Giáo án Lịch sử lớp 6 - Bài 24: Nước Cham - Pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X

Giáo án lịch sử lớp 6 BÀI 24: NƯỚC CHAM-PA TỪ THẾ KỈ II ĐẾN THẾ KỈ X I. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Kiến thức: - Cho học sinh hiểu được: + Quá trình thành lập và phát triển của nước Cham-pa, từ nước Lâm Ấp ở huyện Tượng Lâm đến một quốc gia lớn mạnh, sau này đã tấn công cả quốc gia Đại Việt. + Những thành tựu nổi bật về kinh tế và văn hóa của Cham-pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X. Kĩ năng: - Kĩ năng đánh giá, phân tích sự kiện lịch sử. - Kĩ năng đọc và vẽ bản đồ lịch sử. Thái độ: - Giúp cho học sinh nhận thức sâu sắc: Người Chăm là một thành viên của đại gia đình các dân tộc Việt Nam. - Xây dựng tinh thần đoàn kết dân tộc. 4. Năng lực: - Năng lực chung: hợp tác, tự học , - Năng lực chuyên biệt: + Năng lực mô tả. + Năng lực nhận xét, so sánh. + Năng lực vận dụng các kiến thức lịch sử vào thực tiễn. + Năng lực thực hành bộ môn: khai thác, sử dụng tư liệu, tranh ảnh lịch sử, lược đồ. II. CHUẨN BỊ: 1. Giáo viên: Lược đồ Giao Châu và Cham-pa giữa thế kỉ VI-X. Tranh ảnh về đền, tháp Chăm , 2. Học sinh: - SGK, vở ghi và chuẩn bị bài mới. III. TIẾN TRÌNH BÀI GIẢNG: Giới thiệu bài mới: Đến cuối thế kỉ II, nhà Hán suy yếu, không thể kiểm soát nổi các vùng đất phụ thuộc, nhất là ở Giao Châu. Nhân dân huyện Tượng Lâm đã nổi dậy lật đổ ách thống trị của nhà Hán lập ra nước Lâm Ấp, sau đổi thành Cham-pa. Nhân dân Cham-pa vốn khéo tay, cần cù, đã xây dựng được quốc gia khá hùng mạnh. Họ đã để lại cho đời sau nhiều thành quách, đền tháp và tượng rất độc đáo. Quan hệ giữa nhân dân Cham-pa với các cư dân khác ở Giao Châu rất thân thiết. Hôm nay chúng ta sẽ đi vào bài học để hiểu rõ hơn về nhân dân Cham-pa. Bài mới: Hoạt động của thầy và trò Nội dung viết bảng Hoạt động 1: GV: Dùng lược đồ Giao Châu Và Cham-pa giữa thế kỉ VI-X giới thiệu vị trí của Cham-pa. GV: Em biết gì về lãnh địa của nước Cham - Pa? HS: Nước Cham-Pa cổ nằm trong quận Nhật Nam (từ Hoành Sơn trở vào). Huyện xa nhất là Tượng Lâm (nay thuộc đất Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định), là địa bàn sinh sống của bộ lạc Dừa – tức người Chăm cổ, thuộc nền văn hóa đồng thau Sa Huỳnh. GV giải thích thêm: -Cách nay 5000 năm, một số cư dân trên các đảo Thái Bình Dương đã đổ bộ lên vùng Tung Trung Bộ cư trú, lập nên cơ sở kinh tế riêng của họ (Đức Phổ, Quãng Ngãi). -Cư dân Sa Huỳnh thuộc tiểu chủng Mã Lai – Nam Đảo. -Họ sống chủ yếu bằng nghề nông nghiệp trồng lúa nước ở vùng châu thổ các con sông Thu Bồn, Trà Khúc -Thời Hán, sau khi quân Hán chiếm xong Giao Chỉ, Cửu Chân. Chúng đã tiến đánh xuống phía Nam chiếm đất của người Chăm cổ, sát nhập lãnh địa của họ vào quận Nhật Nam, đó là huyện Tượng Lâm. GV: Nhân dân Tượng Lâm đã giành được độc lập trong hoàn cảnh nào? HS: Nhà Hán suy yếu, tỏ ra bất lực đối với các quận xa. GV nhận xét và chốt: Vào thế kỉ II, nhân dân Giao Châu nhiều lần nổi dậy nhất là các quận xa, nhà Hán tỏ ra bất lực. Năm 192-193, nhân dân Tượng Lâm dưới sự lãnh đạo của Khu Liên đã nổi dậy giành độc lập, lập nước Lâm Ấp. GV: Em có nhận xét gì về quá trình thành lập và mở rộng nước Chăm-pa? HS: Diễn ra nhanh, lãnh thổ mở rộng hơn. =>GV: Lực lượng quân sự mạnh. Các vua Lâm Ấp đã hợp nhất 2 bộ lạc Dừa và Cau, tấn công các nước láng giềng mở rộng lãnh thổ về phía Bắc và phía Nam. Đổi tên nước là Cham-pa, đóng đô ở Sin-ha-pu-ra. Chuyển ý: Nước Cham – Pa được thành lập, nền kinh tế Cham- pa phát triển như thế nào, nét đặc sắc về văn hóa của học ra sao. Chúng ta sẽ đi vào mục 2 tình hình kinh tế, văn hóa Cham – pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X. Hoạt động 2: GV: Em hãy cho biết kinh tế chính của người Cham -Pa? Họ biết sử dụng những công cụ gì để phục vụ cho đời sống của họ? HS: trả lời =>GV: Sử dụng công cụ bằng sắt và dùng sức trâu và bò để cày kéo. Nguồn sống chủ yếu là nông nghiệp trồng lúa nước, mỗi năm 2 vụ. Làm ruộng bậc thang ở sườn đồi. GV: Người Chăm-pa đã làm cách nào để đưa nước lên các thừa ruộng trên cao? HS: trả lời =>GV: Họ sáng tạo xe guồng nước để đưa nước vào ruộng và từ ruộng thấp lên cao. GV: Ngoài nông nghiêp người dân Cham-pa còn phát triển những nghề nào? HS: Trả lời GV chốt: - Công nghiệp: cây bông, đay. Ngoài ra còn trồng các loại cây ăn quả như cau, mít, dừa, - Lâm nghiệp: trầm hương, ngà voi. - Ngư nghiệp: đánh bắt cá. - Thủ công nghiệp: làm đồ gốm. - Thương nghiệp: trao đổi buôn bán với nhân dân các quận ở Giao Châu, Trung Quốc, Ấn Độ. Một số lái buôn người Chăm còn buôn bán nô lệ, kiêm nghề cướp biển GV: Em có nhận xét gì về trình độ phát triển kinh tế của Cham-pa từ thế kỉ II-X? HS: trả lời =>GV: Trình độ phát triển kinh tế của Chăm-pa khá cao giống như các vùng xung quanh: Họ biết sử dụng công cụ bằng sắt và sức kéo của trâu bò. Họ còn làm ruộng bậc thang ở đồi núi, sáng tạo xe guồng nước để đưa nước lên cao. Ngoài ra họ còn trồng các loại cây ăn quả, khai thác lâm thổ sản, làm đồ gốm, đánh bắt cá và trao đổi buôn bán với nhân dân các quận ở Giao Châu, Trung Quốc, Ấn Độ. GV: Cho học sinh quan sát chữ viết của người Chăm. HS: Học sinh quan sát GV: Người Chăm-pa có chữ biết riêng khi nào? Bắt nguồn từ đâu? HS: trả lời =>GV: TK IV, người Chăm-pa có chữ viết riêng, bắt nguồn từ chữ Phạn của người Ấn Độ. GV: Người Chăm-pa theo đạo nào? HS: Trả lời GV: Họ theo đạo Bà-la-môn và đạo Phật. GV giảng: Đạo Bà-la-môn thờ đấng Brahma là đấng tối cao tốt linh, là linh hồn của vũ trụ. Có khoảng 800 năm trước Tây lịch. Còn đạo Phật có khoảng từ thế kỉ VI TCN, do Đức Thích Ca Mâu Ni sáng lập, họ không thờ thượng đế hay thần linh như đạo Bà-la-môn. Chuyển ý: Để đi sâu vào tìm hiểu kiến trúc của người Cham-pa cô sẽ giới thiệu cho các em biết về tháp Chăm là công trình nổi tiếng của người Cham-pa. GV: Các em hãy quan sát hình 53 SGK trang 69 - đây là hình ảnh Tháp Chăm (Phan Rang). Hôm nay thầy sẽ giới thiệu và miêu tả tháp Chăm để các em biết rõ hơn về nơi này. Các em quan sát hình ảnh và nghe thầy giảng: Tháp Chăm là một dạng công trình thuộc thể loại kiến trúc đền tháp Champa. Các tháp Chăm là một khối kiến trúc xây dựng bằng gạch nung màu đỏ sẫm lấy từ đất địa phương, phía trên mở rộng và thon vút hình bông hoa. Mặt bằng tháp đa số là hình vuông có không gian bên trong chật hẹp thường có cửa duy nhất mở về hướng Đông. Trần được cấu tạo vòm cuốn, trong lòng tháp đặt một bệ thờ thần bằng đá. Nghệ thuật chạm khắc, đẽo gọt công phu hình hoa lá, chim muông, vũ nữ, thần thánh thể hiện trên mặt tường ngoài của tháp. Các viên gạch liên kết với nhau rất rắn chắc, bền vững đến hàng chục thế kỉ. GV: Em có nhận xét gì về nghệ thuật kiến trúc của người Cham-pa? HS: Nghệ thuật kiến trúc độc đáo: tháp Chăm, đền tượng,. GV: Nghệ thuật xây dựng của người Cham – Pa phát triển rất độc đáo, cấu trúc của tháp vừa đẹp vừa hài hòa tinh tế, các đền tháp được bố trí hấp dẫn. GV: Người Chăm hỏa táng người chết như thế nào? HS: trả lời GV: Họ bỏ tro người chết vào bình hoặc vò gốm rồi nem xuống sông hay xuống biển. GV giảng thêm: Khánh Hòa từng là thành đô của vương quốc Chăm-pa. Hiện tại Khánh Hòa vẫn còn nhiều di tích văn hóa của Cham-pa như bia Võ Cạnh, miếu ông Thạch, Am chúa, Tháp Bà Pô Nagar Bên cạnh đó còn có một số lễ hội như là lễ hội Am Chúa, lễ hội Tháp Bà với tục thờ Thánh Mẫu Thiên Y A Na, GV: Theo em người Chăm có quan hệ gì với người Việt? HS: Trả lời GV: Có mối quan hệ chặt chẽ lâu đời. Vì nhiều cuộc nổi dậy của nhân dân Tượng Lâm và Nhật Nam được nhân dân Giao Châu ủng hộ, ngược lại họ cũng nổi dậy hưởng ứng cuộc khởi nghĩa Hai Bà Trưng. Đất nước Cham-pa cổ là một bộ phận của đất nước Việt Nam ngày nay, cư dân Chăm là một bộ phận của cộng đồng dân tộc Việt Nam. GV: Thầy sẽ chia lớp làm 4 nhóm thảo luận, các em hãy chỉ ra điểm giống nhau và khác nhau về kinh tế và văn hóa giữa người Cham-pa và người Văn Lang-Âu Lạc? HS: trả lời GV: phụ lục 1 1. Nước Cham-pa độc lập ra đời a. Hoàn cảnh ra đời: - Vào thế kỉ II, nhân dân Giao Châu nhiều lần nổi dậy. Nhà Hán suy yếu tỏ ra bất lực đối với các quận xa. - Năm 192-193, nhân dân Tượng Lâm dưới sự lãnh đạo của Khu Liên đã nổi dậy giành độc lập, lập nước Lâm Ấp. b. Quá trình mở rộng lãnh thổ: - Lực lượng quân sự mạnh. - Hợp nhất các bộ lạc tấn công các nước láng giềng mở rộng lãnh thổ về phía Bắc và phía Nam. - Đổi tên nước là Cham-pa, đóng đô ở Sin-ha-pu-ra (Trà Kiệu - Quảng Nam). 2. Tình hình kinh tế, văn hóa Cham-pa từ thế kỉ II đến thế kỉ X. a. Kinh tế: * Nông nghiệp: - Sử dụng công cụ sắt và dùng sức trâu, bò để kéo. - Trồng lúa nước: 2 vụ/năm, làm ruộng bậc thang. * Công nghiệp: cây công nghiệp (bông, gai). Ngoài ra còn trồng các loại cây ăn quả (cau, mít, dừa,) * Lâm nghiệp: Phát triển các nghề khai thác lâm thổ sản (trầm hương, ngà voi). * Thủ công nghiệp: Làm đồ gốm * Ngư nghiệp: Đánh bắt cá. * Thương nghiệp: trao đổi buôn bán với nhân dân các quận ở Giao Châu, Trung Quốc, Ấn Độ. b. Văn hóa: - TK IV, người Chăm-pa có chữ viết riêng, bắt nguồn từ chữ Phạn của người Ấn Độ. - Người Chăm theo đạo Bà La Môn và đạo Phật. - Nghệ thuật kiến trúc độc đáo: tháp Chăm, đền, tượng, - Họ có tục hỏa táng người chết, lấy tro bỏ vào bình, ném xuống sông, ở nhà sàn, có thói quen ăn trầu cau. - Người Chăm và người Việt có mối quan hệ chặt chẽ từ lâu đời. Củng cố, dặn dò * Củng cố. - Giáo viên sơ kết lại nội dung chính của bài học. * Dặn dò. - Học theo câu hỏi trong SGK trang 69. - Chuẩn bị tiết sau làm bài tập lịch sử. Phụ lục 1: *Giống: - Nền kinh tế chủ yếu là nông nghiệp trồng lúa nước, sử dụng sức kéo trâu bò, chăn nuôi, đánh cá và làm các mặt hàng thủ công. - Có tập quán ở nhà sàn, có đời sống văn hóa phong phú gắn với sản xuất nông nghiệp. *Khác: Văn Lang- Âu Lạc - Đúc đồng, làm gốm phát triển mạnh. - Có tín ngưỡng phổ biến là sùng bái tổ tiên, anh hùng dân tộc và người có công với làng, nước. Cham-pa - Phát triển ngành khai thác lâm thổ sản, xây dựng đền tháp. Đánh bắt cá và buôn bán bằng đường biển phát triển mạnh. - Do ra đời muộn hơn nên chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của đạo Bà-La-Môn và đạo Phật.