Đề tài Vai trò của lợi nhuận trong nền kinh tế Việt Nam hiện nay

g tû suÊt lîi nhuËn kh¸c nhau. Lîi nhuËn cña mét t­ b¶n cã mét l­îng nhÊt ®Þnh thu ®­îc, theo tû suÊt lîi nhuËn chung ®ã, kh«ng kÓ cÊu t¹o hiÖn cã nh­ thÕ nµo gäi lµ lîi nhuËn b×nh qu©n”. Qu¸ tr×nh b×nh qu©n ho¸ tû suÊt lîi nhuËn lµ sù ho¹t ®éng cña quy luËt tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n trong x· héi t­ b¶n. Sù ho¹t ®éng cña quy luËt tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n trong x· héi t­ b¶n biÓu hiÖn bëi sù ho¹t ®éng cña quy luËt gi¸ trÞ thÆng d­ trong thêi kú tù do c¹nh tranh cña chñ nghÜa t­ b¶n. Sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n vµ lîi nhuËn b×nh qu©n ®· che dÊu h¬n n÷a thùc chÊt bãc lét cña chñ nghÜa t­ b¶n. Sù h×nh thµnh P vµ P’ kh«ng lµm chÊm døt qu¸ tr×nh c¹nh tranh trong x· héi t­ b¶n, tr¸i l¹i c¹nh tranh vÉn tiÕp diÔn. Cïng víi sù h×nh thµnh tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n ta thÊy mét bé phËn hµng ho¸ ®­îc b¸n cao h¬n gi¸ trÞ cña chóng, cßn bé phËn kh¸c l¹i b¸n thÊp h¬n gi¸ trÞ cña chóng còng theo mét tû lÖ nh­ thÕ. ChØ cã b¸n hµng ho¸ theo nh÷ng gi¸ c¶ ®ã th× tû suÊt lîi nhuËn trong c¸c c«ng ty míi cã thÓ ®ång nhÊt vµ ngang víi nhau, dï cÊu thµnh h÷u c¬ cña c¸c nhµ t­ b¶n ®Òu kh¸c nhau. “Nh÷ng gi¸ c¶ cã ®­îc b»ng c¸ch lÊy chi phÝ s¶n xuÊt cña hµng ho¸ céng víi lîi nhuËn b×nh qu©n gäi lµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt”. VËy: Gi¸ c¶ s¶n xuÊt = k + Tr­íc ®©y khi ch­a xuÊt hiÖn ph¹m trï gi¸ c¶ s¶n xuÊt th× gi¸ c¶ xoay quanh gi¸ trÞ hµng ho¸. Giê ®©y gi¸ c¶ cña hµng ho¸ xoay quanh gi¸ c¶ s¶n xuÊt. VÒ mÆt l­îng, gi¸ c¶ s¶n xuÊt vµ gi¸ trÞ cã thÓ kh«ng b»ng nhau. ChÝnh trong mèi quan hÖ nµy, gi¸ trÞ vÉn lµ c¬ së, lµ néi dung bªn trong cña gi¸ c¶ s¶n xuÊt, gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Nh­ vËy lîi nhuËn ®­îc t¹o ra tõ s¶n xuÊt, giê ta sÏ xÐt ®Õn c¸c h×nh thøc chuyÓn ho¸ cña lîi nhuËn. II - C¸c h×nh thøc chuyÓn ho¸ cña lîi nhuËn. Lîi nhuËn ®­îc chuyÓn ho¸ thµnh: lîi nhuËn c«ng nghiÖp, lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp,lîi tøc vµ tû suÊt lîi tøc, lîi nhuËn ng©n hµng ®Þa t«, lîi nhuËn ®éc quyÒn. 1. Lîi nhuËn c«ng nghiÖp Trong c«ng nghiÖp ®Ó cung cÊp hµng ho¸, dÞch vô cho thÞ tr­êng c¸c nhµ s¶n xuÊt ph¶i bá tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ kinh doanh, hä muèn chi phÝ cho c¸c ®Çu vµo Ýt nhÊt vµ b¸n hµng ho¸ víi gi¸ cao nhÊt ®Ó khi trõ ®i c¸c chi phÝ cßn sè d­ d«i ®Ó kh«ng chØ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n mµ cßn tµi s¶n xuÊt më réng kh«ng ngõng tÝch luü ph¸t triÓn, s¶n xuÊt, cñng cè vµ t¨ng c­êng vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Lîi nhuËn ë ®©y chÝnh lµ phÇn chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu vµ tæng chi phÝ. CÇn tèi ®a ho¸ lîi nhuËn hoÆc cùc tiÓu ho¸ chi phÝ s¶n xuÊt lµ hµnh vi lµm t¨ng lîi nhuËn hoÆc gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, tøc lµ ph¶i lµm g× ®Ó ®¹t ®­îc lîi nhuËn cùc ®¹i cho doanh nghiÖp. Tæng doanh thu cña doanh nghiÖp lµ sè tiÒn mµ doanh nghiÖp kiÒm chÕ ®­îc nhê b¸n hµng ho¸,dÞch vô trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Trong tæng doanh thu ®ã cã mét phÇn lîi nhuËn kiÕm ®­îc. Vµ qu¸ tr×nh b¸n nµy còng ®­îc t­ b¶n c«ng nghiÖp chia mét phÇn lîi nhuËn ®ã, mét phÇn nµy gäi lµ lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp. 2. Lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp Chóng ta ®· ®Ò cËp ®Õn quan ®iÓm cña chñ nghÜa träng th­¬ng, ë ®ã hä cho r»ng lîi nhuËn lµ kÕt qu¶ cña sù trao ®æi kh«ng ngang gi¸. Hä coi träng th­¬ng nghiÖp lµ sù lõa g¹t “kh«ng mét ng­êi nµo thu ®­îc lîi mµ kh«ng lµm thiÖt kÎ kh¸c”. Quan ®iÓm nµy hoµn toµn sai lÇm vµ nguyªn nh©n cña sù sai lÇm nµy lµ do hä t¸ch rêi qu¸ tr×nh l­u th«ng vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra khái nhau. Kh¸c víi t­ b¶n th­¬ng nghiÖp tr­íc, chñ nghÜa t­ b¶n th­¬ng nghiÖp hiÖn ®¹i th× t­ b¶n th­¬ng nghiÖp lµ mét bé phËn cña t­ b¶n c«ng nghiÖp t¸ch rêi ra phôc vô qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸ cña t­ b¶n c«ng nghiÖp. T­ b¶n th­¬ng nghiÖp chØ h¹n chÕ ë chøc n¨ng mua vµ b¸n, nã kh«ng s¸ng t¹o ra gi¸ trÞ vµ gi¸ trÞ thÆng d­. Nã chØ lµm nhiÖm vô thùc hiÖn gi¸ trÞ vµ gi¸ thÆng d­. Nh×n bÒ ngoµi lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ do mua rÎ, b¸n ®¾t do l­u th«ng t¹o ra. Nh­ng thùc chÊt “lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc s¸ng t¹o ra trong lÜnh vùc s¶n xuÊt mµ nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp nh­êng cho nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp”. Nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp nh­êng cho nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp mét phÇn bëi v× t­ b¶n th­¬ng nghiÖp chØ ho¹t ®éng trong lÜnh vùc l­u th«ng ®ã lµ mét kh©u, mét giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - tøc lµ mét kh©u trong qu¸ tr×nh chu chuyÓn cña t­ b¶n, kh«ng cã giai ®o¹n ®ã th× qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt kh«ng thÓ tiÕp tôc ®­îc. Vµ dÜ nhiªn nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp còng kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng kh«ng c«ng ®­îc mµ hä còng ®ßi hái ph¶i cã lîi nhuËn. §iÒu nµy b¾t buéc nhµ t­ b¶n c«ng nghiÖp ph¶i nh­êng mét phÇn lîi nhuËn cña m×nh cho t­ b¶n th­¬ng nghiÖp. VËy: “lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp lµ sè chªnh lÖch gi÷a gi¸ b¸n vµ gi¸ mua hµng ho¸.” Nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp b¸n hµng ho¸ cao h¬n gi¸ trÞ cña nã, mµ lµ nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp mua hµng ho¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ vµ khi b¸n th× anh ta b¸n ®óng gi¸ trÞ cña nã. Vµ v× nhµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp tham gia vµo viÖc ph©n chia gi¸ trÞ thÆng d­ (m) cho nªn ®êi sèng cña x· héi t­ b¶n hai lo¹i gi¸ s¶n xuÊt: Gi¸ c¶ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ gi¸ c¶ s¶n xuÊt thùc tÕ. Sù h×nh thµnh lîi nhuËn th­¬ng nghiÖp ®· che dÊu thªm mét b­íc quan hÖ bãc lét t­ b¶n chñ nghÜa. Do viÖc ph©n phèi lîi nhuËn gi÷a t­ banr c«ng nghiÖp vµ t­ b¶n th­¬ng nghiÖp diÔn ra theo quy luËt tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n th«ng qua c¹nh tranh. 3. Lîi tøc vµ tØ suÊt lîi tøc Trong qu¸ tr×nh tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t­ b¶n c«ng nghiÖp lu«n cã sè t­ b¶n tiÒn tÖ øng tr­íc t¹m thêi nhµn rçi vÝ dô nh­ tiÒn l­¬ng quü khÊu hao cña t­ b¶n cè ®Þnh, tiÒn dïng ®Ó mua nguyªn vËt liÖu nh­ng ch­a ®Õn kú mua vµ bé phËn gi¸ trÞ thÆng d­ tÝch lòy (d­íi d¹ng tiÒn T) ®Ó më réng s¶n xuÊt nh­ng ch­a sö dông ®Õn,... Sè tiÒn nhµn rçi nh­ thÕ kh«ng ®em l¹i mét thu nhËp nµo cho nhµ t­ b¶n. Nh­ng ®èi víi nhµ t­ b¶n th× tiÒn ph¶i ®Î ra tiÒn. V× vËy nhµ t­ b¶n cho ng­êi kh¸c vay ®Ó lÊy l·i. Tæng sè gi¸ trÞ mµ anh ta cho ng­êi kh¸c vay lµ t­ b¶n cho nªn nã sÏ quay trë vÒ tay anh ta. Nh­ng nÕu chØ cã viÖc tæng sè gi¸ trÞ Êy quay trë vÒ tay anh ta th«i, th× ®ã kh«ng ph¶i lµ sù quay trë vÒ cña mét gi¸ trÞ ®· ®em cho vay víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n, mµ chØ lµ viÖc hoµn l¹i mét gi¸ trÞ ®· cho vay. Muèn quay trë vÒ víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n, th× tæng sè gi¸ trÞ øng ra kh«ng nh÷ng ph¶i vÉn gi÷ ®­îc nguyªn vÑn, mµ cßn ph¶i sinh s«i n¶y në vµ t¨ng thªm lªn trong qu¸ tr×nh vËn ®éng. Tøc lµ nã ph¶i quay vÒ kÌm theo mét gi¸ trÞ thÆng d­: T + DT, vµ ë ®©y, DT nµy lµ lîi tøc hay lµ c¸i phÇn lîi nhuËn trung b×nh kh«ng n»m l¹i ë trong tay nhµ t­ b¶n ho¹t ®éng, mµ r¬i vµo tay nhµ t­ b¶n tiÒn tÖ. ViÖc nhµ t­ b¶n tiÒn tÖ cho c¸c nhµ t­ b¶n vay tiÒn cßn ®­îc gäi lµ T­ b¶n cho vay - Vµ nguån gèc cña lîi tøc chÝnh lµ mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ do c«ng nh©n s¸ng t¹o ra trong lÜnh vùc s¶n xuÊt. Nh­ng viÖc nhµ t­ b¶n cho vay thu ®­îc lîi tøc che dÊu mÊt thùc chÊt bãc lét t­ b¶n chñ nghÜa. Dùa vµo c«ng thøc vËn ®éng t­ b¶n cho vay ë trªn chóng ta hoµn toµn v¹ch trÇn ®­îc ®iÒu ®ã. Lîi tøc vËn ®éng theo quy luËt tØ suÊt lîi tøc. Tû suÊt lîi tøc lµ tØ lÖ tÝnh theo % gi÷a tæng sè lîi tøc vµ sè t­ b¶n tiÒn tÖ cho vay. Tû suÊt lîi tøc cao hay thÊp phô thuéc vµo tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n, tû lÖ ph©n chia lîi nhuËn thµnh lîi tøc vµ thu nhËp cña xÝ nghiÖp mµ nhµ t­ b¶n ho¹t ®éng, phô thuéc vµo quan hÖ cung cÇu cña t­ b¶n cho vay. 4. Lîi nhuËn ng©n hµng Lîi nhuËn ng©n hµng lµ thu nhËp cña nhµ t­ b¶n ng©n hµng khi kinh doanh nghiÖp vô ng©n hµng. Trong CNTB, lîi nhuËn ng©n hµng lµ h×nh th¸i biÕn t­íng riªng biÖt cña gi¸ trÞ thÆng d­. NghiÖp vô chÝnh cña ng©n hµng lµ thu nhËn tiÒn göi vµ cho vay. Lîi tøc cña viÖc cho vay cña ng©n hµng lín h¬n lîi tøc tiÒn göi, con sè chªnh lÖch Êy lµ nguån gèc cña lîi nhuËn ng©n hµng. Tuy vËy kh«ng ph¶i toµn bé con sè chªnh lÖch Êy ®Òu lµ lîi nhuËn ng©n hµng mµ lµ lîi nhuËn ng©n hµng chØ lµ con sè cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i mét phÇn ®Ó bï vµo chi phÝ nghiÖp vô ng©n hµng (l­¬ng nh©n viªn, sæ s¸ch,...). Ng©n hµng cho c¸c nhµ trùc tiÕp kinh doanh vay. Nhµ t­ b¶n lÊy sè tiÒn ®ã ®Ó s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­ (t­ b¶n c«ng nghiÖp) hoÆc thùc hiÖn gi¸ trÞ thÆng d­ (t­ b¶n th­¬ng nghiÖp), sau ®ã ®em mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ thu ®­îc lµm thµnh lîi tøc tr¶ cho ng©n hµng. Do ®ã lîi nhuËn ng©n hµng còng lµ gi¸ trÞ thÆng d­. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c ngµnh trong x· héi t­ b¶n còng lµ do lîi nhuËn ng©n hµng b»ng lîi nhuËn b×nh qu©n, nÕu kh«ng chñ ng©n hµng sÏ chuyÓn vèn sang kinh doanh ngµnh kh¸c. 5. §Þa t«: Nhµ t­ b¶n kinh doanh n«ng nghiÖp ph¶i thuª ruéng ®Êt vµ thuª c«ng nh©n ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt. Do ®ã t­ b¶n ph¶i tÝnh ra mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ do c«ng nh©n t¹o ra ®Ó tr¶ cho ®Þa chñ d­íi h×nh thøc “®Þa t«”. §Þa t« TBCN lµ phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ cßn l¹i sau khi ®· trõ ®i phÇn lîi nhuËn b×nh qu©n cña nhµ t­ b¶n kinh doanh ruéng ®Êt. §Þa t« = m - ch­¬ng ii: vai trß cña lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ viÖt nam hiÖn nay. I - Vai trß cña lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng 1. Lîi nhuËn thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn Lîi nhuËn ®ãng vai trß rÊt lín trong nÒn kinh tÕ. Nã ¶nh h­ëng tíi c¶ chÝnh trÞ x· héi, v¨n ho¸, nã len lái vµo mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi trong mäi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Mµ ta vÉn biÕt r»ng mäi sù vËt hiÖn t­îng ®Òu cã tÝnh hai mÆt cña nã lµ tÝch cùc vµ tiªu cùc nh­ thÕ nµo ®ã ®Ó ph¸t huy mäi tÝnh ­u viÖt vµ vai trß cña lîi nhuËn. Víi môc ®Ých lîi nhuËn c¸c nhµ t­ b¶n t×m ®ñ mäi c¸ch ®Ó cã ®­îc nhiÒu lîi nhuËn. Tr­íc ®©y hä cã thÓ t¹o ra lîi nhuËn b»ng c¸ch kÐo dµi ngµy lao ®éng cña c«ng nh©n nh­ng ph­¬ng ph¸p ®ã ®· gÆp ph¶i sù chèng ®èi m·nh liÖt cña c«ng nh©n chÝnh v× lÏ ®ã mµ hä chuyÓn sang bãc lét mét c¸ch tinh vi h¬n. Nhµ t­ b¶n ¸p dông kü thuËt míi vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ b¾t buéc ng­êi c«ng nh©n ph¶i lµm viÖc cã n¨ng suÊt cao h¬n. Nh­ng chÝnh môc ®Ých ¸p dông kü thuËt míi ®· lµm cho c¸c nhµ t­ b¶n ®Çu t­ ngµy cµng nhiÒu vµo khoa häc kü thuËt ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò nghiªn cøu, cho nªn nã ®· khuyÕn khÝch c¸c tµi n¨ng c¸ nh©n ph¸t triÓn do vËy mµ nh÷ng ph¸t minh lÇn l­ît ®­îc ra ®êi ®Æc biÖt trong thÕ kû XIX ®Õn XX. Nã ®· ®­a lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng yÕu tè nµy ®· gióp cho nhµ t­ b¶n kh«ng chØ thu ®­îc lîi nhuËn ®¬n thuÇn mµ cßn thu ®­îc lîi nhuËn siªu ng¹ch. Ng­êi c«ng nh©n chÝnh lµ ng­êi trùc tiÕp sö dông, vËn hµnh c«ng nghÖ míi v× vËy ®Ó qu¸ tr×nh sö dông ®­îc tiÕp diÔn víi hiÖu qu¶ kinh tÕ cao th× ng­êi c«ng nh©n b¾t buéc ph¶i n©ng cao tr×nh ®é, n©ng cao tay nghÒ nÕu kh«ng hä sÏ bÞ ®µo th¶i bëi quy luËt ph¸t triÓn. Cßn vÒ mÆt nhµ t­ b¶n th× hä còng hiÓu r»ng ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao, tËn dông ®­îc hÕt c¸c chøc n¨ng cña c«ng nghÖ tiªn tiÕn th× hä ph¶i cã mét ®éi ngò c«ng nh©n lµnh nghÒ víi tr×nh ®é kü thuËt cao. V× vËy qu¸ tr×nh ®Çu t­ cho chiÕn l­îc n©ng cao tr×nh ®é lao ®éng cña nhµ t­ b¶n vµ yªu cÇu cÊp thiÕt ph¶i n©ng cao tr×nh ®é cña m×nh cña ng­êi c«ng nh©n ®· diÔn ra. Qua ®ã tr×nh ®é cña ng­êi c«ng nh©n tõng b­íc ®­îc n©ng cao tr×nh ®é trë thµnh yªu cÇu tÊt yÕu cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Do nhËn biÕt ®­îc vai trß quan träng cña nh÷ng lao ®éng cã tay nghÒ cao nªn hiÖn nay ®ang diÔn ra t×nh tr¹ng mua chuéc, l«i kÐo nh÷ng nhµ khoa häc, nh÷ng c«ng nh©n giái vÒ phÝa m×nh b»ng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ, tinh thÇn. §iÒu nµy dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ch¶y m¸u chÊt x¸m ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn trë thµnh mét t×nh tr¹ng b¸o ®éng cÇn ng¨n chÆn. 2. Lîi nhuËn thóc ®Èy quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn Ta ®· biÕt lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt cã mèi quan hÖ biÖn chøng víi nhau, lùc l­îng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh quan hÖ s¶n xuÊt chÝnh v× lÏ ®ã lîi nhuËn thóc ®Èy lùc l­îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn th× ¾t ph¶i khiÕn cho quan hÖ s¶n xuÊt ph¸t triÓn theo. Do t¸c ®éng cña lîi nhuËn, do sù ph©n chia lîi nhuËn d­íi h×nh thøc nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau mét c¸ch hÕt søc chÆt chÏ gi÷a c¸c bªn tham gia vµo qu¸ tr×n ph©n chia ®· lµm cho chÕ ®é së h÷u ngµy cµng ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn. Quan hÖ së h÷u tõng b­íc ®­îc th¾t chÆt h¬n, râ rµng h¬n gi÷a nhµ t­ b¶n vµ ng­êi lao ®éng nãi riªng, gi÷a c¸c c¸ nh©n trong x· héi nãi chung. Bªn c¹nh ®ã môc ®Ých lîi nhuËn lu«n ®Æt c¸c nhµ kinh tÕ, c¸c tæ chøc kinh tÕ tr­íc yªu cÇu "hiÖu qu¶". Lµm thÕ nµo ®Ó chi phÝ Ýt nhÊt mµ lîi nhuËn thu vÒ lµ lín nhÊt. §iÒu ®ã ®ßi hái tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao vµ sù s¾p xÕp l¹i c¸c tæ chøc qu¶n lý. Cã thÓ gi¶m biªn chÕ mét sè bé phËn kh«ng cÇn thiÕt, ho¹t ®éng kh«ng cã hiÖu qu¶. Tæ chøc l¹i c¸c bé phËn qu¶n lý vµ thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a chóng ®Ó qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®­îc nhÞp nhµng th«ng suèt tr¸nh sù tr× trÖ kh«ng cÇn thiÕt trong mét sè kh©u nµo ®ã lµm ¶nh h­ëng tíi c¶ hÖ thèng qu¶n lý. H¹n chÕ bít mét bé phËn qu¶n lý cång kÒnh cßn gióp cho c¸c nhµ kinh tÕ gi¶m bít ®­îc mét phÇn chi phÝ (tiÒn l­¬ng) ®ång nghÜa víi viÖc t¨ng lîi nhuËn. XuÊt ph¸t tõ môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cã kÕ ho¹ch ph©n bæ lùc l­îng lao ®éng hîp lý, trong nÒn kinh tÕ ph¶i c©n ®èi tèt ®Ó khai th¸c tèt nguån tµi nguyªn, kÕt hîp hÆt chÏ vµ thÝch ®¸ng lîi Ých x· héi, tËp thÓ vµ c¸ nh©n ng­êi lao ®éng, gi¸o dôc quan ®iÓm th¸i ®é vµ kü thuËt cho ng­êi lao ®éng. TÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ë trªn ®Òu xuÊt ph¸t tõ lîi nhuËn, chÝnh nã ®· thóc ®Èy qu¸ tr×nh ph©n phèi theo lao ®éng diÔn ra m¹nh mÏ theo nguyªn t¾c lµm nhiÒu th× h­ëng nhiÒu, lµm Ýt h­ëng Ýt. Nh­ng cïng víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ th× ngoµi ph©n phèi theo lao ®éng cßn cã sù ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi tËp thÓ vµ x· héi...Trong thêi kú qu¸ ®é hiÖn nay ë n­íc ta cßn xuÊt hiÖn h×nh th¸i ph©n phèi theo vèn vµ tµi s¶n d­¬Ý h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. 3. Vai trß cña lîi nhuËn ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt §Ó biÕt ®­îc vai trß cña lîi nhuËn ®èi víi qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi nh­ thÕ nµo, th× tr­íc tiªn ta h·y xÐt xem qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt diÔn ra nh­ thÕ nµo. Nh­ ta ®· biÕt muèn t¸i s¶n xuÊt më réng ngµy cµng hiÖn ®¹i hãa th× ph¶i cã nhiÒu vèn. Muèn cã nhiÒu vèn ph¶i tÝch luü vèn. Do vËy tÝch luü vèn g¾n liÒn víi t¸i s¶n xuÊt më réng vµ trë thµnh quy luËt kinh tÕ chung cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ x· héi cã t¸i s¶n xuÊt më réng. TÝch luü vèn nãi chung, xÐt vÒ mÆt thùc chÊt lµ sù chuyÓn ho¸ mét phÇn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm thÆng d­, do lao ®éng thÆng d­ t¹o ra thµnh vèn phô thªm, ®Ó më réng s¶n xuÊt. Do vËy, nguån tÝch luü vèn lµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm thÆng d­ do lao ®éng thÆng d­ t¹o ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (nhê n¨ng suÊt lao ®éng cao b¶o ®¶m ngµy lao ®éng v­ît qu¸ phÇn gi¸ trÞ cña s¶n phÈm tÊt yÕu) vµ ®­îc thùc hiÖn trong qu¸ tr×nh l­u th«ng. Sù tÝch luü nµy do c¸c chñ thÓ së h÷u vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt hoÆc t­ nh©n Nhµ n­íc tiÕn hµnh. Nh­ vËy, dï ë tr¹ng d¹ng nµo th× vèn còng lµ mét phÇn lîi nhuËn (thùc hiÖn gi¸ trÞ th¨ng d­) t¹o thµnh. Vµ lîi nhuËn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cho qóa tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi. 4. Vai trß cña lîi nhuËn ®èi víi c¸c mÆt cña ®êi sèng x· héi Ph©n tÝch theo lao ®éng vµ ph©n phèi theo tµi s¶n vèn ®Òu lµ tÊt yÕu kh¸ch quan trong qu¸ ®é hiÖn nay v× c¸c h×nh thøc ®ã ®Òu nh»m môc ®Ých thóc ®Èy nÒn s¶n xuÊt ph¸t triÓn cao vµ t¹o lËp sù c«ng b»ng x· héi gi÷a mäi thµnh viªn trong x· héi. Nh­ng ngoµi nh÷ng ng­êi cã søc ®ang lµm viÖc vµ ®­îc tr¶ c«ng theo lao ®éng nh÷ng ng­êi cã vèn vµ tµi s¶n ®ãng gãp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó ®­îc nhËn lîi tøc, lîi nhuËn, th× trong x· héi cßn cã nh÷ng ng­êi v× lÏ nµy hay lÏ kh¸c kh«ng thÓ tham gia lao ®éng ®­îc tr¶ c«ng cña x· héi. §êi sèng sè ®«ng ng­êi nµy lµ do gia ®×nh hä hoÆc x· héi ®¶m b¶o. MÆt kh¸c ngay møc sèng cña c¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc Nhµ n­íc vµ nh÷ng ng­êi lµm viÖc trong tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ còng kh«ng ph¶i chØ dùa vµo tiÒn c«ng c¸ nh©n, mµ cßn dùa mét phÇn vµo c¸c quü phóc lîi c«ng céng cña Nhµ n­íc, cña c¸c xÝ nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ x· héi kh¸c, ¸p dông c¸c h×nh thøc ph©n phèi ngoµi thï lao lao ®éng th«ng qua c¸c quü phóc lîi x· héi. §©y kh«ng ph¶i lµ ph©n phèi theo lao ®éng nh­ng còng ch­a ph¶i lµ ph©n phèi theo nhu cÇu nh­ tõng giai ®o¹n cao cña chñ nghÜa céng s¶n mµ C.M¸c ®· dù ®o¸n. §©y lµ mét h×nh thøc ph©n phèi qu¸ ®é phï hîp víi xu h­íng ph¸t triÓn cña x· héi. Nã ch¼ng nh÷ng b¶o ®¶m cho tÊt c¶ mäi thµnh viªn x· héi ®Òu cã møc sèng b×nh th­êng tèi thiÓu mµ cßn cã t¸c dông kÝch thÝch lao ®éng s¶n xuÊt, kÝch thÝch sù ph¸t triÓn toµn diÖn cña mäi thµnh viªn trong x· héi. ë mét sè n­íc ph¸t triÓn, Nhµ n­íc cã chó ý vÒ tiÒn l­¬ng trî cÊp thÊt nghiÖp, phóc lîi x· héi nhÊt lµ ë c¸c n­íc Ch©u ¢u mµ ®iÓn h×nh lµ: Thuþ §iÓn, Ph¸p, Anh...quy ®Þnh møc l­¬ng tèi thiÓu. Khi cÇn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn sÏ lµ nÒn t¶ng cho viÖc cñng cè quèc phßng, an ninh gi¸o dôc,...bëi v× víi sù ph¸t triÓn m¹nh nh­ vò b·o cña Khoa häc kü thuËt hiÖn nay. Quèc phßng trang bÞ b»ng nh÷ng vò khÝ hiÖn ®¹i, tèi t©n (cã nhiÒu n­íc cã vò khÝ h¹t nh©n). Yªu cÇu ®Æt ra lµ chóng ta ph¶i l¾m b¾t ®­îc Khoa häc kü thuËt vµ ph¶i cã mét sù ®Çu t­ ®Ó nhËp c¸c thiÕt bÞ phôc vô cho sö dông, nghiªn cøu trong qu©n sù vµ trong gi¸o dôc. Khi lîi nhuËn cao chóng ta sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Çu t­ ®Ó ph¸t triÓn nh©n tè con ng­êi c¶ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn. HiÖn nay hÖ thèng gi¸o dôc n­íc ta ch­a ®­îc trang bÞ ®Çy ®ñ ®iÒu nµy ¶nh h­ëng trùc tiÕp vÊn ®Ò thùc hµnh vµ ¸p dông ngoµi thùc tÕ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng sinh viªn ra tr­êng th­êng kÐm n¨ng ®éng, kh«ng sö dông ®­îc kiÕn thøc cña m×nh vµo cuéc sèng vµ c«ng viÖc mét c¸ch s¸ng t¹o. 5. Vai trß cña lîi nhuËn trong quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ Lîi nhuËn lµ lý do lµm ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nã thóc ®Èy qu¸ tr×nh më réng vµ trao ®æi hµng ho¸ vµ Khoa häc kü thuËt. Më cöa nÒn kinh tÕ nh»m thu hót nguån lùc ph¸t triÓn tõ bªn ngoµi vµ ph¸t huy lîi thÕ kinh tÕ trong n­íc lµm thay ®æi m¹nh mÏ vÒ tr×nh ®é c«ng nghÖ trong n­íc, cÊu thµnh ngµnh s¶n phÈm, më réng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, t¨ng c­êng liªn doanh, liªn kÕt hîp t¸c lµ c¬ së t¨ng c­êng tÝnh ®éc lËp vµ phô thuéc lÉn nhau trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. §Ó ph¸t huy ®­îc sù t¨ng c­êng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ th× ®ßi hái trong c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®ã ph¶i cã lîi nhuËn, bëi v× trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× mét vÊn ®Ò cã liªn quan tíi hai ch÷ "kinh tÕ" th× kh«ng cã lîi nhuËn kh«ng lµm. Do vËy trong mèi quan hÖ nµy ®ßi hái ph¶i cã lîi nhuËn vµ nã ®· thóc ®Èy c¸c mèi quan hÖ ngµy cµng tèt h¬n. II. Vai trß cña lîi nhuËn víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë ViÖt Nam 1. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam tr­íc n¨m 1986 Tr­íc n¨m 1986 nÒn kinh tÕ Nhµ n­íc lµ nÒn kinh tÕ chØ huy, ë ®ã Nhµ n­íc kiÓm so¸t hÇu hÕt c¸c ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt, ®Ó ®¶m b¶o cho ®iÒu ®ã thùc hiÖn ®­îc Nhµ n­íc cÇn ph¶i kiÓm so¸t gi¸ c¶, tiÒn l­¬ng vµ sù ph©n phèi hµng ho¸ vµ dÞch vô sao cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã thÓ chiÕm ®o¹t ®­îc lîi nhuËn ®éc quyÒn mµ phÇn lín nguån lîi nhuËn ®ã lµ ®­îc chuyÓn vµo Ng©n s¸ch qua doanh thu nh­ mét th¸ch thøc thuÕ Èn ngÇm. VÒ phÝa m×nh, c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng ph¶i cèng hiÕn søc lao ®éng cña hä vµo viÖc t¹o ra lîi nhuËn mµ hä chØ ®­îc h­ëng mét phÇn, th«ng qua hµng ho¸ vµ dÞch vô do Nhµ n­íc cÊp. Trong hÖ thèng "ph©n phèi"- "ph©n phèi l¹i" nµy sù ph©n phèi thu nhËp kh«ng dùa trªn c¸c nh©n tè kÝch thÝch ®­îc x¸c ®Þnh th«ng qua thÞ tr­êng, mµ dùa trªn ®Þnh møc,®¸nh gi¸ sù c«ng hiÕn cña mçi tËp thÓ vµ c¸ nh©n t­¬ng øng víi vÞ trÝ, quyÒn lùc cña nã trong hÖ thèng "ph©n phèi - ph©n phèi l¹i". §iÒu ®¸ng nãi lµ hÖ thèng "ph©n phèi - ph©n phèi l¹i" lµ ®Æc tr­ng cho mäi nÒn kinh tÕ chØ huy nh­ng møc ®é "tËp trung ho¸" cµng cao th× hÖ thèng ®ã cµng ph×nh ra, cµng cã nhiÒu doanh nghiÖp khæng lå, mµ s¶n phÈm cña nã kh«ng ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña ng­êi tiªu dïng. V× vËy nÒn kinh tÕ ®ã sÏ gÆp khã kh¨n lín. Ng­îc l¹i trong nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn, n¬i mµ sù tån t¹i cña khu vùc v« h×nh ng¨n c¶n mäi nç lùc gia t¨ng møc ®é tËp trung ho¸ qu¶n lý kinh tÕ th× quan hÖ thÞ tr­êng cã thÓ ph¸t triÓn mét c¸ch tù ph¸t. Qu¸ tr×nh c¶i c¸ch tù ph¸t nh­ vËy th­êng n¶y sinh khi nh÷ng ¶nh h­ëng cña hÖ thèng "ph©n phèi - ph©n phèi l¹i" lµm c¹n kiÖt mäi nguån lùc hiÖn cã ®Ó ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña d©n c­. Tuy nhiªn, c¶i c¸ch tù ph¸t kh«ng thÓ kh¾c phôc ®­îc mét lo¹t c¸c yÕu ®iÓm ch¼ng h¹n nh­ sù më réng c¸c lo¹i thÞ tr­êng n¬i mµ gi¸ c¶ cao h¬n nhiÒu lÇn gi¸ chÝnh thøc. §iÒu ®ã thóc ®Èy gia t¨ng n¹n tham nhòng, bu«n lËu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng th©m hôt ng©n s¸ch. Sù mÊt c©n ®èi víi vÜ m« cµng nÆng nÒ h¬n v× c¸c doanh nghiÖp vµ hé gia ®×nh ®æ x« vµo ®Çu c¬ vµng vµ ngo¹i tÖ m¹nh. KÕt qu¶ lµ tû lÖ tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ néi ®Þa, víi sù mÊt c©n ®èi víi nÒn kinh tÕ tù nã ®i chÖch khái tr¹ng th¸i c©n b»ng vµ ngµy cµng lao s©u vµo khñng ho¶ng. §ã chÝnh lµ ®iÒu x¶y ra víi ViÖt Nam n¨m 1985, khi t×nh h×nh kinh tÕ xÊu ®i ®· buéc ChÝnh phñ ph¶i tiÕn hµnh cuéc ®æi míi nh»m æn ®Þnh l¹i nÒn kinh tÕ. Vµ sù chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®­îc b¾t ®Çu. 2. Sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi Trong lóc n­íc ta ®ang bÞ suy tho¸i trÇm träng, nÒn kinh tÕ ngæn ngang th× trªn thÕ giíi nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn nh­ vò b·o vµ hä ®ang trªn ®µ ®æi míi vµ còng chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng. VÝ dô nh­ Mexico, Chile vµ Th¸i Lan ®· cã møc t¨ng tr­ëng nhanh chãng vÒ thu nhËp nhê viÖc ®· chÊp nhËn chñ nghÜa t­ b¶n vµ gi¶m bít vai trß cña ChÝnh phñ trong nÒn kinh tÕ cña hä. 3. Sù chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ nh÷ng th¾ng lîi b­íc ®Çu: Do nh÷ng hËu qu¶ mµ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®Ó l¹i cho nÒn kinh tÕ ViÖt Nam, do xu h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ theo c¬ chÕ thÞ tr­êng trªn thÕ giíi, do tÝnh n¨ng ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng. TÊt c¶ c¸c yÕu tè ®ã trë thµnh yÕu tè kh¸ch quan cña sù chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. C¶i c¸ch kinh tÕ ViÖt Nam n¨m 1986 ®· ®em l¹i mét sè thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ nh­: N©ng cao ®êi sèng nh©n d©n, t¨ng tÝnh n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ, xo¸ bá tÝnh bao cÊp, tr× trÖ cña c¬ chÕ cò, b­íc ®Çu ph¸t huy néi lùc, kiÒm chÕ ®Èy lïi l¹m ph¸t. Tõng b­íc thùc hiÖn qu¸ tr×nh mang tÝnh quy luËt cña b­íc chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ tËp trung quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã ®iÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc. Víi sù tù do ho¸ th­¬ng m¹i vµ tù do ho¸ gi¸ c¶ lµ nh©n tè trung t©m ®ét ph¸ tõng b­íc tiÕn tíi c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Ých thùc. C¬ chÕ nµy ph¸t huy vai trß ®iÒu tiÕt cña thÞ tr­êng h×nh thµnh b­íc ®Çu mét thÞ tr­êng c¹nh tranh, lµm cho hµng ho¸ ®­îc l­u th«ng th«ng suèt, cung cÇu ®­îc c©n ®èi, tho¸t khái t×nh tr¹ng khñng ho¶ng thiÕu, gi¸ c¶ æn ®Þnh dÇn. L¹m ph¸t ®­îc ng¨n chÆn. C¬ chÕ thÞ tr­êng ®· gãp phÇn gi¶i phãng lùc l­îng s¶n xuÊt, ph¸t huy tÝnh tù chñ cña hé kinh tÕ vµ chñ doanh nghiÖp. Ngay phÇn lín c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc còng ®· ®¹t ®­îc gi¶i phãng khái c¸c tiªu ph¸p lÖnh ®Ó thÝch øng theo nhu cÇu thÞ tr­êng. C¬ chÕ nµy còng ®· thóc ®Èy viÖc ph¶i sö lý nh÷ng vÊn ®Ò mÊu chèt lµm ®¶o lén c¶ hÖ thèng t­ duy vµ quan ®iÓm kinh tÕ cò nh­ vÊn ®Ò së h÷u. Víi sù thõa nhËn vµ ®¸nh gi¸ cao nh÷ng thµnh tùu cña kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn: C¬ chÕ thÞ tr­êng n­íc ta cßn thiÕu ®ång bé, mang nhiÒu yÕu tè tù ph¸t, rèi lo¹n, s¶n phÈm cña mét nÒn kinh tÕ ch­a tho¸t khái khñng kho¶ng vµ c¬ b¶n lµ s¶n xuÊt nhá, sù yÕu kÐm cña bé m¸y qu¶n lý Nhµ n­íc, t×nh tr¹ng quan liªu, thiÕu hiÓu biÕt thËm trÝ tr× trÖ b¶o thñ tr­íc b­íc ngoÆt chuyÓn ®æi kinh tÕ. Tr­íc hÕt c¬ chÕ thÞ tr­êng n­íc ta cßn thiÕu kinh nghiÖm, cßn ch­a t¹o m«i tr­êng æn ®Þnh vµ an toµn cho s¶n xuÊt kinh doanh ®Æc biÖt nh÷ng yÕu kÐm trong thÓ chÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ, tÝn dông ®ang lµ lùc c¶n cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, c¬ chÕ thÞ tr­êng thiÕu ®ång bé. Sù chuyÓn biÕn ®· kh¸ m¹nh mÏ trªn thÞ tr­êng chÊp nhËn tù do kinh doanh theo ph¸p luËt, nh­ng l¹i ch­a gi¶i quyÕt ®ñ nh÷ng tiÒn ®Ò c¬ b¶n cho sù tù do nµy ®ã lµ sù tù do vÒ së h÷u. Sù h×nh thµnh vµ vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cßn mang nhiÒu yÕu tè tù ph¸t. C¬ chÕ vËn hµnh th« s¬, th« thiÓn, t¹o ®iÒu kiÖn cho kiÓu lµm ¨n bÊt chÝnh. C¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa lµ vÊn ®Ò hoµn toµn míi mÎ, ch­a cã tiÒn lÖ trong lÞch sö vµ kh«ng cã m« h×nh v¹ch s½n. Do vËy kh«ng thÓ ngay tõ ®Çu h×nh dung toµn bé c¸c chi tiÕt cña m« h×nh thÞ tr­êng, còng kh«ng thÓ v¹ch ngay ®­îc mét lÞch tr×nh cøng nh¾c cña biÕn chuyÓn mµ ph¶i thùc hiÖn c¬ chÕ thÞ tr­êng cho phï hîp víi hoµn c¶nh lÞch sö vµ c¸c ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ x· héi n­íc ta, kh«ng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xèc võa lµ ®Æc ®iÓm, võa lµ quan ®iÓm quan träng cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ chÕ kinh tÕ. XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm kinh tÕ trong n­íc vµ quan hÖ kinh tÕ víi bªn ngoµi, chóng ta ®· ¸p dông c¬ chÕ thÞ tr­êng tõng b­íc. §iÒu quan träng lµ c¬ chÕ nµy ®­îc nh©n d©n ®ång t×nh vµ ®· ph¸t huy ®­îc øng dông. 4. VÊn ®Ò lîi nhuËn trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao, lµ kiÓu tæ chøc kinh tÕ - x· héi lµ toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng g¾n liÒn víi thÞ tr­êng. Kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng chØ lµ c«ng nghÖ, kü thuËt mµ cßn lµ quan hÖ x· héi, kh«ng chØ bao hµm hai yÕu tè lµ lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quan hÖ s¶n xuÊt. Kinh tÕ thÞ tr­êng phô thuéc vµo h×nh thøc së h÷u mµ trong ®ã nã phô thuéc vµo chÕ ®é së h÷u thèng trÞ. ë n­íc ta chÕ ®é së h÷u lµ chÕ ®é së h÷u toµn d©n, cho nªn mäi lîi Ých nµo ®ã ®­îc quyÕt ®Þnh lµ phô thuéc vµo d©n. Kh«ng cã kinh tÕ thÞ tr­êng chung chung, thuÇn tuý trõu t­îng t¸ch khái c¸c h×nh th¸i kinh tÕ - x· héi. TÝnh tÝch cùc vµ tiªu cùc cña kinh tÕ thÞ tr­êng ®Õn ®©u cßn phô thuéc vµo chÕ ®é x· héi, vai trß Nhµ n­íc, chÝnh s¸ch ph¸p luËt Nhµ n­íc. Môc