Đề tài Thực trạng và những biện pháp nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam trong quá trình hội nhập tổ chức thương mại thế giới WTO

hµng v¹n chi tiÕt c¸c lo¹i, kh«ng gièng nhau. Mçi chi tiÕt ®Òu cã nh÷ng tiªu chuÈn kü thuËt riªng vµ ®­îc chÕ t¹o theo ph­¬ng ph¸p riªng ë nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸c nhau nh­ng vÉn ®¶m b¶o tÝnh ®ång bé cña s¶n phÈm. Khi c«ng nghiÖp « t« ph¸t triÓn, xuÊt hiÖn nhiÒu chi tiÕt v­ît qu¸ kh¶ n¨ng thao t¸c cña con ng­êi, yªu cÇu ph¶i cã sù trî gióp cña m¸y mãc kü thuËt. M¸y mãc kü thuËt cµng hiÖn ®¹i cµng gi¶m bít sù nÆng nhäc vµ nguy hiÓm; nh­ng ®iÒu quan träng h¬n lµ d­íi sù ®iÒu khiÓn cña con ng­êi, nh÷ng m¸y mãc hiÖn ®¹i cã thÓ chÕ t¹o vµ l¾p r¸p c¸c chi tiÕt thµnh s¶n phÈm cuèi cïng víi x¸c suÊt sai sãt kh«ng ®¸ng kÓ. 2.2.1.3. VÒ tæ chøc s¶n xuÊt + Chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸ trong s¶n xuÊt ChiÕc « t« lµ mét s¶n phÈm c«ng nghiÖp v« cïng phøc t¹p. Mét chiÕc « t« hiÖn ®¹i cã trªn 25.000 chi tiÕt. B¶n th©n c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« kh«ng thÓ tù m×nh s¶n xuÊt ra toµn bé sè l­îng lín c¸c chi tiÕt ®ã. C¸c c«ng ty s¶n xuÊt « t« nhËn ®­îc tõ c¸c nhµ cung cÊp phÇn lín c¸c chi tiÕt l¾p r¸p vµ nguyªn vËt liÖu s¶n xuÊt. Sù kh¸c nhau vÒ tû lÖ còng nh­ néi dung ph©n chia gi÷a phÇn gi¸ trÞ hµng ho¸ mµ c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« tù t¹o ra vµ phÇn mµ hä ®Æt hµng c¸c nhµ cung cÊp tuú theo truyÒn thèng vµ quan ®iÓm qu¶n lý cña tõng nhµ s¶n xuÊt. Th«ng th­êng phÇn gi¸ trÞ hµng ho¸ mµ b¶n th©n nhµ s¶n xuÊt « t« t¹o ra vµo kho¶ng 20% tíi 40% tæng gi¸ trÞ « t«. HiÖn nay, c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« trªn thÕ giíi vÉn thùc hiÖn quy tr×nh chÕ t¹o gåm bèn c«ng ®o¹n cña h·ng Ford: rÌn dËp, hµn, s¬n, l¾p r¸p. Côm chi tiÕt quan träng nhÊt cña « t« mµ hÇu hÕt c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« trªn thÕ giíi ®Òu tù m×nh nghiªn cøu, chÕ t¹o lµ khung vá xe. Khung vá xe ®­îc hoµn thµnh vÒ c¬ b¶n sau ba c«ng ®o¹n ®Çu lµ rÌn dËp, hµn vµ s¬n. Sau ®ã ë c«ng ®o¹n l¾p r¸p, c¸c côm vµ chi tiÕt cßn l¹i ®­îc l¾p r¸p vµo côm chi tiÕt c¬ së lµ khung vá xe t¹o nªn chiÕc xe « t« hoµn chØnh. Ngoµi khung vá xe, c¸c nhµ s¶n xuÊt « t« cßn th­êng tù s¶n xuÊt c¸c chi tiÕt vµ c¸c côm chi tiÕt c¬ b¶n, quan träng nh­ ®éng c¬, hÖ thèng truyÒn lùc, hÖ thèng treo, ... C¸c côm chi tiÕt cßn l¹i nh­ hÖ thèng ®iÖn, phÇn néi vµ ngo¹i thÊt,... thËm chÝ c¶ nguyªn vËt liÖu, kü thuËt c«ng nghÖ ®Ó chÕ t¹o c¸c chi tiÕt do nhµ s¶n xuÊt « t« tù s¶n xuÊt, ®Òu do c¸c nhµ s¶n xuÊt ®­îc chuyªn m«n ho¸ kh¸c cung cÊp. + Quy m« lín vµ xu h­íng tËp trung ho¸ lµ ®Æc tr­ng thø hai cña ngµnh c«ng nghiÖp « t« trong tæ chøc s¶n xuÊt §Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng thÓ tæ chøc s¶n xuÊt « t« víi quy m« nhá. C«ng nghiÖp « t« ngay tõ khi míi h×nh thµnh ®· lu«n g¾n liÒn víi quy m« s¶n xuÊt lín. Quy m« lín cña c«ng nghiÖp « t« ®­îc thÓ hiÖn c¶ vÒ s¶n l­îng, vèn ®Çu t­ vµ thu hót lùc l­îng lao ®éng khæng lå. C«ng nghiÖp « t« thÕ giíi hiÖn nay ®ang trong qu¸ tr×nh tæ chøc l¹i víi mét lo¹t sù s¸t nhËp, liªn kÕt, hîp t¸c. 2.2.1.4. VÒ s¶n phÈm §Æc ®iÓm næi bËt cña ngµnh ®ã lµ s¶n phÈm mang gi¸ trÞ rÊt cao. ChiÕc xe «t« tõ rÊt l©u ®· kh«ng cßn ®­îc coi chØ lµ ph­¬ng tiÖn ®i l¹i ®¬n thuÇn mµ c¸c nhµ chÕ t¹o ®· kh«ng ngõng trang bÞ cho nã v« sè tiÖn Ých kh¸c, khiÕn cho « t« giê ®©y nh­ mét m¸i nhµ di ®éng, mét biÓu t­îng cña sù giµu cã, thÞng v­îng. Mét chiÕc xe «t« cã gi¸ trÞ tõ chôc ngh×n ®«la cho ®Õn hµng tr¨m ngh×n ®«, thËm chÝ cã c¸i lªn tíi 700.000 ®Õn 800.000 USD. Thªm mét sù kh¸c biÖt n÷a so víi c¸c s¶n phÈm chÕ t¹o kh¸c, mét chiÕc « t« ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt nhiÒu chi tiÕt-gÇn 30 000 chi tiÕt ®ßi hái sù tinh vi trong chÕ t¹o. ChÝnh nhê ®Æc ®iÓm nµy mµ ngµnh c«ng nghiÖp « t« trë thµnh kh¸ch hµng cña rÊt nhiÒu c¸c ngµnh kh¸c. 2.2.2 C¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam NÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« cña viÖt nam ®· chÝnh thøc ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ ®Çu nh÷ng n¨m n¨m m­¬i cña thÕ kû 20. Trong thêi kú tõ n¨m 1952-1996 lµ sù xuÊt hiÖn cña c¸c c«ng ty s¶n xuÊt « t« cña ViÖt nam ®­îc x¾p xÕp theo m« h×nh kinh tÕ tËp trung, bao cÊp. C¸c doanh nghiÖp chñ yÕu s¶n xuÊt vµ l¾p r¸p c¸c xe x· héi chñ nghÜa nh­ cña Liªn x«. Tõ n¨m 1996 ®Õn nay, khi mµ mét lo¹t c¸c liªn doanh s¶n xuÊt « t« ra ®êi th× nÒn c«ng nghiÖp chuyÓn sang giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. Tuy nhiªn, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt vÉn chØ dõng l¹i ë møc ®é gia c«ng l¾p r¸p chø ch­a thùc sù h×nh thµnh mét nÒn c«ng nghiÖp s¶n xuÊt « t« chÝnh quy hiÖn ®¹i theo ®óng nghÜa cña nã. III. Thùc tr¹ng vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt « t« t¹i ViÖt Nam trong thêi k× héi nhËp. 3.1 Thùc tr¹ng cu¶ ngµnh s¶n xuÊt « t« ViÖt Nam thêi kú héi nhËp Năm 2007, Việt Nam có khoảng 770.000 xe ô tô con lưu hành, tỷ lệ sở hữu là 8 xe /1000 người. Theo thứ trưởng bộ công thương Đỗ Hữu Hào, năm 2007 Việt Nam mới chỉ tiêu thụ được khoảng 100.000 ô tô các loại, trong khi đó, lượng tiêu thụ xe gắn máy vào khoảng 3,6 triệu chiếc. Thị trường xe máy đang trong thời kỳ nở rộ và theo dự đoán sẽ duy trỳ trong 5-10 năm nữa do nhu cầu về lưu thông cá nhân và hệ thống đường giao thông chưa phát triển. Tuy nhiên, ông Hào nhận định, thị trường ô tô Việt Nam sẽ là một thị trường đầy tiềm năng và việc sử dụng ô tô thay thế cho xe gắn máy sẽ đến trong một tương lai không xa. Ông Ngô Văn Trụ - Phó vụ trưởng Vụ cơ khí luyện kim và hoá chất (Bộ Công thương) đánh giá Việt Nam hiện nay đang ở thời kỳ trước “ô tô hóa” motorization với tỷ lệ 18xe/1000 dân, tương đương như Ấn Độ và Pakistan, và Việt Nam năm 2007 có thể bằng với Thái Lan thời điểm năm 1986 nếu so sánh bề tỷ lệ xe/1000 dân và mức GDP đầu người (theo ngang sức giá mua). Thứ trưởng Đỗ Hữu Hào thảng thắn vạch rõ những vấn đề nổi cộm chủ yếu của thị trường ô tô trong nước hiện nay là thị trường nhỏ, sản lượng nhỏ nhưng lại có quá nhiều nhà sản xuất lắp ráp ô tô. Thứ hai là thiếu nhà cung cấp nội địa về linh kiện, phụ tùng cho các liên doanh lắp ráp, sản xuất ô tô. Thứ ba là giá xe ô tô sản xuất lắp ráp tại Việt Nam quá cao. Ngoài ra, ngay trong khu vực thì ngành công nghiệp ô tô của Việt Nam lại đi sau các nước như Thái Lan và Indonesia. Ngành công nghiệp phụ trợ không thể phát triển được vì sản lượng nhỏ và hạ tầng giao thông kém. Hơn nữa Việt Nam chỉ còn có quỹ thời gian là mười năm để phát triển ngành công nghiệp ô tô (năm 2018, theo cam kết CEPT, thuế dành cho xe nhập khẩu nguyên chiếc từ các nước Asian chỉ còn 0%) đang đặt ra những thách thức gay gắt. Khi mức thu nhập đầu người tăng lên, các nghành cạnh tranh dựa trên chi phí lao động giá rẻ hiện nay như dệt may da giầy ... hiện nay sẽ mất dần lợi thế. Khi đó không có nghành công nghiệp ô tô phát triển mạnh có thể mang lại những hậu quả nặng nề. Điều này sẽ ảnh hưởng đến đầu tư xã hội , số lượng công ăn việc làm và ảnh hưởng tới cán cân thương mại. Ông nêu rõ quá trình ô tô hóa là xu thế tất yếu, để đem lại lợi ich, Việt Nam cần phải nâng cao thị phần của xe sản xuất trong nước với tỷ lệ nội địa hóa cao. Hay nói cách khác, nếu như không phát triển được nghành công nghiệp ô tô thì về lâu dài Việt Nam sẽ phải gánh chịu mức thâm hụt thương mại khổng lồ Trong khi đó thị trường ô tô nhập ngoại trong nước lại quá thừa, theo số liệu thống kê của tổng cục Hải quan, cho đến ngày cuối tháng 6/2008, số lượng xe nhập khẩu về Việt Nam là 1.700 chiếc. Bên cạnh đó trong tháng 4 và tháng 5/2008, số xe nhập khẩu về Việt Nam là 7.000 chiếc. Còn theo số liệu của Cục cảnh sát giao thông đường bộ, đường sắt - Bộ công an, 6 tháng đầu năm 2008 số lượng xe hơi nhập về nước khoảng gần 20.000 chiếc, thế nhưng chỉ có 12.000 chiếc được đăng ký, còn lại khoảng 8.000 chiếc được xếp vào dạng tồn kho. Bảng1: Báo cáo sản phẩm ngành công nghiệp lắp ráp ôtô Việt Nam Đơn vị: 1000 cái Ðon vị tính Năm 2003 Năm 2004 Năm 2005 Năm 2006 Năm 2007 (%) (%) (%) (%) (%) A B C 1 2 3 4 5 6=2/1 7=3/2 8=4/3 9=5/4 10=5/1  127 Lắp ráp ô tô 1000 cái 51  49  56  48  73  -0.03 0.14 -0.15 0.53 0.09  128 - CNTƯ 0 0 14 0 19 0 0 -1 0 0  129 - CNĐP 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0  130 - ĐTNN 1000 cái 41 41 42 37 54 -0.02 0.05 -0.14 0.48 0.07 Nguồn: Trích báo cáo sản phẩm của nghành công nghiệp lắp ráp ô tô ở Việt Nam tính từ năm 2003 đến cuối năm 2007 3.1.1. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña mét sè c«ng ty ViÖt Nam tr­íc khi héi nhËp 3.1.1.1. LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn Hoµ nhÞp cïng sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam còng ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n th¨ng trÇm trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh ®ã cã thÓ chia thµnh c¸c thêi kú sau: * Thêi k× tr­íc n¨m 1975 Tr­íc n¨m 1954 xe « t« sö dông ë ViÖt Nam hoµn toµn lµ xe cña n­íc ngoµi mang tõ Ph¸p sang víi c¸c m¸c xe næi tiÕng nh­ Renault, Peugoet, Citroen...Phô tïng ®­îc nhËp 100% tõ Ph¸p, ta chØ lµm nh÷ng chi tiÕt ®¬n gi¶n nh­ bul«ng, ªcu…phôc vô cho söa ch÷a xe. C¸c h·ng cña Ph¸p thµnh lËp c¸c gara võa tr­ng bµy b¸n xe, võa tiÕn hµnh dÞch vô b¶o hµnh, b¶o d­ìng vµ söa ch÷a. Tuy nhiªn, sè l­îng xe « t« sö dông ë ViÖt Nam trong thêi k× nµy rÊt Ýt ái. §Õn n¨m 1950, ta më chiÕn dÞch biªn giíi, khai th«ng biªn giíi ViÖt Nam víi c¸c n­íc x· héi chñ nghÜa anh em. Ta ®· ®­îc c¸c n­íc b¹n viÖn trî mét sè xe ca GAT51 dïng ®Ó vËn chuyÓn ng­êi vµ qu©n khÝ . Lóc nµy c¸c x­ëng qu©n giíi s¶n xuÊt vµ söa ch÷a vò khÝ kiªm lu«n viÖc b¶o d­ìng vµ s÷a ch÷a xe. Sau ngµy gi¶i phãng, Bé c«ng nghiÖp nÆng thµnh lËp c¸c nhµ m¸y s¶n xuÊt phô tïng 1, 2, 3 ®Ó s¶n xuÊt c¸c chi tiÕt nh­ ®éng c¬, hép sè, gÇm xe. Bé giao th«ng vËn t¶i giao cho côc c¬ khÝ trùc thuéc thµnh lËp m¹ng l­íi söa ch÷a xe vµ s¶n xuÊt phô tïng kh¾p c¸c tØnh tõ L¹ng S¬n, Hµ Néi ®Õn NghÖ An, Qu¶ng B×nh. Mét thêi gian sau, Côc c¬ khÝ Bé giao th«ng vËn t¶i thµnh lËp nhµ m¸y « t« 1-5 vµ nhµ m¸y Ng« Gia Tù s¶n xuÊt phô tïng m¸y gÇm. C¸c bé kh¸c nh­ Bé Quèc phßng, Bé C¬ khÝ luyÖn kim còng x©y dung riªng cho m×nh mét nhµ m¸y s¶n xuÊt phô tïng « t«. *Thêi k× tõ n¨m 1975 ®Õn n¨m 1991 Thêi k× nµy, tÝnh chÊt kÕ ho¹ch hãa mÊt dÇn t¸c dông, sù bao cÊp ®Çu vµo, ®Çu ra cho c¸c nhµ m¸y « t« kh«ng cßn ®­îc nh­ tr­íc, nhu cÇu vÒ phô tïng còng h¹n chÕ, thªm vµo ®ã thiÕt bÞ kÜ thuËt, m¸y mãc lçi thêi, l¹c hËu ®· kh«ng ®¶m b¶o chÊt l­îng s¶n phÈm. ë MiÒn B¾c, c¸c nhµ m¸y cña chóng ta xuèng cÊp nghiªm träng, ®øng tr­íc nguy c¬ ph¶i ®ãng cöa vµ mét sè nhµ m¸y nh­ c¬ khÝ Ng« Gia Tù 3-2, niÒm tù hµo cña chóng ta tr­íc kia, ®· ph¶i cho mét bé phËn c«ng nh©n nghØ kh«ng ¨n l­¬ng. ë miÒn Nam, chóng ta kh«ng cã nhµ m¸y s¶n xuÊt phô tïng « t«, chØ cã c¸c x­ëng söa ch÷a vµ b¸n phô tïng xe ngo¹i nhËp. Tõ n¨m 1986, ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa nÒn kinh tÕ, lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi trªn c¬ së hîp t¸c cïng cã lîi. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· nh×n thÊy nh÷ng ®iÓm yÕu vÒ vèn, vÒ c«ng nghÖ, vÒ con ng­êi, cña ngµnh trong khi nÒn kinh tÕ cña chóng ta cÇn nhiÒu chñng lo¹i xe ®Ó phôc vô c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. §Ó ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp « t«, chóng ta cÇn cã nguån vèn lín, trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, cã ®éi ngò c¸n bé ®ñ n¨ng lùc vµ tr×nh ®é ®Ó cã thÓ sö dông tèt hÖ thèng trang thiÕt bÞ ®ã. Song t¹i thêi ®iÓm nµy, viÖc chóng ta tù ®Çu t­ toµn bé trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ hoµn chØnh ®Ó s¶n xuÊt xe lµ ®iÒu kh«ng thÓ. Chóng ta ®· ®i theo mét h­íng kh¸c. Song song víi viÖc kªu gäi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam, chóng ta ®· ban hµnh mét lo¹t c¸c chÝnh s¸ch vÒ ­u ®·i ®Çu t­. §iÒu nµy ®· lµm thÞ tr­êng « t« trong n­íc s«i ®éng h¬n, nhiÒu nhµ ®Çu t­ ®· ®Õn ViÖt Nam ®Ó t×m hiªu thÞ tr­êng, nghiªn cøu c¸c h­íng ®Çu t­ cã lîi nhÊt. Tuy nhiªn do thêi k× nµy ta cßn bÞ Mü cÊm vËn vÒ kinh tÕ nªn c¸c h·ng s¶n xuÊt xe h¬i lín cña Mü, NhËt B¶n, Ch©u ¢u cßn dÌ dÆt trong viÖc quyÕt ®Þnh cã ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam hay kh«ng. Hä th­êng ®Çu t­ gi¸n tiÕp th«ng qua mét c«ng ty ch©u Á nµo ®ã. MÆc dÇu vËy, ®©y còng lµ nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng cho viÖc thµnh lËp c¸c liªn doanh l¾p r¸p « t« t¹i ViÖt Nam thêi gian sau ®ã. *Thêi kú tõ n¨m 1991 ®Õn nay Ph¶i nãi r»ng ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam thùc sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kÓ tõ sau n¨m 1991 g¾n liÒn víi sù ra ®êi rÇm ré cña c¸c liªn doanh cña hÇu hÕt c¸c h·ng xe næi tiÕng trªn thÕ giíi nh­ Ford, Toyota, Mercedes-Benz....Theo thèng kª cña HiÖp héi c¸c nhµ s¶n xuÊt l¾p r¸p « t« ViÖt Nam (VAMA), hiÖn nay trªn c¶ n­íc ®· cã 11 liªn doanh s¶n xuÊt l¾p r¸p « t« víi tæng sè vèn ®Çu t­ lµ 543,429 triÖu ®« la, c¸c liªn doanh « t« cã tæng s¶n l­îng ®¹t 148.900 chiÕc xe/n¨m, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho h¬n 3000 lao ®éng. Nh­ vËy, c¸c liªn doanh cã vai trß cùc kú quan träng trong b­íc ®Çu t¹o dùng nªn ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam trong khi vai trß cña c¸c doanh nghiÖp « t« trong n­íc cña ViÖt Nam lµ hÕt søc mê nh¹t. Cã thÓ nãi, sù ra ®êi cña 11 liªn doanh trªn ®· cho thÊy thÞ tr­êng xe h¬i ViÖt Nam lµ thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng vµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· rÊt chó träng ®Õn thÞ tr­êng nµy. Nh­ vËy, lÞch sö h×nh thµnh ngµnh c«ng nghiÖp « t« ViÖt Nam ®· cho thÊy sau bao n¨m chóng ta dß dÉm con ®­êng ph¸t triÓn ngµnh giê ®©y con ®­êng ®ã ®· hiÖn râ h¬n vµ høa hÑn mét triÓn väng s¸ng l¹ng trong mét t­¬ng lai kh«ng xa. 3.1.1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp « t« ViÖt Nam hiÖn nay Vµo thêi ®iÓm nµy, ho¹t ®éng s¶n xuÊt l¾p r¸p cña c¸c liªn doanh « t« ë ViÖt Nam ch­a cho thÊy hÕt tÝnh hiÖn ®¹i trong s¶n xuÊt « t«. Mét nhµ m¸y s¶n xuÊt « t« chuÈn ph¶i cã Ýt nhÊt 4 quy tr×nh c¬ b¶n lµ dËp, hµn, s¬n vµ l¾p r¸p; trong khi ®ã c¸c liªn doanh « t« ë ViÖt Nam (trõ Toyota míi ®Çu t­ vµo c«ng ®o¹n dËp) míi chØ thùc hiÖn ®­îc 3 quy tr×nh cuèi lµ hµn, s¬n vµ l¾p r¸p. C¶ 3 c«ng ®o¹n nµy ®Òu kh«ng ®ßi hái cao vÒ kü thuËt vµ c«ng nghÖ, kh«ng ph¸t huy tÝnh s¸ng t¹o vµ khã cã thÓ n©ng cao ®­îc tû lÖ néi ®Þa ho¸ s¶n phÈm. ¤ t« n­íc ta ®­îc cung cÊp tõ hai nguån chÝnh lµ nhËp khÈu vµ do c¸c doanh nghiÖp l¾p r¸p, chÕ t¹o « t« trong n­íc cung cÊp bao gåm 11 liªn doanh vµ sáu doanh nghiÖp Nhµ n­íc tuy nhiªn sè l­îng xe l¾p r¸p cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ kh«ng ®¸ng kÓ. MÆc dï cïng víi sù lín m¹nh cña c¸c liªn doanh víi sè l­îng xe b¸n ra kh«ng ngõng gia t¨ng nhanh chãng nh­ng sè l­îng xe nhËp khÈu còng tiÕp tôc t¨ng. Thời kỳ trước khi nước ta gia nhập WTO, số lượng xe tiêu thụ của nước ta chủ yếu vẫn là xe nhập khẩu với tỷ trọng lớn dù rằng nhà nước đã có những chính sách nhập khẩu. Tuy nhiên theo tổng cục thống kê cho biết thì so với mức tăng trưởng của xe nhập khẩu thì sản lượng xe bán ra của các doanh nghiệp trong nước vẫn còn thấp. §©y lµ b¸o c¸o s¶n phÈm cña hiÖp héi các nhà sản xuất lắp ráp ô tô Việt Nam (VAMA) n¨m 2005 vµ 2006: B¶ng 2 - Tæng sè xe b¸n ra cña c¸c thµnh viªn VAMA §¬n vÞ: chiÕc, % Doanh nghiÖp 2005 2006 S¶n l­îng L­îng tiªu thô S¶n l­îng L­îng tiªu thô sè l­îng (chiÕc) tû träng (%) sè l­îng (chiÕc) tû träng (%) sè l­îng (chiÕc) tû träng (%) sè l­îng (chiÕc) tû träng (%) Mªkong 172 0,90 217 1,34 438 1,23 597 1,45 VMC 646 3,37 303 1,88 172 0,48 659 1,60 Vidamco 2658 13,87 2320 14,38 899 2,52 1634 3,97 Vinastar 2663 13,90 1802 11,17 2466 6,92 3398 8,26 Mercedes 447 2,33 691 4,28 904 2.53 1202 2,92 Vidaco 309 1,60 206 1,27 483 1,35 530 1,29 Suzuki 2410 12,60 1775 11,00 1296 3,64 1807 4,39 Toyota 5925 30,90 5602 34,72 12325 34,58 14784 35,94 Isuzu 1344 7,00 1147 7,10 2476 6,95 2512 6,10 Ford 2245 11,70 1739 10,78 3109 8,72 3610 8,78 Hino 350 1,83 333 2,08 643 1,80 714 1,74 Tr­êng H¶i 5713 16,03 5354 13,01 Vinacomin 76 0,21 351 0,85 Honda 2124 5,96 1110 2,70 Samco 530 1,49 478 1,16 Vinaxuki 1982 5,59 2393 5,84 Tæng 19169 100 16135 100 35636 100 41133 100 Nguån: Thèng kª cña hiÖp héi các nhà sản xuất lắp ráp ô tô Việt Nam (VAMA) Nhìn vào bảng thống kê thấy sản lượng và số lượng tiêu thụ xe của các doanh nghiệp trong nước tăng lên đáng kể, sự phát triển của nhiều doanh nghiệp so với tương quan chung của cả hiệp hội thì tỷ trọng của các doanh nghiệp này cũng tăng lên.Có thể kể ra như Mekong có sản lượng tăng 266 chiếc, tỷ trọng tăng 0,33%; lượng tiêu thụ tăng 380 chiếc, tăng tỷ trọng hơn 0,11%. Tương tự như vậy có các doanh nghiệp như Toyota, Isuzu, Hino, Mercedes.Tuy nhiên cũng có một số doanh nghiệp giảm sút về cả sản lượng lẫn số lượng tiêu thụ và cả tỷ trọng chung so với toàn hiệp hội. Như doanh nghiệp Vidamco ( doanh nghiệp này giải thể vào năm 2007) có sản lượng giảm 1759 chiếc,tỷ trọng giảm 11,35%; lượng tiêu thụ giảm 686 chiếc,tỷ trọng giảm 10,41%. Các doanh nghiệp khác như VMC, Suzuki. Các doanh nghiệp còn lại của năm 2005 nhìn chung không thay đổi nhiều so với tương quan chung của cả hiệp hội và của riêng từng doanh nghiệp. Đặc biệt, năm 2006 có sự gia nhập của 5 doanh nghiệp vào hiệp hội VAMA, có sản lượng và lượng tiêu thụ khá cao, cao nhất là Trường Hải với sản lượng là 5713 chiếc và lượng tiêu thụ là 5354 chiếc, tỷ trọng so với toàn ngành là 16,03% và 13,01%. Các doanh nghiệp khác có chất lượng xe rất tốt. 3.1.2. T×nh h×nh ho¹t ®éng cña mét sè c«ng ty ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp Theo ý kiến chung của các nhà quản lý, nghiên cứu, doanh nghiệp sản xuất, phân phối ô tô và công nghiệp phụ trợ thì Việt Nam chưa có nghành công nghiệp ô tô theo nghĩa đủ. + Nghành công nghiệp ô tô hình thành từ đầu thập kỷ trước, với 11 liên doanh có vốn đầu tư nước ngoài (FDI). Cho tới năm 2000, Chính phủ cho phép nhà đầu tư trong nước được thành lập doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp dòng xe bus, xe thông dụng. Hiện, hơn 40 doanh nghiệp lắp ráp được khoảng 8 vạn xe/năm, làm giảm nhập khẩu, tiết kiệm nhiều tỉ USD, giải quyết việc làm cho hàng chục vạn lao động trong nghành này và các nghành công nghiệp phụ trợ; dự kiến năm 2010 có thể đạt sản lượng 10 vạn xe/ năm. Viện chiến lược chính sách công nghiệp dự báo, năm 2010, Việt Nam sẽ có khoảng hơn 1,2 triệu, năm 2020 sẽ có hơn 3 triệu ô tô hoạt động. Nhu cầu vận tải bộ chiếm nhu cầu ngày càng lớn, cộng với đòi hỏi công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước và hội nhập kinh tế quốc tế đang đòi hỏi nghành công nghiệp ô tô và những nghành liên quan cần phải đổi mới nhanh, nhiều hơn nữa. + Theo Tổng thư ký hội kỹ sư ô tô Việt Nam Dư Quốc Thịnh, nghành công nghiệp ô tô nước nhà đang còn manh mún, chủ yếu là lắp ráp. Các bộ phận quan trọng nhất của ô tô (động cơ, hộp truyền động...) chúng ta chưa làm được. Hô hào nội địa hóa từng đấy năm, đến nay chúng ta mới chỉ sản xuất được một phần rất nhỏ giá trị xe. + Công nghiệp ô tô đòi hỏi nguyên liệu từ nhiều nghành (gang, thép, cao su, nhựa, hóa chất, điện tử...), phát triển công nghiệp ô tô đương nhiên đẩy hàng chục nghành khác phát triển. Để hình thành một chiếc ô tô cần 2-3 vạn chi tiết, nhưng thực tế công nghiệp phụ trợ của ta: các doanh nghiệp đầu tư còn chắp vá, quy mô sản xuất nhỏ, sản phẩm chủ yếu là linh kiện giản đơn, công kềnh, ít bí quyết công nghệ, có giá trị thấp trong cơ cấu nội địa hóa; công nghiệp lạc hậu, hầu như chưa đáp ứng được yêu cầu của các doanh nghiệp FDI. Công nghiệp phụ trợ ô tô cần hàng nghìn nhà cung cấp linh kiện (như Đài Loan hơn 2.000), trong đó nhiều nhất là các nhà cung cấp nguyên vật liệu, tiếp đó là các nhà cung cấp linh kiện, cuối cùng là lắp ráp. Để tránh khỏi lắp ráp giản đơn, một doanh nghiệp ô tô cần ít nhất 20 nhà cung cấp nhiều loại linh kiện; nhưng đến nay chưa doanh nghiệp sản xuất, lắp ráp ô tô nào tại Việt Nam có được 20 nhà cung cấp trong nước. Hãng ô tô hiện đại đòi hỏi rất cao về nguồn nguyên liệu, loại sản phẩm, dịch vụ, năng lực sản xuất; còn chúng ta năng lực sản xuất thấp, quản lý yếu, năng lực tài chính hạn chế, kế hoạch và điều độ sản xuất chưa tốt. Cho đến nay, cả nước có khoảng 200 doanh nghiệp sản xuất lắp ráp ô tô và con số này sẽ không dừng ở đó vì ngày càng thêm nhiều doanh nghiệp “xếp hàng” xin được tham gia sản xuất ô tô theo công nghệ Trung Quốc, giá rẻ. * Bảng 3: Báo cáo bán hàng của VAMA mÊy th¸ng cuèi n¨m 2007: + Trong tháng 10, tổng sản lượng bán hàng của các thành viên VAMA tăng 125% so với tháng 10 năm 2006 đạt 9081 xe. Phân khúc xe thương mại tăng 170% so với cùng kỳ năm ngoái. Trong 10 tháng, số lượng xe bán ra của VAMA tăng gần gấp đôi năm ngoái, đặc biệt dòng xe du lịch tăng gần gấp 3 lần (141%). Trong 9081 xe tháng này số lượng xe du lịch là 1864 xe, xe đa dụng là 1789 xe. Toyota Việt nam tiếp tục dẫn đầu với trên 2000 xe các loại, sau là Vinamotor gần 1300 xe, đứng thứ 3 là Trường Hải hơn 1200 xe. Vidamco đứng thứ 2 ở dòng xe du lịch với hơn 800 xe, FORD Việt nam là hơn 600 xe, Honda 518 xe các loại + Trong th¸ng 11: Thị trường xe tháng 11 vừa lập lên kỷ lục mới với 10.110 chiếc được bán ra, tăng 167% so với cùng kỳ năm ngoài và vượt số lượng bán tháng trước, tháng được coi là thành công kỷ lục, 1.029 chiếc. Tuy nhiên, một số mẫu xe có dấu hiệu hạ nhiệt. Nhìn một cách tổng thể, báo cáo của Hiệp hội Các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA) cho thấy doanh số bán ra từ tháng 1 tới nay đã liên tục tăng và đạt mức tăng 97% so với cùng kỳ năm trước, trong đó dòng xe du lịch tăng trưởng nhiều nhất với mức 148%.  Bên cạnh đó, doanh số bán của một số mẫu xe như Toyota Innova, Honda Civic, Chevrolet Captiva giảm nhẹ trong tháng này. Cụ thể, Toyota Innova bán được 1.263 chiếc, giảm 57 chiếc so với tháng trước, Honda Civic giảm 6 chiếc và Chevrolet Captiva giảm 26 chiếc.    Báo cáo của VAMA cũng cho thấy dù doanh số bán ra vẫn tăng với 2.190 xe nhưng thị phần của hãng xe số 1 Toyota tiếp tục giảm. Đây là tháng thứ 5 thị phần Toyota bị giảm từ 22,2% xuống còn 21,7% tổng lượng xe bán ra của các thành viªn VAMA. Trong khi đó, nhờ doanh số bán tăng nhẹ lên 13,7%, Trường Hải đã lấy lại ngôi vị số 2 từ tay lính mới Vinamotor. Tuy nhiên, nhìn một cách chi tiết có thể thấy sản lượng bán hàng của các thành viên trong tháng này tăng không đều. Nếu trong tháng 10, chỉ có Vinastar giảm doanh số thì tháng này có tới 6 thành viên là Honda, Vinacomin, Isuzu, Suzuki, Vinastar và VMC bị giảm doanh số so với tháng trước dù mức giảm không nhiều. Đóng góp nhiều nhất vào sự tăng trưởng này là phân khúc xe thương mại với mức tăng 235% so với tháng 11 năm ngoái và đạt 5.452 chiếc. Tiếp đến là phân khúc xe du lịch, phân khúc này tăng 198% so với cùng kỳ năm ngoái và đạt 2.177 chiếc. + Trong tháng 12/2007 tổng sản lượng bán hàng của VAMA tăng gần 100% so với năm ngoái đạt hơn 12000 xe các loại, đặc biệt dòng xe thương mại tăng gần 300% Tổng khối lượng xe du lịch là 2117 xe đặc biệt Miền bắc tiêu thụ trên 60% . Xe đa dụng MPV 2220 và chủ yếu phân phối ở khu vực Phía Nam. Dòng xe 2 cầu việt dã SUV tiêu thụ hơn 600 xe, Xe du lịch chở khách tiêu thụ 865 xe còn lại là xe tải chiếm hơn 6000 xe. Tình hình bán hàng từ tháng 1 đến tháng 12/2007 tăng 97% so với năm 2006 đặc biệt dòng xe du lịch tăng 128% so với cùng kỳ năm ngoái Như thường lệ , TOYOTA Việt nam vẫn đứng đầu với 2328 xe, Vinamotor đứng thứ 2 với 1968 xe, đứng tiếp theo là Trường hải hơn 1600 xe, Vinaxuki hơn 1300 xe, Ford tiêu thụ hơn 1000 xe và đặc biệt là ISUZU tiêu thụ tới 667 xe. GM Daewoo vẫn vững vàng với 916 xe và CIVIC vẫn đứng đầu dòng xe du lịch với hơn 500 xe. * Bảng 4: Báo cáo bán hàng của VAMA mÊy th¸ng cuèi n¨m 2008: + Tháng 7, theo báo cáo bán hàng của Hiệp hội các nhà sản xuất lắp ráp ô tô Việt Nam (VAMA) trong tháng 7/2008, tổng lượng xe bán ra của các doanh nghiệp thành viên đạt 8.458 chiếc các loại, giảm 1.291 chiếc so với tháng 6/2008. Đây là tháng thứ 3 liên tiếp các doanh nghiệp này có lượng xe bán ra giảm. Trong tháng 6/2008, lượng xe bán ra của các doanh nghiệp này giảm 1.745 chiếc so với 5/2008 và trong tháng 5/2008 giảm 1.777 chiếc so với tháng 4/2008 + Th¸ng 8: Thị trường xe đã giảm dần đều trong 4 tháng liền mới mức giảm trung bình 1.365 xe/tháng. Và chỉ sau 4 tháng, doanh số cả thị trường giảm gần 40%. Thị trường xe nội đang dần trở về mốc của năm 2006. Tuy nhiên, nếu so sánh cùng kỳ thì doanh số tháng này vẫn “nhúc nhích” tăng 21% trong đó tăng mạnh nhất là xe du lịch (tăng 62%). Dù liên tục sụt giảm trong 4 tháng qua nhưng tổng doanh số 8 tháng đầu năm nay vẫn cao gấp hơn 2 lần năm ngoái (đạt 84.876 xe, tăng 104% so với cùng kỳ năm 2007). Tuy không giảm mạnh nhưng tương tự như tháng 7, thị trường xe tháng này chứng kiến sự sụt giảm doanh số đều đặn của 11 trên 16 thành viên của Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA). Trường Hải với mức giảm 361 xe. Không chỉ giảm nhiều nhất, Trường Hải còn mất luôn vị trí số 3 về tay GM Daewoo Vidamco.   Tiếp đến là Honda với mức giảm 262 xe. Như vậy, sau 4 tháng lên xuống, Honda Civic lần đầu tiên bị giảm doanh số tới 35%. Tình trạng ảm đạm chung của thị trường cộng với sự cạnh tranh khốc liệt của đối thủ mới ra mắt Corolla Altis khiến Honda Civic giảm doanh số.   Hãng xe Ford Việt Nam với doanh số 632 xe, tăng 173 xe so với tháng trước. Đây là lần tăng doanh số đầu tiên của Ford trong suốt 4 tháng qua.    Toyota Việt Nam và GM Daewoo Vidamco cã doanh số tăng nhẹ. Doanh số của Toyota vẫn tăng 58 xe dù mẫu xe bom tấn Innova đã phần nào bớt ăn khách (chỉ bán được 1.374 xe, giảm 149 xe. + Th¸ng 9: Theo VAMA, tổng sản lượng bán hàng của 17 thành viên của VAMA trong tháng 9-2008 đạt 5.180 xe, giảm 33% so với cùng kỳ năm ngoái, và giảm hơn 2.600 xe so với tháng trước. Cụ thể, hãng Honda Việt Nam luôn đạt mức tăng trưởng cao với dòng xe Civic của mình từ khi có mặt ở