Đề tài Thực trạng và một số giải pháp chủ yếu nhằm giảm đói, nghèo ở huyện Bắc Mê-Tỉnh Hà Giang

hiƯn lỵi thÕ so s¸nh nh­: ®Êt ®ai, ®iỊu kiƯn khÝ hËu, lao ®éng rỴ, nguån n­íc t­íi... ch­a ®­ỵc sư dơng mét c¸ch cã hiƯu qu¶, tû lƯ nghÌo, ®ãi cao (47%) ®· lµm gi¶m cÊp c¸c nguån tµi nguyªn nh­ diƯn tÝch rõng tù nhiªn bÞ thu hĐp, c¸c lo¹i ®éng thùc vËt quÝ hiÕm vµ nguån gen ®ang ngµy cµng c¹n kiƯt... * §Ỉc ®iĨm s¶n xuÊt - kinh doanh cđa huyƯn - T×nh h×nh s¶n xuÊt cđa huyƯn: chuyĨn dÞch nỊn kinh tÕ tù tĩc tù cÊp sang nỊn kinh tÕ hµng ho¸ nhiỊu thµnh phÇn theo h­íng tËp trung cã träng ®iĨm lµ c©y lĩa, ng«, chÌ, ®Ëu t­¬ng. Trªn c¬ së ph¸t triĨn th©m canh t¨ng vơ, ¸p dơng tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt. Ph¸t triĨn s¶n xuÊt ®ĩng h­íng ®Çu t­ ph¸t triĨn n«ng nghiƯp, chuyĨn dÞch c¬ cÊu c©y trång, t¨ng diƯn tÝch th©m canh phï hỵp víi ®iỊu kiƯn ®Êt ®ai khÝ hËu cđa vïng. - Tèc ®é t¨ng tr­ëng cđa HuyƯn t¨ng dÇn theo c¸c n¨m, n¨m 2003 lµ 11,7%, n¨m 2004lµ 12%, n¨m 2005 lµ 12,3%. Ngµnh n«ng - l©m nghiƯp lµ thÕ m¹nh cđa vïng, do ®ã: gi¸ trÞ s¶n xuÊt cđa ngµnh n«ng l©m nghiƯp chiÕm sè l­ỵng lín trong tỉng gi¸ trÞ s¶n xuÊt cđa toµn ngµnh, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cđa ngµnh n«ng nghiƯp t¨ng dÇn, n¨m 2003 ®¹t 94.103,0 triƯu ®ång; n¨m 2004 ®¹t 101.049,3 triƯu ®ång; n¨m 2005 ®¹t 110.000,0 triƯu ®ång. Nh­ng tû träng ngµnh n«ng nghiƯp qua c¸c n¨m gi¶m dÇn, n¨m 2003 chiÕm 67,7%, n¨m 2004 chiÕm 64,9%, n¨m 2005 chiÕm 62,9%. Tuy nhiªn, cịng nh­ xu thÕ chung, víi vÞ trÝ ®Þa lý cđa vïng, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cđa ngµnh c«ng nghiƯp vµ x©y dùng thÊt th­êng, do phơ thuéc vµo sù quan t©m ®Çu t­ cđa nhµ n­íc ®èi víi nh©n d©n vïng s©u vïng xa, n¨m 2003 ®¹t 36.557,0 triƯu ®ång, n¨m 2004 ®¹t 31.295,7 triƯu ®ång, n¨m 2005 ®¹t 37.000,0 triƯu ®ång. Ngµnh th­¬ng m¹i dÞch vơ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¨ng nhanh lµ do giao th«ng ®i l¹i thuËn tiƯn h¬n nªn hµng ho¸ ®­ỵc l­u th«ng th«ng suèt, c¸c mỈt hµng ®­ỵc bµy b¸n ®a d¹ng ®¸p øng nhu cÇu thÞ hiÕu cđa ng­êi tiªu dïng, huyƯn cã 25 x· hiƯn nay cã ®­êng « t« ®Õn trung t©m x·, m¹ng l­íi chỵ cịng dÇn ph¸t triĨn ®Ĩ t¹o ®iỊu kiƯn cho nh©n d©n trong vïng giao l­u trao ®ỉi hµng ho¸. N¨m 2003 ®¹t 8.340,0 triƯu ®ång (chiÕm 6%), n¨m 2004 ®¹t 23.355,0 triƯu ®ång (chiÕm 15%); n¨m 2005 ®¹t 28.000,0 triƯu ®ång (chiÕm 16%). §êi sèng cđa nh©n d©n trong huyƯn dÇn ®­ỵc c¶i thiƯn, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi/ n¨m; n¨m 2003 ®¹t 2,36 triƯu ®ång, n¨m 2004 ®¹t 2,6 triƯu ®ång, n¨m 2005 ®¹t 3,62 triƯu ®ång. L­¬ng thùc b×nh qu©n/ng­êi/n¨m; n¨m 2003 ®¹t 393kg, n¨m 2004 ®¹t 407kg, n¨m 2005 ®¹t 418kg. BiĨu 06: T×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh cđa huyƯn qua c¸c n¨m ( 2003 - 2005 ) ChØ tiªu N¨m 2003 N¨m 2004 N¨m 2005 Sè l­ỵng CC (%) Sè l­ỵng CC (%) Sè l­ỵng CC (%) A- Tèc ®é t¨ng tr­ëng (%) 11,7 12,0 12,3 I - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt (Tr.®) 139.000,0 100 155.700,0 100 175.000,0 100 - Ngµnh n«ng l©m nghiƯp 94.103,0 67,7 101.049,0 64,9 110.000,0 62,9 - Ngµnh c«ng nghiƯp - XD 36.557,0 26,3 31.295,7 20,1 37.000,0 21,1 - Ngµnh th­¬ng m¹i - dÞch vơ 8.340 6,0 23.355,0 15,0 28.000,0 16,0 II- Mét sè chØ tiªu chđ yÕu. - Tỉng diƯn tÝch gieo trång c©y hµng n¨m ( ha) 10.169,5 11.075,5 13.985,6 - Tỉng s¶n l­ỵng l­¬ng thùc cã h¹t (tÊn) Trong ®ã: - Thãc - Ng« 20.803,2 15.066,4 5.736,8 21.960,6 16.170,5 5.790,1 22.722,2 16.484,9 6.237,3 - B×nh qu©n l­¬ng thùc /ng­êi/n¨m (kg) 393 407 418 - Thu nhËp b×nh qu©n/ng­êi/n¨m ( tr.®) 2,36 2,60 3,62 (Nguån sè liƯu phßng Thèng kª huyƯn B¸c Mª n¨m 2005 ) 3.3. §Ỉc ®iĨm v¨n hãa x· héi Theo sè liƯu ®iỊu tra thèng kª 1/4/2006 tỉng d©n sè huyƯn B¾c Mª 38.260 khÈu, 6.093 hé, tû lƯ t¨ng d©n sè tù nhiªn 1,96%; mËt ®é d©n sè 45,32 ng­êi/ km 2 ( n¨m 2003 mËt ®é d©n sè cđa tØnh lµ 74,89 ng­êi /km 2 , B¾c Mª 42,8 ng­êi /km 2 ). Ph©n bè d©n c­ kh«ng ®Ịu: N¬i tËp trung d©n c­ ®«ng th­êng ë c¸c trung t©m x·, cơm x·, ven quèc lé vµ trung t©m huyƯn lþ; c¸c vïng s©u, vïng xa mËt ®é d©n sè thÊp. sè ®¬n vÞ hµnh chÝnh 13 x· gåm: Yªn §Þnh, Minh Ngäc, Minh S¬n, Th­ỵng T©n, l¹c N«ng, Gi¸p Trung, Yªn Phĩ, Yªn Phong , Yªn C­êng, Phĩ Nam, §­êng ¢m, §­êng Hång, Phiªng Lu«ng. Gåm 14 d©n téc sinh sèng trong ®ã ®«ng nhÊt lµ d©n téc Dao 14.377 khÈu chiÕm 37,57%, d©n téc Tµy 14.113 khÈu chiÕm 36,88%, d©n téc M«ng 7.814 khÈu chiÕm 20,42%, c¸c d©n téc GiÊy, La ChÝ, Pĩ y, Pu PÐo, M­êng, L« Lè, Hoa cã sè khÈu Ýt h¬n. MỈc dï c¸c d©n téc ph©n bè t­¬ng ®èi ®Ịu ë tÊt c¶ c¸c x· song hä th­êng sèng tËp trung, quÇn c­ theo th«n b¶n, dßng hä. Sù pha trén xen kÏ gi÷a c¸c d©n téc chØ xuÊt hiƯn ë trung t©m x·, huyƯn lþ. Nh­ vËy tÝnh céng ®ång theo lµng x·, dßng hä cã ¶nh h­ëng s©u s¾c ®Õn ®êi sèng Kinh tÕ- V¨n hãa- X· héi cđa ®ång bµo c¸c d©n téc huyƯn B¾c Mª. Tỉng sè lao ®éng toµn huyƯn n¨m 2005 lµ 17.617 lao ®éng chiÕm 46,04% d©n sè; trong ®ã: Lao ®éng n÷ chiÕm trªn 50%. Lao ®éng n«ng nhiƯp chiÕm 91,6%, Lao ®éng khu vùc Nhµ n­íc chiÕm xÊp xØ 6,6%, lao ®éng ngµnh nghỊ 1,8% do tr×nh ®é d©n trÝ thÊp nªn chÊt l­ỵng lao ®éng thÊp, sè lao ®éng ®· qua ®µo t¹o chđ yÕu tËp trung ë hÇu hÕt c¸c c¬ quan Nhµ n­íc, c¸c doanh nghiƯp Nhµ n­íc vµ t­ nh©n. Lao ®éng ngµnh nghỊ t¨ng lªn b×nh qu©n chung t¨ng 35,2%. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· xuÊt hiƯn nhiỊu ngµnh nghỊ míi nh­: Lµm g¹ch, khai th¸c cat, ®¸ sái, s¬ chÕ ®ịa, giÊy xuÊt khÈu... Do huyƯn lþ ®­ỵc chuyĨn ra ®Þa ®iĨm míi, vèn ®Çu t­ cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng t¨ng lªn, céng víi viƯc thu håi trªn 40 ha ®Êt n«ng nghiƯp, ®· lµm cho mét sè hé n«ng nghiƯp b¾t buéc ph¶i chuyĨn ®ỉi nghỊ nghiƯp. H¬n n÷a vè vay gi¶i quyÕt viƯc lµm cung ®· t¹o ra nhiỊu c¬ héi viƯc lµm cho ng­êi lao ®éng. B×nh qu©n 3,02 lao ®éng / hé vµ 6,28 khÈu/ hé ®©y lµ tû lƯ t­¬ng ®èi cao. HuyƯn B¾c Mª cã 6 tr¹m ph¸t l¹i truyỊn h×nh vµ 5 tr¹m TVRO, d©n sè ®­ỵc xem truyỊn h×nh 20%, tû lƯ phđ sãng truyỊn h×nh lµ 56%, ng­êi d©n ®· cã nhiỊu c¬ héi tiÕp cËn víi th«ng tin vµ c¸c chđ tr­¬ng chÝnh s¸ch cđa §¶ng nµ Nhµ n­íc, tuy nhiªn khu vùc phđ sãng míi chØ tËp trung ë trung t©m x·. 2.3 B¶ng Thùc tr¹ng d©n sè-Lao ®éng huyƯn B¾c mª tõ 2003-2005 Ngµnh gi¸o dơc cã 499 líp häc hƯ phỉ th«ng trong ®ã: CÊp I 464 líp víi 7.753 häc sinh, cÊp II 32 líp 846 häc sinh, cÊp III 3 líp 158 häc sinh. Ngµnh y tÕ tỉng sè 103 c¸n bé y tÕ, B¸c sÜ cã 8. Cã 1 Trung t©m y tÕ HuyƯn, 2 ph©n viƯn t¹i x· Minh Ngäc - §­êng ¢m, 11 tr¹m x¸, c«ng t¸c kh¸m ch÷a bƯnh cho nh©n d©n tõng b­íc ®­ỵc n©ng cao, tû lƯ ng­êi kh¸m vµ ®iỊu trÞ kh«ng ph¶i chuyĨn ®Ðn tuyÕn trªn n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc. C«ng t¸c d©n sè kÕ ho¹ch hãa gia ®×nh ®· thu ®­ỵc nhiỊu kÕt qu¶ tèt. Tû lƯ t¨ng d©n sè n¨m 2006 chØ cßn 1,96%. 3.4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu 3.4.1. Ph­¬ng ph¸p chän ®Þa bµn nghiªn cøu - HuyƯn B¾c Mª lµ 1 trong 11 huyƯn thÞ, n»m ë phÝa §«ng cđa thÞ x· Hµ Giang, lµ 1 huyƯn vïng s©u cđa tØnh, c¸ch thÞ x· Hµ Giang 56 km ®Þa h×nh phøc t¹p, giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n, lµ huyƯn nghÌo cđa tØnh Hµ Giang, huyƯn cã 13 x·, th× cã 13 x· thuéc x· nghÌo (135/CP). Cã tỉng d©n sè 38.260 khÈu víi 6.093 hé, hé nghÌo lµ 5.286 hé. Gåm 14 d©n téc anh em. Tû lƯ t¨ng d©n sè cao chiÕm 1,5%, tû lƯ hé nghÌo cßn cao chiÕm 64,11% (theo tiªu chÝ míi), xuÊt ph¸t tõ thùc tiƠn ®ã nªn t«i chän ®Þa bµn huyƯn B¾c Mª ®Ĩ nghiªn cøu. 3.4.2. Ph­¬ng ph¸p thu thËp th«ng tin * Th«ng tin/sè liƯu thø cÊp Gåm c¸c th«ng tin vỊ kinh tÕ- v¨n ho¸ x· héi, ®iỊu kiƯn tù nhiªn, d©n sè, lao ®éng, kÕt qu¶ s¶n xuÊt n«ng l©m nghiƯp qua c¸c n¨m (2002, 2003, 2004) cđa huyƯn, x·. Niªn gi¸m thèng kª cđa HuyƯn vµ c¸c th«ng tin thu thËp tõ phßng Néi vơ - Lao ®éng th­¬ng binh vµ X· héi, phßng Tµi chÝnh - KÕ ho¹ch huyƯn B¾c Mª. * Th«ng tin sè liƯu s¬ cÊp Bao gåm ý kiÕn cđa c¸c c¸n bé huyƯn, x·, c¸c hé n«ng d©n ®Ĩ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­ỵc, nguyªn nh©n, tån t¹i, h¹n chÕ trong c«ng t¸c xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë huyƯn trong nh÷ng n¨m qua, tõ ®ã t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p phï hỵp trong tõng ®iỊu kiƯn cơ thĨ ®Ĩ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë huyƯn B¾c Mª. 3.4.3. Ph­¬ng ph¸p tỉng hỵp vµ ph©n tÝch th«ng tin, sè liƯu Trong qu¸ tr×nh thùc hiƯn ®Ị tµi ®· vËn dơng lý luËn cđa chđ nghÜa duy vËt biƯn chøng vµ duy vËt lÞch sư lµm c¬ së lý luËn cho tỉng hỵp vµ ph©n tÝch th«ng tin. Mét sè ph­¬ng ph¸p cơ thĨ ®­ỵc vËn dơng ®Ĩ tỉng hỵp vµ ph©n tÝch trong ®Ị tµi lµ: - Ph­¬ng ph¸p thèng kª, ph­¬ng ph¸p kinh tÕ: c¸c sè liƯu sau khi ®iỊu tra, thu thËp tỉng hỵp vµ tiÕn hµnh ph©n lo¹i ®¸nh gi¸ cho ®ĩng víi thùc tÕ vµ ®iỊu kiƯn nghiªn cøu cđa ®Ị tµi. Tõ ®ã ®Ị ra nh÷ng nhËn xÐt ®¸nh gi¸ vỊ vÊn ®Ị nghiªn cøu. - Ph­¬ng ph¸p so s¸nh: c¸c sè liƯu sau khi ®­ỵc tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ ph©n lo¹i sÏ ®em ra so s¸nh, ®èi chøng víi c¸c mèc thêi gian kh¸c nhau, tõ ®ã ®¸nh gi¸ vỊ sù ph¸t triĨn cđa hiƯn t­ỵng lµ nhanh hay chËm vµ sù vËt hiƯn t­ỵng ®ã tèt hay xÊu… - Ph­¬ng ph¸p chuyªn gia chuyªn kh¶o: thùc hiƯn nghiªn cøu tham kh¶o c¸c ý kiÕn cđa c¸c ThÇy, C« gi¸o, cđa c¸c c¸n bé kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý cđa c¸c c¬ së s¶n xuÊt vỊ néi dung liªn quan ®Õn hiƯu qu¶ kinh tÕ cđa qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. KÕt qu¶ thu ®­ỵc tõ ph­¬ng ph¸p nµy lµ c¬ së cho viƯc ®¸nh gi¸ cđa qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ ®­a ra nh÷ng ®Þnh h­íng, gi¶i ph¸p chđ yÕu nh»m n©ng cao hiƯu qu¶ kinh tÕ trong s¶n xuÊt, t¨ng thu nhËp c¶i thiƯn ®êi sèng tinh thÇn cho n«ng d©n gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. 3.4.5. Nhãm chØ tiªu ph¶n ¸nh thùc tr¹ng ®ãi nghÌo 3.5.4.1. ChØ tiªu sè hé nghÌo vµ tû lƯ hé nghÌo Toµn HuyƯn cã 13 x· th× cã 13 x· thuéc x· nghÌo x· (135/CP). Cã 6.093 hé, víi 38.260 khÈu, trong ®ã hé nghÌo lµ 5.286 hé, tû lƯ hé nghÌo cßn cao chiÕm 64,1% (theo tiªu chÝ míi). 3.2.4.2. ChØ tiªu vỊ c¬ së vËt chÊt, ®êi sèng s¶n xuÊt cđa hé nghÌo Víi c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm, tr×nh ®é d©n trÝ thÊp, d©n sè lao ®éng ph©n bè kh«ng ®Ịu, lao ®éng n«ng nghiƯp chiÕm tû lƯ cao, kh¶ n¨ng thu hĩt lao ®éng ë c¸c ngµnh c«ng nghiƯp, tiĨu thđ c«ng nghiƯp vµ dÞch vơ cßn h¹n chÕ, ®êi sèng nh©n d©n cßn gỈp nhiỊu khã kh¨n. Tr×nh ®é v¨n ho¸ chuyªn m«n nghiƯp vơ, lao ®éng cßn thÊp so víi yªu cÊu ph¸t triĨn kinh tÕ x· héi trong thêi kú míi. T­ duy ph¸t triĨn kinh tÕ v­¬n lªn lµm giµu ch­a cao, kinh tÕ hµng ho¸ nhiỊu thµnh phÇn cßn h¹n chÕ, kinh tÕ quèc doanh ph¸t triĨn chËm. PhÇn IV KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn * T×nh h×nh ®ãi nghÌo ë tØnh Hµ Giang Ch­¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo tØnh Hµ Giang nãi chung vµ huyƯn B¾c Mª nãi riªng lµ mét ch­¬ng tr×nh tỉng hỵp cã tÝnh chÊt liªn ngµnh trong chiÕn l­ỵc ph¸t triĨn kinh tÕ - x· héi cđa tØnh, nh»m t¹o ®iỊu kiƯn thuËn lỵi vµ phï hỵp cho ng­êi nghÌo, hé nghÌo, x· nghÌo ph¸t triĨn s¶n xuÊt, n©ng cao thu nhËp, tiÕp cËn víi c¸c dÞch vơ x· héi, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, n©ng cao chÊt l­ỵng cuéc sèng. Hµ Giang lµ mét tØnh miỊn nĩi cã ®Ỉc thï riªng ®Þa h×nh chia c¾t t¹o bëi ba vïng kh¸c nhau trong ®ã: Vïng cao nĩi ®Êt, vïng cao nĩi ®¸ cã khÝ hËu kh¾c nhiƯt h¬n ®­êng giao th«ng ®i l¹i khã kh¨n cã nhiỊu d©n téc kh¸c nhau nh×n chung tr×nh ®é d©n trÝ thÊp phong tơc tËp qu¸n cđa c¸c d©n téc cßn l¹c hËu s¶n xuÊt n«ng nghiƯp lµ chđ yÕu nh­ng manh mĩn tù cung tù cÊp cßn phỉ biÕn. ViƯc ph¸t triĨn hµng ho¸ ch­a ®¸ng kĨ thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi trong n¨m chØ ®¹t 2,8 triƯu ®ång. Theo chuÈn mùc trªn ®Õn nay Hµ Giang cßn trªn 15% hé nghÌo ®ãi phÇn lín c¸c hé ®ãi ®Ịu n»m ë c¸c huyƯn miỊn nĩi cao vµ c¸c x· vïng s©u vïng xa ë huyƯn vïng thÊp trong tỉng sè nghÌo ®ãi cđa tØnh th× khu vùc n«ng th«n chiÕm 90 cßn l¹i lµ ThÞ trÊn, ThÞ x· chiÕm d­íi 10 %. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng trªn §¶ng bé chÝnh quyỊn tØnh ®· cã nhiỊu chđ ch­¬ng, ch­¬ng tr×nh, dù ¸n. Ph¸t triĨn kinh tÕ x· héi tõ nay ®Õn n¨m 2010 mµ §¶ng bé tØnh ®· ®Ị ra. 4.1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ®ãi nghÌo cđa huyƯn B¾c Mª 4.1.1. Thùc tr¹ng hé nghÌo vµ tû lƯ hé nghÌo qua c¸c n¨m Tõ khi §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ph¸t ®éng phong trµo xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo n¨m 1992, phong trµo xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo trªn ®Þa bµn huyƯn ®· ®­ỵc c¸c cÊp ủ §¶ng, chÝnh quyỊn, c¸c tỉ chøc ®oµn thĨ quÇn chĩng hÕt søc quan t©m. §Ĩ tËp trung mäi nguån lùc, vµ triĨn khai c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch mét c¸ch ®ång bé, thèng nhÊt vµ ®¹t ®­ỵc hiƯu qu¶ cao nhÊt. HuyƯn ®· x©y dùng kÕ ho¹ch, mơc tiªu, c¸c b­íc tiÕn hµnh ®Ĩ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo mét c¸ch cơ thĨ, thiÕt thùc, phï hỵp víi ®iỊu kiƯn cơ thĨ cđa huyƯn cho tõng n¨m vµ kÕ ho¹ch ph¸t triĨn kinh tÕ - x· héi cđa huyƯn 5 n¨m (1996- 2000) vµ ph­¬ng h­íng ph¸t triĨn kinh tÕ - x· héi cđa huyƯn 5 n¨m (2000-2005) nh»m hç trỵ trùc tiÕp cho c¸c vïng, c¸c x· cã tû lƯ ®ãi nghÌo cßn cao chiÕm 64,11% (theo tiªu chÝ míi) vµ cơ thĨ lµ cho chÝnh c¸c hé cßn ®ãi nghÌo, c¸c hé cßn ®ãi nghÌo thuéc c¸c ®èi t­ỵng chÝnh s¸ch x· héi, ®Ĩ hä cã ®iỊu kiƯn cÇn thiÕt ®Ĩ ph¸t triĨn kinh tÕ, t¹o viƯc lµm, vay vèn tÝn dơng víi l·i suÊt ­u ®·i, t¨ng thu nhËp, ỉn ®Þnh ®êi sèng tù v­¬n lªn tho¸t khái ®ãi nghÌo. Thùc hiƯn th«ng b¸o sè:1751/L§-TBXH, ngµy 20/05/1995 cđa Bé lao ®éng- Th­¬ng binh vµ x· héi, vỊ viƯc: “ Quy ®Þnh møc nghÌo ®ãi trong ph¹m vi c¶ n­íc, cơ thĨ cho c¸c vïng n«ng th«n miỊn nĩi, h¶i ®¶o, n«ng th«n, ®ång b»ng, trung du vµ vïng thµnh thÞ”. B»ng møc kg g¹o/ng­êi/th¸ng nh­ sau: - Hé ®ãi cã møc thu nhËp b×nh qu©n: + D­íi 13 kg ®èi víi vïng n«ng th«n miỊn nĩi. + D­íi 15 kg ®èi víi vïng n«ng th«n ®ång b»ng, trung du. + D­íi 20 kg ®èi víi vïng thµnh thÞ. - Hé nghÌo cã møc thu nhËp b×nh qu©n: + D­íi 15 kg ®èi víi vïng n«ng th«n miỊn nĩi. + D­íi 20 kg ®èi víi vïng n«ng th«n ®ång b»ng, trung du. + D­íi 25 kg ®èi víi vïng thµnh thÞ. §èi víi huyƯn B¾c mª tØnh Hµ Giang cã 13 x·, nh­ng cã 13 x· thuéc x· vïng III, thuéc x· (135/CP) x· ®Ỉc biƯt khã kh¨n. Theo quyÕt ®Þnh sè: 1143/2000/Q§-L§TBXH, ngµy 01/11/2000 cđa Bé lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi vỊ viƯc ®iỊu chØnh chuÈn nghÌo giai ®o¹n 2001-2005 ( kh«ng ¸p dơng chuÈn ®ãi ) Hé nghÌo lµ hé cã thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 80.000 ®ång/ ng­êi/ th¸ng ®èi víi khu vùc n«ng th«n, miỊn nĩi, h¶i ®¶o vµ d­íi 100.000 ®ång/ng­êi/th¸ng ®èi víi khu vùc n«ng th«n ®ång b»ng. §èi víi khu vùc thµnh thÞ, thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng­êi d­íi 150.000 ®ång/ng­êi/th¸ng ®­ỵc coi lµ nghÌo. §Ĩ cã c¨n cø ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiƯn c¸c chÝnh s¸ch, c¸c ch­¬ng tr×nh dù ¸n xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, hµng n¨m tØnh, huyƯn chØ ®¹o Ban chØ ®¹o xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cđa huyƯn, Ban chØ ®¹o xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo c¸c x·, c¸c c¬ quan lµ thµnh viªn Ban chØ ®¹o, c¸c c¬ quan, ®¬n vÞ cư c¸n bé cïng c¸c x· tiÕn hµnh rµ xo¸t, ®¸nh gi¸, ph©n lo¹i c¸c hé ®ãi nghÌo, b×nh xÐt c¸c hé ®ãi nghÌo theo c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh vµ ®­ỵc xem xÐt, d©n chđ tõ c¸c c¬ së. Hé nghÌo n¨m 2003 cã 857 hé chiÕm 15,12%, n¨m 2004 cã 641 hé chiÕm 11,08%, ®Õn thêi ®iĨm 31/12/2005 hé nghÌo gi¶m xuèng cßn 584 hé nghÌo chiÕm 9,60 % tỉng sè hé toµn huyƯn. BiĨu 9 : T×nh h×nh ®ãi nghÌo cđa huyƯn B¾c Mª qua 3 n¨m (2003-2005) DiÕn gi¶i N¨m 2002 N¨m 2003 N¨m 2004 Sè l­ỵng (hé) CC (%) Sè l­ỵng (hé) CC (%) Sè l­ỵng (hé) CC (%) 1. Tỉng sè hé toµn huyƯn 5.670 100 5,794 100 6,093 100 - Hé kh¸, Giµu 300 5,30 835 14,42 911 14,96 - Hé Trung b×nh 4.512 79,58 4.316 74,50 4.596 75,44 - Hé nghÌo 875 15,12 641 11,08 584 9,60 2. Hé nghÌo chia theo vïng. 875 15,12 641 11,08 584 9,60 - Vïng 1 207 2,42 113 1,77 89 1,54 - Vïng 2 622 7,26 341 5,32 268 4,60 - Vïng 3 466 5,44 255 3,99 202 3,46 ( Nguån sè liƯu phßng thèng kª huyƯn B¾c Mª n¨m 2005 ) 4.1.2. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cđa hé nghÌo ( KÕt qu¶ ®iÌu tra thùc tr¹ng ®êi sèng hé nghÌo) 4.1.2.1. Thùc tr¹ng s¶n xuÊt KÕt qu¶ ®iỊu tra 30 hé t¹i x· Th­ỵng T©n huyƯn B¾c Mª: x· Th­ỵng T©n gåm cã 5 th«n, víi 2937 khÈu 593 hé, ®Ĩ ph¶n ¸nh kh¸ch quan thùc tr¹ng kinh tÕ cđa c¸c hé n«ng d©n, chĩng t«i tiÕn hµnh ®iỊu tra hé n«ng d©n cđa 3 th«n, sè hé ®iỊu tra cđa 3 th«n lµ 30 hé, 10 hé kh¸, giµu: 10 hé trung b×nh; 10 hé nghÌo. KÕt qu¶ ®Þnh hé giµu, kh¸, trung b×nh, nghÌo ®­ỵc ph©n lo¹i theo QuyÕt ®Þnh sè: 1143/2000/Q§- L§TBXH, ngµy 1/11/2000 cđa Bé Lao ®éng th­¬ng binh vµ X· héi “ VỊ viƯc ®iỊu chØnh chuÈn nghÌo giai ®o¹n 2001-2005”. §Ĩ ph©n tÝch ®iỊu kiƯn s¶n xuÊt cđa hé, tiÕn hµnh chia thanh 3 nhãm hé. - Nhãm 1: lµ nh÷ng hé kh¸, giµu. - Nhãm 2: lµ nh÷ng hé trung b×nh - Nhãm 3: lµ nh÷ng hé nghÌo. Trong tỉng sè 30 hé ®iỊu tra cã tỉng diƯn tÝch ®Êt thỉ c­ lµ 2.700 m2, b×nh qu©n mçi hé lµ 90 m2, tỉng diƯn tÝch ®Êt canh t¸c lµ 20.466,6 m2, b×nh qu©n mçi hé lµ 682,2 m2, tỉng diƯn tÝch ®Êt rõng lµ 37.000 m2, b×nh qu©n mçi hé lµ 1.233,3 m2. Qua sè liƯu ®iỊu tra, sè hé kh¸, giµu nhiỊu ®Êt h¬n hé nghÌo, ®Êt canh t¸c cđa hé giµu cịng nhiỊu gÊp ®«i hé kh¸, giµu v× hä cã vèn ®Çu t­ më réng diƯn tÝch ®Ĩ s¶n xuÊt, sè khÈu cđa hé kh¸, giµu l¹i Ýt, khÈu cđa hé nghÌo ®«ng h¬n. C«ng cơ s¶n xuÊt chđ yÕu lµ c«ng cơ thđ c«ng nh­ tr©u, bß cµy kÐo vµ mét sè Ýt c«ng cơ c¶i tiÕn nh­ m¸y tuèt lĩa, b×nh b¬m thuèc s©u. nh­ng c«ng cơ nµy chđ yÕu tËp trung ë nh÷ng hé kh¸, giµu, cßn hé nghÌo sè c«ng cơ phơc vơ cho s¶n xuÊt chØ chiÕm 30%. Vèn s¶n xuÊt cđa mçi hé gia ®×nh lµ 3.900 ngh×n ®ång. Trong ®ã vèn tù cã 2.400 ngh×n ®ång, vèn ®i vay 1.500 ngh×n ®ång. Qua sè liƯu trªn ta thÊy hé gia ®×nh ë x· Th­ỵng T©n cã tiỊm n¨ng ph¸t triĨn n«ng nghiƯp vµ ch©n nu«i, nh­ng vèn vµ c«ng cơ s¶n xuÊt cßn thiÕu thèn. * Thùc tr¹ng s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cđa hé ®iỊu tra. XÐt nhãm hé: nhãm hé nghÌo cßn rÊt khã kh¨n vỊ vèn, c«ng cơ s¶n xuÊt th« s¬ l¹c hËu, ®Êt ®ai Ýt, lao ®éng d­ thõa, kh«ng cã ®iỊu kiƯn ®Ĩ ph¸t triĨn s¶n xuÊt, nhËn thøc cßn h¹n chÕ kh«ng biÕt ¸p dơng tiÕn bé khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt nªn n¨ng xuÊt, s¶n l­ỵng s¶n phÈm cßn thÊp, ®êi sèng cßn gỈp nhiỊu khã kh¨n. BiĨu 10: §iỊu kiƯn s¶n xuÊt cđa hé ®iỊu tra STT ChØ tiªu §VT BQ chung Nhãm I II III 1 §Êt canh t¸c m2 6.822,2 9.523,4 6.374,5 4.568,7 2 §Êt thỉ c­ m2 900 1.050 900 750 3 §Êt rõng m2 12,333 15.000 12.000 10.000 4 Nh©n khÈu Ng­êi 5,83 4,5 5,6 7,4 5 Lao ®éng L§ 2,73 2,3 2,7 3,2 6 §Êt canh t¸c/khÈu m2 1.290,7 2.116,3 1.138,3 617,4 7 §Êt canh t¸c/lao ®éng m2 2.645,7 4.140,6 2.368,9 1.427,7 8 Gia sĩc - Tr©u Con 1,93 3,4 1,6 0,8 - Bß Con 1,83 2,7 1,8 1,0 - Lỵn Con 3,63 5,6 3,8 1,5 9 C«ng cơ s¶n xuÊt % - M¸y xay x¸t % 10,0 20,0 10,0 0 - M¸y tuèt lĩa % 70 100 90 30 - B×nh phun thuèc s©u % 76,7 100 90 40 - Cµy, bõa % 100 100 100 100 10 Vèn 1000® 3.900 6.200 4.000 1.500 - Vèn tù cã 1000® 2.400 4.200 2.500 500 - Vèn ®i vay 1000® 1.500 2.000 1.500 1.000 (Nguån sè liƯu ®iỊu tra n¨m 2005) BiĨu 11: KÕt qu¶ s¶n xuÊt c©y trång chÝnh cđa nhãm hé ®iỊu tra. Lo¹i c©y trång Nhãm I Nhãm I Nhãm I I- C©y lĩa: - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt 350,2 280,8 200,5 - Chi phÝ trung gian 150,0 120,8 80,0 - Thu nhËp hçn hỵp 200,2 160,0 120,5 II- C©y ng«: - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt 145 111 85 - Chi phÝ trung gian 63 55 45 - Thu nhËp hçn hỵp 82 56 40 III- C©y ®Ëu t­¬ng - Gi¸ trÞ s¶n xuÊt 90 65 42 - Chi phÝ trung gian 35 23 16 - Thu nhËp hçn hỵp 55 42 26 ( Nguån sè liƯu ®iỊu tra n¨m 2005) BiĨu 12: KÕt qu¶ ch¨n nu«i cđa nhãm hé ®iỊu tra. ChØ tiªu §VT Nhãm I Nhãm II Nhãm III - Sè tr©u b×nh qu©n/hé Con 3,4 1,6 0,8 - Sè bß b×nh qu©n/ hé Con 2,7 1,8 1,8 - §Çu lỵn b×nh qu©n/ hé Con 5,6 3,8 1,5 - Lỵn h¬i xuÊt chuång Kg 342 202 56 - Gia cÇm Kg 80 60 30 ( Nguån sè liƯu ®iỊu tra n¨m 2005) Qua ®iỊu tra nhãm hé cho thÊy hé giµu, kh¸ 100% lµ hé ®Ịu ch¨n nu«i tr©u, bß, lỵn, gia cÇm. Nhãm hé trung b×nh th× 90% hé nu«i tr©u, bß; 100% hé nu«i lỵn, 100% hé nu«i gia cÇm. Nhãm hé nghÌo cã 80% hé nu«i tr©u, bß; 100% hé nu«i lỵn, 100% hé nu«i gia cÇm. Nh­ng sè hé nghÌo ®Ịu nu«i gia cÇm nh­ng sè l­ỵng Ýt v× hä kh«ng cã vèn ®Ĩ ®Çu t­ cho ph¸t triĨn ch¨n nu«i, do thiÕu vèn hé nghÌo kh«ng nu«i lỵn n¸i, chØ ch¨n nu«i lỵn thÞt lµ chđ yÕu tËn dơng thøc ¨n thõa vµ phÕ phơ cđa ngµnh trång trät, hé nghÌo chØ chØ ®Çu t­ cho b÷a ¨n hµng ngµy nªn kh«ng ®đ ®iỊu kiƯn ®Ĩ ph¸t triĨn ch¨n nu«i dÉn ®Õn gia sĩc gia cÇm ph¸t triĨn chËm. Ch¨n nu«i cđa hé nghÌo kÐm nªn l­ỵng ph©n h÷u c¬ Ýt, thiÕu ph©n bãn ®Çu t­ cho c©y trång, v× vËy n¨ng xuÊt c©t trång thÊp, hiƯu qu¶ s¶n xuÊt kh«ng cao. §©y chÝnh lµ lµ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù ®ãi nghÌo. 4.1.2.2. Thùc tr¹ng ®êi sèng cđa hé nghÌo (hé ®iỊu tra) §êi sèng cđa hé n«ng d©n ®­ỵc quyÕt ®Þnh bëi kÕt qu¶ thu nhËp hµng n¨m, thu nhËp hµng n¨m cđa mçi hé lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt cđa c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. Bao gåm, kÕt qu¶ s¶n xuÊt cđa ngµnh trång trät, ch¨n nu«i, dÞch vơ…trong tõng hé, ngoµi ra cßn thu nhËp tõ bªn ngoµi cđa mét sè hé. BiĨu 13: Thu nhËp vµ kÕt qu¶ thu nhËp cđa nhãm hé ChØ tiªu §VT Nhãm I Nhãm I Nhãm I I - Tỉng thu nhËp 1.000® 10.512,5 8.025,1 5.813,0 1- Thu nhËp hçn hỵp tõ s¶n xuÊt 1.000® 8.525,0 6.234,5 4.015,0 - Thu tõ trång trät 1.000® 6.214,5 4.234,7 2.942,5 - Thu tõ ch¨n nu«i 1.000® 2.310,5 1.999,8 1.072,5 2- Thu tõ lµm thuª 1.000® 0 425,2 935 3- Thu kh¸c 1.000® 1.987,5 1.365,4 863,0 4- Thu nhËp b×nh qu©n/khÈu/th¸ng 1.000® 233,6 143,3 78,5 II- C¬ cÊu thu nhËp % 100 100 100 1- Thu tõ s¶n xuÊt % 81,09 77,69 69,07 2- Thu tõ dÞch vơ - lµm thuª % 0 5,30 16,08 3- Thu kh¸c % 18,91 17,01 14,85 ( Nguån sè liƯu ®iỊu tra n¨m 2005) Tỉng thu hnhËp cđa hé nghÌo thÊp chØ chiÕm 55,3% tỉng thu nhËp cđa hé kh¸, giµu, nh­ng thu nhËp b×nh qu©n mét khÈu/th¸ng cđa hé nghÌo chØ chiÕm 33,6% hé kh¸, giµu. Thu nhËp cđa nhãm hé kh¸, giµu chđ yÕu thu nhËp tõ s¶n xuÊt chiÕm 81,09%, do hä cã nhiỊu ®Êt s¶n xuÊt, nhiỊu vèn ®Çu t­ th©m canh, n¨ng suÊt, s¶n l­ỵng ®¹t cao, ch¨n nu«i ph¸t triĨn hç trỵ cho ngµnh trång trät nªn ®êi sèng cđa hé kh¸, giµu ngµy cµng ®­ỵc n©ng lªn râ rƯt. Nhãm hé nghÌo do thiÕu vèn s¶n xuÊt, thiÕu ®Êt canh t¸c, lao ®éng d­ thõa nªn hä ph¶i ®i lµm thuª chiÕm 16,8%. Thu nhËp tõ trång trät chiÕm 69,07%, thu nhËp tõ ch¨n nu«i chiÕm 26,71%. Trång trät vµ ch¨n nu«i mÊt c©n ®èi, kh«ng hç trỵ cho nhau. Thu nhËp thÊp chi tiªu cho ¨n uèng cịng khã kh¨n kh«ng cã kh¶ n¨ng tÝch luü cho ®Çu t­ s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. ChÝnh v× vËy l©m vµo t×nh c¶nh nghÌo ®ãi, Ýt ®­ỵc tiÕp cËn víi bªn ngoµi vµ c¸c th«ng tin ®Ĩ trao ®ỉi kinh nghiƯm lµm ¨n. C¸i nghÌo dÉn ®Õn tù ti kÌm theo mÊt tÝnh n¨ng ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, kh«ng d¸m m¹nh d¹n ®Çu t­ s¶n xuÊt nªn rÊt khã v­¬n lªn trong s¶n xuÊt cịng nh­ ®êi sèng sinh ho¹t, ®iỊu kiƯn ph­¬ng tiƯn phơc vơ cho nhu cÇu ®êi sèng sinh ho¹t cịng nghÌo nµn thiÕu thèn. Qua ®iỊu tra cho thÊy nhãm hé kh¸, giµu chiÕm 100% sè hé cã nhµ ch¾c ch¾n, nhãm hé nghÌo chØ cã 10% hé cã nhµ ch¾c ch¾n cßn l¹i 90% hé sèng ë nhµ t¹m bỵ tranh, tre v¸ch nøa. §iỊu kiƯn sinh ho¹t kh¸c nh×n chung cßn nghÌo nµn thiÕu thèn, cã 20% hé cã ti vi, trong ®ã nhãm hé kh¸, giµu chiÕm 50%, hé nghÌo kh«ng cã; bµn nghÕ tđ hé nghÌo cịng kh«ng cã hỈc cã chØ dïng lo¹i bµn nghÕ rỴ tiỊn. Ph­¬ng tiƯn ®i l¹i chđ yÕu ë hé kh¸, giµu cã xe m¸y, hé nghÌo kh«ng cã vµ chiÕc cã 20% hé cã xe ®¹p. §Ĩ t¹o ®iỊu kiƯn giĩp ®ì cho c¸c hé nghÌo v­ỵt qua khã kh¨n, v­¬n lªn trong s¶n xuÊt vµ ®êi sèng sinh ho¹t. C¸c cÊp, c¸c ngµnh ®oµn thĨ, chÝnh quyỊn ®Þa ph­¬ng cã nhiỊu c¸ch t¸c ®éng giĩp ®ì cho c¸c hé nghÌo vay vèn, hç trỵ gièng c©y trång vËt nu«i, tuyªn truyỊn h­íng dÉn ¸p dơng tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt, Êp dơng c¸c biƯn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh. BiĨu 14. KÕt qu¶ ®iỊu tra ph­¬ng tiƯn phơc vơ ®êi sèng sinh ho¹t cđa c¸c nhãm hé. §¬n vÞ tÝnh: (%) STT ChØ tiªu B. qu©n chung Nhãm hé I II III 1 Hé cã nhµ cưa ch¾c ch¾n 56,67 100 60 10 2 Hé cã nhµ t¹m 43,3 0 40 90 3 Hé cã ti vi 20,0 50 10 0 4 Hé cã Ra®i« 53,3 90 60 10 5 Hé cã xe m¸y 36,6 80 30 0 6 Hé cã xe ®¹p 50,0 80 50 20 7 Hé cã tđ 33,3 70 30 0 8 Hé cã bµn nghÕ 73,3 100 90 30 ( Nguån sè liƯu ®iỊu tra n¨m 2005) C¬ quan t¸c ®éng tÝch cùc nh­ Ng©n hµng cho vay vèn ph¸t triĨn s¶n xuÊt, Tr¹m khuyÕn n«ng, Phßng Kinh tÕ lµ nh÷ng c¬ quan t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn s¶n xuÊt nh­ h­íng dÉn ¸p dơng tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt, hç trỵ gièng c©y trång vËt nu«i, h­íng dÉn thay ®ỉi c¸ch nghÜ c¸ch lµm. Héi phơ n÷ giĩp ®ì chÞ em vay vèn lµm kinh tÕ trang tr¹i. Phßng Y tÕ - D©n sè KHHG§ ch¨m lo kh¸m, ch÷a bƯnh theo thỴ (139/CP) cho c¸c hé nghÌo, ®ång thêi h­íng dÉn chÞ em ¸p dơng c¸c biƯn ph¸p kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh kh«ng sinh con thø ba. Héi Cùu chiÕn binh, Uû ban MỈt trËn, §oµn thanh niªn, Héi n«ng d©n, Phßng Néi vơ- Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi HuyƯn. §­ỵc sù quan t©m giĩp ®ì cđa c¸c cÊp, c¸c ngµnh ®oµn thĨ t¹o ®iỊu kiƯn cho c¸c hé v­¬n lªn lµm giµu. Nh­ng do tr×nh ®é nhËn thøc cßn h¹n chÕ, sù tiÕp nhËn giĩp ®ì cđa c¸c ngµnh chøc n¨ng ch­a ®­ỵc ¸p dơng ®ĩng møc, c¸c hé nghÌo cßn sư dơng ®ång vèn kh«ng ®ĩng mơc ®Ých dÉn ®Õn ®êi sèng cđa hé nghÌo cịng ®­ỵc n©ng lªn nh­ng ch­a cao. BiĨu 15: C¸c tỉ chøc vµ c¸c ®oµn thĨ t¸c ®éng ®Õn s¶n xuÊt vµ ®êi sèng cđa hé ®iỊu tra STT C¬ quan, ®oµn thĨ t¸c ®éng Sè hé ®­ỵc t¸c ®éng Tû lƯ (%) 1 Ng©n hµng 25 83,3 2 Héi phơ n÷ 20 66,7 3 Héi n«ng d©n 12 40 4 Héi cùu chiÕn binh 7 23,3 5 §oµn thanh niªn 15 50 6 MỈt trËn tỉ quèc 50 15 7 Tr¹m khuyÕn n«ng 30 100 8 Phßng Kinh tÕ 20 66,7 9 Phßng Néi vơ L§TB - XH 10 33,3 10 Phßng y tÕ - D©n sè KHHG§ 20 66,7 (Nguån sè liƯu UBND huþen B¾c Mª n¨m 2005) 4.1.3. C¸c kÕt luËn rĩt ra tõ thùc tr¹ng Trong nh÷ng n¨m qua, d­íi sù l·nh ®¹o cđa TØnh ủ, H§ND, UBND tØnh, sù chØ ®¹o ®iỊu hµnh cđa Th­êng trùc huyƯn ủ- H§ND - UBND HuyƯn, §¶ng bé vµ nh©n d©n c¸c d©n téc huyƯn B¾c Mª ®· ®¹t ®­ỵc kÕt qu¶ kh¸ toµn diƯn trªn mäi lÜnh vùc nh­ k