸m ®èc TNNS, chØ huy trùc tiÕp cña øng viªn... §Ó c«ng viÖc ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao th× c¶ hai bªn cïng ph¶i chuÈn bÞ. Cã c¸c ph­¬ng ph¸p pháng vÊn sau: Pháng vÊn theo mÉu; Pháng vÊn kh«ng theo mÉu; Pháng vÊn theo hîp ®ång; Pháng vÊn c¨ng th¼ng; Pháng vÊn c¸ nh©n hay pháng vÊn nhãm. L­u ý nh÷ng ®iÒu cÇn tr¸nh sau: - Kh«ng nªn ph¸n xÐt mét øng viªn b»ng c¸ch so s¸nh hä víi mét ng­êi kh¸c. - Ng­êi pháng vÊn kh«ng nªn tù cho m×nh lµ ng­êi kú cùu cña c«ng ty hay lµ ng­êi hiÓu réng biÕt nhiÒu khi ®¸nh gi¸ øng viªn. - Kh«ng nªn t¹o cho øng viªn c¶m t­ëng l¹c quan qu¸ ®¸ng vÒ quyÒn lîi ma hä ®­îc h­ëng. - Kh«ng nªn che ®Ëy thùc tr¹ng cña c«ng ty. B­íc 5: S­u tra lý lÞch. Sau khi ®· tr¾c nghiÖm vµ pháng vÊn s©u, nhµ qu¶n trÞ nªn kiÓm tra xem l¹i tÊt c¶ nh÷ng g× øng viªn tr×nh bµy cã ®óng sù thËt hay kh«ng. Ngoµi ra cßn cÇn t×m hiÓu mét ®«i nÐt vÒ øng viªn qua th«ng tin ng­êi nµo ®ã nãi vÒ øng viªn. §ã lµ s­u tra lý lÞch. B­íc 6: Kh¸m søc khoÎ. Xem cã phï hîp víi tÝnh chÊt cña c«ng viÖc kh«ng. Nªn kh¸m søc khoÎ tr­íc khi quyÕt ®Þnh tuyÓn dông ®Ó viÖc tuyÓn dông kh«ng biÕn thµnh “c«ng d· trµng”. B­íc 7: Thö viÖc vµ quyÕt ®Þnh tuyÓn dông. Sau khi øng viªn v­ît qua ®­îc c¸c b­íc trªn, øng viªn sÏ cã mét thêi gian ng¾n ®Ó tiÕp xóc vµ lµm thö c«ng viÖc cña m×nh. NÕu hä hoµn thµnh c«ng viÖc cña m×nh th× c«ng ty sÏ quyÕt ®Þnh tuyÓn dông anh ta. Tõ 7 b­íc trªn ta cã kÕt luËn: C¸c yªu cÇu víi c¸n bé tuyÓn chän ph¶i lµ: Cã tr×nh ®é kü n¨ng ®Æt lîi Ých cña tæ chøc lªn trªn hÕt ®ång thêi nh¹y bÐn vµ linh ho¹t trong viÖc øng dông c¸c ph­¬ng ph¸p tuyÕn chän. B- Vai trß ý nghÜa cña tuyÓn dông. 1. §èi víi tæ chøc. Ho¹t ®éng tuyÓn dông tèt th× tæ chøc sÏ cã mét ®éi ngò nh©n viªn cã tr×nh ®é, kinh nghiÖm ®Ó gióp tæ chøc tån t¹i vµ ph¸t triÓn tèt, cã tÝnh c¹nh tranh cao. Ng­îc l¹i cã thÓ dÉn ®Õn suy yÕu nguån nh©n lùc ® ho¹t ®éng kinh doanh kÐm hiÖu qu¶, l·ng phÝ nguån lùc ® ph¸ s¶n. 2. §èi víi x· héi. Ho¹t ®éng tuyÓn dông tèt th× sÏ gióp x· héi sö dông hîp lý tèt ®a nguån lùc. Lµ ®Çu ra cña ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Nã cã thÓ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò viÖc lµm x· héi. Ch­¬ng II Thùc trang c«ng t¸c tuyÓn dông t¹i c¸c doanh nghiÖp ë mét sè ®Þa ph­¬ng. I. Tham kh¶o ph­¬ng ph¸p, h×nh thøc tuyÓn dông ë mét sè n­íc ph¸t triÓn. 1. T¹i Mü. C¸c c«ng ty t¹i Mü cã vèn lín, tr×nh ®é qu¶n lý vµ c«ng nghª cao do ®ã hä rÊt coi träng c«ng t¸c tuyÓn dông nh©n lùc. Qu¸ tr×nh nµy lu«n ®Çy ®ñ c¸c b­íc. Mét ®Æc tr­ng rÊt quan träng lµ theo lËut lao ®éng Mü, sau ba th¸ng, c¸c c«ng ty hoÆc ph¶i cho ng­êi lao ®éng vµo biªn chÕ chÝnh thøc hoÆc cho nghØ. NÕu vµo biªn chÕ chÝnh thøc ngoµi kho¶n ®­îc t¨ng l­¬ng, c«ng nh©n cßn ®­îc h­ëng c¸c lo¹i phóc lîi rÊt tèn kÐm. C«ng nh©n th­êng ®­îc tuyÓn dông theo hîp ®ång ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n nªn viÖc tuyÓn chän nh©n viªn cña h·ng kh¸c lµ kh¸ phæ biÕn. §©y lµ triÕt lý chÝnh trong quan ®iÓm tuyÓn dông cña hä: Sö dông triÖt ®Ó ng­êi cã tµi bÊt kÓ tr­íc ®©y anh lµ ai, lµm viÖc cho h·ng nµo. Ngoµi ra tuyÓn chän quan träng cña c¸c c«ng ty Mü. Hä ­a thÝch nguån néi bé. 2. T¹i NhËt B¶n. C¸c c«ng ty ë NhËt b¶n còng cã vèn lín, tr×nh ®é qu¶n lý vµ c«ng nghÖ cao. Qu¸ tr×nh tuyÓn dông nh©n lùc lu«n ®­îc lµm ®Çy ®ñ, nghiªm tóc vµ kü cµng. Gièng t¹i Mü, c¸c c«ng ty NhËt ­a thÝch c¸c nguån néi bé, tr¸i víi ng­êi Mü viÖc th¨ng chøc chñ yÕu dùa vµo thµnh tÝch vµ kh¶ n¨ng lµ chñ yªu vµ th©m niªn lµ thø yÕu. Cßn ng­êi NhËt, th× yÕu tè nh©m niªn lµ chñ yÕu gièng hÖt nh­ t¹i ViÖt Nam. Tuy nhiªn kÓ tõ thËp niªn 1980, ng­êi NhËt ®· cè g¾ng ph¸ vì quan niÖm truyÒn thèng l¹c hËu nµy v× c¶n trë ng­êi trÎ tuæi cã thùc tµi. Tõ thËp niªn 1990, hÇu hÕt c¸c h·ng lín cña NhËt theo b­íc ch©n Mü trong viÖc th¨ng cÊp. Nh÷ng ng­êi trÎ tuæi muèn ®­îc th¨ng cÊp ng¹ch qu¶n trÞ ®Òu ph¶i qua chu kú thi tr¾c nghiÖm vµ ph¶i qua kho¸ huËn luyÖn vÒ qu¶n trÞ. TruyÒn thèng tuyÓn dông cña ng­êi NhËt lµ tuyÓn dông suèt ®êi do ®ã hä kh«ng muèn tuyÓn dông ng­êi nh©n viªn cña c¸c kh·ng kh¸c nh­ c¸c c«ng ty Mü. HÇu hÕt c¸c c«ng ty NhËt tuyÓn dông nh©n viªn tõ c¸c tr­êng §¹i häc vµ Cao ®¼ng. Nh­ng tõ thËp niªn 1980 vµ nhÊt lµ 1990, dÇn dÇn cµng cã nhiÒu c«ng ty tuyÓn mé theo c¸ch trªn. hä th­êng thu nhËn nh©n viªn cña c¸c h·ng ®ang sa sót thõa nh©n viªn, sinh viªn trÎ tuæi cña c¸c khoa §¹i häc… RÊt hiÕm khi nh©n viªn ®­îc tuyÓn tõ c¸c h·ng ®ang c¹nh tranh trong cïng ngµnh c«ng nghiÖp. Trong viÖc bè trÝ nh÷ng ng­êi nµy vµo mét tæ chøc, c¸c c«ng ty th­êng hÕt søc thËn träng, môc ®Ých ®Ó b¶o vÖ nh©n viªn “riªng” cña m×nh. V× vËy nh÷ng nh©n viªn nµy th­êng bÞ thua thiÖt vÒ chÝnh s¸ch l­¬ng bæng víi nh©n viªn “gèc” cña c«ng ty. §iÒu nµy kh¸c h¼n víi Mü. Ngoµi ra t¹i Mü vµ NhËt cßn cã c¸c h·ng nh­ h·ng chuyªn cung cÊp øng viªn cã kh¶ n¨ng qu¶n trÞ (Executive Search Firms) hoÆc HiÖp héi chuyªn ngµnh (Professional Associations) hoÆc ®Õn c¸c trung t©m dÞch vÞ d÷ kiÖn lý lÞch (Resume Databases) ®Ó ®­îc cung cÊp lý lÞch cña c¸c øng viªn ®ang cÇn viÖc lµm. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p nµy t¹i ViÖt Nam ch­a cã. II. §éng th¸i vµ kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp t¹i mét sè ®Þa ph­¬ng. “Møc cÇu lao ®éng” trong c¸c doanh nghiÖp lµ bé phËn quan träng cÊu thµnh “Møc cÇu chung vÒ lao ®éng” cña thÞ tr­êng lao ®éng. §¸nh gi¸ ®éng thÝa lao ®éng doanh nghiÖp lµm c¬ së cho c¬ quan chøc n¨ng ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch, gi¶i ph¸p vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ (®Çu t­, c«ng nghÖ, ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, ®µo t¹o nh©n lùc…) nh»m kh«ng ngõng t¨ng sè chç lµm viÖc míi, æn ®Þnh viÖc lµm cho lùc l­îng lao ®éng trong tõng khu vùc vµ thÞ tr­êng lao ®éng c¶ n­íc. §éng th¸i lao ®éng doanh nghiÖp cßn ph¶n ¸nh xu thÕ thu hót lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vÒ mÆt sè l­îng vµ chÊt l­îng vµ ®Æc tr­ng kh¸c cña ng­êi lao ®éng, Qua kh¶o s¸t ®éng th¸i lao ®éng n¨m 1999 cña c¸c doanh nghiÖp t¹i 5 ®Þa ph­¬ng: Hµ Néi, Vinh, §µ N¨ng, §ång Nai, CÇn Th¬, (th¸ng 12/1999) cho thÊy tÝnh ®a d¹ng vÒ møc ®é gi¶m, t¨ng vµ kh¶ n¨ng thu hót lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Cô thÓ: 1. Lao ®éng gi¶m trong n¨m. Møc lao ®éng gi¶m trong n¨m 1999 cña c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c ®Þa ph­¬ng thÓ hiÖn ë biÓu sau: BiÓu møc ®é gi¶m lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp t¹i ®Þa ph­¬ng n¨m 1999 C¸c chØ tiªu ThÞ tr­êng lao ®éng Hµ Néi Vinh §µ N½ng §ång Nai CÇn Th¬ Tæng sè A 1 2 3 4 5 6 Tæng sè lao ®éng cã ®Çu n¨m thuéc mÉu quan s¸t (ng­êi) 34.415 21.222 32.851 65.635 18.540 172.663 (n÷ 92.293) Tæng sè lao ®éng thùc tÕ ®ang lµm viÖc thuéc mÉu quan s¸t (ng­êi) 37.180 25.568 36.244 73.005 21.168 193.165 (n÷ 102.014) Tæng sè lao ®éng gi¶m (ng­êi) 2.046 908 3.824 7.676 1.740 16.191 % gi¶m so tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc 5,5 3,5 10,5 10,5 8,2 8,4 Tæng sè lao ®éng n÷ gi¶m 1.224 348 2.840 4.950 1.009 10.381 % lao ®éng n÷ gi¶m so tæng sè lao ®éng n÷ ®ang lµm viÖc 6,4 3,6 15,4 10,7 11,9 10,2 Tû lÖ sè lao ®éng gi¶m so tæng sè lao ®éng cã ®Çu n¨m (%) 5,95 4,28 11,64 11,69 9,39 9,38 Tû lÖ lao ®éng n÷ gi¶m so tæng sè lao ®éng n÷ ®Çu n¨m (%) 6,72 4,35 16,42 12,29 12,29 11,2 BiÓu trªn cho thÊy, trong n¨m 1999 lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp gi¶m kh¸ lín, b»ng 8,4% tæng sè lao ®éng thùc tÕ ®ang lµm viÖc vµ b»ng 9,38% tæng sè lao ®éng cã ®Çu n¨m. Trong ®ã so víi lao ®éng thùc tÕ ®ang lµm viÖc, møc gi¶m lao ®éng lín ë c¸c doanh nghiÖp khu vùc §µ N½ng, §ång Nai (®Òu 10,5%), CÇn Th¬ (8,2%) vµ thÊp ë khu vùc Vinh (3,5%). Tû lÖ lao ®éng n÷ gi¶m trong t­¬ng quan víi lao ®éng nam, kh«ng cã chªnh lÖch lín, ngo¹i trõ t¹i khu vùc §µ N½ng vµ CÇn Th¬ tû lÖ nµy cao vät lªn t­¬ng øng lµ 15,4 vµ 11,9% so tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc do mét sè doanh nghiÖp c¬ cÊu l¹i s¶n suÊt vµ lao ®éng, ph¸t triÓn c¸c nghÒ Ýt thu hót lao ®éng n÷. PhÇn lín lao ®éng n÷ gi¶m trong n¨m thuéc ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn, chiÕm tû lÖ 72%; s¶n suÊt ®iÖn – x©y dùng: 8%; th­¬ng nghiÖp: 7,3%; dÞc vô kh¸c: 7,6% tæng sè lao ®éng gi¶m. ë c¸c ngµnh kh¸c lao ®éng gi¶m víi tû lÖ thÊp. Sè lao ®éng gi¶m trong n¨m hÇu hÕt tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp võa vµ lín (trªn 100 lao ®éng), chiÕm tíi 97,2% tæng sè lao ®éng gi¶m. Trong ®ã, doanh nghiÖp cã h¬n 1000 lao ®éng chiÕm tû lÖ 46,6% tæng sè lao ®éng gi¶m. Nh­ vËy, biÕn ®éng lao ®éng gi¶m trong c¸c doanh nghiÖp lín rÊt ®¸ng chó ý. Lao ®éng gi¶m trong n¨m chñ yÕu lµ lao ®éng phæ th«ng chiÕm 54,1%, sau ®ã lµ c«ng nh©n kü thuËt vµ s¬ cÊp: 36,5% tæng sè lao ®éng gi¶m. Lao ®éng phæ th«ng gi¶m cao h¬n møc chung lµ ë c¸c doanh nghiÖp khu vùc §ång Nai, chiÕm 64,3% tæng sè lao ®éng gi¶m. Lao ®éng cao ®¼ng, ®¹i häc gi¶m cao h¬n møc chung lµ ë c¸c doanh nghiÖp khu vùc Hµ Néi, chiÕm tû lÖ 12,4% tæng sè lao ®éng gi¶m. Xem xÐt nguyªn nh©n gi¶m lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cho thÊy sè lao ®éng gi¶m do bá viÖc v× møc tiÒn l­¬ng (tiÒn c«ng) thÊp, chiÕm tû lÖ cao nhÊt: 36,3%, do kÕt thóc hîp ®ång: 18,8%, vÒ h­u mÊt søc: 8,1%. C¸c nguyªn nh©n kh¸c: s¶n suÊt thu hÑp, thay ®æi c«ng nghÖ, sa th¶i… chiÕm tû lÖ tõ 0,4% - 4,2% tæng sè lao ®éng gi¶m trong n¨m. 2. TuyÓn dông lao ®éng trong n¨m. BiÓu d­íi cho thÊy t×nh h×nh tuyÓn dông lao ®éng trong n¨m cña c¸c ®Þa ph­¬ng. BiÓu t×nh h×nh tuyÓn dông lao ®éng c¸c doanh nghiÖp t¹i ®¹i ph­¬ng, 1999 ChØ tiªu Hµ Néi Vinh §µ N½ng §ång Nai CÇn Th¬ Tæng sè Tæng sè lao ®éng tuyÓn dông (ng­êi) 3.028 1.205 6.595 14.651 2.063 27.542 % so tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc 8,14 4,71 18,2 20,07 9,75 14,26 % so tæng sè lao ®éng cã ®Çu n¨m 8,8 5,68 20,08 22,32 11,13 15,95 Tæng sè lao ®éng tuyÓn dông trong n¨m 1999 cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc quan s¸t t¹i 5 ®Þa bµn lµ 17.542 ng­êi, b»ng 14,26% tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc. Trong ®ã cã 17.821 lao ®éng n÷, b»ng 64,7% TSL§ tuyÓn dông. Râ rµng lao ®éng n÷ ®­îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m sö dông. Møc tuyÓn dông lao ®éng rÊt cao t¹i khu vùc §ång Nai: 20,07%, §µ N½ng: 18,2% vµ thÊp ë Vinh: 4,71% tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc. Sè lao ®éng tuyÓn dông cña c¸c ngµnh cã tû lÖ cao nhÊt lµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn: 21.841 ng­êi (79,3%), s¶n suÊt ph©n phèi ®iÖn – x©y dùng: 2.275 ng­êi (8,26%), th­¬ng nghiÖp: 1.382 ng­êi (5,02%), dÞch vô kh¸c: 1.120 ng­êi (4,7). C¸c lÜnh vùc s¶n suÊt kinh doanh kh¸c chØ chiÕm con sè nhá. C¸c doanh nghiÖp cã quy m« lao ®éng h¬n 1000 ng­êi tuyÓn lao ®éng nhiÒu nhÊt lµ 14.111 lao ®éng, b»ng 51,23% tæng sè lao ®éng tuyÓn dông; C¸c doanh nghiÖp cã quy m« nhá h¬n hoÆc b»ng 100 ng­êi chØ chiÕm tû lÖ 2&. ë ®©y biÓu hiÖn râ xu thÕ doanh nghiÖp cã quy m« cµng lín th× nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng cã phÇn lín h¬n. XÐt theo nghÒ cho thÊy, nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng lín nhÊt thuéc nhãm nghÒ rÖt, may, vµ thî liªn quan ®Õn dÖt may (c¬ khÝ, ®iÖn…), chiÕm tû lÖ 33,5% tæng sè lao ®éng tuyÓn dông cña tÊt c¶ c¸c nghÒ. Mét sè nghÒ kh¸c chiÕm tû lÖ kh¸ cao nh­ lao ®éng gi¶n ®¬n trong c«ng nghiÖp: 10,7%; thî giµy da vµ thî liªn quan: 7,2%; thî s¶n suÊt ®å gç vµ thî liªn quan: 6,29%; nhãm nghÒ kh¸c chiÕm tû lÖ t­ 0,9 – 3,6%. Nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng n÷ phô thuéc vµo ®Æc tr­ng nghÒ (tÝnh chÊt c«ng viÖc). Mét sè nhãm nghÒ thÝch hîp víi lao ®éng n÷ nªn tû lÖ tuyÓn dông n÷ cao nh­: thî giµy da chiÕm tû lÖ 93,92%; thî may:84,8%; thî l¾p r¸p: 89,07%; lao ®éng gi¶n ®¬n trong c«ng nghiÖp: 69,37% … so tæng sè lao ®éng tuyÓn dông cña tõng nghÒ. Ng­îc l¹i, nghÒ cã tÝnh chÊt n¨ng nhäc, ®éc h¹i th× tû lÖ tuyÓn dông lao ®éng n÷ thÊp, nh­: thî x©y dùng: 6,33%; thî ®óc, hµn: 8,46%; thî c¬ khÝ söa ch÷a m¸y mãc, thiÕt bÞ s¶n suÊt: 10,51%… so tæng lao ®éng tuyÓn dông cña tõng nghÒ. PhÇn lín lao ®éng tuyÓn dông trong n¨m lµ lao ®éng phæ th«ng vµ c«ng nh©n kü thuËt. Trong ®ã, lao ®éng phæ th«ng chiÕm tû lÖ 56,6% (n÷ 60,6%), c«ng nh©n kü thuËt: 34,7% (n÷ 33,5%). C¸c tû lÖ nµy thÊp ë lao ®éng trung cÊp chuyªn nghiÖp: 3,5% (n÷ 2,3%); cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn: 6,2% (n÷ 2,3%). Nh­ vËy, trong n¨m c¸c doanh nghiÖp ®· gi¶i quyÕt ®­îc mét sè l­îng ®¸ng kÓ chç lµm viÖc cho ®éi ngò c«ng nh©n. §éng th¸i gi¶m lao ®éng trong n¨m 1999 cña c¸c doanh nghiÖp vËn ®éng theo chiÒu h­íng tÝch cùc, xuÊt hiÖn nhiÒu chç lµm viÖc míi cho ng­êi lao ®éng. Trong 5 tØnh kh¶o s¸t cho thÊy, møc thu hót lao ®éng ®¹t cao ë c¸c doanh nghiÖp khu vùc §ång Nai (9,5% TS lao ®éng ®ang lµm viÖc) §µ N½ng (7,7%); thÊp ë CÇn Th¬ (1,55%); Vinh (1,21%). Mét yÕu tè quan träng ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng viÖc lµm cao ë c¸c ®Þa ph­¬ng cã møc thu hót lao ®éng cao lµ do khu vùc doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m qua cã sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ h¬n so víi ®Þa h­¬ng kh¸c. 3. Nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng trong n¨m 2000 cña c¸c doanh nghiÖp. BiÓu sau cho thÊy nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng mét sè ngµnh trong n¨m 200 qua ®iÒu tra kÕ ho¹ch tuyÓn dông lao ®éng, ®¶m b¶o kÕ ho¹ch s¶n suÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. BiÓu nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng n¨m 2000 LÜnh vùc ho¹t ®éng Nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng B×nh qu©n mét doanh nghiÖp (ng­êi) Tû lÖ n÷ (%) 1. N«ng-L©m-Ng­ 4,9 13,6 2. Khai thøc má 5,1 27,8 3. CN chÕ biÕn 15,6 71,9 4. SX-PP ®iÖn-x©y dùng 10,1 5,9 5. Th­¬ng ngiÖp 6,5 55,8 6. VËn t¶i-Th«ng tin 4,9 19,9 7. Tµi chÝnh, tÝn dông vµ dÞc vô kh¸c 3,9 50,29 Tæng sè nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng trong n¨m 2000 cña 500 doanh nghiÖp quan s¸t lµ 5226 ng­êi, b»ng 2,78% tæng sè lao ®éng tùc tÕ ®ang lµm. §©y lµ con sè thÊp h¬n nhiÒu so víi nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng n¨m 1999 (2,78% so 14,26%). Tõ biÓu trªn cho thÊy, nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng b×nh qu©n trªn doanh nghiÖp cao nhÊt lµ ë ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn còng chØ ®¹t 15,6 ng­êi; s¶n suÊt ph©n phèi ®iÖn – x©y dùng: 10,1 ng­êi, c¸c ngµnh kh¸c cã nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng rÊt thÊp. XÐt theo tr×nh ®é chuyªn m«n – kü thuËt, nhu cÇu tuyÓn dông lao ®éng phæ th«ng cao nhÊt lµ 41,73%, tiÕp ®Õn c«ng nh©n kü thuËt: 39,56%, trung cÊp: 7,4%, cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn 12,8%. §¸ng chó ý lµ n¨m 200 møc tuyÓn dông lao ®éng phæ th«ng cã gi¶m xuèng so víi n¨m 1999 (41,73% so 55,6%), trong khi lao ®éng c¸c lo¹i kh¸c cã t¨ng lªn: c«ng nh©n kü thuËt: 33,5% (1999) vµ 33,56% (2000); trung cÊp chuyªn nghiÖp: 3,5% (1999) vµ 7,43% (2000); cao ®¼ng, ®¹i häc trë lªn 6,2% (1999) vµ 12,8% (2000). §©y lµ xu thÕ tÊt yÕu vÒ sù t¨ng lªn cña cÇu lao ®éng kü thuËt trong ®iÒu kiÖn ¸p dông tiÕn bé khoa häc – kü thuËt. III. Mét sè ®Æc ®iÓm cña tuyÓn dông lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë c¸c tØnh phÝa b¾c. TuyÓn dông lao ®éng lµ kh©u quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn chÊt l­îng ®ãng gãp lao ®éng, kh¶ n¨ng ®¸p øng c«ng viÖc ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cña d©y chuyÒn s¶n xuÊt - kinh doanh nhÞp nhµng, cã hiÖu qu¶. C«ng t¸c tuyÓn dông lao ®éng cßn lµ yÕu tè ®¶m b¶o æn ®Þnh quan hÖ lao ®éng, bÇu kh«ng khÝ quan hÖ lao ®éng, kh¶ n¨ng hîp t¸c lao ®éng, øng xö vµ th¸i ®é t¸c phong lµm viÖc... ChÝnh v× thÕ c«ng t¸c tuyÓn dông lao ®éng ®­îc c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi c¸c tØnh phÝa B¾c rÊt chó träng. Tõ thùc tÕ ®iÒu tra: Qua sè liÖu ®iÒu tra 110 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi c¸c tØnh phÝa B¾c cho thÊy c¸c biÓu hiÖn chñ yÕu cña c«ng t¸c tuyÓn dông lao ®éng lµ: - Sè lao ®éng b×nh qu©n cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp 6 th¸ng ®Çu n¨m 1998 t¨ng 2,62% so víi lao ®éng b×nh qu©n n¨m 1997. XÐt trong n¨m 1997 th× sè lao ®éng gi¶m cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp lµ 6.667 ng­êi, sè lao ®éng t¨ng 8.789 ng­êi. Nh­ vËy, sè lao ®éng t¨ng thùc tÕ cña 110 doanh nghiÖp trong n¨m 1997 lµ 2.122 ng­êi. Trong tæng sè lao ®éng gi¶m cña n¨m 1997 nªu trªn th× 33,05% lµ kÕt thóc hîp ®ång lao ®éng, 1.28% bÞ sa th¶i do vi ph¹m kû luËt lao ®éng vµ 57,36% lao ®éng tù chÊm døt hîp ®ång lao ®éng v× l­¬ng thÊp, c­êng ®é lao ®éng cao, lµm thªm giê qu¸ møc (10% tæng sè doanh nghiÖp cã sè giê lµm thªm b×nh qu©n mét lao ®éng cao h¬n 200 giê/n¨m). Sè lao ®éng t¨ng thªm trong n¨m 1997 bao gåm 30,72% lµ do ký tiÕp hîp ®ång lao ®éng vµ 69,28% lµ tuyÓn mí. Sè lao ®éng t¨ng thªm chñ yÕu lµ ë c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ cña NhËt B¶n, §µi Loan, Hµn Quèc vµ gi¶m ë c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ cña Hång K«ng, Singapore. ViÖc ký kÕt hîp ®ång lao ®éng ng¾n h¹n (d­íi 6 th¸ng) theo mïa, vô vµ c«ng viÖc, sau ®ã ký kÕt l¹i hîp ®ång lao ®éng hoÆc sa th¶i lao ®éng lµ ph­¬ng ph¸p tuyÓn - sö dông lao ®éng mµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sö dông ®Ó ®æi míi lao ®éng hµng n¨m. T¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã mét bé phËn lao ®éng (chiÕm kho¶ng 9,7% tæng sè lao ®éng) cã c«ng viÖc kh«ng æn ®Þnh lu«n cã nguy c¬ bÞ sa th¶i do phô thuéc vµo t×nh tr¹ng s¶n xuÊt - kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. - Trong sè lao ®éng ®­îc tuyÓn dông vµo lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®­îc ®iÒu tra, lao ®éng ë ®é tuæi d­íi 29 chiÕm tû lÖ 54,7%, ë ®é tuæi tõ 30-40 tuæi lµ 32,26%, vµ trªn 40 tuæi lµ 13,04%. Sè lao ®éng d­íi 24 tuæi (12,1% tæng sè lao ®éng) phÇn lín lµ lao ®éng phæ th«ng ®­îc tuyÓn tõ n«ng th«n vµo lµm c¸c c«ng viÖc theo mïa, vô vµ c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Trong sè lao ®éng ë ®é tuæi trªn 30 ®­îc tuyÓn tõ khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc, khu vùc hµnh chÝnh sù nghiÖp cã mét sè ng­êi ®­îc n¾m gi÷ vÞ trÝ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®iÒu hµnh ë mét sè kh©u, c«ng ®o¹n s¶n xuÊt - kinh doanh. Do tû träng c¸c chç lµm viÖc cã c­êng ®é cao, nhÞp ®é d©y chuyÒn s¶n xuÊt lín (l¾p r¸p « t«, xe m¸y, ®iÖn tö, may mÆc...) nªn viÖc tuyÓn dông lao ®éng cña c¸c doanh nghiÖp cã