Đề tài Vận dụng phương pháp điều tra thống kê trong thu thập thông tin về tình hình làm thêm của sinh viên khoá 46 trường ĐH Kinh Tế Quốc Dân

+ Chỉ được tổ chức khi cần bổ sung thông tin + Phục vụ những mục đích nhất định Mỗi cuộc điều tra thường được tiến hành theo kế hoạch và phương pháp riêng. Ưu điểm và nhược điểm Ưu điểm Thời gian và chi phí được giảm bớt Tập trung vào những vấn đề quan trọng cần nghiên cứu Phục vụ được yêu cầu trong nhiều lĩnh vực nghiên cứu khác nhau. Nhược điểm Cần xác định phương án điều tra tỉ mỉ ,toàn diện và chi tiết. Điều tra toàn bộ và điều tra không toàn bộ Trong quá trình tiến hành điều tra một đối tượng nào đó ,ta cần xác định phạm vi của đối tượng để điều tra thực tế để lựa chọn phương pháp điều tra toàn bộ hay không toàn bộ. Điều tra toàn bộ Định nghĩa Điều tra toàn bộ là qúa trình tiến hành thu thập thông tin ,số liệu ban đầu trên tất cả các đơn vị của đối tượng điêuf tra,không loại trừ bất kỳ đơn vị nào. ví dụ : bảng số liệu về cuộc tổng hợp điều tra dân số ngày 1/4/1999 ở nước ta. Đặc điểm Tài liệu thu thập trên tất cả các đơn vị thuộc đối tượng nghiên cứu nên vừa tính được các chỉ tiêu tổng hợp cho tổng thể ,vừa có thể phân tích chi tiết cho từng đơn vị. Cung cấp thông tin đầy đủ ,toàn diện và trực tiếp. Ưu điểm và nhược điểm Ưu điểm Do nguồn thông tin lớn ,đầy đủ nên đáp ứng được yêu cầu nghiên cứu khác nhau(đặc biệt là điều tra nắm bắt tình hình cơ bản về hiện tượng nghiên cứu.) Nhược điểm Mất nhiều thời gian,nguồn tài chính lớn Số người tham gia đông,thời gian dài,không tập trung. 2. Điều tra không toàn bộ 2.1 Định nghĩa - Điều tra không toàn bộ là tiến hành thu thập tài liệu ban đầu trên một số đơn vị được chọn trong tất cả các đơn vị tổng thể chung. 2.2 Đặc điểm a. Ưu điểm Rút ngắn thời gian ,tiết kiệm công sức và giảm chi phí. Vừa có điều kiện mở rộng nội dung điều tra hay đi sâu vào 1vấn đề quan trọng không lan man. Có thể kiểm tra ,đánh giá độ chính xác của số liệu thu được 1cách thuận lợi. b.Khuyết điểm - Phát sinh sai số (dựa trên 1số ít đơn vị để đánh giá ,kết luận cho toàn bộ hoạt động nghiên cứu). 2.3 Phân loại Căn cứ vào phương pháp lựa chọn các đơn vị điều tra trong tổng thể ,người ta chia thành 3 loại phương pháp khác nhau. Điều tra chọn mẫu Đây là phương pháp điều tra không toàn bộ trong đó người ta chọn 1số đơn vị để điều tra thực tế và sẽ dựa vào kết quả điều tra để tính toán và suy rộng cho toàn bộ hiện tượng. Để tiến hành điều tra chọn mẫu cần phải chọn ra 1số lượng đơn vị đủ lớn để điều tra thực tế .Có 2cách chọn các đơn vị là chọn ngẫu nhiên và phi ngẫu nhiên Ưu điểm: + Tiết kiệm về người và tiền của. + Có tính kịp thời cao và đảm bảo thông tin thu được có tính chính xác lớn. + Cho phép mở rộng nội dung điều tra,tài liệu cho điều tra chọn mẫu rất phong phú và đa dạng. Ví dụ:Điều tra kiểm tra chất lượng độ bền một sản phẩm nào đó(có bảng số liệu đính kèm) Điều tra trọng điểm Người ta tiến hành điều tra ở bộ phận quan trọng nhất của tổng thể chung Kết quả không được suy rộng thành đặc điểm chung của tổng thể nhưng vẫn giúp nắm được tình hình cơ bản của hiện tượng. Loại điều tra này thích hợp với những đối tượng có bộ phận tương đối tập trung và chiếm tỷ trọng lớn. Ví dụ nghiên cứu tình hình trồng chè ở Tây Nguyên( sẽ có bảng số liệu kèm theo sau) Điều tra chuyên đề Được tiến hành trên 1số rất ít ,thậm chí là 1đơn vị của tổng thể nhưng lại đi sâu vào nghiên cứu chi tiết nhiều khía cạnh khác nhau của đơn vị đó nhằm rút ra vấn đề cốt lõi ,tìm ra những baì học kinh nghiệm. Không dùng để suy rộng hoặc làm căn cứ đánh giá tình hình cơ bản của hiện tượng nghiên cứu. Nghiên cứu những vấn đề mới phát sinh để nghiên cứu kinh nghiệm của các đơn vị tiên tiến hoặc phân tích nguyên nhân của đơn vị yếu kém. Ví dụ :Tìm thông tin về 1đơn vị đỉên hình tiên tiến. PHẦN III PHƯƠNG PHÁP THU THẬP THÔNG TIN TRONG ĐIỀU TRA THỐNG KÊ Trong điều tra thống kê là một vấn đề cốt lõi để đưa đến những phân tích ,kết luận chính xác trong nghiên cứu thống kê.Chính vì vậy ,phương pháp thu thập thông tin cũng rất cần được quan tâm.Nhưng khi tiếp xúc với một đối tượng hay 1cuộc điều tra thì tuỳ thuộc vào điều kiện thực tế và đặc điểm của hiện tượng nghiên cứu ,khả năng về tài chính ,thời gian ,kinh nghiệm ,trình độ của nhân viên điều tra mà ta cần phải lựa chọn phương pháp điều tra thích hợp để đạt được những thông tin tốt nhất. I. Phương pháp đăng ký trực tiếp 1. Khái niệm chung Nhân viên điều tra phải trực tiếp tiếp xúc với đối tượng điều tra và ghi chép những thông tin thu được vào phiếu điều tra. Phương pháp này thường gắn với quá trình phát sinh ,phát triển của hiện tượng. Đặc điểm Ưu điểm Độ chính xác cao . Nhược điểm Phạm vi áp dụng rất hạn chế . Có những hiện tượng không thể cân đong đo đếm trực tiếp được. Đòi hỏi nhiều nhân lực và thời gian. Phương pháp phỏng vấn 1. Khái niệm chung Phương pháp phỏng vấn được coi là phương pháp thu thập thông tin điều tra thông qua viêc hỏi và trả lời giữa nhân viên điều tra và người cung cấp thông tin. Thông thường thì phiếu điều tra sẽ là một công cụ cầu nối rất quan trọng trong phương pháp này. Tuy nhiên phỏng vấn cần phải tuân thủ theo mục tiêu nghiên cứu ,theo đối tượng hay nội dung nghiên cứu đã được xác định rõ trong chương trình hay phương án điều tra. Đặc điểm Về nhân viên điều tra Phải tuân thủ phương án điều tra nhất là nội dung điều tra được trình bày cụ thể trong phương án điều tra. Phải chuẩn bị kỹ lưỡng về kỹ năng phỏng vấn ,về năng lực chuyên môn,sự am hiểu nội dung ,đối tượng điều tra. Ghi chép : chính xác ,trung thực ,tuân theo hướng dẫn quy định của phiếu điều tra để tạo thuận lợi cho việc xử lý ,tổng hợp thông tin sau này. Phạm vi áp dụng Phù hợp với nhiều hoàn cảnh ,hiện tượng và đối tượng nghiên cứu khác nhau. Ưu điểm Độ tin cậy cao, dễ tổng hợp ,tập trung vào những nội dung chủ yếu nhờ bảng hỏi hoặc phiếu điều tra. Phân loại Tuỳ theo đặc điểm của quá trình hỏi ,người ta chia ra làm 2loại phỏng vấn cơ bản:phỏng vấn trực tiếp và phỏng vấn gián tiếp.Trong mỗi loại lại được chia nhỏ hơn như bảng sau. d.1 Phỏng vấn trực tiếp Theo phương pháp này ,thu thập tài liệu ban đầu dựa trên quá trình hỏi và trả lời trực tiếp giữa nhân viên điều tra và người cung cấp thông tin.Những thông tin thu được sẽ được ghi chép vào bảng hỏi hoặc phiếu điều tra. Ưu điểm: + Việc tiếp xúc trực tiếp tạo điều kiện thuận lợi để điều tra viên tìm hiểu được tâm tư ,tình cảm của đối tượng nên dễ dẫn dắt câu chuyện 1cách chủ động nhằm tìm ra được những thông tin chính xác nhất.Đây là ưu điểm quan trọng mà các phương pháp khác không có. + Cũng do được tiếp xúc trực tiếp nên điều tra viên có thể quan sát để phát hiện những sai sót kịp thời để uốn nắn kịp thời.Hay cũng có thể giải thích cho đối tượng những câu hỏi,thuật ngữ mà người được hỏi chưa hiểu hoặc hiểu không chính xác. + Phương pháp này phù hợp với nhiều loại đối tượng.Nhưng đặc biệt là đối tượng có trình độ văn hoá chưa cao. Nhược điểm + Do đặc trưng của loại hình phỏng vấn này mà chi phí của các cuộc điều tra là rất cao. + Mất nhiều thời gian và công sức của điều tra viên. + Quá trình phỏng vấn cũng phức tạp hơn nên đòi hỏi phải có sự chuẩn bị kỹ lưỡng ở tất cả các khâu như nội dung phỏng vấn ,trình độ chuyên môn của điều tra viên ,hình thức gặp gỡ.... + Trong phỏng vấn trực tiếp có thể do tác động của ý kiến chủ quan của người phỏng vấn làm thông tin thu được sai lêch đi. Tính chất + Phỏng vấn trực tiếp luôn gồm những tính chất sau: tính một chiều ,tính quy định , tính giả định và tính phi hậu quả. d.2 Phương pháp phỏng vấn gián tiếp Đây là phương pháp thu thập thôgn tin khi người hỏi và người trả lời không trực tiếp gặp nhau mà quá trình khai thác thông tin sẽ được thực hiện một cách gián tiếp thông qua phiếu điều tra.Người được hỏi sẽ nhận phiếu điều tra sau đó điền các thông tin vào đó và gửi trả lại cho đơn vị điều tra. Ưu điểm + Dễ tổ chức,tiết kiệm chi phí và thời gian. + Mang tính khách quan. Nhược điểm + Chỉ được áp dụng trong những điều kiện thực hiện nhất định khi đối tượng phải có trình độ dân trí cao,có tinh thần trách nhiệm. + Người hỏi và người trả lời không trực tiếp gặp nhau nên không thể giải thích được những thắc mắc của đối tượng điều tra.Cũng như không thể quan sát thái độ của đối tượng để biết được độ tin cậy của câu trả lời. + Tỷ lệ thu hôì phiếu không cao vì phụ thuộc vào nhiều yếu tố như sự hấp dẫn của cuộc điều tra,nội dung,phương pháp trình bày bảng hỏi,hình thức phân phát bảng hỏi...... + Đối tượng áp dụng chỉ là những người có trình độ dân trí cao. d.3 Phương pháp quan sát Phương pháp quan sát là cách thu thập thông tin không chỉ bằng thị giác mà là sự vận dụng tất cả các giác quan tổng hợp của nhân viên điều tra khi trực tiếp đến hiện trường và quan sát đối tượng, theo dõi diễn biến của sự việc để ghi chép lại ,từ đó đưa ra nhận xét kết luận về hiện tượng nghiên cứu. Phương pháp quan sát thường được dùng bổ trợ cho các phương pháp khác.Vì phương pháp này tốn nhiều công sức thời gian và tiền bạc,hay cũng có khi nhiều nội dụng nghiên cứu không thể thực hiện được bằng phương pháp quan sát. d.4 Phương pháp phân tích tư liệu có sẵn. Đây là phương pháp thu thập thông tin một cách gián tiếp thông qua việc phân tích tài liệu ,tư liệu sẵn có để tìm ra những thông tin cần thiết cho cuộc nghiên cứu. Phương pháp này giúp tiết kiệm thời gian và chi phí đồng thời tài liệu rất sẵn có. T­ liÖu ph©n tÝch gåm cã 3 lo¹i: C¸c ph­¬ng tiÖn ®Ó ®äc: b¸o chÝ, s¸ch, kû yÕu héi th¶o… C¸c ph­¬ng tiÖn ®Ó nghe: ®µi… C¸c ph­¬ng tiÖn ®Ó nh×n: truyÒn h×nh, phim, ¶nh… PHẦN IV XÂY DỰNG PHƯƠNG ÁN ĐIỀU TRA A. Khái niệm chung Một cuộc điều tra chuyên môn có thể đạt được kết quả tốt khi được chuẩn bị kỹ càng.Mà yêu cầu đầu tiên là phải xây dựng được phương án điều tra chi tiết ,tỷ mỉ. Phương án của mỗi cuộc điều tra có thể khác nhau tuỳ thuộc vào điều kiện riêng của chúng.Tuy nhiên vẫn có những nội dung chủ yếu cho mỗi cuộc điều tra bao gồm: xác định mục đích ,phạm vi đối tượng và đơn vị điều tra; xác định nội dung điều tra và thiết lâpl phiếu điều tra; chọn thời điểm ,thời kỳ ,thời hạn điều tra và cuối cùng là lựa chọn phương pháp điều tra ,tổng hợp số liệu,tính các chỉ tiêu điều tra. I. Xác định mục đích điều tra Khi bắt đầu vào một cuộc điều tra ,người tiến hành cần xác định được nghiên cứu cái gì?Nội dung cụ thể như thế nào?Các vấn đề có liên quan tới đối tượng?Đó chính là mục đích của cuộc điều tra .Từ đó xác định tên đề tài và nội dung nghiên cứu.Đặc biệt trong nội dung nghiên cứu cần xác định được mục đích cụ thể của nó để bám sát trong quá trình thực hiện điều tra. Căn cứ xác định mục đích điều tra thường là những nhu cầu thực tế đời sống hoặc những nhu cầu hoàn chỉnh lý luận. Xác định phạm vi,đối tượng và đơn vị điều tra Đối tượng điều tra và phạm vi Cần phải xác định những đơn vị tổng thể nào thuộc phạm vi điều tra từ đó tập trung vào để thu thập thông tin,tránh sai hướng điều tra. Cần phải xác định được đối tượng điều tra bằng cách dựa vào những tính chất cơ bản của nó để phân biệt nó với hiện tượng khác .Khi đã xác định được đối tượng cho cuộc điều tra thì có nghĩa là phạm vi đã được xác định ,phù hợp với đối tượng của cuộc điều tra. Mặt khác ,cần phải dựa vào mục đích nghiên cứu để xác định ranh giới rõ ràng giữa hiện tượng nghiên cứu với các tổng thể khác,tránh được tình trạng trùng lặp hoặc bỏ sót . Đơn vị điều tra Đơn vị điều tra là một đơn vị thuộc đối tượng điều tra thực tế. Để thu thập được một hệ thống thông tin ,phải xuất phát từ những tài liệu ban đầu mà chúng ta sẽ khai thác đựợc từ đơn vị điều tra.Để xác định được 1hệ thống thông tin phải xuất phát từ những tài liệu ban đầu mà chúng ta sẽ khai thác được từ đơn vị điều tra Để xác định được chính xác đơn vị điều tra cần đặt câu hỏi điều tra ở đâu .Đơn vị điều tra có thể trùng hoặc với đối tượng điều tra với cách xây dựng bằng câu hỏi “điều tra ai?” hoặc khác nhau tuỳ thuộc vào đặc điểm của từng cuộc điều tra. Ví dụ Phân biệt đơn vị điều tra và đơn vị tổng thể + Đơn vị tổng thể là từng thành phần cấu tạo nên tổng thể ,qua đó xác định được quy mô của tổng thể. +Việc xác định được số đơn vị tổng thể liên quan đến việc lập phương án điều tra .Nó còn liên quan đến việc xác định đơn vị điều tra ,liên quan đến việc tổ chức ghi chép ,đăng ký tài liệu , phân bổ cán bộ. Xác định nội dung điều tra và lập phiếu điều tra Xác định nội dung điều tra Sau khi xác lập những phác thảo đầu tiên,có nghĩa là cuộc điều tra đã có phần xương sống,thì nội dung của cuộc điều tra chính là phần thịt của nó.Vì thế phần nội dung luôn được chú trọng. Khái niêm: Nội dung điều tra là tất cả các đặc điểm cơ bản của từng đối tượng ,từng đơn vị điều tra mà ta đang tìm kiếm thông tin .Tuy nhiên ,những thông tin mà ta lựa chọn cần phù hợp với phạm vi ,mục đích của cuộc điều tra. Trong tất cả các cuộc điều tra thì việc xác định nội dung của cuộc điều tra là rất quan trọng.Nó cần căn cứ vào các yếu tố: + Mục đích của cuộc điều tra: tuỳ thuộc vào mục đích mà nội dung của cuộc điều tra có thể nông hay sâu,tập trung vào chỉ tiêu này hoặc chỉ tiêu khác. + Đặc điểm của hiện tượng nghiên cứu : thường thì các hiện tượng thay đổi không ngừng theo thời gian và không gian. Chính vì vậy mà nội dung nghiên cứu cần xác định phù hơp với từng thời điểm,để không bị sai lệch nội dung về mặt thời gian hay không gian. + Năng lực trình độ thực tế của đơn vị và người tổ chức điều tra sẽ quyết định được có mở rộng nội dung điều tra hay loại bỏ những nội dung không thể đáp ứng được trong điều kiện cho phép. Chính bởi vậy mà nội dung điều tra cần bao gồm những tiêu thức có mối liên quan đến nhau để có thể kiểm tra chính xác những thông tin đó. Thiết lập phiếu điều tra Câu hỏi Để thu được những nội dung cần thiết ,người ta phải cụ thể hoá những nội dung đó thành những câu hỏi ngắn gọn, dễ hiểu.Theo hình thức thì câu hỏi được chia làm 2 loại là câu hỏi đóng và câu hỏi mở.Trong phần sau trình bày về bảng hỏi sẽ nêu rõ hơn về các laọi câu hỏi và tác dụng của nó. Phiếu điều tra Là một hệ thống các câu hỏi đựoc sắp xếp một cách logic nhất phù hợp với nội dung cần có của cuộc điều tra.Tuỳ thuộc vào yêu cầu của từng cuộc điều tra có thể có một hay nhiều bảng hỏi. Văn bản giải thích Đi kèm với mỗi loại phiếu điều tra thông thường sẽ có thêm 1văn kiện để hướng dẫn về cách ghi phiếu điều tra nhằm giúp cho người hỏi và người trả lời có cách ghi chép và cung cấp thông tin một cách đúng nhất. Chọn thời điểm ,thời kỳ và quy định thời hạn điều tra. Các hiện tượng luôn thay đổi không ngừng về thời gian và không gian .Vì vậy muốn có những thông tin chính xác thì cần xác định rõ thời điểm ,thời kỳ và quy định thời hạn điều tra. Thời điểm điều tra Đây là một mốc thời gian được quy định thống nhất chỉ ra thời điểm mà cuộc điều tra phải thu thập thông tin về hiện tượng nghiên cứu Xác định thời điểm điều tra nhằm giúp cho các thông tin thu được không bị trùng lặp hay bỏ sót. Thời hạn điều tra Đây là thời gian thực hiện nhiệm vụ thu thập thông tin ,số liệu ban đầu của cuộc điều tra. Thời hạn điều tra dài hay ngắn phụ thuộc vào điều kiện riêng của mỗi cuộc điều tra như: quy mô ,chi phí, khả năng của nhân viên điều tra.....Nhưng nói chung thời hạn điều tra không nên quá dài hay quá ngắn.Nếu quá dài có thể làm nhiều người quên đi những gì đã xảy ra tại thời điểm điều tra.Nếu quá ngắn thì lại cần một đội ngũ điều tra viên quá lớn.Thời hạn tốt nhất khoảng từ 1-2 tuần. Thời kỳ điều tra Là khoảng thời gian được quy định để thu thập số liệu về lượng của hiện tượng được tích luỹ trong cả thời kỳ đó. Lập kế hoạch tổ chức tiến hành điều tra Đây cũng là 1vấn đề trọng yếu trong điều tra thống kê.Trong kế hoạch này được quy định cụ thể từng bước tiến hành 1cuộc điều tra thống kê từ khâu tổ chức đến triển khai từng bước cho mỗi giai đoạn. PHẦN V XÂY DỰNG BẢNG HỎI TRONG ĐIỀU TRA THỐNG KÊ Bảng hỏi và yêu cầu của việc xây dựng bảng hỏi trong điều tra thống kê 1. Khái niệm chung Bảng hỏi hay còn là một hệ thống các câu hỏi nhằm định hướng cho việc thu thập thông tin ,tức là qua đó cho chúng ta thấy nội dung của cuộc điều tra. Bảng hỏi được coi là một công cụ quan trọng là cầu nối không thể thiếu giữa điều tra viên và người cung cấp thông tin.Vì thế cần phải xây dựng được 1bảng hỏi tốt ,đạt độ tin cậy cao và có giá trị. Bảng hỏi nếu quá dài gây ra thừa thông tin có thể làm tăng kinh phí ,tốn công sức.Còn nếu bảng hỏi thiếu thông tin lại làm cách nhìn nhận hiện tượng bị sai lệch hoàn toàn ,không nhìn nhận được mọi khía cạnh một cách tổng hợp.Do vậy cần nắm rõ về các câu hỏi trong bảng hỏi cũng như trình tự logíc của bảng hỏi và những vấn đề đáng lưu ý khi đặt câu hỏi và tổ chức bảng hỏi để có thể xây dựng được bảng hỏi đạt yêu cầu. Kü thuËt ®Æt c©u hái: * CÇn tr¸nh nh÷ng c©u hái qu¸ chung chung, trõu t­îng, thËm chÝ khã hiÓu ®èi víi ng­êi ®­îc hái * Nªn tr¸nh nh÷ng c©u hái gîi nªn mét l­u ý cã ¶nh h­ëng hay chøa ®ùng nh÷ng ®¸nh gi¸ tr­íc * Chó ý c¸ch thÓ hiÖn diÔn ®¹t ý : râ rµng, dÔ hiÓu 2. Nh÷ng nguyªn t¾c cô thÓ cña viÖc x©y dùng b¶ng hái B¶ng hái kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ tæng sè c¸c c©u hái riªng rÏ mµ cÇn mang nhiÒu ý nghÜa h¬n n÷a. Nguyªn t¾c s¾p xÕp c¸c c©u hái lµ nguyªn t¾c t©m lý chø kh«ng ph¶i c¨n cø theo l«gic néi dung; ®ång thêi ý nghÜa cña mçi c©u hái th­êng ®­îc ®¸nh gi¸ cïng víi vÞ trÝ cña nã trong b¶ng hái. * Nh÷ng nguyªn t¾c cô thÓ cña viÖc x©y dùng b¶ng hái: B¶ng hái ph¶i gîi ý vµ duy tr× sù quan t©m vµ nhiÖt t×nh tr¶ lêi Trong c¸c cuéc pháng vÊn dµi, c¸c c©u hái nªn bè trÝ tËp trung theo ®é t­ t­ëng t¨ng dÇn nh­ng vÒ cuèi l¹i gi¶m dÇn Ng­êi ®­îc pháng vÊn ph¶i ®­îc dÉn d¾t, chuyÓn ®Ò tµi mét c¸ch hîp lý Thêi gian cña c¸c cuéc pháng vÊn kh«ng nªn qu¸ dµi H×nh thøc b¶ng hái cÇn ®¸p øng yªu cÇu thÈm mü trong ®iÒu kiÖn cho phÐp B¶ng hái nhÊt thiÕt ph¶i cã phÇn më ®Çu vµ kÕt thóc * Bè côc chung cña mét b¶ng hái: Th­ gi¶i thÝch: nh»m lµm cho ng­êi tr¶ lêi biÕt môc ®Ých cña b¶ng hái vµ ®Ò nghÞ hä tham gia C¸c h­íng d½n: h­íng dÉn c¸ch tr¶ lêi cho ng­êi ®­îc hái C¸c c©u hái : H­íng dÉn c¸ch göi tr¶ b¶ng hái Lêi c¶m ¬n: cÇn ng¾n gän, nh· nhÆn ®Ó c¶m ¬n ng­êi tr¶ lêi ®· bá thêi gian vµ c«ng søc hoµn thµnh b¶ng hái * Kü thuËt c©u hái trong b¶ng hái Trong qu¸ tr×nh lËp b¶ng hái, viÖc s¾p xÕp tr×nh tù c©u hái sao cho hîp lý lµ mét vÊn ®Ò kü thuËt rÊt quan träng. KÕt cÊu chung cña c¸c c©u hái trong b¶ng hái th«ng th­êng theo tr×nh tù sau: - C©u hái tiÕp xóc ®Ó t¹o høng thó tr¶ lêi cho ng­êi ®­îc hái - C©u hái néi dung nh»m thu thËp th«ng tin cÇn thiÕt vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu. - Nh÷ng c©u hái xen kÏ, kiÓm tra hay c©u hái t©m lý ®Ó lµm gi¶m bít sù c¨ng th¼ng. - KÕt thóc b»ng nh÷ng c©u hái g©y kh«ng khÝ tho¶i m¸i, th©n thiÖn. C¸c c©u hái néi dung lµ c¸c c©u hái chÝnh trong b¶ng hái nh»m thu thËp th«ng tin cÇn thiÕt vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu v× vËy tr×nh tù cña c¸c c©u hái nµy ®­îc s¾p xÕp cã hîp lý hay kh«ng ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn chÊt l­îng th«ng tin thu ®­îc. Theo Galup, c¸c c©u hái néi dung cã thÓ ®­îc triÓn khai theo l­îc ®å sau: - C©u hái thø nhÊt th­êng lµ c©u hái läc nh»m t×m hiÓu xem ng­êi ®­îc hái cã am hiÓu g× vÒ vÊn ®Ò nãi chung hay kh«ng. - C©u hái thø hai th­êng lµ c©u hái sù kiÖn, tri thøc cña vÊn ®Ò ®Ó thu nhËn nh÷ng néi dung cô thÓ th­êng dïng c©u hái ®ãng hay nöa ®ãng. - C©u hái thø ba c©u hái vÒ th¸i ®é ®Ó xen ng­êi ®­îc hái nãi chung cã th¸i ®é nh­ thÕ nµo ®èi víi vÊn ®Ò nghiªn cøu vµ th­êng lµ c©u hái nöa ®ãng hay c©u hái më. - C©u hái thø t­ th­êng lµ c©u hái ®éng c¬ ®Ó t×m hiÓu nguyªn nh©n cña th¸i ®é nãi trªn vµ th­êng dïng c©u hái nöa ®ãng. - C©u hái thø n¨m th­êng lµ c©u hái c­êng ®é nh»m t×m hiÓu søc m¹nh, c­êng ®é cña quan ®iÓm nãi trªn vµ th­êng dïng c©u hái ®ãng. Các loại câu hỏi và kỹ thuật đặt các câu hỏi - Nhờ có các câu hỏi mà người hỏi có thể hứơng người được hỏi vào một quỹ đạo cần thiết ,vì vậy các câu hỏi trong bảng hỏi là công cụ dẫn đường giúp người hỏi có thể hoàn thành công việc thu thập thông tin của mình một cách dễ dàng hơn. - Trong điều tra thống kê,tuỳ theo từng chi tiết phân loại khác nhau mà các câu hỏi được chia ra thành nhiều loại nhỏ tương ứng với các tiêu thức đó.Ta có sơ đồ phân loại như sau: S¬ ®å 1 C¸c lo¹i c©u hái C¸c lo¹i c©u hái Theo c«ng dông Theo biÓu hiÖn Néi dung Chøc n¨ng C©u tr¶ lêi C¸ch hái C©u hái sù kiÖnnn C©u hái tri thøc C©u hái quan ®iÓm, th¸i ®é, ®éng c¬ C©u hái t©m lý C©u hái läc C©u hái kiÓm tra C©u hái ®ãng C©u hái më C©u hái nöa ®ãng C©u hái trùc tiÕp C©u hái gi¸n tiÕp C©u hái l­ìng cùc C©u hái c­êng ®é C©u hái tuú chän 1. Theo c«ng dông Theo néi dung: Môc ®Ých cña cuéc ®iÒu tra lµ ph¶i n¾m ®­îc néi dung bao gåm t×nh h×nh, sù nhËn thøc hiÓu biÕt, th¸i ®é quan ®iÓm ®éng c¬ cña ng­êi ®­îc ®iÒu tra. V× vËy c©u hái vÒ néi dung th­êng ®­îc chia thµnh 3 lo¹i sau: C©u hái vÒ sù kiÖn Lµ nh÷ng c©u hái ®Ó n¾m t×nh h×nh bao gåm c¶ t×nh h×nh vÒ ®èi t­îng ®iÒu tra. C©u hái vÒ sù kiÖn th­êng dÔ tr¶ lêi. ChÝnh v× vËy, ng­êi ta th­êng dïng ®Ó b¾t ®Çu hái trong pháng vÊn nh÷ng c©u hái sù kiÖn ®Ó ng­êi tr¶ lêi quen dÇn víi cuéc to¹ ®µm hoÆc ®Ó t¹m nghØ gi÷a nh÷ng c©u hái vÒ quan ®iÓm, th¸i ®é, ®éng c¬… Th«ng tin thu ®­îc th­êng cã ®é tin cËy vµ x¸c thùc cao so víi nh÷ng c©u hái vÒ néi dung kh¸c. Tuy nhiªn, khi dïng nh÷ng c©u hái vÒ c¸c sù kiÖn trong qu¸ khø thường người tra lời có thể quên. Trong tr­êng hîp nµy, ng­êi nghiªn cøu còng cÇn ph¶i gióp ng­êi tr¶ lêi b»ng c¸ch phôc håi l¹i bèi c¶nh xung quanh ®Ó hä t¸i hiÖn th«ng tin cÇn thiÕt. C©u hái vÒ tri thøc Lµ lo¹i c©u hái nh»m x¸c ®Þnh xem ng­êi ®­îc hái cã n¾m v÷ng vÒ sự kiện ®ã kh«ng, hay nh»m ®¸nh gi¸ tr×nh ®é nhËn thøc vÒ chñ ®Ò ®iÒu tra. Khi sö dông nh÷ng c©u hái tri thøc cÇn chó ý tr¸nh lo¹i c©u hái l­ìng cùc “cã - kh«ng” v× ng­êi tr¶ lêi dÔ ngé nhËn lµ m×nh cã biÕt. Trong tr­êng hîp vÉn dïng c©u hái Êy th× ph¶i kÌm theo mét sè c©u hái phô ®Ó kiÓm tra thªm ®èi t­îng cã thùc sù hiÓu biÕt vÒ vÊn ®Ò ®ã hay kh«ng. NÕu so s¸nh ®èi chiÕu trªn nh÷ng bËc thang vÒ nhËn thøc th× c©u hái sù kiÖn míi lµ ë møc “biÕt”, cßn ®Õn c©u hái tri thøc míi ®¹t tíi møc “hiÓu”. c. C©u hái vÒ quan ®iÓm, th¸i ®é, ®éng c¬ C©u hái vÒ th¸i ®é (cßn gäi lµ c©u hái ý kiÕn) lµ c©u hái nh»m thu thËp tÊt c¶ nh÷ng xö sù nãi (hoÆc viÕt ra) cña ng­êi ®­îc hái thµnh c¸c nhËn xÐt, phª ph¸n. C©u hái vÒ quan ®iÓm: quan ®iÓm ®­îc hiÓu lµ thãi quen xö xù, nghÜa lµ c¸c quan hÖ t­¬ng ®èi æn ®Þnh cña con ng­êi ®èi víi c¸c hiÖn t­îng, sù vËt, nhãm ng­êi, x· héi, c¸c chuÈn mùc vµ gi¸ trÞ cña chóng. Chøc n¨ng cña c©u hái vÒ quan ®iÓm vµ th¸i ®é cã thÓ gÇn gièng nhau vµ kh¸c ch¨ng chØ lµ vÒ møc ®é. Cô thÓ: quan ®iÓm lµ d¹ng tæng hîp vµ suy diÔn cña c¸c ý kiÕn th¸i ®é. C©u hái vÒ ®éng c¬: ®éng c¬ ®­îc hiÓu lµ c¬ së bªn trong cña c¸ch xö xù vµ thãi quen xö xù vµ lµ ®éng lùc nguyªn nh©n cña c¸ch xö xù ®ã.Đối với bất kỳ một sự kiện nào ,một vấn đề nào cũng có nhiều động cơ khác nhau nhưng thông thường nghiên cứu ,người ta chỉ đưa ra những động cơ chủ yếu ,những động cơ chính.Vì vậy cần chú ý từ mục đích nghiên cứu ,đặc điểm của hiện tượng để xác định những nguyên nhân chính ,chủ yếu. Theo chøc n¨ng Trªn thùc tÕ, ®Ó truyÒn t¶i nh÷ng néi dung cña cuéc ®iÒu tra, ®Æc biÖt lµ trong h×nh thøc pháng vÊn trùc diÖn, cÇn ph¶i cã nh÷ng c©u hái mang tÝnh chÊt kü thuËt, ®ã lµ c¸c c©u hái chøc n¨ng. C¸c c©u hái vÒ chøc n¨ng còng th­êng ®­îc chia thµnh 3 lo¹i sau: C©u hái t©m lý Lµ nh÷ng c©u hái tiÕp xóc ®Ó g¹t bá nh÷ng nghi ngê cã thÓ n¶y sinh, ®Ó gi¶m bít sù c¨ng th¼ng hay chuyÓn ý chuyển câu hay xen kẽ vào những câu hỏi có nội dung căng thẳng. Nh÷ng c©u hái tiÕp xóc th­êng cã ý ®­a ng­êi ®­îc hái lªn vÞ trÝ cña mét chuyªn gia, mét ng­êi tõng tr¶i trong cuéc sèng lµ ®éng c¬ thóc ®Èy ng­êi ®­îc hái vµ l«i cuèn hä vµo vÊn ®Ò nghiªn cøu. Nh÷ng c©u hái ®Ó gi¶m bít sù c¨ng th¼ng lµ nh÷ng c©u hái biÓu thÞ sù quan t©m tíi ng­êi ®­îc hái vÒ ®êi sèng hµng ngµy, gia ®×nh v…v th­êng kh«ng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò mµ chóng ta ®ang nghiªn cøu. Cßn nh÷ng c©u hái ®Ó chuyÓn sang ®Ò tµi kh¸c ®­îc sö dông nh­ mét chiÕc cÇu nèi gi÷a c¸c néi dung, th­êng th× nh÷ng c©u hái nµy còng kh«ng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò ®ang nghiªn cøu. C©u hái läc Lµ lo¹i c©u hái cã t¸c dông t×m hiÓu xem ng­êi ®­îc hái cã thuéc nhãm ng­êi dµnh cho nh÷ng c©u hái tiÕp theo hay kh«ng. C©u hái läc cã thÓ dïng tr­íc khi tiÕn hµnh cuéc pháng vÊn hay tr­íc ®i tiÕp vµo mét néi dung nµo ®ã.Trong bảng hỏi của một cuộc điều tra thống kê ,sử dụng các câu hỏi lọc kết hợp với các bước nhảy sẽ nâng cao được tính hiệu quả của việc nghiên cứu. C©u hái kiÓm tra Lµ c©u hái cã t¸c dông kiÓm tra ®é chÝnh x¸c cña nh÷ng th«ng tin thu thËp ®­îc. C©u hái kiÓm tra cã thÓ thùc hiÖn ®­îc mét vµi chøc n¨ng kh¸c nhau. Ph­¬ng thøc ®Ó thùc hiÖn cã thÓ rÊt kh¸c nhau, rÊt linh ho¹t. Cã thÓ nªu c©u hái, tiÕp sau ®­a ph­¬ng ¸n tr¶ lêi vÒ c©u hái ®ã ®Ó thö ng­êi ®­îc hái xem cã trung thùc víi c©u tr¶ lêi cña m×nh kh«ng. Câu hỏi kiểm tra làm bảng hỏi dài ra mà không thu thêm được thông tin do đó chỉ sử dụng với những câu hỏi hay bị khai sai. Khi dùng câu hỏi kiểm tra không được đi liền ngay ngay sau câu hỏi kiểm tra mà tốt nhất nên cách 4-5 câu và cần đựơc sử dụng với một sắc thái khác với câu hỏi bị kiểm tra.NÕu kh«ng