Giáo án Địa lý lớp 11 - Một số vấn đề của Châu Phi

MỘT SỐ VẤN ĐỀ CỦA CHÂU LỤC VÀ KHU VỰC Tiết 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CỦA CHÂU PHI - Diện tích: 29.2 triệu km2 (tính luôn đảo rộng 30.4 triệu km2) - Dân số: 906 triệu người (2005) - MĐDS: 30 người/km2 - Có 54 quốc gia độc lập. I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: - Biết được châu Phi khá giàu khoáng sản, song do có nhiều khó khăn do khí hậu khô nóng. - Dân số tăng nhanh, nguồn lao động khá lớn, song chất lượng cuộc sống thấp, bệnh tật, chiến tranh đe dọa. - Kinh tế có khởi sắc song cơ bản phát triển chậm. 2. Kĩ năng: - Phân tích được bảng số liệu, lược đồ, thông tin để nhận biết các vấn đề của châu Phi. 3. Thái độ: Chia sẻ những khó khăn mà người dân châu Phi phải trải qua. II. Thiết bị dạy học: - Bản đồ địa lí tự nhiên châu Phi, BĐ kinh tế chung châu Phi. - Atlat châu Phi. III. Trọng tâm bài: - Khó khăn về điều kiện tự nhiên: khí hậu khô nóng, phần lớn diện tích lãnh thổ là hoang mạc và xa van. - Vấn đề dân cư và xã hội: số dân tăng nhanh, tuổi thọ trung bình thấp, đa số là dân nghèo; đói nghèo, bệnh tậ và các cuộc nội chiến là những khó khăn, ảnh hưởng sâu sắc tới cuộc sống người dân chấu Phi. - Vấn đề kinh tế: chậm phát triển và còn phụ thuộc nhiều vào nước ngoài. IV. Tiến trình dạy học: - Kiểm tra bài cũ: chấm bài thực hành - Mở bài: Nói đến châu Phi, người ta thường hình dung ra một châu lục mà phần lớn là dân da đen, nghèo nàn và lạc hậu. Sự nghèo nàn lạc hậu này chính là hậu quả sự thống trị của thực dân châu Âu trong suốt 4 thế kỉ (đến đầu thế kỉ XX là thuộc địa của đế quốc Anh, Pháp, Bồ Đào Nha, Tây Ban Nha,Đức Hà Lan, Ý). Tại sao lại có thể khẳng định như vậy ? Câu hỏi này sẽ được lí giải qua bài học hôm nay. TG Hoạt động của thầy và trò Nội dung HĐ 1. Cả lớp Tìm hiểu một số vấn đề tự nhiên của châu Phi ? Quan sát hình 5.1 nêu tên các cảnh quan chính của châu Phi, nhận xét đặc điểm khí hậu. - GV thông tin: châu Phi có khí hậu khắc nghiệt 40% diện tích châu Phi có lượng mưa dưới 200mm (có nhiều nơi lượng mưa chỉ từ 50- 100mm). Trên hoang mạc Namip, nhiệt độ ban ngày mùa hè 50-600C. Nhiều quốc gia châu Phi không đủ nước để canh tác nên nạn thiếu lương thực và thiếu lương thực diễn ra rất trầm trọng. Trong khi đó vùng I. Một số vấn đề về tự nhiên: - Phần lớn lãnh thổ châu Phi là hoang mạc và savan, khí hậu khô nóng. bồn địa Congo có nơi lượng mưa 10.000mm gây lầy lội. - GV giải thích nguyên nhân vì sao tài nguyên ở đây đang ngày càng cạn kiệt ? ? Vậy cần phải thực hiện giải pháp nào để bảo vệ tài nguyên và môi trường đảm bảo cho sự phát triển bền vững ở đây. Chuyển ý: về mặt dân cư và xã hội ở châu Phi có những vấn đề gì? Chúng ta sẽ nghiên cứu ở mục II. - Tài nguyên (khoáng sản và rừng) đang bị suy giảm: do hoang mạc hóa, khai thác quá mức làm cạn kiệt tài nguyên. - Giải pháp: + Khai thác hợp lí tài nguyên thiên nhiên. + Phát triển thủy lợi. HĐ 2. Cả lớp Tìm hiểu về dân cư và xã hội châu Phi . ? Dựa vào bảng 5.1 so sánh và nhận xét tình hình sinh, tử và gia tăng dân số tự nhiên, tuổi thọ trung bình của dân cư châu Phi so với các nhóm II. Một số vấn đề về dân cư và xã hội: - Châu Phi dẫn đầu thế giới về tỉ suất sinh thô, tỉ suất tử thô và tỉ suất gia tăng tự nhiên (1,9% 2008). nước và thế giới. => Châu Phi dẫn đầu thế giới cả về tỉ lệ sinh, tử và tỉ lệ gia tăng tự nhiên 1.9% (2008). ? Sự gia tăng dân số rất nhanh gây bất lợi gì cho sự phát triển KT-XH của châu Phi ? =>Việc làm, đảm bảo cuộc sống, …làm kìm hãm sự phát triển kinh tế (để KT-XH phát triển bình thường thì khi dân số tăng 1% , GDP phải tăng thêm 3-4%. Vậy tốc độ tăng dân số của châu Phi hiện nay là xấp xỉ 2% GDP phải tăng đến 8% mỗi năm, thế mà họ mới đạt tốc độ 4-5%! Tụt hậu là tất nhiên ). - Châu Phi hiện có 350 triệu người sống trong cảnh nghèo đói (tức thu nhập dưới 1$/người/ngày) - Chỉ số phát triển con người-HDI của châu Phi còn thấp hơn nhiều so với thế giới. (Trong 10 nước có chỉ số HDI thấp nhất đều thuộc về châu - Tuổi thọ trung bình của người dân châu Phi rất thấp, chỉ đạt 52 tuổi. - Trình độ dân trí thấp (khoảng gần 50% dân số châu lục này không biết đoạc biết viết), nhiều hủ tục chưa được xóa bỏ, tình trạng nghèo đói còn phổ biến. Phi). - Trên 50% dân số châu Phi không được sử dụng nước sạch, tỉ lệ dân số biết chữ trên 14 tuổi rất thấp, chỉ khoảng 50%. ? Ngoài việc gia tăng dân số quá nhanh, vấn đề dân cư -xã hội còn thể hiện ở các mặt nổi cộm nào ? Từ sau ngày giành độc lập đến nay, nhiều nước châu Phi vẫn diễn ra các cuộc xung đột về sắc tôc, tôn giáo, tranh giành quyền lực giữa các phe phái cướp đi sinh mạng hàng triệu người (xung đột ở Bờ Biển Ngà năm 2002 làm chết 12.000 người, 1 triệu người đi lánh nạn; xung đột ở Congo 3 triệu người chết,…) → Gây bất ổn về chính trị, xã hội, - Diễn ra nhiều cuộc xung đột sắc tộc - Vẫn còn nhiều bệnh tật đe dọa. (Quốc gia trẻ nhất thế giới CH Nam kinh tế. - Tại Nigeria chiếm tới 20% số người bị bệnh sốt rét của thế giới. - Châu Phi chỉ chiếm 14% dân số thế giới nhưng chiếm hơn 2/3 (65%) số người mắc HIV trên toàn cầu hiện nay. (trên TG mỗi ngày có thêm 7.500 người nhiễm HIV thì châu Phi chiếm hơn 3500 người) ? Thế giới, trong đó có Việt Nam đã có các hoạt động gì để giúp đỡ châu Phi thoát khỏi tình trạng trên. => Các tổ chức y tế, GD, lương thực đã thực hiện các dự án chống đói nghèo; VN cử chuyên gia sang giảng dạy, tư vấn kĩ thuật… Sudan ra đời tháng 9/7/2011). HĐ 3. Tìm hiểu vấn đề kinh tế ở châu Phi. - Có thể nói nền kinh tế hiện nay III. Một số vấn đề về kinh tế: - Tổng GDP của châu Phi rất nhỏ, của châu Phi còn rất nghèo và lạc hậu. (Trong khi diện tích chiếm 22%, dân số 14% của thế giới). - Châu Á (10 nước: Afghanistan, Bangladesh…); châu Đại Dương (5 nước); châu Mỹ (1 nước: Haiti) ? Dựa vào bảng 5.2 nhận xét tốc độ tăng trưởng kinh tế của một số nước châu Phi so với thế giới. => Gần đây nền kinh tế châu Phi đang phát triển theo chiều hướng tích cực. chỉ đóng góp 1.9% GDP toàn cầu (2004) - Châu Phi có 34/ tổng số 54 quốc gia thuộc loại kém phát triển của thế giới. - Tốc độ tăng trưởng GDP của châu Phi tăng và hiện cao hơn mức TB của thế giới, song không đều, nhiều nước còn tăng rất chậm. IV. Đánh giá: 1. Nêu những khó khăn làm cản trở quá trình phát triển kinh tế của nhiều nước châu Phi. (hoặc tóm tắt những khó khăn về ĐKTN, vấn đề dân cư-xã hội và vấn đề kinh tế châu Phi). => Do điều kiện tự nhiên (hạn hán, dịch bệnh…), lịch sử để lại (phần lớn các nước là thuộc địa của các nước đế quốc trong thời gian dài), điều kiện KT-XH (cơ sở vật chất kĩ thuật, kết cấu hạ tầng còn lạc hậu, dân số tăng nhanh, nghèo đói, nợ nước ngoài nhiều, các dự án đầu tư kém hiệu quả, chất lượng cuộc sống thấp. Do các nhà nước còn non trẻ thiếu khả năng quản lí nền kinh tế. V. Hoạt động nối tiếp: Xem trước bài 5. Tiết 2. Một số vấn đề của Mĩ La Tinh. VI. Phụ lục: 1. GV kể một số hủ tục lạ ở châu Phi còn tồn tại: tập tục hành xác ở Namibia; Tạp hôn ở Ghana; Tập tục múa sậy tìm chồng ở Kenya… 2. Khó khăn của thiên nhiên ở châu Phi: - Nhiệt độ: nhiệt độ mùa hè ở hoang mạc nơi cao nhất khoảng hơn 500C. Vì thế, các động vật muốn tồn tại được ở đây thì phải biết chui luồn để ẩn mình sâu trong các lớp cát, hốc đá. - Sinh vật có nhiều loài gây tác hại mà không tiêu diệt được: + Virut gây bệnh ngủ và ruồi xê xê; vi rut gây bệnh còn ruồi là trung gian truyền bệnh, người mắc bệnh thường mệt mỏi và …ngủ. Ruồi xê xê ưa hút máu các loài thú móng guốc nên nó là khắc tinh của các loài này. Tất nhiên ruồi xê xê cũng không kiêng hút máu người. + Châu chấu: đó không chỉ là quốc nạn mà là “châu lục nạn” của châu lục đen. Có cả sự hỗ trợ của LHQ, sử dụng cả máy bay nhưng cũng không xóa được nạn châu chấu. Nạn này thường xuyên xảy ra nhưng cứ sau một số năm lại bùng phát một lần. Hàng tỉ con châu chấu tạo thành đám mây bay rợp trời. 3. Vấn đề nghèo đói: - Châu Phi là châu lục nghèo, kém phát triển nhất thế giới: + Trong nhóm các nước phát triển của thế giới, không có đại diện nào của châu Phi. + Trong nhóm các nước nghèo nhất thế giới, đa số là các nước châu Phi. + Châu Phi nợ nhiều, các khoản nợ gấp nhiều lần GDP khiến họ khó có khả năng trả nợ và cuộc sống tiếp tục quẩn quanh trong đói nghèo. ---------------------