Đề tài Vấn đề bảo hiểm hưu trí đối với người lao động ở Việt Nam hiện nay

vi hành chính về bảo hiểm xã hội được thực hiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo. 2. Việc giải quyết khiếu nại đối với quyết định, hành vi về bảo hiểm xã hội không thuộc trường hợp quy định tại khoản 1 Điều này được thực hiện như sau: a) Người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại lần đầu về bảo hiểm xã hội là người có quyết định, hành vi về bảo hiểm xã hội bị khiếu nại. Trong trường hợp người có quyết định, hành vi về bảo hiểm xã hội bị khiếu nại không còn tồn tại thì cơ quan quản lý nhà nước về lao động cấp huyện có thẩm quyền giải quyết; b) Trong trường hợp người khiếu nại không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu hoặc quá thời hạn quy định mà khiếu nại không được giải quyết thì có quyền khởi kiện tại Toà án hoặc khiếu nại đến cơ quan quản lý nhà nước về lao động cấp tỉnh; c) Trong trường hợp người khiếu nại không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại của cơ quan quản lý nhà nước về lao động cấp tỉnh hoặc quá thời hạn quy định mà khiếu nại không được giải quyết thì có quyền khởi kiện tại Toà án; d) Thời hiệu khiếu nại, thời hạn giải quyết khiếu nại được áp dụng theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo. Điều 132. Tố cáo, giải quyết tố cáo về bảo hiểm xã hội Việc tố cáo và giải quyết tố cáo vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội được thực hiện theo quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo. II. BẢO HIỂM Xà HỘI BẮT BUỘC VỀ CHẾ ĐỘ HƯU TRÍ 1. Hưởng lương hưu hàng tháng 1.1, Đối tượng tham gia Theo điểm a khoản 1 điều 2 quy định:”Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc là công dân Việt Nam, bao gồm: a) Người làm việc theo hợp đồng không xác địn thời hạn,hợp đồng lao động có thời hằnt đủ 3 tháng trở lên; 1.2. Điều kiện hưởng Theo điều 50 LBHXH năm 2006, điều 26 NĐ 152/2006/NĐ-CP thì điều kiện hưởng lương hưu là: “1. Người lao động quy định tại các điểm a, b, c và e khoản 1 điều 2 của luật này có đủ hai mươi năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên được hưởng lương hưu khi thuộc một trong các trường hợp sau: a)Nam đủ sáu mươi tuổi, nữ từ đủ năm mươi lăm tuổi; b)Nam từ đủ năm mươi lăm tuổi đến đủ sáu mươi tuổi, nữ từ đủ năm mươi tuổi đến đủ năm mươi lăm tuổi và có đủ mười lăm năm làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm thuộc danh mục do Bộ Lao Động- Thương Binh và Xã hội và bộ y tế ban hành hoặc có đủ mười lăm năm làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên. Tuổi đời được hương lương hưu trong một số trường hợp dặc biệt khác do Chính phủ quy định.” “3. Người lao động từ đủ 50 tuổi đến đủ 55 tuổi và có đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên mà trong đó có đủ 15 năm làm công việc khai thác than trong hầm lò; 4. Người bị nhiễm HIV/AIDS do tai nạn rủi ro nghề nghiệp và có đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên.” 1.3 Mức hưởng: a. Tỷ lệ lương hưu được quy định tại điều 52. LBHXH 2006: “1. Mức lương hưu hằng tháng của người lao động đủ điều kiện quy định tại Điều 50 của Luật này được tính bằng 45% mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội quy định tại Điều 58, Điều 59 hoặc Điều 60 của Luật này tương ứng với mười lăm năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì tính thêm 2% đối với nam và 3% đối với nữ; mức tối đa bằng 75%. 2. Mức lương hưu hằng tháng của người lao động đủ điều kiện quy định tại Điều 51 của Luật này được tính như quy định tại khoản 1 Điều này, sau đó cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi quy định thì giảm 1%. 3. Mức lương hưu hằng tháng thấp nhất bằng mức lương tối thiểu chung.” b. Lương bình quân để tính lương hưu được quy định tại điều 59 và 60. LBHXH 2006: Điều59. Mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu, trợ cấp một lần đối với người lao động tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày 01 tháng 01 năm 1995 đến trước ngày Luật bảo hiểm xã hội có hiệu lực 1. Người lao động thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định có toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương này thì tính bình quân tiền lương tháng của số năm đóng bảo hiểm xã hội trước khi nghỉ hưu như sau: a) Tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng thời gian từ ngày 01 tháng 01 năm 1995 đến ngày 31 tháng 12 năm 2000 thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của sáu năm cuối trước khi nghỉ hưu; b) Tham gia bảo hiểm xã hội trong khoảng thời gian từ ngày 01 tháng 01 năm 2001 đến ngày 31 tháng 12 năm 2006 thì tính bình quân của tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội của tám năm cuối trước khi nghỉ hưu. 2. Người lao động có toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tính bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội của toàn bộ thời gian. 3. Người lao động vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định, vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tính bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội chung của các thời gian; trong đó thời gian đóng theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định thì tính bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội theo quy định tại khoản 1 Điều này. Điều60: Mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội để tính lương hưu, trợ cấp một lần đối với người lao động tham gia bảo hiểm xã hội từ ngày Luật bảo hiểm xã hội có hiệu lực 2. Người lao động có toàn bộ thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tính bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội của toàn bộ thời gian. 3. Người lao động vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội thuộc đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do Nhà nước quy định, vừa có thời gian đóng bảo hiểm xã hội theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định thì tính bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội chung của các thời gian; trong đó thời gian đóng theo chế độ tiền lương do Nhà nước quy định thì tính bình quân tiền lương tháng đóng bảo hiểm xã hội theo quy định tại khoản 1 Điều này. c. Trợ cấp một lần khi nghĩ hưu được quy định tại điều 54. LBHXH 20061. “ 1.Người lao động đã đóng bảo hiểm xã hội trên ba mươi năm đối với nam, trên hai mươi lăm năm đối với nữ, khi nghỉ hưu, ngoài lương hưu còn được hưởng trợ cấp một lần. 2. Mức trợ cấp một lần được tính theo số năm đóng bảo hiểm xã hội kể từ năm thứ ba mươi mốt trở đi đối với nam và năm thứ hai mươi sáu trở đi đối với nữ. Cứ mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì được tính bằng 0,5 tháng mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng bảo hiểm xã hội. d. Thủ tục hồ sơ: Qui định tại điều 119 Luật Bảo hiểm xã hội và quyết định 815/QĐ-BHXH ngày 06/06/2007 của BHXH Việt nam: - Sổ bảo hiểm xã hội của người lao động đã xác định thời gian đóng bảo hiểm xã hội đến tháng nghỉ việc; - Quyết định nghỉ việc của người sử dụng lao động hoặc văn bản chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng lao động hết hạn; - Đơn đề nghị hưởng lương hưu có xác nhận của chính quyền địa phương nơi cư trú (nếu bảo lưu BHXH - mẫu số 12-HSB); - Biên bản giám định mức suy giảm khả năng lao động xác định tỉ lệ MSLĐ 61% trở lên của Hội đồng Giám định y khoa (nếu có). e. Thời hạn giải quyết: - 30 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ. f. Điều chỉnh lương hưu được quy định tại điều 53 LBHXH 2006 Khi chỉ số giá sinh họat tăng và kinh tế tăng trưởng. Lương hưu sẽ được điều chỉnh trên cơ sở tăng chỉ số sinh hoạt và mức tăng trưởng kinh tế của từng thời kỳ. 2. Bảo hiểm xã hội một lần đối với người không đủ điều kiện hưởng lương hưu 2.1 Điều kiện hưởng: a. Lãnh trợ cấp  ngay không chờ sau 12 tháng: - Đóng BHXH từ đủ 03 tháng  đến dưới 20 năm; bị suy giảm khả năng lao động trên 61%  hoặc hết tuổi lao động (Nam đủ 60 tuổi, Nữ đủ 55 tuổi). - Đóng BHXH đủ 03 tháng trở lên, đi định cư hợp pháp ở nước ngoài; b. Chờ lĩnh trợ cấp sau 12 tháng: -Tham gia BHXH từ đủ 03 tháng đến dưới 20 năm, sau 12 tháng nghỉ việc không có việc làm. 2.2 Mức hưởng: - Mỗi năm đóng BHXH được hưởng 1,5 tháng lương bình quân. 2.3 Thủ tục hồ sơ: (Qui định tại điều 119 Luật Bảo hiểm xã hội và quyết định 815/QĐ-BHXH ngày 06/06/2007 của BHXH Việt nam) + Chờ sau 12 tháng, chưa có việc làm: - Sổ bảo hiểm xã hội của người lao động đã xác định thời gian đóng bảo hiểm xã hội đến tháng nghỉ việc; - Quyết định nghỉ việc của người sử dụng lao động hoặc văn bản chấm dứt hợp đồng lao động hoặc hợp đồng lao động hết hạn, hoặc quyết định phục viên; + Không chờ sau 12 tháng (ngoài những hồ sơ như chờ sau 12 tháng,kèm thêm) - Bản sao và dịch Visa (nếu định cư nước ngoài - có thị thực của UB phường/xã), hoặc Biên bản giám định mức suy giảm khả năng lao động xác định tỉ lệ MSLĐ 61% trở lên của Hội đồng Giám định y khoa  (nếu có). 2.4 Thời hạn giải quyết: - 15 ngày kể từ ngày nhận đủ hồ sơ trợ cấp 1 lần II. BẢO HIỂM Xà HỘI TỰ NGUYỆN VỀ CHẾ ĐỘ HƯU TRÍ 1. Hưởng lương hưu hàng tháng 1.1, Điều kiện hưởng lương hưu hàng tháng: được quy định tại Điều 69 LBHXH 2006 và điều 9/NĐ190/2007/NĐ-CP): “Điều kiện hưởng lương hưu của người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện 1. Nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi và có đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội trở lên. Trường hợp người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện mà trước đó đã có tổng thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đủ 20 năm trở lên, trong đó có đủ 15 năm làm nghề hoặc công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc có đủ 15 năm làm việc ở nơi có phụ cấp khu vực hệ số 0,7 trở lên thì được hưởng lương hưu theo quy định tại khoản 2 Điều 26 Nghị định số 152/2006/NĐ-CP ngày 22 tháng 12 năm 2006 hoặc khoản 2 Điều 29 Nghị định số 68/2007/NĐ-CP ngày 19 tháng 4 năm 2007. Trường hợp người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện mà trước đó đã có tổng thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đủ 20 năm trở lên, bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên, được hưởng lương hưu với mức thấp hơn khi thuộc một trong các trường hợp quy định tại Điều 27 Nghị định số 152/2006/NĐ-CP ngày 22 tháng 12 năm 2006 hoặc Điều 30 Nghị định Ssố 68/2007/NĐ-CP ngày 19 tháng 4 năm 2007. 2. Nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi nhưng thời gian đóng bảo hiểm xã hội còn thiếu không quá 5 năm so với thời gian quy định tại khoản 1 Điều này, kể cả những người đã có từ đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc trở lên mà chưa nhận bảo hiểm xã hội một lần có nhu cầu tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện thì được đóng tiếp theo quy định tại Điều 26 Nghị định này cho đến khi đủ 20 năm. 1.2. Mức hưởng a, Tỷ lệ lương hưu hàng tháng được quy định tại điều 71 LBHXH 2006 và điều 10 NĐ 190/2007/NĐ-CP: “1. Mức lương hưu hằng tháng của người đủ điều kiện hưởng lương hưu quy định tại Điều 9 Nghị định này được tính bằng 45% mức bình quân thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội theo quy định tại Điều 16 Nghị định này hoặc mức bình quân tiền lương, tiền công và thu nhập tháng đóng bảo hiểm xã hội quy định tại Điều 17 Nghị định này tương ứng với 15 năm đóng bảo hiểm xã hội, sau đó cứ thêm mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội thì tính thêm 2% đối với nam và 3% đối với nữ; mức tối đa bằng 75%. 2. Mức lương hưu hằng tháng của người đủ điều kiện hưởng lương hưu bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên theo quy định tại khoản 1 Điều 9 Nghị định này cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi thì giảm 1%. 3. Khi tính mức lương hưu hằng tháng đối với người có thời gian đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc đủ 20 năm trở lên, mà mức lương hưu hằng tháng thấp hơn mức lương tối thiểu chung tại thời điểm hưởng lương hưu thì được điều chỉnh bằng mức lương tối thiểu chung. 4. Khi tính mức lương hưu hằng tháng quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này và trợ cấp một lần khi nghỉ hưu quy định tại Điều 11 Nghị định này, nếu thời gian đóng bảo hiểm xã hội có tháng lẻ dưới 3 tháng thì không tính; từ đủ 3 tháng đến đủ 6 tháng được tính là nửa năm; từ trên 6 tháng đến đủ 12 tháng tính tròn là một năm” b. Mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH (điều 76. LBHXH 2006 và điều 16,17.NĐ190 ) Møc b×nh qu©n thu nhËp th¸ng ®ãng BHXH tù nguyÖn Tæng c¸c møc thu nhËp th¸ng ®ãng BHXH tù nguyÖn Tæng sè th¸ng ®ãng BHXH tù nguyÖn = a) Đối với trường hợp có toàn bộ thời gian tham gia BHXH hội tự nguyện thì mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH tính như sau: Mức thu nhập tháng đóng BHXH từng giai đoạn để làm căn cứ tính mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá sinh hoạt của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ. b) Đối với trường hợp người tham gia BHXH tự nguyện mà trước đó có thời gian đóng BHXH bắt buộc (đang được bảo lưu) thì mức bình quân tiền lương, tiền công và thu nhập tháng đóng BHXH hội tính như sau: Møc b×nh qu©n tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng vµ thu nhËp th¸ng ®ãng BHXH Møc b×nh qu©n tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng th¸ng ®ãng BHXH b¾t buéc Tæng sè th¸ng ®ãng BHXH b¾t buéc = x + Tæng sè th¸ng ®ãng BHXH b¾t buéc Tæng c¸c møc thu nhËp th¸ng ®ãng BHXH tù nguyÖn Tæng sè th¸ng ®ãng BHXH tù nguyÖn + Trong đó: Mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH bắt buộc được tính theo quy định tại Nghị định số 152/2006/NĐ-CP ngày 22/12/2006 hoặc Nghị định số 68/2007/NĐ-CP ngày 19/4/2007 của Chính phủ và các văn bản hướng dẫn thực hiện chế độ BHXH bắt buộc hiện hành. Mức tiền lương, tiền công đối với đối tượng thực hiện chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định và thu nhập tháng đóng BHXH tự nguyện từng giai đoạn để làm căn cứ tính mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH được điều chỉnh trên cơ sở chỉ số giá sinh hoạt của từng thời kỳ theo quy định của Chính phủ. c. Trợ cấp một lần khi nghỉ hưu (điều 72.LBHXH 2006 và điều11.NĐ190) Tham gia BHXH trên 30 năm (đối với nam) và trên 25 năm (đối với nữ), ngoài lương hưu còn được hưởng trợ cấp 1 lần Mức trợ cấp 1 lần được tính theo số năm đóng BHXH, kể từ năm thứ 31 trở đi (nam) và năm thứ 26 trở đi (nữ). cứ mỗi năm đóng BHXH thì được tính bằng 0,5 tháng mức bình quân tiền lương, tiền công tháng đóng BHXH. d. Thời điểm hưởng lương hưu: Người tham gia BHXH tự nguyện khi đủ điều kiện hưởng lương hưu thì thời điểm hưởng lương hưu được tính kể từ tháng liền kề sau tháng tổ chức BHXH nhận đủ hồ sơ hợp lệ theo quy định từ người tham gia bảo BHXH tự nguyện. e. Người tham gia BHXH tự nguyện đang hưởng lương hưu hàng tháng được hưởng BHYT do quỹ BHXH tự nguyện bảo đảm. 1.3. Thủ tục hồ sơ :Theo điều 123.LBHXH 2006 và điều 35.N Đ190 quy định: “ Hồ sơ hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội một lần, chế độ tử tuất đối với người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện 1. Hồ sơ hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội một lần bao gồm: a) Sổ bảo hiểm xã hội; b) Tờ khai cá nhân theo mẫu do tổ chức bảo hiểm xã hội quy định.” Điều 35. NĐ 190: “Hồ sơ hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội một lần và giải quyết hưởng chế độ hưu trí theo Điều 123 và Điều 124 Luật Bảo hiểm xã hội 1. Hồ sơ hưởng lương hưu, bảo hiểm xã hội một lần bao gồm: a) Sổ bảo hiểm xã hội; b) Tờ khai cá nhân theo mẫu do Bảo hiểm xã hội Việt Nam quy định. 2. Tổ chức bảo hiểm xã hội có trách nhiệm thông báo trước ít nhất là 3 tháng cho người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí theo quy định tại Điều 9 Nghị định này.Người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện nộp hồ sơ theo quy định tại khoản 1 Điều này cho tổ chức bảo hiểm xã hội nơi cư trú. 3. Tổ chức bảo hiểm xã hội có trách nhiệm giải quyết trong thời hạn hai mươi ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ; trường hợp không giải quyết thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do. 4. Thời điểm hưởng lương hưu kể từ tháng liền kề sau tháng tổ chức bảo hiểm xã hội nhận đủ hồ sơ hợp lệ của người tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện đủ điều kiện hưởng lương hưu.” Thời hạn giải quyết được quy định tại điều 124.LBHXH 2006: “Tổ chức bảo hiểm xã hội có trách nhiệm giải quyết trong thời hạn hai mươi ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ đối với người hưởng lương hưu; mười ngày, kể từ ngày nhận được hồ sơ hợp lệ đối với trường hợp hưởng bảo hiểm xã hội một lần, chế độ tử tuất; trường hợp không giải quyết thì phải trả lời bằng văn bản và nêu rõ lý do. “ 2. Bảo hiểm xã hội một lần đối với người không đủ điều kiện hưởng lương hưởng 2.1 Điều kiện hưởng được quy định tại điều 73.LBHXH 2006 và điều 13.NĐ190: “Người lao động được hưởng bảo hiểm xã hội một lần khi thuộc một trong các trường hợp sau đây: 1. Nam đủ sáu mươi tuổi, nữ đủ năm mươi lăm tuổi mà chưa đủ hai mươi năm đóng bảo hiểm xã hội, trừ trường hợp quy định tại khoản 2 Điều 70 của Luật này; 2. Không tiếp tục đóng bảo hiểm xã hội và có yêu cầu nhận bảo hiểm xã hội một lần mà chưa đủ hai mươi năm đóng bảo hiểm xã hội; 3. Ra nước ngoài để định cư.” “Chưa đủ 20 năm đóng BHXH mà không tiếp tục đóng BHXH và có yêu cầu nhận BHXH một lần (Trường hợp người vừa có thời gian tham gia BHXH bắt buộc vừa có thời gian tham gia BHXH tự nguyện thì có thêm điều kiện sau 12 tháng kể từ khi dừng đóng BHXH bắt buộc).” 2. 2. Mức hưởng BHXH một lần được quy định tại điều 74.LBHXH 2006 v à đi ều 14 NĐ190 - Mức hưởng BHXH một lần được tính theo số năm đã đóng BHXH, cứ mỗi năm (đủ 12 tháng) tính bằng 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng hoặc mức bình quân tiền lương, tiền công và thu nhập tháng đóng BHXH quy định tại điều16, điều17.NĐ190 (nếu có tháng lẻ thì được làm tròn) - Người tham gia BHXH tự nguyện có thời gian đóng BHXH chưa đủ một năm thì mức hưởng BHXH bằng số tiền đã đóng; mức tối đa bằng 1,5 tháng mức bình quân thu nhập tháng đóng BHXH quy định tại điều16.NĐ190 II/ Thực trạng bảo hiểm xã hội hưu trí ở Việt Nam: Hiện nay, bảo hiểm hưu trí bắt buộc chỉ đáp ứng được một phần nhu cầu của người về hưu: Không có quỹ hỗ trợ mua nhà ở (ở Singapore, người lao động có thể đóng góp lương hằng tháng vào quỹ bảo hiểm xã hội và dùng quỹ này để mua nhà hay đầu tư sinh lợi); tiền lương không đủ để trang trải các nhu cầu tối thiểu như ăn, uống, chữa bệnh. Giải trí, du lịch trở thành xa xỉ… * Bảo hiểm xã hội tự nguyện là một bước ngoặt lớn trong việc thực hiện chính sách an sinh xã hội của Đảng và nhà nước. Bảo hiểm xã hội tự nguyện là một phần trong lộ trình thực hiện chính sách của Đảng và Nhà nước ta về chăm lo an sinh xã hội cho nhân dân. Việc ban hành chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện xuất phát từ một vấn đề xã hội lớn và khá bức xúc của nhân dân là: Trong các năm qua, về bảo hiểm xã hội, do điều kiện thực tế của đất nước, nên chỉ mới thực hiện bảo hiểm xã hội bắt buộc cho người lao động có hưởng tiền lương, tiền công trên cơ sở hợp đồng lao động. Do vậy, nếu kể luôn cả người đang hưởng lương hưu, người đang hưởng các loại trợ cấp bảo hiểm xã hội hàng tháng khác và những người đang tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc thì tỉ lệ số người trong độ tuổi lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc là ít. Do điều kiện kinh tế xã hội những năm qua chưa thuận lợi, nhất là mức thu nhập dân cư còn thấp, nên chưa thể mở rộng bảo hiểm xã hội cho mọi người lao động. Do đó, còn rất đông đảo nông dân, người lao động công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ cá thể và những người tự tạo việc làm khác trong độ tuổi lao động chưa được tham gia bảo hiểm xã hội. Do vậy, khi già yếu, ốm đau, từ trần, họ không được trợ cấp bảo hiểm xã hội. Nay, kinh tế xã hội của nước ta phát triển liên tục ở mức cao trong nhiều năm, thu nhập của nhân dân đã khá hơn, đã đến lúc cần triển khai thực hiện bảo hiểm xã hội tự nguyện là để chăm lo bảo hiểm xã hội cho các đối tượng nói trên. Mặt khác, tiến trình hoà nhập kinh tế quốc tế và trong kinh tế thị trường, thực hiện rộng rãi bảo hiểm xã hội sẽ làm giảm bớt phân hóa xã hội. Việc triển khai thực hiện bảo hiểm xã hội tự nguyện có nhiều ý nghĩa chính trị, kinh tế, xã hội lớn như thế nên đây là một bước ngoặt trong lộ trình thực hiện bảo hiểm xã hội - bảo hiểm y tế ở nước ta. Chính sách này thực hiện có hiệu quả sẽ góp phần quan trọng trong việc ổn định đời sống cho hàng triệu người lao động, ổn định xã hội, là một bước tiến mới trong thực hiện công bằng, dân chủ, văn minh. Nói nôm na là với chính sách bảo hiểm xã hội tự nguyện thì người nông dân, người làm dịch vụ hoặc mua bán nhỏ, người tự tạo việc làm nếu tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện thì được có lương hưu kèm theo chế độ bảo hiểm y tế, từ trần thì có mai táng phí và thân nhân được trợ cấp từ trần như mọi người lao động làm việc có hưởng tiền lương, tiền công. Ngoài ra còn có chế độ trợ cấp 1 lần khi đối tượng dừng đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện do nhiều lý do khách quan. * Có thể nói, quy định khống chế mức trần đóng bảo hiểm xã hội của Luật bảo hiểm xã hội (có hiệu lực từ ngày 1-1-2007) không quá 20 tháng lương tối thiểu, đang tạo sự quan tâm sâu sắc của doanh nghiệp và người lao động. Với quy định này, người lao động làm việc dù lương cao đến đâu cũng chỉ được phép đóng bảo hiểm xã hội không quá 20 tháng lương tối thiểu. Như vậy, một bộ phận lớn người lao động có thu nhập cao, đang làm tại các doanh nghiệp, các tổ chức có yếu tố nước ngoài sẽ bị giảm quyền lợi một cách rõ rệt. “Quy định này tác động nhiều đến chính sách thu hút, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực cao cấp đang thiếu trầm trọng trên phạm vi cả nước. Thu hút chất xám không chỉ bằng chăm lo trước mắt mà còn phải đãi ngộ lâu dài”. Hiện nay, đối với các doanh nghiệp nước ngoài, việc giữ nhân viên giỏi rất được quan tâm. Ngoài lương, doanh nghiệp còn có nhiều chính sách phúc lợi khác để giữ lao động. Việc khống chế đóng bảo hiểm xã hội đã khiến nhiều doanh nghiệp phải tìm một loại hình bảo hiểm khác để giúp nhân viên an tâm làm việc. Bảo hiểm hưu trí tự nguyện là một giải pháp tốt cho doanh nghiệp. Mấy năm gần đây nền kinh tế Việt Nam phát triển với tốc độ cao, khoảng 8%/năm. Không ít doanh nghiệp còn có tốc độ phát triển cao hơn thế. Việc hình thành các công ty con, việc mở rộng mạng lưới chi nhánh hoạt động ra toàn quốc và nước ngoài, việc thành lập doanh nghiệp mới đòi hỏi một nguồn nhân lực lớn vừa thành thạo kỹ năng quản lý vừa thành thạo kỹ năng chuyên môn. Với đội ngũ này, doanh nghiệp đào tạo tuyển dụng rất công phu, có thể 5 năm, 10 năm mới có người xứng tầm ở vị trí được giao. Nhất là các doanh nghiệp có vốn nước ngoài, họ luôn phải tuyển dụng và đào tạo người lao động Việt Nam dần dần thay thế vị trí của các chuyên gia nước ngoài (người từ nước có vốn đầu tư hoặc người từ các chi nhánh của công ty mẹ đến). Theo kinh nghiệm của nước ngoài, người chủ doanh nghiệp mua bảo hiểm cho người lao động như bảo hiểm tai nạn, bảo hiểm hưu trí và hiện nay đã có điều kiện áp dụng tại Việt Nam để chống lại nguy cơ chảy máu chất xám. * Đầu năm 2007, Chính phủ ban hành Nghị định hướng dẫn thi hành Luật Bảo hiểm xã hội trong đó quy định: Cơ quan bảo hiểm xã hội chỉ bảo hiểm mức tối đa (mức trần) bằng 20 lần mức lương tối thiểu, như hiện nay là 9 triệu đồng/tháng. Hàng loạt người lao động có thu nhập cao ở các doanh nghiệp có vốn nước ngoài và doanh nghiệp Việt Nam đều ngỡ ngàng với chế độ này vì chế độ bao cấp về bảo hiểm xã hội đã hằn sâu vào tiềm thức con người Việt Nam trong đó doanh nghiệp phải đóng 15% và người lao động chỉ phải đóng 5% lương hàng tháng cho cơ quan bảo hiểm xã hội để khi nghỉ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động được hưởng nguyên lương, nghỉ thôi việc và mất sức tính theo lương hiện hành, nghỉ hưu 75% lương bình quân của 10 năm cuối cùng. Có thể nói không ít người lao động có thu nhập cao có phản ứng với quy định bảo hiểm xã hội theo mức lương trần nói trên. Hầu hết họ lại là đội ngũ lao động chủ chốt của doanh nghiệp, là nguồn chất xám, công nghệ, kinh nghiệm và độ tinh xảo của doanh nghiệp, là tài sản vô hình có giá trị lớn quyết định sự thành công của doanh nghiệp. Thực tế đây là chủ trương của Chính phủ sao cho chính sách bảo hiểm xã hội của nước ta tương đồng và hội nhập với bảo hiểm xã hội trên thế giới. Chế độ bảo hiểm xã hội theo mức trần trên vẫn đảm bảo cho người lao động thu nhập cao khi nghỉ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, mất sức thôi việc cũng có mức thu nhập tối đa (9 triệu đồng/tháng) không phải là thấp so với mức sinh hoạt hiện hành, đồng thời khi về hưu (giả sử lương cơ bản không tăng) thì cũng được lĩnh 75% của 9 triệu đồng/tháng với thời gian về hưu khoảng 10 năm, 20 năm sau thì lương hưu trí này cũng đáp ứng được nhu cầu tối thiểu của người nghỉ hưu, kể cả đủ tiền vào viện dưỡng lão. Ngoài ra người lao động có thu nhập cao nếu muốn có mức lương hưu trí cao theo mức lương hiện hành của họ thì có thể tham gia bảo hiểm hưu trí tự nguyện (khác hẳn về chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc nói trên). Các doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ sẽ tạo ra nhiều sản phẩm bảo hiểm hưu trí cho người lao động có thu nhập cao hoặc người lao động tự do không đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc tham gia. Tuy nhiên họ sẽ đóng 100% phí bảo hiểm thay vì chế độ bảo hiểm xã hội bắt buộc họ chỉ đóng 25%, còn chủ doanh nghiệp phải đóng tới 75% phí bảo hiểm cho người lao động. Thực tế nhiều chủ doanh nghiệp đã thấy được vai trò vị trí của người lao động có thu nhập cao trong doanh nghiệp, quyết định sự thành công, làm tăng năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp nên vẫn tiếp tục tham gia bảo hiểm hưu trí cho đối tượng này với phần còn lại (phần vượt mức trần của bảo hiểm xã hội). Song để