Đề tài Xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam vào thị trường EU - Thực trạng và giải pháp

ào thị trường EU của hàng Việt Nam sẽ giảm một cách tương đối so với các nước khác. Vì vậy, nó đòi hỏi Việt Nam phải chủ động phát huy nội lực của mình. Ngoài ra, còn phải kể đến đó là hiệp định thương mại Việt – Mỹ được ký kết 14/07/2000 và đã được Chính phủ hai bên phê chuẩn sẽ tạo điều kiện, mở ra một chương mới trong quan hệ thương mại song phương, hàng hoá xuất khẩu sang Mỹ sẽ được hưởng tối huệ quốc. Mỹ là thị trường tiêu thụ lớn, có nhu cầu lớn về hàng hóa lại không khó tính như thị trường EU. Mỹ trái với thị trường EU là chất lượng không đóng vai trò quyết định, giá cả là yếu tố quyết định tiêu dùng. Các doanh nghiệp Mỹ không quan tâm nhiều đến mẫu mã mà vấn đề hàng đầu họ đặt lên là giá thành. Do đó, việc xuất khẩu sang thị trường Mỹ phù hợp với các doanh nghiệp Việt Nam hơn là xuất sang thị trường EU. Nhưng vấn đề đặt ra là làm thế nào để EU vẫn là thị trường đầy hấp dẫn, tỷ trọng xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam vào EU vẫn ngày càng được đẩy mạnh. Đây thực sự là một thách thức với các nhà quản lý, nhà hoạch định chiến lược trong việc đẩy mạnh xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam sang EU. Những yếu tố phát sinh từ phía nước ta cũng là một trong những thách thức không nhỏ của việc xuất khẩu hàng dệt may sang EU : - Nguy cơ “tụt hậu” xa hơn về kinh tế so với cá nước trong khu vực và trên thế giới do xuất phát điểm của Việt Nam quá thấp nên để thực hiện được những yêu cầu về chất lượng hàng hoá khắt khe là rất khó khăn vì thiếu vốn đầu tư công nghệ cao. - Việt Nam không tránh khỏi ảnh hưởng của xu thế “Tự do hoá thương mại”, ảnh hưởng của sự biến động giá cả quốc tế và lãi suất ngân hàng. Tình hình cung cầu và vốn đầu tư nó đã gây nên nhưng thách thức cho Việt Nam trong hoạch định chiến lược cũng như điều hành quản lý. Vì thế, mà nó đòi hỏi kinh tế Việt Nam phải phát triển vượt bậc, trưởng thành để đủ sức đỡ những ảnh hưởng trên. - Sự nhất thể, đồng bộ của luật pháp Việt Nam và sự phù hợp của nó với các thông lệ quốc tế cũng đang là vấn đề cản trở hợp tác song phương Việt Nam – EU. Chương II : thực trạng hoạt động xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam vào thị trường EU I. Khái quát chung về sản phẩm dệt may Việt Nam 1. Sự vận động của ngành dệt may thế giới Dệt may là ngành sản xuất và cung ứng mọi chủng loại sản phẩm đáp ứng trước tiên nhu cầu cơ bản của con người, ngoài ra sản phẩm dệt may còn đáp ứng yêu cầu khác của con người trong sinh hoạt và sản xuất. Ngành dệt may gắn liền với từng giai đoạn phát triển của xã hội. Ngành công nghiệp dệt may đã hình thành và phát triển cùng với sự hình thành và phát triển của chủ nghĩa tư bản. Thực tế, cuộc cách mạng khoa học kỹ thuật, tiến trình công nghiệp hoá của các nước từ Anh, Pháp, ý là các nước phát triển đến các nước Nics như Hàn Quốc, Hồng Kông, Đài Loan nõ đã chứng minh vị trí tiên phong và quan trọng của ngành dệt may nói riêng và của ngành công nghiệp nhẹ nói chung. Ngành dệt may có những lợi thế cơ bản trong thời kỳ công nghiệp hoá và đặc biệt là với các nước có nguồn lao động dồi dào vì nó không cần vốn đầu tư ban đầu lớn, sử dụng nhiều lao động, tốc độ quay vòng vốn nhanh, có điều kiện mở rộng thương mại quốc tế. Tuy nhiên, khi nền công nghiệp của một nước đạt tới tình độ nhất định thì lợi thế của ngành dệt may giảm dần và có xu hướng chuyển dịch sang các nước có trình độ công nghiệp thấp hơn, nhường chỗ cho các ngành khác có lợi thế và hiệu quả hơn. Trong quá trình phát triển, ngành dệt may thế giới đã trải qua hai giai đoạn chuyển dịch. Lần thứ nhất nó diễn ra từ năm 1969 tới năm 1980. Giai đoạn này, ngành chuyển từ các nước công nghiệp phát triển sang các nước công nghiệp mới với 4 cường quốc dệt may là Hàn Quốc, Hồng Kông, Đài Loan, Singapore. Riêng 4 nước này đã chiếm 1/3 sản lượng dệt may của thế giới và hơn 40% tổng kim ngạch xuất khẩu của thế giới. Giai đoạn hai, từ năm 1985 đến nay, chuyển dịch từ các nước Nics sang các nước có nguồn lao động dồi dào và rẻ hơn như : ấn Độ, Trung Quốc, Việt Nam, Indonesia Hiện nay, hơn 60% khối lượng hàng hoá dệt may xuất khẩu trên thế giới có xuất xứ từ các nước đang phát triển, trong đó từ các nước đang phát triển ở Châu á chiếm 32%. Nguyên nhân gây ra hai sự chuyển dịch lớn về công nghiệp dệt may như vậy do có sự chênh lệch về trình độ phát triển công nghiệp. Đối với các nước có nền công nghiệp phát triển thì lợi thế của ngành dệt may giảm xuống, không còn phù hợp nữa và lợi nhuận do ngành dệt may mang lại không bằng so với cùng lượng vốn đầu tư do đem đầu tư vào ngành công nghiệp khác. Chính vì vậy, các nước có nền công nghiệp phát triển đã bằng mọi hình thức chuyển giao máy móc, thiết bị, công nghệ cho các nước có nền công nghiệp chủ phát triển và có nhu cầu. Các nước Châu á đã nhanh chóng tiếp nhận công nghệ dệt may của các nước phát triển và tận dụng tốt lợi thế của người đi sau đã không ngừng nâng cao chất lượng và số lượng để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về sản phẩm dệt may của thế giới và khu vực (chỉ riêng Trung Quốc, với sự nhanh nhạy và ưu thế về lao dộng và tài nguyên sẵn có đã chiếm gần 13% lượng xuất khẩu của thế giới). Mặc dù ngành công nghiệp dệt may đã có sự dịch chuyển mạnh mẽ theo kiểu làn sóng như trên song cũng không thể loại bỏ vị thế của ngành công nghiệp dệt may các nước phát triển, mà họ đã đưa công nghiệp dệt may lên một tầm cao mới, vượt trội hơn trước cả về số lượng, chất lượng, mẫu mã thời trang và giá cả. Đi cùng với sự phát triển của kinh tế, các trung tâm thời trang lớn càng xuất hiện như một số trung tâm ở các nước thuộc EU và Mỹ Với Châu Âu, từ xưa đến nay vẫn được coi là kinh đô thời trang của thế giới với các trung tâm thời trang nổi tiếng như Pháp, ý chuyên sản xuất các mẫu mã thời trang cao cấp nổi tiếng thế giới. Tuy có sự chuyển dịch, song ngành công nghiệp dệt may Châu Âu vẫn luôn dẫn đầu về khối lượng và đặt biệt là chất lượng. Từ năm 1992, các nước EU xuất khẩu 48,390 tỷ USD hàng dệt may chiếm 41% tổng khối lượng mậu dịch của Đức, 5,3% của Bỉ, 2,7% của Pháp Song song với sản phẩm chất lượng cao thì giá cả của nó cũng khá cạnh tranh. Do vậy, hàng nhập khẩu vẫn có cơ hội lớn để thâm nhập thị trường các nước có nền công nghiệp phát triển đó, đáp ứng nhu cầu số đông dân cư. 2. Đánh giá chung về xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam Việt Nam là nước có nền kinh tế phát triển và hiện tại đang ở giai đoạn đầu của quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá nền kinh tế, nên cũng không thể tách rời xu hướng chung của thế giới. Và ngành công nghiệp dệt may nói riêng và công nghiệp nhẹ nói chung là những ngành mũi nhọ góp phần đảm bảo đáp ứng cho nhu cầu trong nước và xuất khẩu tạo nguồn tích luỹ làm cơ sở để đẩy mạnh quá trình CNH – HĐH đất nước. Tuy nằm trong tình trạng chung của một nền công nghiệp nhỏ bé nhưng xét trong mối quan hệ với tổng thể nền kinh tế quốc dân thì ngành dệt may vẫn có ưu thế nổi trội, chiếm tỷ trọng cao trong tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước (từ 8 – 15% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước). Trong giai đoạn hiện nay, ngành dệt may đã giải quyết phần nào nhiệm vụ tạo công ăn việc làm cho người dân (hiện nay ngành thu hút khoảng 400.000 lao động chính và nhiều lao động phụ khác). Ngoài ra, ngành dệt may còn đem lại nhiều lợi ích khác cho nền kinh tế quốc dân như : tạo nguồn vốn bằng ngoại tệ, kích thích phát triển các ngành nghề khác có liên quan. Ngành dệt may là ngành đã đóng góp vào công cuộc HĐH – CNH đất nước rất to lớn. Cụ thể là gần đây ngành dệt may Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, tốc độ tăng trưởng trung bình hàng năm trên 9%, kim ngạch xuất khẩu liên tục tăng từ 133,9 triệu USD vào năm 1991 đến 1.600 triệu USD năm 1999 và đến năm 2002 kim ngạch xuất khẩu đã đạt tới 2750 triệu USD (Bảng 1) Bảng 1 : Kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may cả nước Đơn vị : triệu USD Năm 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 Tổng kim ngạch dệt may 1150 1502 1450 1747 1892 1975,4 2750 Nguồn : Tổng công ty xuất khẩu dệt may Việt Nam (2003) Mặt hàng dệt may trong nhiều năm luôn chiếm một vị trí quan trọng trong đóng góp cho xuất khẩu và nâng cao sản lượng toàn bộ ngành công nghiệp Việt Nam. Kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may bắt đầu tăng vọt từ năm 1993, là năm bắt đầu thực hiện hiệp định may mặc giữa Việt Nam với EC (ngày nay là EU). Hiệp định này đánh dấu sự tiến bộ vượt bậc cả về số lượng lẫn chất lượng và thị trường của sản phẩm dệt may Việt Nam trên thị trường thế giới. Nếu năm 1993, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam mới đạt 283,8 triệu USD chiếm 8% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước thì năm 1994 đã tăng lên 475,6 triệu USD chiếm khoảng 12,21%. Đến năm 1995, với sự ra đời của tổng công ty dệt may Việt Nam trên cơ sở thống nhất liên hiệp các xí nghiệp dệt và Liên hiệp các xí nghiệp may đã phát huy được sực mạnh tổng hợp đưa hàng dệt may Việt Nam vững bước đi lên. Từ năm 1995 đến nay, kim ngạch dệt may không ngừng tăng lên và đứng ở vị trí thứ hai sau dầu thô và luôn nằm trong nhóm các mặt hàng xuất khẩu chủ lực. Mặc dù chỉ đứng thứ hai, song dệt may luôn được coi là có lợi thế so sanh và có nhiều khả năng phát triển cao. Năm 1997, tỷ trọng hàng dệt may xuất khẩu chiếm 14,5% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước, sang năm 1998 tỷ lệ này tăng lên 15,5% mặc dù phải chịu ảnh hưởng không nhỏ của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực và thế giới. Đến năm 2000, với sự nỗ lực của toàn ngành, kim ngạch xuất khẩu đạt tới 1,892 tỷ USD tăng 8,29% so với năm trước. Cùng năm 2000, Hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa Kỳ đã được ký kết vào tháng 7/2000 đã góp phần không nhỏ làm tăng kim ngạch xuất khẩu của ngành. Do chưa khai thác hết tiềm năng của các thị trường lớn như Mỹ và EU và cũng như chưa khia thác hết thế mạnh của ngành nên kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may năm 2001 chỉ đạt 1,975 tỷ USD tăng 4,41% so với năm trước nhưng vẫn chiếm tỷ tọng xuất vào thị trường phi hạn ngạch 67,76% và thị trường có áp dụng hạn ngạch 31,23%. Nhưng tính đến hết năm 2002, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của cả nước có mức tăng mạnh 2,75 tỷ USD tăng 38,21% so với năm 2001. Bước sang năm 2003, hàng dệt may vẫn tiếp tục khẳng định được thế mạnh xuất khẩu của mình. Tính đến hết tháng 6 năm 2003, kim ngạch xuất khẩu dệt may của cả nước sang các thị trường đạt 1,840 tỷ USD tăng 70% so với cùng kỳ năm ngoái. II. Thực trạng xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam sang EU 1. Kết quả đạt được từ việc xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam sang thị trường EU trong thời gian qua. Liên minh Châu Âu cũng như từng quốc gia thành viên đã có mối quan hệ thương mại với Việt Nam ở từng mức độ khác nhau. Nhưng phải đến mấy năm gần đây, quan hệ này mới được củng cố mà điểm đột phá là hiệp định về hàng dệt may được ký kết vào năm 1992 và có hiệu lực chính thức vào ngày 1/1/1993. Quan hệ thương mại Việt Nam – EU không ngừng phát triển đã mở ra triển vọng lớn về thị trường cho sản phẩm dệt may Việt Nam. Cho đến nay, Việt Nam và EU đã bốn lần ký hiệp định bổ sung tăng thêm hạn ngạch và giảm bớt các mặt hàng xuất sang EU chịu sự quản lý bằng hạn ngạch vào tháng 8/1995, 11/1997, 3/2000 và đầu năm 2003. Hiệp định về hàng dệt may cùng với những ưu đãi thuế quan phổ cập GSP mà EU dành cho Việt Nam đã mở ra cơ hội phát triển lớn ngành dệt may Việt Nam. 1.1. Về kim ngạch xuất khẩu (1996 – 2002) Nguồn : Tổng công ty dệt may Việt Nam 2003. Thị trường EU được coi là thị trường xuất khẩu trọng điểm cả nước ta và đang được tập trung khai thác có hiệu quả các tiềm năng của thị trường này. Hàng năm, EU nhập khẩu trên 63 tỷ USD quần áo các loại. Từ năm 1980, Việt Nam đã xuất khẩu hàng dệt may sang một số nước EU như Pháp, Đức, Nga nhưng do thay đổi về chính trị thế giới nên quan hệ buôn bán đã bị hạn chế. Từ năm 1991, quan hệ thương mại Việt Nam - EU có nhữnh bước tiến mới. Kể từ khi hiệp định buôn bán hàng dệt may được ký kết và có hiệu lực từ ngày1/1/1993.Từ đó, kim ngạnh xuất khẩu hàng dệt may VN sang EU liên tục với mức tăng kim ngạch xuất khẩu bình quân 30% mỗi năm trong giai đoạn 1993 -1997. Nhìn vào biểu đồ về kim ngạch xuất khẩu thấy rõ kim ngạch tăng qua các năm và đỉnh điểm của kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may là năm 2001 với 617 triệu USD chiếm 31,23% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước. Bước sang năm 2002, do chịu ảnh hưởng của hiệp định thương mại Việt Nam – Hoa kỳ nên kim ngạch xuất khẩu sang thị trường EU đã bị giảm sút và chỉ đạt 533 triệu USD chiếm 20,11% tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước và giảm 11,12% so với năm 2001. Tính đến hết tháng 6/2003, kim ngạch xuất khẩu sang EU mới chỉ đạt 195 triệu USD, giảm 31,3% so với cùng kỳ năm 2002. Nhìn chung kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sang thị trường EU có xu hướng giảm mạnh kể từ năm 2002, mặc dù những năm 2001 trở về trước thì kim ngạch không ngừng tăng qua các năm và luôn chiếm tỷ trọng lớn trong tổng kim ngạch xuất khẩu dệt may của cả nước. Số liệu được thể hiện rõ từng năm qua bảng 2 (1996 -2002) Bảng 2 : xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam sang EU Đơn vị : triệu USD Năm Kim ngạch XK DM sang EU Tăng so với năm trước Kim ngạch XK DM của cả nước Tăng so với năm trước Tỷ trọng XK vào EU 1996 233 17,45% 1150 35,29% 19,39% 1997 366 64,13% 1520 30,61% 24,37% 1998 504 37,70% 1450 -3,46% 34,76% 1999 555 10,12% 1747 20,48% 31,77% 2000 609 9,73% 1892 8.29% 32,19% 2001 617 1,31% 1975,4 4,41% 31,23% 2002 533 -10,37% 2750 38,21% 20,11% Nguồn : Tổng công ty dệt may Việt Nam (2003) 1.2. Cơ cấu mặt hàng XK Trong các chủng loại hàng may mặc xuất khẩu sang EU, hầu hết các doanh nghiệp may mới chỉ tập trung vào 1 số sản phẩm dễ làm, các mã hàng nóng như áo Jacket hai hay ba lớp, áo sơmi, váy Đặc biệt áo Jacket luôn giữ vị trí hàng đầu trong cơ cấu hạn ngạch xuất khẩu sang EU. Bảng 3 : Các mặt hàng có kim ngạch xuất khẩu sang EU lớn năm 2002 Đơn vị tính : triệu USD Mặt hàng Jacket Sơmi nam T.Shirt Quần áo lót nhỏ CAT 21 8 4 6 31 Đứng thứ 1 2 3 4 5 Số lượng 157,573 141,933 120,750 54,897 46,133 Nguồn : Tổng công ty dệt may Việt Nam (2003) Theo hiệp định buôn bán hàng dệt may Việt Nam – EU, trong giai đoạn đầu (1993 – 1995) số mặt hàng còn quản lý bằng hạn ngạch là 106 cat. Hai năm tiếp theo giảm xuống còn 54 cat và giai đoạn 1998 – 2002 chỉ còn 9 cat. Theo qui định 30% hạn ngạch từng chủng loại được giành cho các doanh nghiệp ký hợp đồng trực tiếp với khách hàng là nhà công nghiệp Châu Âu, do Uỷ Ban Châu Âu giới thiệu. Ngoài ra, một tỷ lệ hạn ngạch khoảng 5% (riêng T.Shirt, PoloShirt-Cat 4 là 10%) để ưu tiên và thưởng khuyến khích cho các doanh nghiệp sử dụng nguyên liệu sản xuất trong nước. Năm 2002, việc thực hiện hạn ngạch đã được đẩy mạnh và còn rất ít các mặt hàng chưa sử dụng hết hạn ngạch. Tuy nhiên, các doanh nghiệp cần phải có các giải pháp để khai thác triệt để hạn ngạch mà EU giành cho Việt Nam, để gần nhất là hết năm 2003 có thể phục hồi được mức kim ngạch bị giảm sút trong năm 2002. Bảng 4 : Danh mục các mặt hàng dệt may xuất khẩu vào EU chịu sự quản lý bằng hạn ngạch và tình hình thực hiện (2002) STT Tên hàng CAT Năm 2001 Năm 2002 H.ngạch (nghìn cái) Th.hiện (nghìn cái) Tỷ lệ % H.ngạch (nghìn cái) Th.hiện (nghìn cái) Tỷ lệ % 1 T.Shirt 4 9800 3051.35 31.14 10397 12075.1 116.14 2 áo len, áo nỉ 5 329 565.66 17.4 3946 4163.31 120.75 3 Quần 6 500 2410.16 48.2 5305 5989.72 112.9 4 Sơ mi nữ 7 275 520.242 18.9 2917 3161.57 115.24 5 Sơ mi nam 8 1300 2430.53 18.7 13792 14193.2 102.9 6 Khăn bông 9 0.921 0.075 8.17 958 273.279 28.53 7 Bít tất 10 5320 430.189 8.09 5886 1268.21 21.62 8 Găng tay 12 2918 0 0 3036 14.920 4.91 9 Quần lót 13 8469 1031.85 12.2 8984 3955.55 44.03 10 áo khoác nam 14 443 16.052 3.6 475 183.925 38.73 11 áo khoác nữ 15 475 61.744 13 524 572.604 109.7 12 Pysama 18 0.885 0.134 15 939 983.090 104.7 13 Khăn tr.giường 20 0.234 0.026 11 248 99.628 40.13 14 Jacket 21 21960 1925.07 8.7 19845 15757.3 79.4 15 áo dài nữ 26 11500 168.529 14.7 122 884.471 72.5 16 Quần dệt kim 28 3551 382.944 10.7 3798 2823.91 74.94 17 Bộ quần áo nữ 29 350 120.013 34.2 371 39.585 105.01 18 áo lót 31 4000 1406.14 35.1 4244 4613.29 108.7 19 Vải tổng hợp 35 0.579 0.291 50 638 536.492 84.09 20 Khăn trải bàn 39 0.224 40.243 17.8 237 197.625 83.39 21 Sợi 41 0.707 0.013 34.4 773 773.378 100.05 22 Quần áo trẻ em 68 0.425 98.569 5.3 456 481.920 105.88 23 Bộ Q.áo th.thao 73 1000 0.195 9.8 1103 966.163 87.59 24 Quần áo BHLA 76 1.088 0.228 17.9 1199 954.377 80.43 25 Quần áo khác 78 1.200 0.041 18.9 1273 1398.18 109.83 26 Quần áo dệt kim 83 0.400 0.029 10.3 424 451.398 101.46 27 Lưới các loại 97 0.200 0.018 14.3 216 229.075 106.05 28 Khăn tr. bàn lanh 118 0.250 0.068 7.28 268 49.479 18.46 29 Quần áo vải thô 151 0.226 0.150 29.8 241 227.415 94.36 Nguồn : Bộ thương mại 2003 1.3. Cơ cấu hình thức xuất khẩu Hiện nay, trên thế giới có nhiều hình thức xuất khẩu khác nhau, mỗi một hình thức có đặc điểm riêng, kỹ thuật riêng về tiến hành. Các hình thức thường gặp là : xuất khẩu trực tiếp, buôn bán đối lưu, xuất khẩu gia công uỷ thác Xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam sang EU được thực hiện chủ yếu qua hai hình thức là xuất khẩu trực tiếp và gia công uỷ thác. 1.3.1. Gia công xuất khẩu theo hiệp định (gia công uỷ thác) Hiện nay, hơn 70% hàng dệt may Việt Nam xuất khẩu vào thị trường EU dưới hình thức này. Một thực tế có thể thấy ngay là qua trung gian, các nhà sản xuất và gia công phải chấp nhận giá công rất thấp. Trung bình các nhà sản xuất chỉ nhận được khoảng 20% tính trên giá thành xuất khẩu, còn 80% thuộc về người đặt hàng và các công ty cung cấp nguyên phụ liệu và mẫu mã. Ngoài ra, người nhận gia công còn bị mất quyền chủ dộng trong kinh doanh. Mặc dù vậy, hình thức gia công xuất khẩu vẫn là phương thức quan trọng để hàng dệt may Việt Nam tham gia vào thị trường EU. Vốn đầu tư ban đầu không đòi hỏi nhiều. Hơn nữa, do nhu cầu giải quyết việc làm, nên ngành dệt may vẫn khuyến khích thực hiện hợp đồng gia công xuất khẩu phù hợp với việc phân bổ hạn ngạch. 1.3.2. Xuất khẩu trực tiếp ở hình thức này thì Việt Nam hiện sử dụng xuất khẩu theo giá FOB. Trong phương thức này, giá trị gia tăng tạo ra cao hơn : gồm chi phí nhân công, chi phí nguyên phụ liệu. Các nhà sản xuất Việt Nam có thể thoả thuận với chủ đặt hàng về việc sử dụng nguyên phụ liệu trong nước có thể sản xuất ra. Thời gian gần đây, tỉ lệ xuất khẩu hàng dệt may vào EU theo hình thức này còn quá bé, chỉ chiếm 20-30% tổng kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam vào thị trường này. Việc tăng lượng xuất khẩu theo giá FOB là mục tiêu của ngành bởi nó đem lại lợi nhuận cao. 1.4. Cơ cấu thị trường xuất khẩu Hiện tại, sản phẩm dệt may Việt Nam có mặt ở thị trường hơn 30 nước và vùng lãnh thổ, trong đó có các bạn hàng Nhật Bản, Ôxtraylia, Canada, HồngKông, Đài Loan, Mỹ, EU Điều đó đã chứng tỏ hàng dệt may Việt Nam đã có uy tín trên thị trường thế giới và có thể cạnh tranh được ở các thị trường khác nhau, kể cả những thị trường khó tính như EU, Nhật, Pháp, Hồng Kông Với kim ngạch 2,75 tỷ USD của Việt Nam hiện nay dường như đã bão hoà với khả năng cạnh tranh của hàng dệt may trên các thị trường truyền thống. Thị trường xuất khẩu chủ yếu của hàng dệt may Việt Nam là Mỹ, EU, Nhật Bản. Hình 1 : Kim ngạch xuất khẩu dệt may Việt Nam năm 2002 Vào Mỹ : 975 triệu USD, EU : 533 triệu USD, Nhật : 485 triệu USD Vào các nước khác 751 triệu USD, tổng kim ngạch : 2,751 tỷ USD Nguồn : Tổng công ty dệt may Việt Nam. Đối với thị trường EU, nếu như năm 1993 hàng dệt may xuất khẩu sang chỉ tập trung ở 3 nước chủ yếu là Đức, Hà Lan, Pháp thì đến năm 1998, hàng dệt may Việt Nam có mặt hầu hết các nước thuộc EU, trong đó Đức vẫn là thị trường lớn nhất (trên 40%) tiếp đó là Pháp (trên 12%), Hà Lan (trên 8%), Bỉ (trên 4%) Đây là kết quả khá lớn của hàng dệt may Việt Nam trong việc thâm nhập vào thị trường EU. Đẩy mạnh xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam vào thị trường đa quốc gia này là mục tiêu của ngành trong giai đoạn tới. Bảng 5 : Cơ cấu kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may của Việt Nam vào các nước chủ yếu của EU (1997 – 2002) Đơn vị tính : Kim ngạch – triệu USD, tỷ trọng tt-% STT Q.Gia Năm Đức Pháp H.Lan Anh Italia TBNha Bỉ T.Điển 1 1997 KN 164 56.4 43 32.2 27.1 13.4 18 10.8 TT 35.8 12.3 9.3 7 5.9 2.9 3.9 2.3 2 1998 KN 236 68.4 51.1 47.1 30.3 25 24.3 12.7 TT 43.3 12.5 9.4 8.6 5.5 4.6 4.5 2.3 3 1999 KN 267 89.5 52 48.9 32.3 22.4 25.8 14.9 TT 44.2 14.8 8.6 8.1 5.3 3.7 4.3 2.5 4 2001 KN 280 100 54.7 52.1 33.1 23.8 31.5 16.2 TT 43.1 15.4 8.4 8 5.1 3.7 4.8 2.5 5 2002 KN 245 85 45.1 43.2 25.3 17.6 27.1 11.7 TT 44.3 16.2 8.5 8.2 5.3 3.8 4.9 2.7 Nguồn : Bộ Kế hoạch và đầu tư 2003 Năm 2002. tỷ trọng xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam sang thị trường 1 số nước thuộc EU có phần tăng lên. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may vào EU nói chung và từng quốc gia nói riêng lại giảm. Do đó, tổng kim ngạch xuất khẩu sang EU năm 2002 chỉ đạt 533 triệu USD so với 617 triệu USD năm 2001, và 6 tháng đầu năm 2003 mới chỉ đạt được 195 triệu USD. III. Những ưu điểm và tồn tại của hoạt động xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam sang EU 1. Những ưu điểm Tốc độ tăng kim ngạch xuất khẩu nhanh kể từ khi hiệp định buôn bán về hàng dệt may Việt Nam với EU có hiệu lực 1/1/1993. Kim ngạch xuất khẩu tăng từ 190 triệu USD năm 1993 đến năm 2001 là 617 triệu USD. Năm 2002, mặc dù kim ngạch có giảm vài chục triệu so với năm 2001 (533 triệu USD) nhưng đó vẫn là con số đáng tự hào. Bước sang năm 2003, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sang EU nhìn chung là thấp do ảnh hưởng của nhiều tác động bên ngoài. Hy vọng trong những năm tới kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may sang EU sẽ tăng lên. Sản phẩm dệt may Việt Nam ngày càng đa dạng chủng loại và phong phú về mẫu mã, chất lượng ngày càng cao. Vì việc EU ưu tiên trong đàm phán mở rộng thị trường và tăng hạn ngạch với Việt Nam cho thấy EU ngày càng đánh giá cao hàng hoá dệt may Việt Nam. Chủng loại hàng dệt may xuất khẩu đã nhiều hơn trước. So với năm 2001, mặt hàng T.Shirt tăng từ 9,8 triệu chiếc lên 10,397 triệu chiếc, áo len từ 3,250 triệu chiếc lên 3,446 triệu chiếc Quy mô xuất khẩu được mở rộng, công nghệ hiện đại hơn trước, ngành dệt may hiện nay đã đổi mới được 95% máy móc, thiết bị hiện có. Do đó, có thể cạnh tranh được với hàng hoá cùng loại trong khu vực. Hiện qui mô ngành được mở rộng với 750 doanh nghiệp, trong đó có 149 doanh nghiệp liên doanh và doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, đã có 277 doanh nghiệp xuất khẩu hàng sang thị trường EU, có trên 60 máy may công nghiệp. Cơ cấu thị trường ngày càng được mở rộng. Trong những năm gần đây, sản phẩm dệt may Việt Nam đã xuất hiện ở hầu hết các nước thuộc EU. EU ngày càng dành cho Việt Nam những ưu đãi về hạn ngạch, tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu cao trung bình trên 20%/năm. Sau cuộc đàm phán đầu năm 2003, EU đã dành cho Việt Nam hạn ngạch hàng dệt may khoảng 800 – 850 triệu USD và nâng mức CAT nóng lên 50 – 70%. 2. Những tồn tại trong xuất khẩu dệt may Việt Nam sang EU Bên cạnh những mặt tích cực với hoạt động xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam vào EU, vẫn còn những tồn tại cần nhanh chóng khắc phục để đem lại ưu điểm đối với hoạt động này. Một số mặt hàng dệt may bị hạn chế xuất khẩu vào EU vì những sản phẩm yêu cầu kỹ thuật cao còn bị bỏ trống hạn ngạch được cấp. Trong số các hình thức xuất khẩu, phần lớn hoạt động xuất khẩu được thực hiện qua trung gian (70%) và phần kim ngạch may gia công xuất khẩu (hàng năm chiếm trên 80% so với kim ngạch xuất khẩu của toàn ngành) nên lợi nhuận thực tế thu được từ xuất khẩu không cao so với kim ngạch xuất khẩu (chỉ nhận được 18 - 20% giá trị hàng hóa xuất khẩu). Bên cạnh sự cạnh tranh của các đối thủ mạnh như : Trung Quốc, Thái Lan, thị trường EU đặt ra những tiêu chuẩn về sản phẩm cao đòi hỏi phải có máy móc hiện đại, công nhân lành nghề và tay nghề cao nhưng các doanh nghiệp Việt Nam chưa đáp ứng được. Mặt khác, quan điểm của EU hiện chưa coi Việt Nam là nước có nền kinh tế thị trường, nên hàng hoá xuất khẩu của Việt Nam vẫn chịu sự phân biệt đối xử so với hàng hoá của các nước khác khi EU xem xét các biện pháp chống bán phá giá. 3. Nguyên nhân của những tồn tại 3.1. Nguyên nhân khách quan Mặc dù trong những năm gần đây, kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam vào EU tăng lên nhanh chóng và ổn định, nhưng năm 2002 kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may vào EU đi ngược lại xu thế đó. Vậy nguyên nhân của tình trạng đó là : Quan hệ thương mại quốc tế của Việt Nam với EU còn chưa bình đẳng như các nước trong khu vực. Mặc dù EU đã dành cho Việt Nam quy chế tối huệ quốc và chế độ ưu đãi phổ cập GSP, nhưng điều kiện mà EU áp dụng với Việt Nam còn quá chặt. Đặc biệt năm 2002, các hàng hoá xuất sang EU phải dán nhãn xanh (hàng đủ tiêu chuẩn về môi trường theo thông lệ quốc tế). Việt Nam bị hạn chế bởi hạn ngạch và chịu thuế nhập khẩu cao đồng thời phải chịu những đòi hỏi khắt khe về mẫu mã của người tiêu dùng nên tỷ trọng hạn ngạch hàng dệt may xuất khẩu