Giáo án môn Sinh học lớp 9 - Thực hành: Quan sát và lắp mô hình ADN

Ngày soạn: 24 / 10/2013 Ngày dạy: 26 / 10/ 2013. Tiết 20 Thực hành: QUAN SÁT VÀ LẮP MÔ HÌNH ADN I. Mục tiêu: 1. Kiến thức: - Củng cố kiến thức về cấu trúc không gian phân tử ADN . 2. Kĩ năng: - Rèn được kĩ năng quan sát và phân tích mô hình ADN . - Rèn được thao tác lắp ráp mô hình ADN . - Rèn kĩ năng tự tin khi trình bày ý kiến trước nhóm, tổ, lớp. - Kĩ năng lắng nghe tích cực, trình bày suy nghĩ/ ý tưởng, hợp tác trong hoạt động nhóm. 3. Thái độ: - Hình thành đức tính kiên trì, bền bỉ trong công tác thực hành . - Tích cực thoải mái, tự giác tham gia vào các hoạt động . - Có ý thức hợp tác, chủ động , sáng tạo trong học tập - Củng cố niềm tin vào khoa học - Tính cẩn thận , yêu thích bộ môn - Biết giữ gìn đồ dùng, thiết bị sẵn có II. Chuẩn bị : 1. Giáo viên : - Mô hình phân tử ADN đã được lắp ráp hoàn chỉnh . - Hộp đựng mô hình cấu trúc phân tử ADN ở dạng tháo rời . - Phim về cấu trúc cơ chế tự sao, tổng hợp AND , protein. (Nếu có) - Máy chiếu overhead . 2. Học sinh : - Ôn lại kiến thức về cấu trúc không gian, cơ chế tự sao của phân tử ADN. III. Kế hoạch lên lớp: kiểm tra bài cũ : (5’) Câu 1 : Một đoạn mạch đơn của phân tử ADN có trình tự sắp xếp như sau: - A – T – G – X – X – T – G – A – T - G – Hãy viết đoạn mạch đơn bổ sung với nó? J TRẢ LỜI: 1. Đoạn mạch đơn bổ sung: - A – T – G – X – X – T – G – A – T - G – (Mạch gốc) - T - A – X – G – G – A – X – T – A – X - (Mạch bổ sung) Câu 2: Mô tả cấu trúc không gian của phân tử ADN? 2. Bài mới : Đơn vị kiến thức kĩ năng 1: Quan sát mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN(10p) Trợ giúp của GV Hoạt động của HS GV: Cho HS quan sát mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN yêu cầu HS nhớ lại kiến thức đã học trao đổi nhóm hoàn thành phiếu học tập sau: TG: 3-4p PHIẾU HỌC TẬP: Hãy chọn đáp án đúng trong các câu sau để mô tả cấu trúc không gian của phân tử ADN: 1.ADN là chuỗi xoắn kép gồm hai mạch song song, xoắn đều quanh một trục theo chiều từ trái sang phải (xoắn phải) 2.ADN là một chuỗi xoắn đơn, xoắn đều quanh trục theo chiều từ trái sang phải. 3. Mỗi chu kì xoắn cao 340, đường kính 20A0. 4. Các Nuclêôtít liên kết với nhau không theo nguyên tắc nào. 5 Mỗi chu kì xoắn gồm 10 cặp Nuclêôtít 6. Mỗi chu kì xoắn gồm 9-11 cặp Nuclêôtít 7. Các Nuclêôtit giữa 2 mạch liên kết với nhau thành từng cặp theo nguyên tắc bổ sung A-T và G-X GV: Hướng dẫn HS nhớ lại kiến thức đã học và hoàn thành phiếu học tập, yêu cầu chú ý đến : + Vị trí tương đối của 2 mạch nuclêôtit . Đường kính vòng xoắn, sự liên kết các nuclêôtit giữa 2 mạch . GV: Gọi đại diện các nhóm nhìn mô hình trả lời, nhận xét bổ sung -> Chấm điểm các nhóm. (Mỗi ý đúng 2,5 điểm) Giảng: Một phân tử ADN gồm 3 thành phần: + Đường pento gồm 5 các bon (C5H10O4) + Nhóm phốt phát. + Ba zơ ni tơ gồm 4 loại: A,T,G,X. Phân tử ADN có cấu trúc đa phân do các đơn phân hợp lại nhưng mang đặc trưng cho mỗi loài. Từ 4 loại nuclêôtít tạo nên tổ chức cấu trúc hóa học phân tử ADN khác nhau bởi số lượng thành phần trình tự phân bố các nuclêôtít. Hai mạch đơn poli nuclêôtít xoắn thành 1 chuỗi xoắn kép trong đó Bazơ nitơ của mạch này có kích thước lớn được bổ sung với Bazơ nitơ của mạch kia có kích thước bé nối với nhau bằng các liên kết H2 (Cụ thể: A=T,G=X). theo NTBX. Trong đó cấu trúc sợi xoắn kép các Bazơ nitơ nằm phía trong cùng tạo nên các bậc thang, đường C5H10O4 nằm ở giữa tạo nên các tay thang, phân tử a xít phốtphoríc nằm ở ngoài phân tử => từ mạch này suy ra mạch kia. GV: Chốt lại kiến thức : (phần đáp án bên) GV: hướng dẫn cách chiếu mô hình ADN: *. Cách chiếu mô hình phân tử ADN - Dùng một nguồn sáng ( bóng đèn điện ) phóng hình chiếu của mô hình ADN lên một mặt phẳng song song với trục đứng của mô hình - So sánh với hình 15 trong sách giáo khoa. GV: Gọi đại diện 1-2 HS lên làm, các em khác quan sát GV: Hướng dẫn HS so sánh với hình 15 sgk. Đơn vị kiến thức kĩ năng 2: (15’-20p) GV: Chia cho mỗi nhóm 1 hộp đựng mô hình cấu trúc phân tử ADN ở dạng tháo rời và yêu cầu các nhóm lắp ráp lại cho hoàn chỉnh . Yêu cầu HS nêu các bước lắp. GV: Chiếu cách lắp và vi deo cách lắp mô hình cho HS quan sát, gọi đại diện mỗi nhóm / 1em lên TH mẫu -> nhận dụng cụ về TH theo nhóm. * Lưu ý: - Nên tiến hành lắp 1 mạch hoàn chỉnh trước, đi từ chân đế lên hay từ trên đỉnh trục xuống . - Lựa chọn chiều cong của đoạn cho hợp lí vừa đảm bảo khoảng cách đều đặn so với trục giữa vừa khớp với chiều lượn đoạn mạch . - Khi lắp ráp mạch thứ 2 phải đảm bảo chiều cong song song tương ứng có mang các nuclêôtit với trật tự theo NTBS với đoạn mạch đã được lắp trước . - Khi mô hình lắp ráp xong cần kiểm tra tổng thể . GV Phân nhóm cho HS thực hành lắp: (3 nhóm) GV đi các nhóm quan sát hướng dẫn nhóm yếu. GV Cho các nhóm nhận xét mô hình của nhau và nhận xét kết quả thực hành của các nhóm. Đơn vị kiến thức kĩ năng3: Thu hoạch( 7-9p’) GV: - Treo tranh phóng to hình 15 SGK ; Yêu cầu HS vẽ hình phân tử ADN vừa quan sát được vào vở hoặc vẽ theo hình 15 SGK . GV chiếu cho HS xem(nếu còn thời gian) a. Quan sát mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN HS: quan sát mô hình phân tử ADN, nhớ lại kiến thức cũ để rút ra nhận xét về cấu trúc phân tử ADN . HS hoạt động nhóm hoàn thành phiếu học tập. Đáp án: 1,3,5,7. HS quan sát trực tiếp mô hình -> hoàn thành bài tập ở phiếu học tập chú ý: - Vị trí tương đối của 2 mạch nuclêôtit . - Đường kính vòng xoắn, sự liên kết các nuclêôtit giữa 2 mạch . Đại diện HS trả lời, nhận xét bổ sung -> rút ra kiến thức (HS tráo phiếu học tập và chấm điểm). HS lắng nghe GV giảng. * Kết luận: + AND gồm hai mạch song song quấn quanh một trục theo chiều từ trái sang phải( xoắn phải) + Đường kính vòng xoắn: 20Ăngxtơrông Chiều cao vòng xoắn 34 Ăngxtơrông + Số cặp Nuclêôtit trên một chu kỳ xoắn là: 10 cặp + Các Nuclêôtit giữa 2 mạch liên kết với nhau thành từng cặp theo nguyên tắc bổ sung A-T và G-X Ghi nhớ kiến thức. b. Chiếu mô hình ADN. HS: Lắng nghe GV hướng dẫn cách chiếu mô hình phân tử ADN HS: nghe hướng dẫn thực hành chiếu mô hình, quan sát nhận xét bạn làm. So sánh với H 15 sgk. 2. Lắp ráp mô hình cấu trúc không gian của phân tử ADN: - Các nhóm thảo luận và lần lượt lắp ráp mô hình phân tử ADN . Cách lắp: * Cách 1: + Bước 1: Lắp mạch 1 theo chiều từ chân đế lên hoặc đỉnh xuống, đúng các liên kết Đ-P Chú ý: chọn chiều cong của đoạn mạch cho hợp lý đảm bảo khoảng cách với trục. + Bước 2: Lắp mạch 2 có chiều cong song song bổ sung với mạch 1 mang các Nuclêôtit theo NTBS A- T ; G - X + Bước 3: Kiểm tra tổng thể 2 mạch * Cách 2: Có thể lắp đồng thời hai mạch theo các bước sau: * Bước 1. Chọn và lắp ráp một căp nuclêôtít bổ sung và gắn vào chân đế mô hình. * Bước 2. Lặp lại các thao tác trên cho các cặp nuclêôtít tiếp theo (10 cặp nuclêôtít). * Bước 3. Kiểm tra tổng thể mô hình vừa lắp ráp về cấu trúc không gian, cấu trúc hóa học. (*) Lưu ý: Các phần chi tiết mô phỏng liên kết hyđrô và khớp cài các nuclêôtít trên mạch đơn rất dễ gãy. Do đó cần hết sức thận trọng khi thao tác tháo lắp các cặp bazơ bổ sung giữa gốc đường với gốc phốt pho. - Các nhóm thực hành lắp mô hình ADN. - Các nhóm khác nhận xét, và đánh giá kết quả thực hành của các bạn . * Chú ý: Mô hình phải hội đủ các yêu cầu sau: - Chiều xoắn của 2 mạch . - Khoảng cách đều giữa 2 mạch . - Số cặp nuclêôtit của mỗi chu kì xoắn . - Sự liên kết thành cặp theo NTBS giữa các nuclêôtit . 3. Vẽ hình: HS vẽ hình quan sát được hoặc hình 15 SGK vào vở . * Xem phim: Cấu trúc hóa học của phân tử ADN và quá trình tự nhân đôi của phân tử ADN 3. Hoạt động kiểm tra đánh giá (4’) GV cho 1 vài HS vừa chỉ trên mô hình và mô tả cấu trúc không gian của phân tử ADN GV tóm tắt kiến thức, kĩ năng cơ bản, nhận xét ưu, nhược điểm của tiết thực hành. Khen ngợi các nhóm hay cá nhân làm tốt và nhắc nhở các nhóm hay cá nhân còn hạn chế trong thực hành . 4. Hoạt động hướng dẫn học tập ở nhà: (1-2p) - Về nhà xem lại kiến thức từ đầu năm đến nay để giờ sau kiểm tra 1 tiết .