Đồ án Công nghệ chế biến thức ăn chăn nuôi

nhiều chức năng hơn bất kì cấu tử khoáng nào khác. P ngoài nhiệm vụ tạo xương còn có nhiều nhiệm vụ quan trọng khác như các liên kết cao năng lượng của ATP, trong các quá trình tổng hợp photpholipid của màng tế bào, của tổ chức thần kinh… *Nguồn gốc của P: - Hạt ngũ cốc, sữa, bột cá, bột thịt có xương là nguồn tốt cung cấp P. - Cỏ khô và rơm rạ rất kém P. 3. Vai trò của Kali, Natri và Clo: Thiếu Na và Cl trong khẩu phần làm giảm tính ham ăn, con vật sút cân, gầy yếu và giảm sức sản xuất (cho sữa). Con vật có thể chết sau một thời gian bị thiếu. Tuy nhiên khẩu phần thừa thì lại gây độc. - Na có nhiều trong máu 5-6% dưới dạng NaCl. Na có nhiều trong huyết tương nhưng không có trong tế bào máu. Nhiệm vụ chính là duy trì áp suất thẩm thấu giữa tế bào và máu. - Ka có nhiều trong hồng cầu ở dạng KHCO3 có nhiệm vụ chuyên chở CO2 từ các tế bào về phổi. Chất Kali tham gia sự hoạt động của cơ có trong huyết tương ở dạng ion K+, duy trì áp suất thẩm thấu của máu. Thiếu Ka lợn kém ăn, chậm lớn, tim, gan, thận hoạt động không bình thường và có tai biến về cơ. Khi lợn ăn nhiều Ka có thể gây tiêu chảy nhưng không chết. 1.5.4.2. Nguyên tố vi lượng: Nguyên tố vi lượng tác động như một chất xúc tác trong hệ thống enzyme của tế bào (metaloenzym). Nguyên tố vi lượng giữ vai trò sinh học nhờ thông qua tác động của metaloenzym. Vì vậy hoạt tính nhiều metaloenzym có quan hệ với tình trạng thiếu hay thừa nguyên tố vi lượng. Tuy nhiên nhiều rối loạn lâm sàng và bệnh ở động vật do thiếu và thừa nguyên tố vi lượng không thể giải thích bằng cơ chế tác động của enzyme. 1.Sắt: *Vai trò của sắt: - Tổng hợp hemoglobin (tham gia nhiệm vụ này còn có Cu, vitamin B12 và axit folic) - Photphorin oxy hoá, truyền điện tử, hoạt hoá peroxidaza. Triệu chứng điển hình của sự thiếu sắt là sự thiếu máu, bệnh này phổ biến ở gia súc non. *Nguồn gốc của Fe: Chỉ có Fe2+ được hấp thu nên nói chung chỉ có khoảng 10-15% Fe của thức ăn hấp thu được. Gan, thịt, trứng, cải, ngò tàu là nguồn Fe tốt nhất. 2.Đồng: Cu tham gia vào nhiều quá trình chuyển hoá của cơ thể vì đồng có mặt nhiều trong enzym hay hệ thống enzym. Thiếu Cu gây ra những biểu hiện sau: thiếu máu, rối loạn xương, biến màu lông, giảm sinh trưởng, rụng lông… Đồng còn có liên quan đến sự hình thành myelin của hệ thống thần kinh (myelin là thành phần chất trắng của não và tuỷ sống). Nguồn thức ăn có đồng: gan, tim, cua, rau xanh, muối vô cơ CuSO4. 3.Coban: Co giữ chức năng kép: vi sinh vật dạ cỏ sử dụng để tổng hợp vitamin B12. Vitamin B12 là yếu tố sinh trưởng và dinh dưỡng của con vật chủ, vitamin B12 tham gia vào quá trình chuyển hoá (-CH3) và kích thích quá trình tạo máu của cơ thể. Ở loài dạ đơn (lợn, gà) vì hệ sinh vật đường tiêu hoá không phát triển cho nên khả năng tổng hợp vitamin B12 từ Co rất thấp. Vì vậy nguồn bổ sung vitamin B12 và Co chủ yếu cho vật nuôi là các loại chế phẩm B12 thu được từ quá trình nuôi cấy vi sinh vật thích hợp. 4. Kẽm: Zn hệ đến nhiều chức năng sinh lý của cơ thể: - Tổng hợp protein: Thiếu Zn ở nhiều giai đoạn enzyme của sự tổng protein bị ngăn trở. - Mất tính thèm ăn: một trong những triệu đầu tiên khi thiếu Zn là giảm tính ham ăn rõ rệt. - Rối loạn về xương. - Da: thiếu Zn làm da bị sừng hoá, lông thô kém phát triển, con vật chậm lớn. Zn có trong tất cả thức ăn động vật và thực vật. Sò biển, gan, mầm lúa, men và rau xà lách. Sữa rất ít kẽm. 5.Mangan: Trong cơ thể Mn tham gia hoạt hoá enzym photphataza có liên quan đến trao đổi Ca và P vì vậy nếu thiếu Mn sẽ mắc bệnh về xương và teo sụn dưỡng ở phổi. Trong rau cỏ có nhiều Mn. Cỏ đồng và thức ăn xanh chứa đầy đủ Mn. Thức ăn động vật ngược lai kém hơn. Cám gạo và phó sản lúa mỳ rất giàu Mn. 6. Iot: - I là thành phần của hoocmon thyroxin. Hoocmon này có chức năng điều hoà sự trao đổi gluxit, lipit và protein, điều hoà sự trao đổi nhiệt năng và sự sinh trưởng. Thiếu I sẽ làm rối loạn sự trao đổi chất, con vật chậm lớn tuyến giáp sưng to, sản lượng trứng, sữa bị giảm. - I có nhiều trong thức ăn vùng biển. Nước biển không giàu I (1-18mg/l) nhưng trong rong biển có tới 0,2% I. Cá biển cũng giàu I (400mg/kg). - Thức ăn thực vật chứa ít I (ngũ cốc có 25mg/kg)… 1.5.5 Vai trò và dinh dưỡng của nước: Nước thường không được xếp loại như là một dưỡng chất mặc dù nước cấu tạo từ 1/2-1/3 cơ thể con vật trưởng thành và có khi chiếm 90% trọng lượng thú sơ sinh. Tuy nhiên tầm quan trọng của việc cung cấp đầy đủ và nước sạch cho con vật được quan tâm rất nhiều. *Chức năng của nước: - Nước là một môi trường phân tán lý tưởng có khả năng hoà tan và ion hoá cao giúp cho các phản ứng tế bào dễ tiến hành nhanh chóng khắp cơ thể. - Nhờ có tỷ nhiệt cao nên nước có khả năng hấp thu nhiệt của các phản ứng mà nhiệt độ tăng rất ít. Nhiệt bốc hơi của nước cao làm cho thay đổi nhiệt chậm lại, như thế thân nhiệt của con vật được điều hoà. - Các tính chất vật lý khác nhau rất quan trọng của nước đối với sinh lý của con vật như sức căng mặt ngoài cao, hằng số lưỡng điện và hydrat hoá cao cũng giúp ích đắc lực cho quá trình tiêu hoá, chuyên chở và bài thải các chất. - Nước là chất cơ bản của các phản ứng trao đổi chất trong cơ thể. Trong quá trình tiêu hoá, các phản ứng thuỷ giải cần có nước, trong quá trình đồng hoá nhiều phản ứng tổng hợp cũng cần có nước. - Nước là vật độn trong phần lớn các cơ quan như trong dịch khớp xương làm giảm lực tác động, giảm ma sát, trong dịch não tuỷ làm vật đệm cho não bộ và tuỷ sống…Nước còn là thành phần cân bằng các chất điện giải trong cơ thể. Vì những tính chất đặc biệt và quan trọng mà người ta cho rằng nước là dưỡng chất thiết yếu quan trọng bậc nhất. 1.5.6. Vai trò và giá trị của vitamin: Vitamin là nhóm thiết yếu được phát hiện sau cùng. Vitamin còn gọi là sinh tố, một yếu tố dinh dưỡng không thể thiếu được của mọi sinh vật. Vitamin thực hiện các chức năng xúc tác trong cơ thể sinh vật và trong đa số trường hợp chúng là coenzym của các enzym khác. Bảng 1.5 : Các vitamin quan trọng trong thức ăn gia súc: Vitamin tan trong dầu Vitamin tan trong nước A B-complex D2 B1 D3 B2 E B6 K B12 C 1.5.6.1. Vitamin tan trong dầu: *Vitamin A: - Nguồn: Vitamin A tích luỹ trong gan vì vậy gan là nguồn cung cấp tốt nhất tuy nhiên hàm lượng thay đổi theo động vật và khẩu phần, lòng đỏ trứng và mỡ sữa cũng là nguồn giàu vitamin. Vitamin A không có ở thực vật nhưng có mặt ở tiền vitamin ở dạng các carotenoid, sẽ chuyển đổi thành vitamin A trong cơ thể động vật. - Vai trò vitamin A: Có vai trò trong việc tiếp nhận ánh sáng của mắt và thành lập, bảo vệ các tế bào biểu mô. *Vitamin D: - Nguồn: + Ít hiện diện trong thức ăn trừ trường hợp như cỏ được phơi nắng và lá úa của cây còn non. + Ở động vật vitamin D3 hiện diện một ít. Dầu gan cá là nguồn vitamin D3 tốt. Trứng cũng nhiều vitamin D3, sữa thì rất ít. - Triệu chứng thiếu vitamin D: + Gia súc còn non mắc bệnh còi xương. + Thức ăn thiếu vitamin D thì chỉ có khoảng 20% Ca là được hấp thu. Nếu có vitamin D thì lượng Ca hấp thụ lên đến 50-80%. Mức độ hấp thu P cũng phụ thuộc vào Ca. *Vitamin E: - Nguồn: + Vitamin E phân bố rộng rãi trong thức ăn, cỏ tươi và cỏ non là nguồn rất giàu vitamin E. + Hạt ngũ cốc cũng là nguồn chứa vitamin E nhưng thành phần hoá học thay đổi tuỳ theo giống. + Các sản phẩm của động vật chứa rất ít vitamin E. - Triệu chứng do thiếu vitamin E: + Ở gà: suy thoái sinh sản, thoái hoá bắp thịt, thoái hoá não, protein của máu bị phá huỷ. + Ở heo: thoái hoá bắp thịt, gan thoái hoá hoại tử, thoái hoá mỡ. *Vitamin K: - Nguồn: Vitamin K có nhiều ở rau cỏ xanh, bột cá, lòng đỏ trứng. Vitamin K2 do vi khuẩn tổng hợp và tìm thấy ở cá thúi. - Triệu chứng thiếu: + Ở heo ít xảy ra. + Ở gà: triệu chứng thiếu vitamin K là thiếu máu và chậm thời gian đông máu, nếu thiếu vitamin K sẽ làm chậm đông huyết và có thể chất khi bị thương tích. 1.5.6.2. Vitamin tan trong nước: *Vitamin B: - Nguồn: Có trong tất cả thức ăn thực vật và động vật. Hạt đậu rất giàu vitamin B, ở hạt ngũ cốc vitamin B tập trung ở cám. Heo có khả năng dự trữ lượng vitamin B đáng kể ở mô. -Triệu chứng thiếu: thiếu vitamin B gây bệnh phù thủng kèm theo biến chứng mất ăn, sụt cân, mệt mỏi cơ, suy tim và viêm thần kinh. *Vitamin B2: - Nguồn: Có trong các loại thức ăn thực vật và động vật. - Vai trò: Giúp các quá trình hô hấp ở tế bào, giúp chuyển hoá đường tốt, chất béo, đạm, điều hoà thị giác. - Triệu chứng thiếu: dễ bị thương ở da, niêm mạc, rối loạn tiêu hoá, rụng lông quanh mí mắt, ngực, yếu chân, vết loét lâu lành. *Vitamin B6: - Nguồn: có trong tất cả thức ăn chứa B-complex, cám, men, mầm hạt, lòng đỏ trứng là những nguồn tốt. - Vai trò: Vitamin B6 tham gia chuyển hoá chất béo, đạm, tryptophan, methionin, giúp tạo hồng cầu. - Triệu chứng thiếu: thiếu B6 biểu hiện tổn thương ở da chân, quanh mặt và lỗ tai, rụng tóc, có khối u ở tuyến nhờn. *Vitamin B12: - Nguồn: gan, thịt, cá, trứng, sữa là nguồn giàu vitamin B12. Vitamin B12 là loại vitamin hầu như độc nhất được tổng hợp bởi vi sinh vật. - Vai trò: Vitamin B12 trị thiếu máu, rối loạn thần kinh, viêm thần kinh, suy nhược, bại liệt, bồi bổ, nói chung giúp ăn ngon. *Vitamin H: - Nguồn: tất cả động vật và thực vật. Nguồn giàu vitamin H là gan, thận, mật đường, lòng đỏ trứng, sữa. Ở một số gia súc nguồn biotin do vi khuẩn đường ruột tổng hợp rất lớn, quan trọng hơn nguồn thức ăn. - Vai trò: Xúc tác các phản ứng carboxyl hoá và khử carboxyl, xúc tác tổng hợp protein, xúc tác tổng hợp chất béo. - Triệu chứng thiếu: ngưng tăng trưởng, triệu chứng thần kinh, rụng lông, mắt đóng mủ khô. *Vitamin PP: - Nguồn: men, gan và trứng. - Vai trò: Trị rối loạn tiêu hoá do viêm ruột, uống kháng sinh, tiêu chảy mãn tính, viêm lưỡi, da nổi đỏ. - Triệu chứng thiếu: viêm da, tích thần kinh, tích đường ruột, gan. *Vitamin C: - Nguồn: có trong trái cây có vi chua. -Vai trò: tham gia vào phản ứng oxy hoá khử, chuyển hoá bột đường. 1.6. Nguyên tắc và phương pháp xây dựng khẩu phần ăn của gia súc, gia cầm: 1.6.1 Khái niệm: Khẩu phần ăn là lượng thức ăn cụ thể nhằm thoả mãn tiêu chuẩn ăn hàng ngày của gia súc, gia cầm. Nếu biểu thị các loại thành phần thức ăn theo tỷ lệ phần trăm trong khẩu phần thì gọi là thực đơn. 1.6.2. Những nguyên tắc xây dựng khẩu phần: Xây dựng theo 2 nguyên tắc: - Nguyên tắc khoa học. - Nguyên tắc kinh tế. *Nguyên tắc khoa học: Căn cứ vào tiêu chuẩn ăn đã được quy định để phối hợp khẩu phần : - Nắm vững nhu cầu dinh dưỡng của gia súc, gia cầm, nguồn thức ăn dự trữ, phẩm chất và giá trị thức ăn, điều kiện chăm sóc và đặc tính từng con vật nuôi, từng loài vật nuôi. - Phải phù hợp với toàn bộ yêu cầu chăn nuôi, rẻ tiền, chất lượng tốt. - Trong thời gian vật nuôi sử dụng khẩu phần ăn cần thường xuyên theo dõi ảnh hưởng của khẩu phần đến tình hình sức khoẻ và sức sản xuất của nó để xử lý, bổ sung kịp thời. - Phải căn cứ vào đặc tính sinh lý của vật nuôi, cụ thể là đặc điểm tiêu hoá của mỗi loài gia súc, gia cầm. - Khi phối hợp khẩu phần phải đảm bảo được sự cân bằng các chất dinh dưỡng. - Khẩu phần phải ngon và không có các chất độc hại. - Khi phối hợp khẩu phần phải chú ý đến sinh lý và chức năng các cơ quan sống của vật nuôi và đặc biệt là sức chứa của dạ dày. *Nguyên tắc kinh tế: - Phải hết sức tận dụng nguồn thức ăn sẵn có ở địa phương và tổ chức sản xuất, dự trữ thức ăn ngay tại cơ sở chăn nuôi. - Phối hợp nhiều loại thức ăn và sử dụng thức ăn hỗn hợp được sản xuất công nghiệp để dần dần cơ giới hoá và kế hoạch hoá ngành chăn nuôi. - Khẩu phần phải rẻ tiền với nguồn cung cấp vững chắc, lâu dài. 1.6.3. Phương pháp xây dựng khẩu phần: Muốn xây dựng khẩu phần thông thường phải trải qua các bước sau đây: - Bước 1: Xác định nhu cầu dinh dưỡng, tiêu chuẩn cho gia súc, gia cầm. Nhu cầu dinh dưỡng theo tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN), NRC (Mỹ), ARC (Anh)…phù hợp với các vùng khí hậu và sinh thái khác nhau, phù hợp với các giống gia súc, gia cầm, giai đoạn sinh trưởng và phát triển… - Bước 2: Chọn lựa các loại thức ăn để lập khẩu phần ăn, kèm theo thành phần hoá học, giá trị dinh dưỡng và giá thành các loại thức ăn. - Bước 3: Tiến hành lập khẩu phần ăn. Các phương pháp thông dụng hiện nay để lập khẩu phần ăn cho gia súc, gia cầm là: + Phương pháp hình vuông Pearson + Phương pháp lập phương trình đại số + Phương pháp lập khẩu phần thức ăn trên máy tính Bước 4: Kiểm tra và hiệu chỉnh khẩu phần ăn theo tiêu chuẩn ăn. 1.7. Đánh giá chất lượng thức ăn hỗn hợp: 1.7.1. Thức ăn hỗn hợp: - Không có vị đắng. - Không bị mốc, có màu sắc tương tự với các nguyên liệu chính trong thực đơn. - Hạt nhỏ mịn, đồng đều. - Độ ẩm không vượt quá 14%. - Tỷ lệ tạp chất cơ học (đất, cát, sỏi, kim loại…) không vượt quá 1%. - Sâu mọt không quá 20 con trong 1 tấn thức ăn hỗn hợp. - Yêu cầu viên thức ăn có độ ẩm < 13% và kích thước của viên thức ăn là 2mm. 1.7.2. Giá trị dinh dưỡng: - Công thức (thực đơn) của thức ăn hỗn hợp phải phù hợp với nhu cầu dinh dưỡng của vật nuôi theo loại giống, giai đoạn phát triển. - Thực đơn phải qua các bước thí nghiệm nhỏ, vừa, lớn trước khi đưa vào sản xuất. - Thức ăn hỗn hợp phải để được lâu mà không bị hỏng, bảo quản mà không thay đổi chất lượng. - Thức ăn phải cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng và năng lượng cho vật nuôi. Chương 2: QUY TRÌNH CÔNG NGHỆ SẢN XUẤT 2.1. Chọn dây chuyền công nghệ: Công nghệ sản xuất thức ăn hỗn hợp cho gia súc, gia cầm được sử dụng trên thế giới và ở nước ta nói chung tương tự nhau. Các thiết bị máy móc sử dụng trong công nghệ thường giống nhau về mặt nguyên tắc hoạt động. Tuy vậy thiết bị và dây chuyền sản xuất của từng hãng sản xuất khác nhau, có những đặc điểm riêng và có những đặc tính kĩ thuật khác nhau. 2.1.1. Đặc điểm công nghệ: - Công nghệ lựa chọn xếp theo chiều đứng để lợi dụng tính tự chảy của nguyên liệu. - Dây chuyền công nghệ là tổ hợp của nhiều chuyền khác nhau bao gồm: ♦ Dây chuyền tiếp nhận và xử lí nguyên liệu thô. ♦ Dây chuyền tiếp nhện và xử lí nguyên liệu mịn. ♦ Dây chuyền định lượng và phối trộn. ♦ Dây chuyền tạo viên và xử lí viên. ♦ Dây chuyền cân và đống bao thành phẩm. - Toàn bộ dây chuyền thiết bị được điều khiển tự động từ một máy tính trung tâm. 2.1.2. Sơ đồ công nghệ: Nguyên liệu thô Thùng tiếp liệu Đĩa nam châm Sàng tạp chất Thùng chứa Đĩa nam châm Máy nghiền búa Thùng tiếp nhận Thành phần vi lượng Máy trộn Thùng chứa Cân định lượng Thùng chứa Sàng tạp chất Đĩa nam châm Thùng tiếp liệu Nguyên liệu mịn Rỉ đường Vựa chứa sản phẩm bột Thùng chứa Ép viên Thành phẩm Cân và đóng bao Sàng viên Làm nguội và bẻ vụn Vựa chứa sản phẩm viên 2.2 Thuyết minh dây chuyền công nghệ: Nguyên liệu mà nhà máy sử dụng trong thức ăn hỗn hợp gồm: Nguyên liệu thô: ngô, khoai, sắn, khô dầu đậu nành. Nguyên liệu mịn: cám gạo, bột cá, bột vỏ sò và một số thành khoáng vi lượng khác. Nguyên liệu lỏng: rỉ đường. 2.2.1: Dây chuyền tiếp nhận và xử lí nguyên liệu: 2.2.1.1.Mục đích: - Đây là công đoạn đầu tiên của quá trình sản xuất. - Mục đích chính của công đoạn là tiếp nhận, dự trữ và bảo quản nguyên liệu cho máy. Sau đó tiến hành xử lí sơ bộ và làm sạch để đưa vào các công đoạn tiếp theo. 2.2.1.2. Dây chuyền tiếp nhận và xử lí nguyên liệu thô: a/ Tiếp nhận nguyên liệu: Sau khi được vận chuyển về từ kho chứa của nhà máy, nguyên liệu theo các thiết bị vận chuyển (gàu tải) đi vào các vựa chứa. Tuỳ theo năng suất hằng ngày mà chọn năng suất của gàu cho phù hợp. b/ Xử lí nguyên liệu: Làm sạch: Nguyên liệu trong quá trình thu hoạch cũng như nhu cầu vận chuyển có lẫn các tạp chất như đất đá, các mảnh kim loại. Do đó cần loại các tạp chất để không ảnh hưởng đến công đoạn tiếp theo cũng như chất lượng của sản phẩm cuối cùng. Sử dụng nam châm và sàn quay để loại các tạp chất trong công đoạn làm sạch. Nghiền nguyên liệu: ♦ Nghiền nguyên liệu thô để đạt được kích thước theo yêu cầu, tạo khả năng trộn đồng đều giữa các cấu tử làm các chất dinh dưỡng được phân bố đồng đều và tăng khả năng tiêu hoá. Hơn nữa nguyên liệu được nghiền mịn sẽ thuận lợi cho quá trình tạo viên làm cho viên thức ăn có bề mặt bóng dễ liên kết hơn giữa các cấu tử thành phần. Hình 2.1:Máy nghiền búa kiểu giọt nước (6) ♦Thiết bị nghiền: Dùng máy nghiền búa có má nghiền phụ. ♦ Tại đây nguyên liệu bị tác động bởi các lực va đập và cọ xát trên má nghiền, phá vỡ tạo thành các hạt mịn có kích thước theo yêu cầu. Quá trình nghiền đóng vai trò quan trọng trong công đoạn sản xuất vì nó ảnh hưởng lớn dến chất lượng sản phẩm và khả năng hấp thụ sản phẩm của vật nuôi. 2.2.1.3. Dây chuyền tiếp nhận và xử lí nguyên liệu mịn: a/ Tiếp nhận nguyên liệu: Cũng tương tự như tiềp nhận nguyên liệu thô. Mỗi nguyên liệu được vận chuyển đến vựa chứa khác nhau. b/ Làm sạch: Sử dụng nam châm và sàng để tách kim loại và các tạp chất tương tự như làm sạch nguyên liệu thô. 2.2.2. Dây chuyền định lượng và phối trộn: - Máy định mức có nhiệm vụ xác định mức độ, liều lượng các thành phần thức ăn cho từng loại hỗn hợp thức ăn theo quy định đối với từng loại vật nuôi, càng đảm bảo chính xác càng tốt. Đặc biệt đối với những thành phần thức ăn bổ sung chiếm tỉ lệ nhỏ đồi hỏi độ chính xác cao, độ định mức phải thấp nếu quá mức quy định có thể tác hại đến cơ thể vật nuôi. - Thiết bị định mức: có thể dùng cân tự động tự trút tải khi đã đủ mức khối lượng. - Máy trộn thức thức ăn có nhiệm vụ khuấy trộn các thành phần thức ăn đã được định mức thành một hỗn hợp đồng đều, đảm bảo cho các vật nuôi ăn đủ tỉ lệ các thành phần đó trong hỗn hợp. Thức ăn tổng hợp được trộn đều bổ Hình 2.2. Máy đảo trộn nằm ngang sung chất lượng và mùi vị cho nhau giữa các thành phần tạo điều kiện súc vật ăn nhiều và đủ, tăng hệ số tiêu hoá nhờ đó tăngn sản lượng chăn nuôi, giảm mức tiêu thụ thức ăn trong mỗi kg thịt tăng trọng. Ngoài ra máy trộn còn có nhiệm vụ tăng cường các phản ứng hoá học, sinh học khi chế biến thức ăn, tăng cường quá trình trao đổi nhiệt khi đun nóng hay làm lạnh, nhiệm vụ hoà tan các chất ( hoà tan muối, đường với các chất khác). Quá trình trộn bổ sung rỉ đường với các thành phần vi lượng như premix và muối ăn. Rỉ đường cho vào nhằm tăng sự kết dính, tăng độ bền cho viên, tăng giá trị dinh dưỡng và kích thích gia súc, gia cầm ăn ngon miệng. Nên cho bột vào khoảng 2/3 thể tích máy rồi mới bổ sung rỉ đường, tránh trường hợp rỉ đường tiếp xúc trực tiếp với máy làm giảm hiệu suất trộn và giảm độ bền của máy.Hình 2.3. Thiết bị tạo viên - Thiết bị: dùng máy trộn có bộ phận trộn quay, thùng chứa cố định. Bộ phận khuấy trộn của máy là một vít đứng quay trong thùng chứa. 2.2.3. Dây chuyền tạo viên: 2.2.3.1. Mục đích: - Định hình các hỗn hợp thức ăn thành dạng viên và dạng bánh. Từ đó làm chặt các hỗn hợp, tăng khối lượng riêng, giảm khả năng hút ẩm và oxy hoá trong không khí, giữ chất lượng dinh dưỡng. - Nhờ đó hỗn hợp thức ăn được bảo quản lâu hơn, gọn hơn, vận chuyển dễ dàng hơn, giảm được chí phí bảo quản và vận chuyển. - Ngoài ra, đối với chăn nuôi gia cầm, cá, tôm việc phân phát và ăn thức ăn viên thuận lợi hơn về chất lượng và đồng đều, tạo điều kiện cơ giới hoá phân phát thức ăn… Hình 5.4. Thiết bị làm lạnh 2.2.3.2: Nguyên lí: Bột sau đảo trộn, nạp vào bộ phận tiếp liệu của máy ép viên, được bổ sung một lượng hơi nước cần thiết tạo cho sản phẩm đạt đến độ ẩm phù hợp với yêu cầu công nghệ. Sau khi trrộn và làm nóng, bột được đưa vào bộ phận tạo hạt. Thông thường độ ẩm sẽ tăng từ 13 lên 18%. Hạt ra khỏi khuôn ép có nhiệt độ 50 – 800C, sau đó hạt đưa xuống làm lạnh và khô bằng không khí ở máy làm nguội lúc đó độ ẩm sẽ giảm từ 18% xuống còn 14%. Tiếp theo hạt được cắt thành những viên có kích thước phù hợp nhờ máy bẻ vụn viên, sau đó hạt sẽ đén máy sàng viên. Những viên có kích thước quá nhỏ đưa trở lại máy ép viên, những viên có kích thước quá lớn đưa trở lại máy bẻ vụn viên, những viên có kích thước đạt yêu cầu đưa xuống xilo chứa sản phẩm.  2.2.4. Dây chuyền cân và đóng bao sản phẩm: Hình 2.5. Cân và đóng bao Sản phẩm của nhà máy có 2 dạng: + Dạng bột. + Dạng viên. Hỗn hợp sau đảo trộn nếu đưa đi đóng bao ngay ta sẽ có sản phẩm dạng bột, nếu đưa qua công đoạn tạo viên sẽ có sản phẩm dạng viên. Sản phẩm được đóng bao 30 – 50 kg nhờ cân và đóng bao tự động. Hình 5.6. Viên thành phẩm  Chương 3: TÍNH CÂN BẰNG VẬT CHẤT 3.1. Kế hoạch sản xuất của nhà máy: - Nhà máy làm việc một ngày 2 ca, 1 ca 8 tiếng, nghỉ ngày chủ nhât. - Các ngày nghỉ trong năm: + Tết dươgn lịch nghỉ 1 ngày: 1/1. + Tết âm lịch nghỉ 4 ngày. + Tết giỗ tổ mùng 10/3 nghỉ 1 ngày. + Ngày giải phóng miền Nam 30/4 nghỉ 1 ngày. + Ngày quốc tế lao động 1/5 nghỉ 1 ngày. + Ngày quốc khánh 2/9 nghỉ 1 ngày. Tháng 11 do mùa mưa, thời tiết xấu, nguyên liệu ít, nhu cầu ít, nghỉ để sửa chữa và vệ sinh máy móc. Bảng 3.1: Biểu đồ sản xuất của nhà máy: tháng số ngày làm việc số ca làm việc 1 26 52 2 21 41 3 27 54 4 24 48 5 26 52 6 26 52 7 27 54 8 27 54 9 25 50 10 27 54 11 nghỉ nghỉ 12 26 52 Tổng 282 564 3.2. Các số liệu ban đầu: 3.2.1. Năng suất của nhà máy: Tổng sản phẩm: 25000 tấn sản phẩm/năm. Trong đó: + Sản phẩm dạng bột: 12500 tấn sản phẩm/ năm. + Sản phẩm dạng viên: 12500 tấn sản phẩm/ năm. 3.2.2. Phối hợp khẩu phần ăn: Tuỳ thuộc vào từng thời vụ, mức độ sẵn có, giá cả các loại nguyên liệu trên thị trường mà nhà máy cần cân đối giữa nguyên tắc khoa học và nguyên tắc kinh tế để xây dựng công thức phối trộn tối ưu nhất ở từng thời điểm để đảm bảo sản phẩm có giá thành hợp lý có thể cạnh tranh trên thị trường. 3.2.2.1. Phối hợp khẩu phần thức ăn cho gà: Bảng 3.2: Tiêu chuẩn ăn cho gà (TCVN 2265 – 1994) Vật nuôi Nhu cầu Gà mái to Gà đẻ trứng thương phẩm 9 – 20 tuần 0 – 42 tuần 42 – 62 tuần Năng lượng trao đổi, kcal 2900 3050 3100 Hàm lượng protein thô, % 17 17 15 Bảng 3.3: Giá trị dinh dưỡng của nguyên liệu phối hợp khẩu phần cho gà STT Nguyên liệu ME (kcal/kg) Protein ( %) Giá tiền (đ) 1 Ngô vàng 3320 8,3 1800 2 Sắn bóc vỏ 3290 3,6 1500 3 Khoai lang vỏ đỏ 2910 2,5 2500 4 Khô dầu đậu nành 2850 42,5 3700 5 Cám gạo 2380 12,9 1200 6 Bột cá 2930 53,6 7300 7 Bột sò 0 0 500 8 Rỉ đường 1920 0 600 9 Muối 0 0 500 10 Premix khoáng - vitamin 0 0 30000 a/ Xác định khẩu phần thức ăn cho gà mái 9 – 20 tuần: ( công thức 1) * Yêu cầu: - Năng lượng trao đổi ME ( kcal/kg) : 2900 - Hàm lượng protêin thô (%) : 17 * Tiến hành tính toán: Thành lập công thức bằng phần mềm Feedsoft: - Các thành phần thay đổi: % ngô vàng, % sắn, % khoai lang vỏ đỏ, % cám gạo, % khô dầu đậu nành. - Các thành phần không thay đổi: % bột cá, % bột sò, % rỉ đường, muối, premix khoáng. Tính cho 1 kg thức ăn: Bảng 3.4: Kết quả xác định tỉ lệ phối hợp nguyên liệu cho công thức 1: Chỉ tiêu Nguyên liệu ME (kcal/kg) Protêin thô (%) Giá thành (VNĐ) % phối trộn Dạng thô Ngô vàng 586,5 1,466 318 17,67 Sắn bóc vỏ 987 1,080 450 30 Khoai lang vỏ đỏ 153,6 0,132 131,9 5,28 Khô dầu 543,1 8,099 705,1 19,05 Tổng 72 Dạng mịn Cám gạo 357 1,935 180 15 Bột cá 243,4 4,288 548 8 Bột sò 0 0 7,5 1,5 Tổng 24.5 Thành phần vi lượng Muối 0 0 2,5 0,5 Premix 0 0 300 1 Dạng lỏng Rỉ đường 38,4 0 12 2 Tổng 2900 17 2691 100 b/ Xác định khẩu phần thức ăn cho gà đẻ trứng thương phẩm: Tương tự cách tính khẩu phần thức ăn cho gà mái 9 – 20 tuần.  Bảng 3.5: Kết quả xác định tỉ lệ phối hợp nguyên liệu cho công thức 2: Chỉ tiêu Nguyên liệu ME (kcal/kg) Protêin thô (%) Giá thành (VNĐ) % phối trộn Dạng thô Ngô vàng 1162 2,905 630 35 Sắn bóc vỏ 1021,5 1,117 465,75 31,05 Khoai lang vỏ đỏ 0 0 0 0 Khô dầu 576,4 8,596 748,14 20,22 Tổng 86,27 Dạng mịn Cám gạo 17,3 0,094 8,76 0,73 Bột cá 234,4 4,288 548 8 Bột sò 0 0 7,5 1,5 Tổng 10,23 Thành phần vi lượng Muối 0 0 2,5 0,5 Premix 0 0 300 1 Dạng lỏng Rỉ đường 38,4 0 12 2 Tổng 3050 17 2758.65 100 Bảng 3.6: Kết quả xác định tỉ lệ phối hợp nguyên liệu cho công thức 3: Chỉ tiêu Nguyên liệu ME (kcal/kg) Protêin thô (%) Giá thành (VNĐ) % phối trộn Dạng thô Ngô vàng 2158 5,395 1170 65 Sắn bóc vỏ 330,5 0,362 150,6 10,04 Khoai lang vỏ đỏ 0 0 0 0 Khô dầu 328,6 4,9 726,61 11,53 Tổng 86,57 Dạng mịn Cám gạo 10,1 0,055 5,16 0,43 Bột cá 234,4 4,288 548 8 Bột sò 0 0 7,5 1,5 Tổng 9,93 Thành phần vi lượng Muối 0 0 2,5 0,5 Premix 0 0 300 1 Dạng lỏng Rỉ đường 38,4 0 12 2 Tổng 3100 15 2658,37 100 3.2.2.2. Phối hợp khẩu phần thức ăn cho lợn: Bảng 3.7: Tiêu chuẩn ăn cho lợn ( TCVN 2265 – 1994 ) Vật nuôi Chỉ tiêu Lợn con nội Lợn vỗ béo lai Lợn tiết sữa 10 – 20 kg 50 – 90 kg Lợn nái Năng lượng trao đổi ( kcal) 3000 2900 3000 Hàm lượng protêin thô ( %) 15 12 16 Bảng 3.8: Bảng giá trị dinh dưỡng của nguyên liệu phối hợp khẩu phần cho lợn STT Nguyên liệu ME (kcal/kg) Protêin ( %) Giá tiền (