Đề tài Việc làm, thất nghiệp ở đô thị thực trạng và giải pháp

u ng­êi dÔ n¶y sinh c¸c tÖ n¹n nÕu kh«ng t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho hä. Nh­ vËy t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ë khu vùc ®« thÞ lµ quan träng vµ rÊt cÇn thiÕt. PhÇn 2 Thùc tr¹ng viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp ë ®« thÞ i- ®Æc ®iÓm nguån nh©n lùc ë khu vùc ®« thÞ. D©n sè vµ lao ®éng thµnh thÞ n­íc ta kh«ng lín. Song t×nh tr¹ng viÖc lµm ë khu vùc thµnh thÞ lu«n lu«n diÔn ra c¨ng th¼ng vµ cÊp b¸ch, do tÝnh chÊt vµ quy m« sè ng­êi ch­a cã viÖc lµm rÊt lín vµ nghiªm träng. Theo tÝnh to¸n cña liªn hiÖp quèc n¨m 1993 tû thÊt nghiÖp ë ViÖt Nam kho¶ng trªn 6% so víi tæng sè lao ®éng, riªng khu vùc thµnh thÞ tû lÖ ®ã lµ t­ 9%-12% gÊp ®«i so víi c¶ n­íc. Tû lÖ lùc l­îng lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ chiÕm trong tæng lùc l­îng lao ®éng c¶ n­íc cã xu h­íng t¨ng dÇn víi tû lÖ t¨ng thªm hµng n¨m lµ 0, 7%. N¨m 1998, lùc l­îng lao ®éng ë thµnh thÞ cã kho¶ng 6838, 2 nghµn ng­êi chiÕm 19, 06%, n¨m 1999 cã 7333, 1 ngµn ng­êi chiÕm kho¶ng 20, 2%, n¨m 2000 cã 7649, 6 nghµn ng­êi chiÕm 20, 45%. Sè l­îng lao ®éng ë khu vùc ®« thÞ mçi n¨m mét t¨ng, trong khi ®ã vÒ chÊt l­îng lao ®éng ë khu vùc thµnh thÞ th× : -N¨m 2000 sè lao ®éng cã tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt ë thµnh thÞ lµ: 2578, 4chiÕm 33, 7% so víi tæng lùc l­îng trong khu vùc; so víi n¨m 1998 b×nh qu©n hµng n¨m t¨ng thªm ®­îc 210, 25 ng­êi, víi tèc ®é t¨ng lµ 9, 31% vµ tû lÖ so víi tæng sè lùc l­îng trong khu vùc t¨ng thªm ®­îc 1, 07%. Cïng víi nh÷ng thµnh qu¶ cña sù nghiÖp ®æi míi vµ sù ph¸t triÓn nguÇn nh©n lùc ®· ®¹t ®­îc nhiÒu tiÕn bé trªn c¸c lÜnh vùc tõ ®µo t¹o d¹y nghÒ ®Õn tuyÓn dông, bè trÝ sö dông vµ ph¸t huy n¨ng lùc cña ®éi ngò lao ®éng ®· qua ®µo t¹o. Tuy nhiªn do ch­a quy ho¹ch mét c¸ch táng thÓ vµ ®«ng bé ë tÇm vÜ m« nªn còng ®Ó l¹i nh÷ng hËu qu¶ kh«ng tèt g©y nªn nh÷ng trë ng¹i cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu sè l­îng vµ chÊt l­îng cña lùc l­îng lao ®éng còng nh­ c¬ cÊu lao ®éng theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ ch­a theo kÞp ®­îc yªu cÇu cua sù nghiÖp ph¸t triÓn. ii- Thùc tr¹ng vÒ viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp ë ®« thÞ hiÖn nay. 1- Mét sè ®Æc ®iÓm cña t×nh tr¹ng lao ®éng ch­a cã viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp ë khu vùc thµnh thÞ Sè ng­êi ch­a cã viÖc lµm phÇn lín (80%)tËp trung vµo løa tuæi thanh niªn. ®ã lµ lùc t­îng lao ®éng trÎ, míi b­íc vµo tuæi lao ®éng, ®¹i bé phËn ch­a lËp th©n mµ sèng dùa vµo gia ®×nh lµ chÝnh. Trong ®ã vÒ c¬ b¶n lµ ch­a cã nghÒ (80%) mÆc dï tr×nh ®é v¨n ho¸ th­êng lµ cÊp ii, iii trë lªn, cao h¬n c¸ vïng n«ng th«n, hä rÊt thô ®éng trong t×mkiÕm viÖc lµm vµ t©m lý lùa chän nghÒ kh¸ phæ biÕn. Cã nhiÒu viÖc thu nhËp thÊp, tÝnh chÊt lao ®éng nÆng nhäc. . . th× thanh niªn thµnh thÞ thµ chÞu thÊt nghiÖp kh«ng muèn lµm, nh­êng viÖc ®ã cho thanh niªn n«nh th«n trµn ra lµm. RÊt nhiÒu nh­êi lao vµo con ®­êng chê thi cö vµo c¸c tr­êng ®¹i häc, x« vµo häc ngo¹i ng÷, vi tÝnh. . ®Ó mong t×m ®­îc viÖc lµm cã thu nhËp cao, lµm cho thÞ tr­êng lao ®éng thµnh thÞ cµng c¨ng th¼ng. HiÖn t­îng thÊt nghiÖp trong giíi cã häc cã xu h­íng ngµy cang më réng ë khu vùc thµnh thÞ. §ã lµ hiÖn t­îng hcä sinh tÊt nghiÖp c¸c tr­êng ®¹i häc kh«ng muèn xa thµnh phè hoÆc khong muèn chÊp nhËn viÖc lµm cã thu nhËp thÊp. theo b¸o c¸o hµng n¨m cã kho¶ng hµng nghµn häc sinh tèt nghiÖp ra tr­êng chen nhau t×m viÖc lµm ë Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh. . nh­ng kh«ng t×m ®­îc viÖc r¬i vµo t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp. ThËm chØ ë thµnh phè Hå ChÝ Minh hµng tr¨m b¸c sÜ khong cã viÖc lµm. Trng khi ®ã c¸c vïng n«ng th«n, vïng miÒn nói l¹i thiÕu nghiªm träng lao ®éng khoa häc kü thuËt. Sè nµy muèn cã viÖc lµm víi thu nhËp cao phÈi häc thªm Ýt nhÊt 2-3 b¨ng n÷a nh­ :ngo¹i ng÷, vi tÝnh, l¸i xe. . ®Ó thi, tuyÓn vµo c¸c v¨n phßng ®¹i diÖn n­íc ngoµi, c«ng ty cã v«n ®Çu t­ n­îc ngoµi. T¸i tÊt nghiÖp tÊt nghiÖp ë ®« thÞ còng lµ hiÖn t­îng ®¸ng l­u ý. Bëi v× trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp (kÓ c¶ doanh nghiÖp nhµ nø¬c ) buéc ph¶i thay ®æi c«ng nghÖ vµ tõ ®ã ®ßi hái ®éi ngò lao ®éng míi cã chÊt l­îng cao h¬n, tõ ®ã dÉn ®Õn viÖc sa th¶i lao ®éng cò. Sè lao ®éng nµy muèn cã viÖc lµm nhÊt thiÕt ph¶i ®µo t¹o l¹i hoÆc n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ. §iÒu tra c¸c doanh nghiÖp ë Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh cho thÊy, vÒ c¬ b¶n ph¶i ®µo t¹o l¹i hoÆc n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ cho hÇu hÕt ®äi ngò c¸n bé hiÖn cã. Song c«ng t¸c nµy dang lµ kh©u yÕu vµ ch­a cã mét c¬ quan nµo cña nhµ n­íc chuyªn lo. Trong khi khu vùc thµnh thÞ ®ang d­ thõa rÊt lín lao ®éng phæ th«ng, l¹i thiÕu nghiªm träng lao ®éng kü thuËt cao cÊp, lao ®éng chÊt x¸m ®Ó cung cÊp cho c¸c xÝ nghiÖp, liªn doanh n­íc ngoµi c¸c khu chÕ xuÊt. . Nhu cÇu ®µo t¹o lo¹i lao ®éng nµy còng rÊt bøc b¸ch vµ ngµy cµng lín. NhiÒu n­íc ph¶i x©y dùng c¸c trung t©m huÊn luyÖn cao cÊp ®Ó cung øng lo¹i lao ®éng nµy. Vi£T NAM b©y giê míi ®Æt vÊn ®Ò lµ ®· rÊt muén. NÕu chóng ta kh«ng quan t©m ®óng møc th× trªn tæng thÓ sÏ thiÕu trÇm träng lao ®éng kü thuËt cao, ®ång thêi sÏ diÔn ra hiÖn t­îng “ch¶y m¸u chÊt x¸m “tõ khu vùc nhµ n­íc ra ngoµi, sang c¸c khu chÕ xuÊt, xÝ nghiÖp liªn doanh. . VÊn ®Ò nhøc nhèi ®èi víi khu thµnh thÞ lµ cÇn ph¶i gi¶i quyÕt viÖc lµm cho sè ng­êi m¾c ph¶i c¸c tÖ n¹n x· héi (cê b¹c, sè ®Ò, nghiÖn hót, m¹i d©m. ) sè téi ph¹m m·n h¹n tï, dßng ng­êi tõ n«ng th«n vµo thµnh phè t×m kiÕm viÖclµm h×nh thµnh c¸c chî lao ®éng. Sè ng­êi sèng lang thang, sèng bôi ®êi. . . §ã lµ hiÖn t­îng x· héi rÊt phøc t¹p cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p gi¶i quyÕt cã hiÖu qu¶ ®Îe ®¶m b¶o v¨n minh mü quan ®« thÞ vµ an toµn x· héi. HiÖn nay c¶ n­íc cã kho¶ng trªn 80 nghµn g¸i m¹i d©m (sè kiÓm so¸t ®­îc kho¶ng 26 ngµn) 70-80 ngµn ng­êi nghiÖn, 50 ngµn ng­êi lang thang c¬ nhì, ¨n xin sèng bôi ®êi. . chñ yÕu tËp trung ë c¸c thanh phè, thÞ x· khu c«ng nghiÖp tËp trung vµ du lÞch sè nµy th­êng r¬i vµo løa tuæi thanh niªn, ®a sè ch­a cã viÖc lµm. Dßng di chuyÓn lao ®éng tù do tõ n«ng th«n vµo thµnh phè t×m kiÕm viÖc lµm còng ®ang t¨ng lªn nhanh chãng. T¹i thêi ®iÓm ®iÒu tra ë Hµ Néi n¨m 1993 lµ 16340 ng­êi trong ®ã: - §¹p xÝch l« cã : 2157 ng­êi - Lµm thî méc : 1872 ng­êi - Lµm thî x©y : 4324 ng­êi - Bíi r¸c, ®ång n¸t :1044 ng­êi - Lµm c¬ khÝ söa ch÷a vÆt : 2355 ng­êi - NghÒ kh¸c: 4023 ng­êi Theo b¸o c¸o cña thµnh phè Hå ChÝ Minh, cã lóc cao ®iÓm lªn tíi 40-45 v¹n lao ®éng tù do vµo thµnh phè t×m c«ng ¨n viÖc lµm T¹o viÖc vµ t¸i hoµ nhËp ng­êi xuÊt tr¸i phÐp håi h­¬ng, ng­êi lao ®éng hîp t¸c trë vÒ lµ vÊn ®Ò rÊt lín ®èi víi n­íc ta, song l¹i cµng khã kh¨n víi thµnh thÞ. H¬n chôc n¨m qua chóng ta ®· ®­a gÇn 30 v¹n lao ®éng ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi, hiÖn nay sè nµy vÒ c¬ b¶n ®· trë vÒ cÇn cã viÖc lµm. Cã thÓ nãi, viÖc lµm ë khu vùc thµnh thÞ nhµy cµng c¨ng th¼ng vµ bøc b¸ch, v× nãtËp trung vµo thanh niªn, ®¹i bé phËn kh«ng cã nghÒ, mét sè lín r¬i vµo ®èi tuîng tÖ n¹n x·, nÕu kh«ng ®­îc gi¶i quyÕt sÏ dÉn ®Õn bÊt æn ®inhj vÒ kinh tÕ x· héi. 2- ViÖc lµm vµ thÊt nghiÖp cÇn ®­îc nghiªn cøu trªn c¸c gi¸c ®é. Trªn c¸c vïng, tæng sè ng­êi thÊt nghiÖp trong 7 ngµy qua tÝnh ®Õn thêi ®iÓm ®iÒu tra1/9/97cña lùcl­îng lao ®éng trong ®é tuæi ë khu vùcthµnh thÞ trong c¶ n­íc lµ 427067 ng­êi chiÕm 6, 01% t¨ng so víi n¨m 1998 lµ 38615 ng­êi hay 0, 13%. Trong 7 vïng l·nh thæ, 4vïng cã tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m nhÑ so víi n¨m 1998 (§ång b»ng s«ng Hång, B¾c Trung Bé, Duyªn H¶i miªn Trung vµ §ång b¨ng s«ng cöu long ) 3 vïng cßn l¹i trõ vïng nói vµ trung du phÝa B¾c t¨ng kh«ng ®¸ng kÓ, cßn t©y nguyªn vµ §«ng nam Bé, tû lÖ gia t¨ng ë møc trªn d­íi 0, 5%. C¸c thµnh phè lín nh­ Hµ Néi, thµnh phè Hå ChÝ Minh, Vòng Tµu, CÇn Th¬, tû lÖ thÊt nghiÖp cã xu h­íng gia t¨ng. Hµ Néi, H¶i Phßng, Qu¶ng Ninh tû lÖ thÊt nghiÖp vÉn ®ang ë møc b¸o ®éng (7-8%). Nghiªn cøu xu h­íng biÕn ®éng vÒ tû lÖ thÊt nghiÖp cña c¸c nhãm l­c l­îng lao ®éng trong ®é tuæi chia theo trinh ®é chuyªn m«n kü thuËt n¨m 1999 so víi n¨m 1998 cho thÊy: nguyªn nh©n cña sù gia t¨ng tû lÖ thÊt nghiÖp lµ do tû lÖ thÊt nghiÖp cao ë nhãm lùcl­îng lao ®éng khong cã chuyªn m«n kü thuËt, dÞch vô t¨ng thªm 13, 61% víi quy m« t¨ng lµ 996, 6 nghµn ng­êi vµ tû lÖ so víi t«ng sè t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 2, 47%. Nh­ vËy sè lao ®éng lµm viÖc th­êng xuyªn trong nhãm nghµnh dÞch vô t¨ng nhanhh¬n kh¸ nhiÒu so v¬Ý quy m« vµ tèc ®é t¨ng cña sè lao ®éng lµm viÖc th­êng xuyªn trong nhãm nghµnh C«ng nghiÖp vµ x©y dùng. Tuy nhiªn, sù gia t¨ng cña sè lao ®éng lµm viÖc trong nhãm nghµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng vÉn cßn chËm vµ ch­a ®ñ møc ®Ó t¹o viÖc lµm. Sù t¨ng tr­ëng viÖc lµm chËp ch¹p trong c¸c khu vùc ®· lµm cho con sè thÊt nghiÖp vµ thiÕu viÖc lµm ë thµnh thÞ cao. ii- Nguyªn nh©n dÉn ®Õn thùc tr¹ng thÊt nghiÖp. - Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝng ë Ch©u A b¾t ®Çu tõ n¨m 1999 ®ang lµm ®«ng tiÒn ë ®a sè c¸c n­íc §«ng Nam A bÞ sôt gi¸ m¹nh, thÞ tr­êng søc lao ®éng bÞ mÊt c©n ®èi nghiªm träng gi÷a cung vµ cÇu, thÊt nghiÖp nÆng nÒ ë kh¾p c¸c n­íc trong khu vùc. Trong khi ®ã t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp ë thñ ®o Ha Néi còng bÞ ¶nh h­ëng kh«ng nhá. Vµo ®Çu th¸ng 4/2000 Së lao ®éng th­¬ng binh vµ x· héi phèi hîp víi côc thèng kª Hµ Néi tiÕn hµnh cuéc ®iÒu tra viÖc lµm ë khu vùc Hµ Néi. Theo b¸o c¸o kÕt qu¶ ®iÒu tra :Sè thÊt nghiÖp ë khu vùc ®« thÞ lµ 51000 ng­êi (khong tÝnh sè ng­êi tõ n«ng th«n vµo ®« thÞ t×m viÖc lµm) tû lÖ vµo thêi ®iÓm nµy lµ 8, 64% so víi n¨m 1999 t¨ng 0, 08%, tû lÖ thÊt nghiÖp cao nhÊt so víi c¸c thµnh phè trong c¶ n­íc do chÊt l­îng lao ®éng thÊp, c¬ cÊu ®µo t¹o kh«ng hîp lý. H¬n n÷a nhu cÇu viÖc lµm ngµy cµng lín víi kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt cßn rÊt h¹n chÕ trong tiÒm n¨ng ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o më viÖc lµm còng rÊt lín song l¹i ch­a ®­îc khai th¸c vµ ph¸t huy. Gi÷a lao ®éng vµ viÖc lµm ngµy cµng gay g¾t khi ®Êt n­íc tiÕn hµnh c«ng cuéc ®æi míi cïng víi ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i tæ chøc l¹i lao ®éng trªn ph¹m vi toµn x· héi, chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®äng cho phï hîp víi c¬ cÊu míi cña nÒn kinh tÕ. Trong qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn nµy chóng ta võa thiÐu lao ®éng cã kü thuËt, l¹i võa thõa kh¸ lín lao ®éng phæ th«ng. §iÒu nµy ®· dÉn ®Õn n¹n “thÊt nghiÖp kÕt cÊu “ rÊt nghiªm träng lao ®éng kü thuËt cao, lao ®éng chÊt x¸m l¹i thiÕu nghiªm träng v× vËy ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy ph¶i th«ng qua viÖc ®µo t¹o l¹i, phæ cËp nghÒ cho ng­êi lao ®éng song cÇn ph¶i cã thêi gian. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ nhµ n­íc ch­a cã chÝnh s¸ch vÜ m« nh­:thuÕ, ®Êt ®ai tÝn dông, thÞ tr­êng. . . ch­a cã c¸c chÝnh ss¸h cô thÓ khuyÕn khÝch c¸c lÜnh vùc, nghµnh nghÒ vµ h×nh thøc thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng theo yªu cÇu cña thÞ tr­êng lao ®éng, ch­a cã hÖ thèng ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i vµ phæ cËp nghÒ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ tr­êng. Lùc l­îng lao ®éng thµnh thÞ ®ang ngµy mét t¨ng ngoµi ra do dic­ tõ n«ng th«n ra thµnh thÞ ®· g©y ra tû lÖ thÊt nghiÖp cao ë ®« thÞ. Kh«ng nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp do tr×nh ®é chuyªn m«n thÊp kh«ng theo kÞp sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ. Bªn c¹nh ®ã cßn cã thÊt nghiÖp trong sè ng­êi ®­îc ®µo t¹o. Møc thÊt nghiÖp trong sè nh÷ng ng­êi ®­îc gi¸o dôc liªn quan tíi viÖc thÞ tr­êng ®iÒu chØnh theo dßng ng­êi tèt nghiÖp phæ th«ng, gi¸o dôc më réng nh­ng hiÕn khi cã ®ñ viÖc lµm cho hä khi ra tr­êng. NguyÖn väng vÒ viÖc lµm trong nh÷ng ng­êi ®­îc gi¸o dôc khong ®¸p øng ®­îc. Tr¹ng th¸i diÔn ra ë c¸c ®« thÞ hiÖn nay lµ tèc ®é t¨ng cña nguÇn nh©n lùc lín h¬n tèc ®é t¨ng c«ng viÖc lµm. - Nh©n lùc ë n«ng th«n thiÕu viÖc lµm, thu nhËp thÊp do ®ã trµn ra ®« thÞ kiÕm viÖclµm vµ mét cuéc sèng dÔ chÞu h¬n so víi n«ng th«n. §©y lµ nguyªn nh©n th­êng gÆp ë nhiÒu n­íc chËm ph¸t triÓn. Trong khi ®ã ë ®« thÞ, nh­êi ta l¹i chó träng nhiÒu ®Õn lo¹i doanh nghiÖp c«ng nghiÖp hÖ sè vèn ®Çu t­ cao nh­ng th­êng chØ sè cã chØ sè sö dông nh©n lùc thÊp, coi nhÑ tiÓu c«ng nghiÖp, thñ c«ng nghiÖp, c¸c ho¹t ®éng dÞch vôvµ tæ chøc s¶n xuÊt cña c¸c hé gia ®×nh. ë ®« thÞ tån t¹i mét khu vùc, ®­îc gäi lµ “khu vùc kh«ng kÕt cÊu “. §Æc ®iÓm cña khu vùc nµy : Chøa ®ùng mét nguÇn nh©n lùc lao ®éng ®«ng ®¶o (bªn c¹nh nguÇn nh©n lùc lµm viÖc t¹i c¸c c¬ quan nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc hoÆc liªn doanh, c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ) Cã kÕt cÊu vÒ nghÒ nghiÖp, vÒ d¹ng ho¹t ®éng rÊt ®a d¹ng, phøc t¹p vµ th­êng n¨ng ®éng trong sù chuyÓn ®æi tõ s¶n xuÊt nhá ®Õn söa ch÷a, bu©n b¸n võa vµ nhá, dÞch vô c¸c lo¹i. Khong t¹o ®­îc gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm vµ thu nhËp quèc d©n g× lín mµ nhiÒu ho¹t ®éng chØ lµ ho¹t ®oäng t¸i ph©n phèi nh»m cã thu nhËp ®Ó sèng (nhiÒu ng­êi cã møc thu nhËp d­íi møc sèng tèi thiÓu ). Ngoµi ra, vÊn ®Ò quan träng ®­îc ®Æc biÖt chó ý t¹i ®« thÞ lµ cßn tån t¹i n¹n thÊt nghiÖp, tû lÖ sè ng­êi nµy nhiÒu khi chiÕm kh¸ cao (12-15% c¸c nguÇn nh©n lùc ë ®« thÞ ). C¬ cÊu còng biÕn ®æi nh­ng th­êng thanh niªn chiÕm ®¹i bé phËn. Sù mÊt c©n b»ng gi÷a cung vµ cÇu vÒ c¸c nguÇn nh©n lùc ë ®« thÞ lµ mét trong nhiÒu nguyªn nh©n lµm n¶y sinh nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p vÒ kinh tÕ, x· héi ë ®« thÞ vµ cuéc sèng cña nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp. ViÖc sö dông nguÇn nh©n lùc ®« thÞ cßn biÓu hiÖn ra ë mét d¹ng thÊt nghiÖp kh¸c gäi lµ “thÊt nghiÖp tr¸ h×nh “ Èn n¸u trong biªn chÕ cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã qu¸ nhiÒu ng­êi so víi yªu cÇu cña c«ng viÖc. Kh¶ n¨ng t¹o ra cÇu vÒ c«ng viÖc lµm cña doanh nghiÖp lín hiÖn ®¹i ®Ó sö dông nguÇn nh©n lùc míi t¨ng hµng n¨m ë c¶ n­íc chËm ph¸t triÓn cßn yÕu. §ã lµ bøc tranh ch­a cã g× s¸ng sña t¹i ®« thÞ ë n­íc ch©m ph¸t triÓn. iii- T¸c ®éng cña viÖc lµm thÊt nghiÖp lªn ®êi sèng cña ng­êi lao ®éng ë ®« thÞ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. ThËt vËy, khi nãi ®Õn ¶nh h­ëng cöa thÊt nghiÖp, ng­êi ta tËp th­êng trung vµo ¶nh h­ëng tiªu cùc cña nã, thÊt nghiÖp ¶nh h­ëng ®Õn kinh tÕ lÉn x· héi. ViÖc x¸c ®Þnh cô thÓ vµ chÝnh x¸c ¶nh h­ëng cña nã ®Õn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi rÊt khã kh¨n vµ phøc t¹p. XÐt vÒ mÆt kinh tÕ, thÊt nghiÖp g¾n chÆt víi nghÌo ®ãi. Tû lÖ th¸t nghiÖp cao kh«ng nh÷ng g©y thiÖt h¹i lín cho nÒn kinh tÕ mµ cßn g©y nhiÒu khã kh¨n ®èi víi cuéc sèng c¸ nh©n ng­êi lao ®oäng. Nh÷ng ng­êi th©ts nghiÖp tuy kh«ng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nh­ng vÉn ph¶i tiªu dïng mét l­îng nhÊt ®Þng, ®Æc biÖt ë ®é tuæi tr­ëng thµnh, møc tiªu dïng th­¬ng lín h¬nc¸c ®é tuæi kh¸c. Bëi lÏ ë ®« thÞ d©n sè trÎ cã nhu cÇu lµm viÖc nÕu hä kh«ng cã viÖc lµm th× ®©y lµ mét vÊn ®Ò phøc t¹p. NÕu ng­êi thÊt nghiÖp tiªu dïng ë møc tèi thiÓu, t­¬ng øng víi møc l­¬ng tèi thiÓu 144000®/th¸ng nh­ hiÖn nay, th× mét n¨m tiªu dïng hÕt gÇn 2triÖu ®ång. ThÊt nghiÖp kh«ng chØ ¶nh h­ëng nÒn kinh tÕ mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn cuéc sèng cña nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp. §ãi víi n­íc ta, nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp lµ nh÷ng ng­êi kh«ng cã thu nhËp ph¶i sèng nhê vµo thu nhËp cöa nh÷ng ng­êi kh¸c trong gia ®×nh. H¬n n÷a nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp phÇn lín lµ nh÷ng ng­êi chñ trong gia ®×nh nguÇn thu nhËp cña hä ¶nh h­ëng rÊt lín nhiÒu khi cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn ®êi sèngkinh tÕ cña c¶ gia ®×nh hä n÷a. Do tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh cña kinh tÕ, khi ®êi sèng kinh tÕ gia ®×nh khã kh¨n, thÊt nghiÖp t¸c ®éng ®Ðn mäi mÆt cñacuéc sèng gia ®×nh. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n vµ nguÇn gèc cña nh÷ng phøc x· héi. XÐt vÒ mÆt x· héi thÊt nghiÖp g©y nªn nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ. Khi xÐt c¸c nguyªn nh©n cûa tÖ n¹n x· héi ng­êi ta nhËn thÊy r»ng nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp tham gia mét c¸ch ®¸ng kÓvµo c¸c tÖ n¹n ®ã. ë thµnh nh÷ng ng­êi thÊt nghiÖp tham gia vµo c¸c tÖ x· héi nh­:cê b¹c, ma tuý, sè ®Ò, trém c­íp. . ®Òu mang l¹i thu nhËp Ýt nhiÒu cho ng­êi tham gia. Trong lóc c¸c con ®­êng kh¸c ®Ó t¹o viÖc lµm mät c¸ch chÝnh ®¸ng bÞ khÐp l¹i, th× con ®­êng ®Õn víi c¸c tÖ n¹n x· héi l¹i réng më h¬n vµ khã bÞ kiÓm so¸t vµ ng¨n chÆn h¬n. ThÊt nghiÖp ®Èy con ng­êi ®Õn mét sù lùa chän b¾t buéc hoÆc chÞu ngåi chÕt ®ãi hoÆc ph¶i t×m c¸ch lµm bÊt cø c«ng viÖc g× kÓ c¶ tham gia vµo c¸c tÖ n¹n x· héi ®Ó cã thu nhËp khái chÕt ®ãi. V× thÕ, thÊt nghiÖp g©y nhiÒu khã kh¨n phøc t¹p cho c«ng t¸c qu¶n lý x· héi, lµm ®¶o lén nhiÒu nÕp sèng lµnh m¹nh vµ ¶nh h­ëng xÊu thuÇn phong mü tôc cña mét d©n téc. §Õn l­ît nã, chÝnh nã l¹i t¸c ®éng trë l¹i nÒn kinh tÕ, k×m h·m nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. ThÊt nghiÖp cßn t¸c ®éng ®Õn t©m t­ t×nh c¶m, suy nghÜ cña ng­êi lao ®éng, ng­êi thÊt nghiÖp g©y cho ng­êi lao ®éng t©m lý lu©n lu©n lo l¾ng, bÞ de do¹ bëi thÊt nghiÖp lµm mÊt niÒm tin cña hä vµo sù tèt ®Ñp cña t­¬ng lai. PhÇn 3 Môc tiªu ph­¬ng h­íng vµ c¸c gi¶i ph¸p vÒ vÊn ®Ò viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp. i- Môc tiªu vÒ vÊn ®Ò viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp ë ®« thÞ C¸c môc tiªu phÊn ®Êu: -Khèng chÕ tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ kh«ng v­ît qu¸ 7%. N©ng cao tû lÖ lao ®éng qua ®µo t¹o lªn 20%trong ®ã tû lÖ lao ®éng ®­îc ®µo t¹o nghÒ ®¹t 14%, t¨ng 19%so víi n¨m 2000, gi¶m tû lÖ sè hé ®ãi nghÌo. T¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó ®Õn n¨m 2005 cã c«ng cã møc sèng b»ng vµ cao h¬n møc sèng trung b×nh cña d©n c­ cïng ph­êng n¬i c­ tró. -Nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp ChÝnh phñ ®· phª duyÖt “Ch­¬ng tr×nh quèc gia vÒ viÖc lµm thêi kú 2000-2005” nh»m t¹o viÖc lµm míi, duy tr× b¶o ®¶m viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng cã kh¶ n¨ng lao ®éng cã yªu cÇu lµm viÖc. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p trî gióp ng­êi thÊt nghiÖp nhanh chãng cã viÖc lµm, ng­êi thiÕu viÖc lµm hoÆc ng­êi lµm viÖc cã hiÖu qu¶ thÊp sÏ cã viÖc lµm ®ñ h¬n vµ hiÖu qu¶ cao h¬n. §ång thêi tõng b­íc gi¶i quyÕt hîp lý mèi quan hÖ gi÷a t¨ng tr­ëng kinh tÕ víi gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gãp phÇn thùc hiÖn c«ng b»ng vµ tiÕn bé x· héi PhÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ xuèng cßn 5%, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho kho¶ng 7triÖu ng­êi, trong ®ã cÇn t¹o më 6 triÖu chç lµm viÖc míi. Tr­íc m¾t, trong n¨m 2000 cÇn t¹o më 1triÖu chçlµm míi ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho 1, 3-1, 5 triÖu ng­êi, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë ®« thÞ xuèng 5, 68%, n©ng tû lÖ sö dông thêi gian lao ®éng ®Ó lµm viÖc cã hiÖu qu¶. -Môc tiªu gi¶i quyÕt vÖc lµm thêi kú 2000-2005 vµ 2010 lµ lµm sao gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp ë thµnh thÞ xuèng cßn 5% vµo n¨m 2005 vµ 3% vµo n¨m 2010. -Trong 13 n¨m (1988-2005) gi¶i quyÕt viÖc lµm cho gÇn 30 triÖu lao ®éng, riªng 3 n¨m 2000-2005 gi¶i quyÕt viÖc lµm cho gÇn 6 triÖu lao ®éng. §µo t¹o nghÒ cho lao ®éng, ®Ó ng­êi lao ®éng cã tr×nh ®é, chuyªn m«n. Bªn c¹nh ®ã s¾p xÕp vµ bè trÝ lao ®éng mét c¸ch hîp lý, quy m« vµ c¬ cÊu nghµnh phï hîp. Bªn c¹nh ®ã thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó t¹o viÖc lµm th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, luËt lÖ phï hîp. ii- Ph­¬ng h­íng vµ c¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu vÒ vÊn ®Ò viÖc lµm vµ thÊt nghiÖp ë ®« thÞ. 1- Ph­¬ng h­íng chñ yÕu gi¶i quyÕt viÖc lµm hiÖn nay trong thêi gian tíi ë khu vùc ®« thÞ. Ph­¬ng h­íng c¬ b¶n cã tÝnh chÊt chiÕn l­îc ®Ó sö dông hiÖu qu¶ nhuÇn lao ®éng vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm ë n­íc ta thùc tèt chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, tæ chøc l¹i toµn bé lao ®éng x· héi ®Ó ph¸t huy tiÒm n¨ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kÕt hîp gi¶i quyÕt viÖc lµm t¹i chç lµ chÝnh víi ph©n bè l¹i lao ®éng theo vïng l·nh thæ, x©y dùng c¸c vïng kinh tÕ x· héi, ®ång thêi më réng sù nghiÖp lao ®éng ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi. Tæ chøc ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i ®éi ngò lao ®éng hiÖn cã vµ phæ cËp lao ®éng x· héi, tr­íc hÕt lµ cho thanh niªn nh¨m h×nh thµnh ®éi ngò lao ®éng cã c¬ cÊu, sè l­îng vµ chÊt l­îng phï hîp víi cÊu tróc cña hÖ thèng kinh tÕ míi vµ yªu cÇu lao ®éng cña thÞ tr­êng lao ®éng ®ang h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ë n­íc ta. §a d¹ng ho¸ viÖc lµm trªn c¬ së ®ã mµ ®a d¹ng ho¸ thu nhËp, ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh phong phó vµ ®a d¹ng trong mèi quan hÖ ®an xen gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, coi träng khuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng vµ phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ë n­íc ta (xÝ nghiÖp võa vµ nhá, khu vùc phi kÕt cÊu ). Thµnh thÞ bao gåm c¸c thµnh phè, thÞ x·, c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung vµ du lÞch. . mÆc dï cã tû träng vÒ d©n sè vµ lao ®éng kh«ng lín so víi khu vùc n«ng th«n (kho¶ng 20-22% d©n sè c¶ n­íc) nh­ng l¹i lµ ®Þa bµn t¹p trung cã mËt ®é d©n c­, lao ®éng cao, còng lµ n¬i chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, th­êng dÔ n¶y sinh nh÷ng ®iÓm nãng vÒ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ-x· héi, nhÊt lµ vÊn ®Ò viÖc lµm. V× vËy gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng thµnh thÞ võa cã tÝnh chÊt c¬ b¶n l©u dµi, võa rÊt cÊp b¸ch tr­íc m¾t, ®Æc biÖt lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng th«i viÖc trong qu¸ tr×nh s¾p xÕp l¹i lao ®éng khu vùc nhµ n­íc, bé ®éi xuÊt ngò, lao ®éng ë n­íc ngoµi trë vÒ, thanh niªn míi ®Õn tuæi lao ®éng, ®èi t­îng tÖ n¹n x· héi. -Ph­¬ng h­íng rÊt quan träng ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng thµnh thÞ lµ ph¶i g¾n víi ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn c¸c doanh nghiÖp quy m« lín, nhÊt lµ ë c¸c ®Þa bµn cã ®iÒu kiÖn lËp c¸c khu chÕ xuÊt, khu c«ng nghiÖp tËp trung, ph¸t triÓn c¸c tËp ®oµn s¶n xuÊt m¹nh cña nhµ n­íc ë c¸c vïng hoÆc trªn ph¹m vi c¶ n­íc, c¸c c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c¸c dù ¸n thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó t¹o viÖc lµm cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ gi¸ trÞ lao ®éng còng cao, ph¶i phï hîp tÝnh chÊt ®Æc thï cña lao ®éng thµnh thÞ. H­íng nµy tuy ph¶i ®Çu t­ lín, xuÊt ®Çu t­ cho mét xuÊt lµm viÖc cao, nh­ng gi¶i quyÕt ®­îc lao ®éng cã tay nghÒ, ®ång thêi còng t¹o ra c¸c tÇng thu hót tr×nh ®é thÊp tr­íc hÕt lµ lao ®éng dÞch vô. Theo h­íng nµy ph¶i ®Æc biÖt quan t©m ®µo t¹o vµ hoµn thiÖn kü n¨ng nghÒ nghiÖp cho ng­êi lao ®éng thµnh thÞ ë tr×nh ®é cao th«ng qua ph¸t triÓn c¸c trung t©m huÊn nghiÖp cao cÊp ë mét sè ®Þa bµn träng ®iÓm. C¸c trung t©m nµy chuyªn bæ tóc, n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ phï hîp víi c«ng nghÖ cao hoÆc hoµn thiÖn kü n¨ng nghÒ nghiÖp cho ng­êi lao ®éng ®Ó cung øng cho c¸c khu chÕ xuÊt, c¸c xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi (ngo¹i ng÷, sö dông m¸y vi tÝnh, kiÕn thøc vÒ qu¶n lý doanh nghiÖp. . . ). Trung t©m ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, ng­êi häc vµ ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i tr¶ tiÒn. Còng cã thÓ dïng c¸c trung t©m nµy ®Ó ®µo t¹o (ng­êi ) ®éi ngò lao ®éng ®­a ®i lµm viÖc cã thêi h¹n ë n­íc ngoµi, tõng b­íc hoµ nhËp víi thÞ tr­êng thÕ giíi. - Gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng thµnh phè, tr­íc hÕt lµ thanh niªn, theo h­íng trªn tuy cã nhiÒu kh¶ n¨ng nh­ng kh«ng ph¶i lµ h­íng thu hót nhiÒu lao ®éng. V× vËy cÇn thiÕt ph¶i ph¸t triÓn c¸c lÜnh vùc, c¸c nghµnh nghÒ cã kh¶ n¨ng thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng vµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña lao ®éng thµnh thÞ. Trong ®ã, ph¸t triÓn c¸c khu vùc phi kÕt cÊu, c¸c doanh nghiÖp nhá vµ võa ho¹t ®éng trong lÜnh vùc s¶n xuÊt-kinh doanh vµ dÞch vô lµ h­íng cÇn ®­îc ®Æc biÖt quan t©m. Theo kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ph¸t triÓn nh­ céng hoµ liªn bang §øc, NhËt B¶n, Malaysia. . , khu vùc nµy th­êng gi¶i quyÕt viÑc lµm cho kho¶ng 55-75% lùc l­îng lao ®éng x· héi. §ã lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng rÊt ph¸t triÓn, linh ho¹t, tÝnh thÝch nghi cao, con ®­êng ph¸t triÓn lµ tõ thÊp lªn cao phï hîp víi kh¶ n¨ng tÝch luü vµ huy ®éng vèn trong d©n. Khi nÒn kinh tÕ dang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, trong khu vùc nhµ n­íc ®ang s¾p xÕp l¹i s¶n xuÊt vµ lao ®éng, lao ®éng d­ thõa t¨ng lªn rÊt lín, th× ®©y lµ lÜnh vùc thu hót vèn lao ®éng vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho nhiÒu ng­êi nhÊt. Nhµ n­íc cÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch lÜnh vùc nµy ph¸t triÓn vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho d©n tù do s¶n xuÊt kinh doanh theo ph¸p luËt, mÆt kh¸c cÇn tæ chøc vµ quy ho¹ch l¹i phè ph­êng, vØa hÌ, chî ë c¸c thµnh phè, lîi dông triÖt ®Ó c¸c nhµ mÆt phè ®Ó tæ chøc s¶n xuÊt-kinh doanh, t¹o thªm viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Ph¸t triÓn h×nh thøc gia c«ng s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng cho xuÊt khÈu còng lµ h­íng rÊt lín ®Ó gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng thµnh thÞ. Ph¶i coi gia c«ng xuÊt khÈu còng lµ mét quèc s¸ch vµ lîi dông tèi ®a ­u thÕ cña n­íc ta lµ lao ®éng rÎ, dÔ tiÕp thu kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi, l¹i cã nguån nguyªn liÖu trong n­íc, t¹i chç dåi dµo. V× vËy h­íng ph¸t triÓn gia c«ng s¶n xuÊt ë ViÖt Nam lµ ph¶i ®a d¹ng ho¸ mÆt hµng cã c«ng nghÖ sö dông ®­îc nhiÒu lao ®éng nh­: may mÆc, giÇy da, gèm sø, l¾p r¸p ®iÖn tö. . vµ më réng thÞ tr­êng, nhÊt lµ thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn, trong ®ã coi träng thÞ tr­êng Ch©u ¸-Th¸i B×nh D­¬ng. B­íc ®i cña h­íng nµy lµ tõ thÊp ®Õn cao, cã thÓ theo c¸c giai ®o¹n sau: Giai ®o¹n 1: Chóng ta cã lao ®éng, ®Êt, mÆt b»ng nhËn gia c«ng cho n­íc ngoµi ®Ó cã viÖc lµm, lÊy tiÒn c«ng lµ chñ yÕu, cßn c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ, vèn thÞ tr­êng do ®èi t¸c n­íc ngoµi lo. Giai ®o¹n 2. Sau khi tÝch luü ®­îc vèn, chóng ta cã mét phÇn vèn cïng víi ®èi t¸c n­íc ngoµi tæ chøc s¶n xuÊt-kinh doanh, xuÊt khÈu ®Ó lÊy tiÒn c«ng lµ chñ yÕu vµ mét phÇn ¨n chia theo lîi nhuËn. ë giai ®o¹n nµy ®èi t¸c n­íc ngoµi vÉn lµ ng­êi chñ yÕu ®¶m b¶o ®Çu t­ vèn, c«ng nghÖ, trang thiÕt bÞ vµ thÞ tr­êng tiªu thô. Giai ®o¹n 3. Khi trong n­íc chñ ®éng thÞ tr­êng, tÝch luü vèn ®adµu t­ ban ®Çu th× chuyÓn sang giai ®o¹n liªn doanh víi ®èi t¸c n­íc ngoµi hoÆc tù tæ chøc s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu, tiÕn tíi héi nhËp víi thÞ tr­êng thÕ giíi. Trong nh÷ng n¨m tr­íc m¾t, h×nh thøc gia c«ng ë giai ®o¹n mét lµ chñ yÕu, v× vËy chóng ta ph¶i tÝch to¸n gi¸ gia c«ng ®Ó ®Ó cã thÓ c¹nh tranh ®óng ®èi t¸c n­íc ngoµi, thu hót ®­îc nhiÒu nguån ®Çu t­. Trong ®iÒu kiÖn ®ã nhiÒu khi chóng ta ph¶i chÊp nhËn gi¸ gia c«ng thÊp h¬n so víi mét so n­íc kh¸c trong khu vùc. Theo h­íng ®ã cã thÓ ¸p dông ®­îc h×nh thøc lµm viÖc t¹i nhµ cho phô n÷, võa ®Ó kÕt hîp víi ph¸t triÓn kinh tÕ, võa t¹o ®iÒu kiÖn cho phô n÷ ch¨m sãc con c¸i, phôc vô gia ®×nh. Ph¸t triÓn c¸c c¬ së dÞch vô c«ng céng vµ sù nghiÖp nhµ ë trong c¸c thµnh phè, thÞ x· sÏ t¹o ra rÊt nhiÒu viÖc lµm cho thanh niªn thµnh thÞ ®Æc biÖt lµ ë mét sè thµnh phè lín ( Hµ Néi, H¶i Phßng, . . ), c¸c khu c«ng nghiÖp