Đề tài Vận dụng một số phương pháp thống kê phân tích kết quả sản xuất nông nghiệp Việt Nam thời kỳ 1994 - 2004

hứng nhân quả giữa các hiện tượng cho nên điều kiện để xác định mô hình dự báo là: - Các nguyên nhân, các yếu tố, các điều kiện cơ bản ảnh hưởng đến quy luật biến động phải tương đối ổn định, bền vững trong quá khứ đến hiện tại và tiến đến tương lai. - Một khi có sự thay đổi các yếu tố, các nguyên nhân thì phải xác định lại mô hình để thích nghi với hiện thực - Để dễ điều chỉnh mô hình và đảm bảo mức độ chính xác phù hợp với thực tiễn thì tầm xa dự báo ( là khoảng cách thời gian từ hiện tại đến tương lai) không nên quá 1/3 thời gian tiền sử. + Tính khả thi của mức độ dự báo mang tính xác suất + Dự báo thống kê là dự báo ngắn hạn và dự báo trung hạn vì mức độ chính xác của kết quả dự báo thống kê tỷ lệ nghịch với tầm xa dự báo + Dự báo thống kê mang tính nhiều phương án. cần phải lựa chọn phương án hay mô hình để làm hàm dự báo bằng cách kiểm định mô hình + Phương tiện để dự báo thống kê là các thuật toán kỹ thuật tính toán phân tích, phương tiện tính toán, vi tính và trình độ nhận thức của người dự báo - Yêu cầu của dự báo thống kê phải theo trình tự sau: + Phân tích thực trạng biến động của hiện tượng nghiên cứu bằng phương pháp thống kê để đánh giá bản chất, mối quan hệ nội tại của đối tượng nghiên cứu + Xác định mô hình dự báo, tính toán các tham số để định lượng chiều hướng, dáng điệu biến động của tính quy luật + Kiểm định lựa chọn mô hình làm hàm dự báo Phân tích hậu dự báo, theo dõi các yếu tố nguyên nhân, điềukiện đã, đang và sẽ xảy ra, tham khảo ý kiến chuyên gia để điều chỉnh lại mô hình một khi cần thiết. Chương II Phân tích thực trạng kết quả sản xuất nông nghiệp việt nam thời kỳ 1994- 2004 I- khái quát chung ngành nông nghiệp Việt Nam thời kỳ 1994- 2004 Trong những năm qua ngành nông nghiệp nước ta đã đạt được những thành tựu to lớn và cơ bản, tiềm lực kinh tế, cơ sở vật chất kỹ thuật, kết cấu hạ tầng thành thị nông thôn, nguồn vốn, nguồn nhân lực và kinh nghiệm tổ chức và quản lý kinh tế xã hội trong cơ chế thị trường đã được nâng lên. Trong nông lâm nghiệp và thuỷ sản, vấn đề an toàn lương thực quốc gia được giải quyết tốt, xu hướng đa dạng hoá cây trồng vật nuôi được mở rộng, khối lượng và giá trị nông sản xuất khẩu không ngừng tăng lên. Tốc độ tăng trưởng nông, lâm nghiệp và thủy sản đạt mức khá cao (trên 4%) và ổn định. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp, lâm nghiêp và thuỷ sản chuyển dịch theo hướng tiến bộ. Cơ sở vật chất kỹ thuật và cơ sở hạ tầng nông thôn được đầu tư xây dựng mới và nâng cấp, tạo điều kiện vật chất thuận lợi để đẩy nhanh quá trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn. Thị trường nông sản có sự biến động liên tục , chủ yếu là giá hàng hoá xuất khẩu có xu hướng giảm nguyên nhân là cung luôn vượt cầu. 1. Về sản xuất nông nghiệp Mục tiêu của thời kỳ1994-2000 tập trung sản xuất lương thực nhưng chuyển sang năm 2001, diện tích và sản lượng lương thực có hạt đã giảm sáo với năm 2000. Đó là nét mới, khác hẳn các năm trước của thời kỳ đổi mới . Thực tế này thể hiện rõ nhất đối với sản xuất lúa. Từ Nghị quyết 10 của Bộ Chính trị (Khoá VI) đến năm 2000 diện tích và sản lượng lúa tăng liên tục theo quy luật năm sau cao hơn năm trước, với tốc độ tăng bình quân 2,45% về diện tích và 5,5% về sản lượng, không có năm nào giảm. Nhưng từ 2001 đến 2003 sản xuất lúa đã xuất hiện xu hướng khác: diện tích giảm, sản lượng tăng không đáng kể, hoặc không tăng. Biểu 01: Diên tích và sản lượng lúa Việt Nam 1994-2003 Số lượng Tốc độ tăng hàng năm (%) Diện tích (1000 ha) Sản lượng (1000 tấn) Diện tích Sản lượng 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 6598,6 6765,6 7003,8 7099,7 7362,7 7653,6 7666,3 7492,7 7504,3 7450.0 23.528,2 24.963,7 26.396,6 27.523,9 29.145,5 31.393,8 32.529,5 32.108,4 34.447,2 34.620,0 0,6 2,5 3,5 1,4 3,7 4,0 0,2 - 2,3 0,2 - 0.2 3,0 6,1 5,7 4,3 5,9 7,7 3,6 - 1,3 7,3 0,5 Nguồn số liệu: niên giám thống kê nông-lâm-thuỷ sản (1975-2000) và niên giám thống kê 2003 Hiện tượng giảm diện tích lúa 2,3% (174 nghìn ha) và sản lượng lúa 1,3% (42 vạn tấn) của năm 2001 không bắt nguồn từ nguyên nhân thời tiết xấu hoặc chỉ đạo kém mà là do thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ cấu sản xuất trong ngành trồng trọt để tăng hiệu quả trên từng đơn vị diện tích, phù hợp với chủ trương của Chính phủ. Trong điều kiện quan hệ cung cầu về lương thực trong nước và thế giới xuất hiện xu hướng cung vượt cầu, giá lương thực giảm mạnh, Chính phủ chủ trương chuyển một phần diện tích lúa năng suất thấp, không ổn định sang trông các cây khác hoặc nuôi trồng thủy sản có lợi hơn. Thực hiện chủ trương đó, nhiều địa phương đã chủ động chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi phù hợp với điều kiện đất đai, khí hậu, nguồn nước và môi trường sinh thái. Kết quả bước đầu đáng khích lệ. Cả nước đã chuyển trên 166 nghìn ha đất lúa vùng ven biển sản xuất bấp bênh, năng suất và hiệu quả thấp sang nuôi trồng thủy sản và trồng các cây lâm nghiệp, cây ăn quả có lợi hơn. Các vùng và địa phương chuyển đổi nhiều và nhanh là vùng bán đảo Cà Mau (Cà Mau chuyển 100 nghìn ha, Bạc Liêu chuyển 34 nghìn ha, Sóc Trăng chuyển 25 nghìn ha...), duyên hải Nam Trung bộ chuyển 9 nghìn ha. Các vùng khác xa biển, xu hướng phổ biến là chuyển đất lúa năng suất thấp sang trồng cây công nghiệp, cây ăn quả, rau, kể cả trồng cỏ (Hà Nội, thành phố Hồ Chí Minh) có hiệu quả hơn. Điển hình là ở các tỉnh đồng bằng sông Hồng: Thái Bình, Nam Định, Hưng Yên, Hải Dương, Hà Tây, Hà Nội, Vĩnh Phúc. Sang năm 2002 và năm 2003 xu hướng trên vẫn tiếp tục: vụ lúa đông xuân 2002 diện tích gieo cấy giảm 23,9 nghìn ha (-0,8%) so với đông xuân 2001, mặc dù thời tiết rất thuận lợi.Vụ đông xuân 2003, diện tích lúa tiếp tục giảm 10,2 nghìn ha, (vùng đồng bằng sông Cửu Long giảm 14,9 nghìn ha, vùng Đông Nam Bộ giảm 1600 ha, vùng đồng băng sông Hồng giảm 5000 ha) so với cùng kỳ năm 2002. - Xu hướng chuyển đổi cơ cấu mùa vụ và chủ động đổi mới cơ cấu giống lúa theo hướng tăng tỷ trọng diện tích các giống lúa có chất lượng gạo ngon, dù năng suất không cao, giảm dần các giống lúa chất lượng thấp dù năng suất cao hơn. Tuy xu hướng này chưa phổ biến song bước đầu đã hình thành những vùng sản xuất lúa đặc sản, có chất lượng gạo phù hợp với yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu, rõ nhất là ở vùng Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng bằng sông Hồng. Vụ Đông xuân có nhiều lợi thế về thời vụ, ánh sáng, độ ẩm, khí hậu, thời tiết, giống, khả năng thâm canh, năng suất cao và ổn định, giá bán cao, chi phí thấp nên có xu hướng tăng nhanh. Vụ Hè thu và vụ Mùa thường chịu ảnh hưởng lớn của bão, lũ, lốc, sâu bệnh, năng suất bấp bênh, chi phí cao nên diện tích gieo cấy giảm dần. Năm 2001, diện tích lúa Hè thu đạt 2210 nghìn ha, giảm 82 nghìn ha, trong đó chủ yếu là lúa vụ 3 ở Đồng bằng Sông Cửu Long, diện tích lúa Mùa 2225 nghìn ha, giảm 135 nghìn ha so với năm 2000. Năm 2002 xu hướng đó tiếp tục diễn ra ở vùng đồng bằng sông Cửu Long. Diện tích lúa mùa năm 2002 cả nước còn 2177,6 nghìn ha, giảm 47,4 nghìn ha so với vụ mùa năm 2001, trong đó vùng đồng bằng sông Cửu Long giảm 22,7 nghìn ha, vùng Đông Nam Bộ giảm 14,4 nghìn ha. Trong sản xuất lương thực, lúa vừa chiếm tỷ trọng lớn nhất lại tăng trưởng nhanh về năng suất. 2003/2000, dù diện tích lúa không tăng nhưng năng suất bình quân tăng thêm 3,5 tạ/ha làm sản lượng tăng thêm 1,9 triệu tấn, biến Việt Nam thành nước có tốc độ tăng sản lượng lúa nhanh nhất thế giới và khu vực Châu á - Thái Bình Dương. Theo đánh giá của FAO, trong 10 năm qua (1994 – 2003), tốc độ tăng sản lượng lúa gạo của Việt Nam là 5,3% so với 1,5% của thế giới và 1,51% của khu vực Châu á - Thái Bình Dương (27 nước), tốc độ tương ứng về diện tích là 2,4%; 0,5% và 0,5%, về năng suất lúa là 2,8%; 1,1% và 1,0%. Năm 2002, sản lượng lúa của Việt Nam đạt 34,45 triệu tấn, chiếm khoảng 6,4% sản lượng lúa thế giới và 7,2% của khu vực. Ba con số tương ứng của năm 1996 là 26,39 triệu tấn, 4,6% và 5,2%. Năng suất lúa Việt Nam bình quân 1 vụ năm 2002 đạt 45,9 tạ/ha, đứng thứ 4 thế giới sau Hàn Quốc 68tạ/ha, Nhật Bản 64tạ/ha và Trung Quốc 63 tạ/ha (Năm 1996 là thứ 6, thấp hơn cả Iran và Indonesia). Nguyên nhân của thành tựu sản xuất lúa là trong những năm qua Nhà nước đã đầu tư tập trung cho công tác thủy lợi, tạo điều kiện thuận lợi cho nông dân, nhất là vùng ĐBSCL khai hoang, tăng vụ và chuyển vụ ở những nơi như Đồng Tháp Mười, Tứ Giác Long Xuyên và Tây Sông Hậu làm tăng diện tích gieo cấy lúa đông xuân và hè thu. Diện tích lúa đông xuân năm 2002 đạt 3 triệu ha tăng 48 vạn ha so với năm 1996, lúa hè thu 2,3 triệu ha tăng 8,3 vạn ha, còn vụ lúa mùa năng suất thấp giảm 18,3 vạn ha trong 3 năm (2000 – 2002) đã chuyển đổi cơ cấu mùa vụ, tạo tiền đề để thâm canh tăng năng suất cao hơn. Đặc biệt, việc áp dụng tiến bộ sinh học, mở rộng diện tích giống lúa lai, lúa thuần có năng suất cao, kết hợp với các biện pháp thâm canh tổng hợp đã góp phần chủ yếu làm tăng năng suất lúa từng vụ và cả năm với tốc độ cao và ổn định hơn các thời kỳ trước đó. Tỷ lệ diện tích gieo cấy bằng các giống lúa lai, lúa thuần năng suất cao tăng từ 50% thời kỳ 1991 - 1995 lên 80% thời kỳ 1996 - 2000 và 95% thời kỳ 2001 – 2003 trở thành yếu tố cơ bản đưa năng suất lúa bình quân 1 vụ từ 34,3tạ/ha lên 40tạ/ha và 45tạ/ha trong 3 thời kỳ tương ứng. - Một xu hướng chuyển đổi tích cực khác trong sản xuất vụ đông xuân những năm gần đây là tăng nhanh diện tích ngô (đông xuân 2002 lên 385,7 nghìn ha, tăng 22,9 nghìn ha so với đông xuân 2001, đông xuân 2003 lên 432,5 nghìn ha, tăng 46,8 nghìn ha so với cùng kỳ), nhằm đáp ứng nhu cầu làm nguyên liệu cho công nghiệp chế biến thức ăn gia súc. Sản xuất ngô có nhiều tiến bộ cả về mở rộng diện tích, thâm canh tăng năng suất. Diện tích ngô năm 2002 đạt 816 nghìn ha, tăng 86 nghìn ha so với năm 2000, năng suất đạt 30 tạ/ha, tăng 2,5 tạ/ha và sản lượng đạt xấp xỉ 2,5 triệu tấn, tăng 50 vạn tấn trong 2 năm tương ứng. Xu hướng trên tiếp tục phát triển trong năm 2003. Vụ đông xuân 2003 diện tích ngô tăng gần 47 nghìn ha, năng suất đạt 32,4tạ/ha, tăng 1,7tạ/ha, sản lượng 1,4 triệu tấn, tăng 17 vạn tấn so với cùng kỳ năm 2002. Ngô trở thành cây màu lương thực hàng hoá có vị trí quan trọng trong cơ cấu bữa ăn của đồng bào dân tộc miền núi phía Bắc, thoả mãn mọi nhu cầu của công nghiệp chế biến thức ăn gia súc và có dư thừa để xuất khẩu. Nét mới của sản xuất ngô 3 năm qua là đã hình thành những vùng ngô tập trung quy mô lớn, chuyên canh và thâm canh cao như Đông Nam bộ; gần 130 nghìn ha, năng suất gần 35 tạ/ha và sản lượng đạt khoảng 450 nghìn tấn, trong đó tỉnh Đồng Nai 250 nghìn tấn. Vùng Tây Bắc gần 123 nghìn ha, sản lượng 312 nghìn tấn, riêng Sơn La gần 200 nghìn tấn. Vùng Đồng bằng Sông Hồng, chủ yếu là ngô vụ đông đạt sản lượng trên 250 nghìn tấn, trong đó Bắc Ninh 60 nghìn tấn, Hà Tây 53 nghìn tấn. Vùng Đông Bắc đạt 502 nghìn tấn, trong đó Hà Giang 86 nghìn tấn, Cao Bằng 81 nghìn tấn, Lạng Sơn 57 nghìn tấn (2002). Đặc biệt vùng Tây Nguyên, trong những năm 1996 - 2002, phong trào trồng ngô lai phát triển mạnh ở hầu hết các tỉnh nhất là Đăklăk, Gia Lai. Năm 2002 sản lượng ngô vùng này đạt trên 507 nghìn tấn, tăng gần gấp 2 lần năm 2000, trong đó Đăklăk đạt trên 338 nghìn tấn so với 200 nghìn tấn năm 2000. Việc áp dụng tiến bộ sinh học trong sản xuất ngô đã đem lại kết quả đáng khích lệ. Diện tích ngô lai đến nay đã chiếm 80% tổng diện tích ngô cả nước đã thay thế dần các giống ngô cũ năng suất thấp. Phương thức trồng ngô thâm canh đã thay thế dần trồng ngô quảng canh. Chính yếu tố này đã tạo ra sự tăng trưởng có tính đột biến về sản lượng ngô ở các vùng trọng điểm. Những điển hình về thâm canh ngô lai đạt năng suất trên 5 tấn/ha những năm gần đây không còn là hiện tượng cá biệt ở các tỉnh Đồng Nai, Thanh Hoá, Hà Tây và cả Sơn La, Cao Bằng là những địa phương có nhiều sản lượng ngô hàng hoá. 2. Sản xuất cây công nghiệp, cây ăn quả, rau đậu có nhiều khởi sắc Thực hiện chủ trương chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng tăng giá trị trên một đơn vị diện tích đất nông nghiêp nói chung, đất canh tác nói riêng, trong hai năm rưỡi đầu thế kỷ 21, nhiều địa phương đã có các giải pháp tích cực và hiệu quả để chuyển những diện tích đất lúa năng suất thấp, không ổn định sang trồng các cây màu, cây công nghiệp, rau, quả có hiệu quả hơn. Kết quả là diện tích gieo trồng các cây màu, cây công nghiêp, rau, quả tăng nhanh cả về số lượng và tỷ trọng: từ 4979 nghìn ha và 39,4% năm 2000 lên 5014 nghìn ha và 40,1% năm 2001; 5328 nghìn ha và 41,6% năm 2002 và ước 5836 nghìn ha và 43% năm 2003. Các nhóm cây trồng có diện tích tăng nhanh là: cây ăn quả tăng 9,5%, cây công nghiệp hàng năm tăng 4,3%, cây chất bột có củ tăng 6,9%, rau đậu tăng 5,8% /năm. Diện tích tăng, trình độ đầu tư thâm canh tăng nên năng suất và sản lượng các cây màu, cây công nghiêp cũng tăng nhanh trong nhưng năm gần đây. Bình quân 2 năm 2001-2002 so với bình quân 5 năm trước đó, sản lượng lạc tăng 8%, mía tăng 13,7%, cà phê nhân tăng gấp 1,56 lần, cao su tăng 39%, hồ tiêu tăng 2,1 lần, chè tăng 43,6%, bông tăng 54,2%. 3. Các cây công nghiệp ngắn ngày phát triển và tăng trưởng ổn định Cây công nghiệp ngắn ngày trong 3 năm 2001 - 2003 tiếp tục phát triển ổn định với xu hướng tăng dần năm sau cao hơn năm trước góp phần đa dạng hoá cây trồng. Năm 2002 diện tích gieo trồng cây công nghiệp hàng năm 845,8 nghìn ha, tăng 7,6% so với 2001 và tăng 8,7% so với năm 2000. Ước tính năm 2003 đạt 900 nghìn ha, do tăng nhanh diện tích bông hạt, mía, đậu tương để phục vụ yêu cầu công nghiệp chế biến. Nguyên nhân của xu hướng này là do chủ trương khuyến khích phát triển sản xuất bông vải của Nhà nuớc để hạn chế bông nhập khẩu và thực hiện chương trình 1 triệu tấn đường và chủ trương chuyển dịch cơ cấu cây trồng để tăng hiệu quả trên 1 đơn vị diện tích. Biểu 02: Diện tích một số cây công nghiệp hàng năm Nghìn ha Bông Đay Cói Mía Lạc Đậu tương Thuốc lá 1995 17,5 7,5 10,4 224,8 259,9 121,1 27,7 1996 15,0 8,0 9,1 237,0 262,8 110,3 23,9 1997 15,2 11,6 11,1 257,0 253,5 106,4 26,3 1998 23,8 6,7 11,0 283,0 269,4 129,4 32,4 1999 21,2 4,1 10,9 344,2 247,6 129,1 32,5 2000 18,6 5,5 9,3 302,3 244,9 124,1 24,4 2001 27,7 7,8 9,7 290,7 244,6 140,3 24,4 2002 34,1 9,8 12,3 320,0 246,0 158,6 26,6 2003 38,0 10,5 13,2 325,0 250,0 163,0 28,0 Nguồn số liệu: niên giám thống kê nông-lâm-thuỷ sản (1975-2000) và niên giám thống kê 2003 Phát huy những kết quả đó, 3 năm 2001 – 2003 sản xuất cây ăn quả nước ta tiếp tục phát triển với nhịp độ nhanh. Diện tích cây ăn quả năm 2001 đạt 609,6 nghìn ha, tăng 7,9% so 2000, năm 2002 đạt 677 nghìn ha, tăng 11,1% so 2001. Các cây có giá trị kinh tế cao, có thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu như vải thiều, nhãn, xoài, dứa, nho, mận hậu, cam, quýt tăng nhanh nhất về diện tích và chất lượng. Thực hiện xu hướng chuyển đổi cơ cấu cây trồng, nhiều địa phương đã chuyển một phần đất lúa năng suất thấp sang trồng cây ăn quả, nhất là vùng đồng bằng sông Cửu Long, đồng bằng sông Hồng, trong đó một số diện tích đã đạt và vượt 50 triệu đồng/ha/năm, cao hơn hẳn trồng lúa trước đây. Hai năm 2001 – 2002 tỉnh Ninh Thuận ổn định 1576ha nho, giống nho Red Carline và Black Queen đạt năng suất 7tấn/ha/vụ (1 năm trồng 2-3 vụ), doanh thu bình quân từ 70-100 triệu đồng/ha/năm, thu nhập 40-50 triệu đồng/ha/năm. Không chỉ tăng nhanh về diện tích, năng suất và sản lượng, chất lượng và độ sạch của trái cây đã đươc nâng cao so với các năm trước như táo, lê, nho, cam quýt, vải, nhãn, xoài, bưởi nên một số trái cây Việt Nam đã cạnh tranh được với sản phẩm cùng loại nhập khẩu từ Trung Quồc. Trái cây xuất khẩu của Việt Nam ngày càng tăng: năm 2001 đạt gần 200 triệu USD, năm 2002 trên 220 triệu USD, 6 tháng đầu năm 2003 tuy có khó khăn về thị trường nhưng vẫn đạt 84 triệu USD.Nét mới trong 2 năm qua là sản xuất cây ăn quả đã hình thành theo mô hình trang trại với qui mô lớn, lấy sản xuất hàng hoá làm hướng chính. 3 vùng có nhiều trang trại trồng cây ăn quả là Đông Nam bộ, ĐBSCL, miền núi phía Bắc. Một số huyện đã giàu lên nhờ trồng cây ăn quả như Lục Ngạn (Bắc Giang), Đông Triều (Quảng Ninh), Bắc Hà (Lào Cai), Trấn Yên (Yên Bái), Ninh Phước (Ninh Thuận), Hàm Tân (Bình Thuận), Thống Nhất (Đồng Nai), Long Hồ (Vĩnh Long), Cái Bè, Cai Lậy (Tiền Giang), Lai Vung (Đồng Tháp), Châu Thành (Bến Tre). 4. Chăn nuôi phát triển toàn diện, tăng trưởng nhanh: Do sản xuất lương thực phát triển tốt, thức ăn cho chăn nuôi dồi dào nên các đàn gia súc và gia cầm tăng ổn định. Thời kỳ 2001 – 2002 và năm 2003, chăn nuôi gia súc và gia cầm phát triển toàn diện với tốc độ tăng trưởng cao hơn các thời kỳ trước, nhất là đàn bò, lợn và gia cầm. Tính đến thời điểm 1/10/2002, đàn trâu đạt hơn 2,8 triệu con, xấp xỉ 2001, đàn bò đạt 4,1 triệu con, tăng 163 ngàn con, đàn lợn 23,17 triệu con, tăng 1,3 triệu con, gia cầm 233,3 triệu con, tăng 15,1 triệu con, chăn nuôi khác đạt xấp xỉ cùng kỳ. Sản lượng thịt các loại đạt 2146,2 ngàn tấn, tăng 8,9% so cùng kỳ. Nguyên nhân chủ yếu do trồng trọt được mùa, thức ăn phong phú, giá đầu vào ổn định, thị trường và giá cả sản phẩm chăn nuôi có lợi cho người sản xuất. Biểu 03: Tình hình phát triển chăn nuôi thời kỳ 1996 - 2003 Đơn vị tính 1996 2000 2001 2002 2003 Tổng đàn Trâu (Ng. con) 2.953,7 2.897,2 2807,8 2.814,4 2.829,1 Bò (Ng. con) 3.800,0 4.127,8 3.899,7 4.062,9 4.193,4 Lợn (Ng. con) 16.921,7 20.193,8 21.800,0 23.169,5 24.135,7 Gia cầm (Ng. con) 151.402 196.188 218.102 233.287 246.631 SL thịt hơi x. chuồng Tổng số (Tấn) 1.412.302 1.853.209 1.970.280 2.146.262 2.283.124 Trâu (Tấn) 49.287 48.415 49.230 51.811 53.531 Bò (Tấn) 70.075 93.819 97.780 102.454 105.814 Lợn (Tấn) 1.079.986 1.418.064 1.515.299 1.653.595 1.759.590 Gia cầm (Tấn) 212.954 292.911 307.971 338.402 364.188 Sản lượng sữa bò (Tấn) 27.861 51.456 64.703 78.453 81.764 Nguồn số liệu: niên giám thống kê nông-lâm-thuỷ sản (1975-2000) và niên giám thống kê 2003 Nét mới trong chăn nuôi 2 năm 2001 và 2002 là xuất hiện một số mô hình chăn nuôi quy mô lớn, sản phẩm hàng hoá có chất lượng cao theo yêu cầu của thị trường. Đến 1.7.2002 cả nước có 2048 trang trại chăn nuôi, tăng 286 trang trại so với năm 2001, tăng nhiều ở ĐBSCL 90 trang trại, Đông Nam bộ 63 trang trại. Các trang trại chăn nuôi tăng chủ yếu là nuôi bò sữa, lợn thịt hướng nạc, vịt siêu trứng, siêu trọng, gà công nghiệp. Chăn nuôi cừu ở Ninh Thuận tiếp tục phát triển thuận lợi và tăng khá do có thị trường. Phong trào nuôi bò lai sind, dê, ong được mở rộng ở các địa phương miền núi, Tây Nguyên và đem lại hiệu quả khá. Nguyên nhân của kết quả trên là Nhà nước có nhiều cơ chế và chính sách khuyến khích chăn nuôi theo các chương trình cụ thể có đầu tư thoả đáng: chương trình bò sữa, nuôi lợn hướng nạc, bò lai sind. Năm 2002, hàng nghìn bò sữa năng suất cao từ úc đã được nhập nội và bước đầu phát huy tác dụng tích cực. Số bò cho sữa và sản lượng sữa tăng nhanh, nhất là ở thành phố Hồ Chí Minh, các tỉnh Đông Nam bộ và ĐBSCL. 5. Xuất hiên các mô hình phát triển nông, lâm, thuỷ sản Thời kỳ 2001 – 2003 trong sản xuất nông, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản đã hình thành và phát triển các mô hình kinh tế hàng hoá với sự tham gia của nhiều thành phần và khu vực kinh tế. Dưới đây là một số mô hình kinh tế hàng hoá phổ biến thể hiện rõ những tiến bộ về trình độ tổ chức sản xuất hàng hoá trong nông, lâm nghiệp thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá. 5.1. Mô hình chuyển đổi cơ cấu sản xuất nông nghiệp Trong đó rõ nét nhất là xu hướng chuyển đất lúa năng suất thấp sang nuôi thủy sản hoặc trồng các cây trồng khác có hiệu quả hơn. Năm 2001, cả nước có 166 nghìn ha đất lúa chuyển sang nuôi thủy sản (Cà Mau 100 nghìn ha, Bạc Liêu 32 nghìn ha). Năm 2002 và vụ đông xuân 2003, xu hướng trên vẫn tiếp tục với quy mô hàng chục nghìn ha, năm 2002 có 30 nghìn ha. Vùng đồng bằng sông Cửu Long chuyển 23,8 nghìn ha đất lúa vụ đông xuân 2002 và 15 nghìn ha đông xuân 2003. Tỉnh Cà Mau chỉ còn 1 huyện còn sản xuất lúa đông xuân, các huyện khác đã chuyển đất lúa sang nuôi thủy sản, chủ yếu là tôm, có hiệu quả hơn. 2002/2000 diện tích lúa cả năm tỉnh Cà Mau giảm 48% (118 nghìn ha), tỉnh Bạc Liêu giảm 38% (102 nghìn ha). 5.2. Mô hình kinh tế trang trại phát triển nhanh, đa ngành theo hướng sản xuất hàng hoá, lấy mục tiêu tăng hiệu quả kinh tế – xã hội. Đến 01/07/2002 cả nước có 61.787 trang trại, tăng 43.700 trang trại so với năm 1999. Loại hình trang trại rất đa dạng, song chủ yếu là trồng cây hàng năm 22.512 trang trại, chiếm 35,7%, chăn nuôi 2.048 trang trại, chiếm 2,9%, lâm nghiệp 1.596 trang trại, chiếm 2,7%, kinh doanh tổng hợp 2.325 trang trại, chiếm 3,8%. Các trang trại sử dụng 380,2 nghìn lao động, với số vốn 7.557,8 tỷ đồng, 370,2 nghìn ha đất đai và diện tích mặt nước. Cơ sở vật chất kỹ thuật của trang trại tương đối khá: 4.735 máy kéo lớn, 6.570 máy kéo nhỏ, 1.793 ôtô, 12.909 tàu thuyền cơ giới, 13.424 động cơ điện, động cơ xăng, diezen, 5.227 máy phát điện, 4.361 máy tuốt lúa, 2.110 máy xay xát, 338 máy cưa xẻ gỗ, 62.307 máy bơm, 11.383 máy sục khí, 1.857 máy chế biến thức ăn thủy sản, chăn nuôi trên 10 nghìn trâu bò, hàng chục nghìn lợn, hàng triệu con gia cầm. Kết quả sản xuất năm 2000: tổng thu 5.555 tỷ đồng, bình quân 91 triệu đồng một trang trại, giá trị sản lượng hàng hoá 5.037,6 tỷ đồng, bình quân 82,55 triệu đồng, tỷ suất hàng hoá là 90,69%, thu nhập 1.969,5 tỷ đồng, bình quân 32,27 triệu đồng một trang trại, gấp 2,2 lần so với hộ nông dân. 5.3. Mô hình gắn nông nghiệp hàng hoá với công nghiệp, xuất khẩu Nông trường Sông Hậu vừa trồng lúa, vừa chế biến lúa gạo vừa làm chức năng xuất nhập khẩu tổng hợp, trong đó được Chính phủ cho phép xuất khẩu gạo trực tiếp với nước ngoài. Mô hình kinh doanh tổng hợp của nông trường đã và đang tạo ra những tiền đề và điều kiện để phát triển công nghiệp chế biến nông sản phục vụ xuất khẩu, hình thành chu trình khép kín sản xuất lúa đ chế biến đánh bóng gạo đ xuất khẩu gạo đ nhập vật tư nông nghiệp đ sản xuất lúa hàng hóa và lúa giống. Đó là mô hình có một không hai của các doanh nghiệp nhà nước trong lĩnh vực nông nghiệp, một mô hình liên kết nông + công + thương trên một địa bàn nông thôn. Hiện nay nông trường đã có hệ thống kho chứa lúa với sức chứa 77000 tấn, 8 nhà máy xay xát lúa công suất 350 tấn/ngày, hệ thống lau bóng gạo công suất 1500 tấn/ngày, năng lực chế biến gạo xuất khẩu 30.000 tấn/tháng; một nhà máy sấy lúa lớn và 42 lò sấy lúa thủ công với tổng công suất 900 tấn/ngày. Nông trường có Nhà máy nhiệt điện công suất 600 KVA để chủ động nguồn năng lượng cho sản xuất công nghiệp. Nông trường đã đầu tư 11 tỉ đồng để tăng cường cơ sở vật chất kỹ thuật cho chế biến gạo xuất khẩu và lắp đặt một dây chuyền đóng đồ hộp tự động hóa. Công nghệ tự động hóa đã được áp dụng vào công nghiệp chế biến nông sản tại nơi sản xuất là nét đặc sắc về CNH, HĐH nông nghiệp của nông trường Sông Hậu. Đây cũng là điểm riêng có của mô hình này. Ngoài sản phẩm chính là lúa gạo xuất khẩu, hiện nay nông trường còn có các mặt hàng chế biến khác lấy nguyên liệu ngoài tỉnh như muối, sấy, đóng lọ, đóng hộp rau, quả với 6 phân xưởng sản xuất. Nông trường còn hợp tác với các cơ quan nghiên cứu khoa học để đưa nhanh tiến bộ sinh học vào sản xuất nông nghiệp như phân vi sinh, lai tạo giống lúa mới, sản xuất rau sạch, tận dụng đất ven bờ trồng rau, màu, các loại dưa, đậu, gừng, làm nấm rơm xuất khẩu... Nông trường Sông Hậu là một mô hình tốt về CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn vùng ĐBSCL đã và đang góp phần tích cực thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế Cần Thơ và vùng. 5.4. Mô hình HTXNN dịch vụ kinh tế hộ Sau 6 năm triển khai Luật HTX (1997-2002) Các HTXNN tăng lên cả về số lượng và chất lượng, các hoạt động dịch vụ đã bước đầu có hiệu quả. Đến 01/07 năm 2002, cả nước có 9147 HTXNN đang hoạt động dưới nhiều hình thức và qui mô khác nhau, trong đó chủ yếu là các HTX chuyển đổi ở 3 vùng: Đồng bằng Sông Hồng, Bắc Ttrung bộ và Duyên Hải miền Trung. Bên cạnh các HTX chuyển đổi ở các tỉnh Nam bộ, chủ yếu là ở Đồng bằng Sông Cửu Long đã thành lập mới 1130 HTX. Dù còn có sự khác nhau về tên gọi, hình thức, qui mô và phạm vi hoạt động nhưng tất cả các HTX đã chuyển đổi và thành lập mới đều lấy nội dung làm dịch vụ cho kinh tế hộ nông dân phù hợp với cơ chế thị trường và Luật HTX năm 1996. Các HTX đã thu hút 1616 nghìn lao động, hơn 6 triệu hộ xã viên với số vốn điều lệ 2.803 tỷ đồng. Hoạt động của các HTX chủ yếu là dịch vụ cho kinh tế hộ: 1459 HTX dịch vụ làm đất, 4678 HTX dịch vụ thủy nông, 3301 HTX làm dịch vụ bảo vệ thực vật, 2473 HTX dịch vụ giống, 1756 HTX dịch vụ phân bón. Ba nguyên tắc cơ bản là tự nguyện, quản lý dân chủ, cùng có lợi được các HTX thực hiện nghiêm túc nên bước đầu đã tạo ra những động lực mới thúc đẩy hợt động dịch vụ phát triển đúng hướng, đạt kết quả và hiệu quả kinh tế và xã hội khá cao. Hầu hết các HTXNN đã đảm nhiệm những dịch vụ nông nghiệp có tính cộng đồng, trực tiếp phục vụ sản xuất nông nghiệp như thuỷ lợi (99%), bảo vệ thực vật (61%), cung ứng giống cây, giống con (52%), khuyến nông (45%). Chất lượng và giá cả dịch vụ do HTXNN đảm nhiệm nói chung tốt hơn và rẻ hơn so với dịch vụ tư