Giáo án Lịch sử lớp 6 - Bài 22: Khởi nghĩa lý bí nước Vạn Xuân

Ngày dạy: 14/04/18 (Tuần 27) Người dạy: Lê Thị Viên GVHD: Nguyễn Thị Diệu Tiết 26: Bài 22: KHỞI NGHĨA LÝ BÍ NƯỚC VẠN XUÂN I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Giúp học sinh lĩnh hội những kiến thức cơ bản sau: - Khi cuộc khởi nghĩa Lý Bí bùng nổ, thế lực phong kiến phương Bắc (triều đại nhà Lương và sau đó là nhà Tùy) đã huy động lực lượng lớn sang xâm lược nước ta. - Cuộc kháng chiến của quân Lương trải qua hai thời kì: + Thời kì do Lí Bí lãnh đạo. + Thời kì do Triệu Quang Phục lãnh đạo. à Đây là cuộc chiến đấu không cân sức, Lý Bí phải rút lui và trao quyền cho Triệu Quang Phục. Triệu Quang Phục đã xây dựng căn cứ Dạ Trạch và xây dựng cách đánh du kích, đánh đuổi quân xâm lược, dành lại chủ quyền cho đất nước. - Cuộc kháng chiến nhà Lý thất bại, nước Vạn Xuân lại rơi vào ách đô hộ của phong kiến phương Bắc. - Giúp học sinh tái hiện bức tranh về vùng Hồ Điển Triệt, Vùng Dạ Trạch. - Học sinh biết và hiểu thêm về triệu Quang Phục. 2. Kỹ năng - Kỹ năng tái hiện lại lịch sử. - Kỹ năng nhận xét, đánh giá. - Kỹ năng quan sát lược đồ. - Kỹ năng phân tích. 3. Thái độ - Có thái độ biết ơn với các nhân vật có công với đất nước, giúp đất nước giành được độc lập tự chủ: Lý Bí, Triệu Quang Phục. - Từ thái độ biết ơn đối với các nhân vật có công đối với dân tộc à thể hiện trong cố gắng trong học tập, tu dưỡng đạo đức, yêu đất nước. 4. Năng lực - Năng lực chung: Tự học, giao tiếp, hợp tác, phát hiện và giải quyết vấn đề. - Năng lực chuyên biệt: + Năng lực thực hành bộ môn: khai thác, sử dụng tư liệu, lược đồ. + Năng lực nhận xét, đánh giá, so sánh, phân tích các sự kiện lịch sử. II. PHƯƠNG PHÁP - Thảo luận nhóm - Phương pháp vấn đáp - Sử dụng đồ dùng trực quan - Thuyết trình III. CHUẨN BỊ - Giáo viên: SGK, giáo án, lược đồ khởi nghĩa nghĩa Lý Bí. - Học sinh: SGK, đọc - tìm hiểu và trả lời các câu hỏi, SGK. IV. TỔ CHỨC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP 1. Ổn định lớp 2. Kiểm tra bài cũ ? Lý Bí đã làm gì sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa? ? Vì sao Lý Bí đặt tên nước là Vạn Xuân? 3. Bài mới Mùa xuân năm 544, cuộc khởi nghĩa Lý Bí đã thắng lợi. Lý Bí lên ngôi Hoàng Đế và đặt tên nước là Vạn Xuân với hi vọng dân tộc sẽ được trường tồn. Nhưng nhà Lương vẫn không từ bỏ âm mưu xâm lược trở lại nước ta. Vậy nhà Lương đã xâm lược lại nước ta như thế nào? Cuộc kháng chiến của nhân dân ta chống quân xâm lược lại ra sao và vận mệnh đất nước Vạn Xuân ra sao? Chúng ta đi vào bài học hôm nay: Tiết 26 – Bài 22: KHỞI NGHĨA LÝ BÍ. NƯỚC VẠN XUÂN (542- 602) ( Tiếp theo). Hoạt động của giáo viên và học sinh Ghi bảng Hoạt động 1: Chống quân Lương xâm lược. Mục tiêu : Hs nắm được nguyên nhân nhà Lương quay trở lại xâm lược. Diễn biến của cuộc kháng chiến. Sự thất bại của Lý Nam Đế không phải là sự sụp đổ của nhà nước Vạn Xuân. ? Qua tìm hiểu ở nhà, các em cho cô biết nội dung bài học hôm nay gồm có mấy phần? HSTL: GV chốt: Nội dung bài học hôm nay gồm có 3 phần: - Chống quân Lương xâm lược. - Triệu Quang Phục đánh bại quân Lương như thế nào? - Nước Vạn Xuân độc lập đã kết thúc như thế nào? Trước tiên, chúng ta tìm hiểu mục 3 “ Chống quân Lương xâm lược” 3. Chống quân Lương xâm lược ? Dựa vào những kiến thức đã học, các em cho cô biết nhà Lương quay lại xâm lược nước ta nhằm âm mưu gì? HSTL: GV nhận xét và chốt ý: Các em biết không, sau 2 lần thất bại, nhà Lương vẫn chưa từ bỏ âm mưu xâm lược nước ta lần nữa với âm mưu đặt lại ách đô hộ, đồng hóa dân tộc ta nhằm biến nước ta thành một châu, huyện của Trung Quốc. ? Vậy để thực hiện âm mưu đó nhà Lương đã làm gì? HSTL: GV chốt: Vua Lương cử Dương Phiêu và Trần Bá Tiên chỉ huy một đạo quân lớn theo hai đường thủy và bộ tiến xuống Vạn Xuân. GV: Chiếu lược đồ cuộc kháng chiến chống quân Lương xâm lược và giới thiệu các kí hiệu: - Mũi tên màu xanh: hướng tiến của quân Lương theo đường thủy và đường bộ. - Mũi tên màu đỏ ngắn: Lý Bí chặn đánh quân Lương. - Mũi tên màu đỏ, nét đứt: hướng nghĩa quân rút lui, - Mũi tên màu đỏ dài: hướng tiến của nghĩa quân Triệu Quang Phục. - Hình đốm lửa: nơi Triệu Quang Phục đánh bại quân Lương - Mũi tên màu xanh nét đứt: quân Lương rút chạy. - Dấu gạch chấm: biên giới quốc gia ngày nay. GV cô sẽ tường thuật lại cuộc khởi nghĩa các em chú lắng nghe và quan sát, cô sẽ mời 1 bạn lên trình bày. GV kết hợp sử dụng lược đồ trên máy chiếu thuật lại nét chính của cuộc kháng chiến tấn công xâm lược của nhà Lương. GV giảng: Sau 2 lần thất bại nhà Lương dồn sức cho cuộc xâm lược lần thứ 3 này, tháng 5 năm 545 nhà Lương chia quân theo 2 con đường thủy và bộ do Dương Phiêu và Trần Bá Tiên chỉ huy tiến vào nước ta.(à ghi bảng) Lý Nam Đế chống cự không nổi phải đem quân về giữ thành ở cửa sông Tô Lịch (Hà Nội). Thành bị vỡ, lão tướng Phạm Tu tử trận. Lý Nam Đế phải đem quân ngược sông Hồng về giữ thành Gia Ninh. (à ghi bảng) Đầu năm 546, quân Lương chiếm thành Gia Ninh, Lý Nam Đế phải chạy đến miền núi Phú Thọ, sau đó lại đem quân ra đóng ở hồ Điển Triệt. ? Các em hãy nêu một vài nét về hồ Điển Triệt? HSTL: GV nhận xét, chiếu hình ảnh về hồ Điển Triệt GV tiếp tục tường thuật: Vào một đêm mưa to, gió lớn nước sông Lô tràn vào hồ, quân Lương đã theo dòng nước vào hồ đánh úp quân ta. Do bị đánh bất ngờ, Lý Nam Đế cho lui quân về động Khuất Lão. Anh trai vua là Lý Thiên Bảo cùng Lý Phật Tử đem một cánh quân lui về Thanh Hóa.Tại đây Lý Nam Đế đã trao quyền cho tướng trẻ của mình là Triệu Quang Phục. Năm 548 Lý Nam Đế mất.(à ghi bảng) GV mời học sinh lên bảng trình bày lại diễn biến. ? Vì sao cuộc kháng chiến chống quân Lương của Lý Nam Đế thất bại? HSTL: GV chốt: Nước Vạn Xuân mới thành lập: lực lượng còn non yếu, quân Lương lực lượng mạnh lại dồn sức tấn công liên tục, tướng giặc rất lão luyện, xảo quyệt. ? Theo em thất bại của Lý Nam Đế có phải là sự sụp đổ của nhà nước Vạn Xuân không? - GV nhận xét và giảng thêm cho HS hiểu tại sao cuộc kháng chiến của Lý Bí thất bại, nhưng không phải là sự sụp đổ của nước Vạn Xuân. à Không phải. Vì ta vẫn còn 2 cánh quân và dưới sự lãnh đạo của Triệu Quang Phục, cuộc kháng chiến của nhân dân ta vẫn còn tiếp diễn. 3. Chống quân Lương xâm lược - Tháng 5 năm 545, Trần Bá Tiên chia quân làm hai đường thủy và bộ tiến đánh Vạn Xuân. - Lý Nam Đế chống cự không nổi phải lui quân về giữ thành ở cửa sông Tô Lịch (Hà Nội)à thành Gia Ninh. - Đầu năm 546, quân Lương chiếm thành Gia Ninh, Lý Nam Đế đem quân đóng ở hồ Điển Triệt è động Khuất Lão, rồi trao quyền cho Triệu Quang Phục. Năm 548 Lí Nam Đế mất. Hoạt động 2: Biết được Triệu Quang Phục đánh bại quân Lương như thế nào. Mục tiêu: Nắm được người lãnh đạo, diễn biến, kết quả, nguyên nhân thắng lợi. Giới thiệu về cách đánh du kích. GV chuyển ý: Sau khi được Lý Nam Đế trao quyền thì Triệu Quang Phục đã đánh bại quân Lương như thế nào? Để biết được điều nàychúng ta cùng tìm hiểu sang phần tiếp theo trong mục 4. 4. Triệu Quang Phục đánh bại quân Lương như thế nào? GV chiếu hình ảnh Triệu Quang Phục. ?Các em hãy nêu một vài nét về Triệu Quang Phục? HSTL: GV nhận xét và chốt ý: Triệu Quang Phục là người huyện Chu Diên, con của Triệu Túc một thủ lĩnh địa phương có lòng yêu nước. Cha con ông là những người đầu tiên đem quân tham gia cuộc khởi nghĩa Lý Bí. Lúc đầu đi theo cha đánh giặc, sau có công. Là một tướng trẻ có tài nên được trao quyền trước khi mất. ? Được Lý Nam Đế trao quyền Triệu Quang Phục đã làm gì? HSTL: GV nhận xét và chốt: Sau khi được Lý Nam Đế trao binh quyền. Triệu Quang Phục đã lui quân về vùng Dạ Trạch. GV chiếu hình ảnh đầm Dạ Trạch và hướng dẫn học sinh quan sát và nhận xét. ? Theo em vì sao Triệu Quang Phục lại chọn Dạ Trạch làm căn cứ kháng chiến và phát triển lực lượng? GV nhận xét, chiếu hình ảnh và giảng cho hs thêm về vùng Dạ Trạch. à Dạ Trạch là căn cứ hiểm yếu, dễ phòng thủ, khó tấn công. Là một vùng đầm lầy mênh mông, lau sậy um tùm. Ở giữa có một bãi đất cao khô ráo, có thể ở được, đường vào bãi rất kín đáo khó khăn, chỉ có thể dùng thuyền nhỏ, chống sào lướt nhẹ trên đám cỏ nước, theo mấy con lạch nhỏ mới tới được. Ở đây rất thuận lợi cho chiến tranh du kích và phát triển lực lượng.(àghi bảng) GV hỏi: Vậy cuộc kháng chiến chống quân Lương đã diễn ra như thế nào? HSTL: GV nhận xét và chốt: Ban ngày, nghĩa quân ở yên tắt hết khói lửa, im hơi lặng tiếng. Ban đêm, nghĩa quân chèo thuyền ra đánh úp trại giặc, cướp vũ khí, lương thực. Quân Lương tăng cường bao vây Dạ Trạch và cố sức tấn công, nghĩa quân anh dũng chống trả. Tình thế giằng co kéo dài.Thấy đánh mãi không tiêu diệt được quân ta,Trần Bá Tiên thất vọng. Năm 550 nhà Lương có loạn, Trần Bá Tiên nhân đó bỏ về nước. Nghĩa quân Triệu Quang Phục phản công đánh tan quân xâm lược.(à ghi bảng) ? Triệu Quang Phục đã dùng cách đánh tiêu biểu nào để đánh bại quân Lương? HSTL: GV chốt: Sử dụng cách đánh du kích, dùng ít địch nhiều, lần lượt tiêu diệt quân địch, dựa vào địa hình để tổ chức kháng chiến. Ngày tắt hết lửa, đêm cho thuyền ra đánh, cướp vũ khí, lương thực. GV cho hs thảo luận theo cặp: 2’ ? Nguyên nhân nào dẫn tới thắng lợi của cuộc kháng chiến chống quân Lương xâm lược do Triệu Quang Phục lãnh đạo? HSTL: GV nhận xét và chỉnh sửa nếu sai: à Triệu Quang Phục là một tướng trẻ, có tài, biết lợi dụng ưu thế của vùng Dạ Trạch để phát triển chiến tranh du kích gây cho địch nhiều thiệt hại, chớp thời cơ để phản công. Không những thế còn được nhân dân hết lòng ủng hộ. 4. Triệu Quang Phục đánh bại quân Lương như thế nào? - Được Lý Nam Đế trao quyền, Triệu Quang Phục lui quân về Dạ Trạch làm căn cứ, đánh du kích. - Năm 550, Triệu Quang Phục phản công, chiếm được Long Biên. Kháng chiến thắng lợi. Hoạt động 3: Biết được nước Vạn Xuân độc lập đã kết thúc như thế nào. Mục tiêu: Hs biết nguyên nhân nước Vạn Xuân kết thúc, nước ta lại rơi vào ách đô hộ của nhà Tùy. GV chuyển ý: Sau cuộc kháng chiến chống quân Lương thắng lợi, triều đại phong kiến phương Bắc lúc này là nhà Tùy vẫn âm mưu xâm lược trở lại nước ta. Vậy nước Vạn Xuân độc lập đã kết thúc như thế nào? Chúng ta cùng tìm hiểu trong mục 5. 5. Nước Vạn Xuân độc lâp đã kết thúc như thế nào? ? Sau khi đánh bại quân Lương, Triệu Quang Phục đã làm gì? HSTL: GV chốt: Triệu Quang Phục lên ngôi vua, tổ chức lại chính quyền.(à ghi bảng) ? Vậy 20 năm sau nước Vạn Xuân xảy ra sự kiện gì? HSTL: GV nhận xét và nói thêm: à20 năm sau, Lý Phật Tử từ phía Nam kéo quân về cướp ngôi. Lý Phật Tử lên ngôi vua được 30 năm. Sử cũ gọi ông là Hậu Lý Nam Đế, để phân biệt Lý Nam Đế của Lý Bí.(à ghi bảng) GV chuyển ý: Lúc bấy giờvua Tùy đòi Lý Phật Tử sang chầu nhưng Lý Phật Tử kiên quyết thoái thác không đi. ? Vậy vì sao nhà Tùy lại yêu cầu Lí Phật Tử sang chầu? Và vì sao Lý Phật Tử không sang? HSTL: GV chốt: Cũng như triều đại nhà Lương, nhà Tùy vẫn âm mưu thôn tính và đồng hóa dân tộc ta. Do vậy, nhà Tùy đòi Lý Phật Tử sang chầu để nhân đó có thể bắt ông rồi lập chính quyền cai trị ở nước ta như trước. Lý Phật Tử không chịu khuất phục nên thoái thác không đi và tích cực chuẩn bị lực lượng đề phòng. ? Không chấp nhận yêu cầu của nhà Tùy, Lý Phật Tử đã làm gì? HSTL: GV nhận xét và chốt: Lý Phật Tử cho tăng thêm quân ở những thành trọng yếu như Long Biên, Ô Diên, còn mình cầm quân giữ thành ở Cổ Loa. ? Vậy những việc làm của Lý Phật Tử nhằm mục đích gì? HSTL: GV chốt: Những việc làm này nhằm mục đích chuẩn bị cho việc chống quân xâm lược, bảo vệ nền độc lập của đất nước. ? Trước thái độ kiên quyết của Lý Phật Tử, nhà Tùy đã có hành động gì? HSTL: GV chốt: Năm 603, 10 vạn quân Tùy tấn công Vạn Xuân, Lý Phật Tử bị vây hãm ở Cổ Loa, rồi bị bắt giải về Trung Quốc. Như vậy sau 60 năm độc lập nước Vạn Xuân đã kết thúc, nước ta bị phong kiến nhà Tùy đô hộ.(à ghi bảng) ? Vậy để tưởng nhớ công lao của các vị anh hùng, nhân dân ta đã làm gì? à Đặt tên đường, trường học, lập đền thờ,.... GV giới thiệu hình ảnh đền thờ Triệu Quang Phục. 5. Nước Vạn Xuân độc lâp, đã kết thúc như thế nào? - Sau khi thắng lợi,Triệu Quang Phục lên ngôi vua (Triệu Việt Vương), tổ chức lại chính quyền. - 20 năm sau, Lý Phật Tử cướp ngôi à Hậu Lý Nam Đế. - Năm 603, quân Tùy tấn công Vạn Xuân, Lý Phật Tử bị bắt. è Nước ta bị nhà Tùy đô hộ. IV. CỦNG CỐ Nối thời gian(cột A) với sự kiện(cột B) sao cho đúng: Thời gian Sự kiện 1. Mùa xuân 542 a. Kháng chiến chống quân Lương do Triệu Quang Phục lãnh đạo, thắng lợi. 2. Tháng 4 năm 542 b. Lý Bí phất cờ khởi nghĩa. 3. Đầu năm 543 c. Nước Vạn Xuân thành lập. 4. Năm 550 d. Nhà Lương tổ chức tấn công ta lần hai. 5. Mùa xuân 544 e. Ta giải phóng Hoàng Châu. f. Nhà Lương đem quân xâm lược nước ta lần ba. Đáp án: 1- b, 2- e, 3- d, 4- a, 5- c. V. DẶN DÒ - Học bài cũ. - Chuẩn bị bài mới: NHỮNG CUỘC KHỞI NGHĨA LỚN TRONG CÁC THẾ KỈ VII – IX: + Nước ta thời Đường có gì thay đổi? + Trình bày diễn biến cuộc khởi nghĩa Mai Thúc Loan. + Nêu tóm tắt diễn biến cuộc khởi nghĩa Phùng Hưng. Duyệt của GVHD giảng dạy Sinh viên thực tập Nguyễn Thị Diệu Lê Thị Viên Lược đồ Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Hồ Điển Triệt Triệu Quang Phục Đầm Dạ Trạch Triệu Việt Vương và đầm Dạ Trạch Đền thờ Triệu Quang Phục Đền thờ Triệu Quang Phục