Giáo án Ngữ văn 10 tiết 1 và 2

làm các thời kì, các giai đoạn nào? Cơ sở để phân chia? *GV chia lớp thành 3 nhóm và phát phiếu học tập Nhóm 1 : Trình bày tình hình phát triển của văn học thời kì của giai đoạn từ thế kỉ X đến hết XIX ? Nhóm 2: Trình bày tình hình phát triển của văn học thời kì từ đầu thế kỉ XX đến hết thế kỉ XX ? Nhóm 3: Lập bảng so sánh sự khác biệt của văn học trung đại và văn học hiện đại. HS trả lời GV nhận xét, chốt lại ý chính. CHỮ HÁN CHỮ NÔM Thế kỷ X - cuối tk XIX Là chữ viết của người Hán, người Việt đọc theo cách riêng àcách đọc Hán Việt Là cầu nối để tiếp nhận một phần quan trọng hệ thống thể loại và thi pháp văn học cổ - trung đại Trung Quốc Xuất hiện từ tk XIII, phát triển mạnh ở tk XV và đạt tới đỉnh cao ở tk XVIII Là chữ viết cổ của người Việt, dựa vào chữ Hán mà đặt ra. Ra đời nhằm phản ánh đời sống và tinh thần người Việt Nam, là bằng chứng hùng hồn cho ý chí xây dựng một nền văn hiến độc lập cho dân tộc ta. - V× sao nÒn VHVN thÕ kØ XX ®­îc gäi lµ VH hiÖn ®¹i? - VHH§ ®­îc chia ra thµnh nh÷ng giai ®o¹n nhá nµo? - Lập bảng thống kê các giai doạn của VH hiện đại VN với các tiêu chí: Đặc điểm, Tên tác giả tiêu biểu II. Quá trình phát triển của VHVN Nhìn tổng quát, có thể thấy lịch sử văn học Việt Nam trải qua hai thời đại lớn : văn học trung đại và văn học hiện đại. Văn học từ tk X - hết tk XIX Văn học từ đầu tk XX – Cách mạng tháng Tám 1945 tháng Tám 1945 Văn học từ Cách mạng háng Tám 1945 à hết tk XX Văn học hiện đại (Sản phẩm của sự kết hợp giữa văn hóa phương Đông truyền thống và văn hóa phương Tây) Văn học trung đại (Sản phẩm của văn hóa phương Đông) 1.Văn học trung đại: (từ thế kỉ X đến hết thế kỉ XIX) : + XHPK hình thành, phát triển và suy thoái, công cuộc xây dựng đất nước và chống giặc ngoại xâm + Là thời đại văn học viết bằng chữ Hán và chữ Nôm + Hình thành và phát triển trong bối cảnh văn hoá, văn học vùng Đông Nam Á, Đông Á; chịu ảnh hưởng sâu sắc của Nho giáo, Phật giáo và tư tưởng Lão Trang. + Có quan hệ giao lưu với nhiều nền văn học khu vực, nhất là Trung Quốc a. VH ch÷ H¸n - Ch÷ H¸n du nhËp vµo VN tõ ®Çu c«ng nguyªn. - VH viÕt VN thùc sù h×nh thµnh vµo thÕ kØ X khi d©n téc ta giµnh ®­îc ®éc lËp. - C¸c t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu: Nam quèc s¬n hµ(LÝ Th­êng KiÖt); HÞch t­íng sÜ (TrÇn Quèc TuÊn) ; B×nh Ng« ®¹i c¸o (NguyÔn Tr·i), §éc TiÓu Thanh kÝ ( NguyÔn Du) b. V¨n häc ch÷ N«m - Ch÷ N«m lµ lo¹i ch÷ ghi ©m tiÕng ViÖt dùa trªn c¬ së ch÷ H¸n do ng­êi ViÖt s¸ng t¹o ra tõ thÕ kØ XIII. - VH ch÷ N«m: + Ra ®êi vµo thÕ kØ XIII. + Ph¸t triÓn ë thÕ kØ XV (t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu: NguyÔn Tr·i- Quèc ©m thi tËp, Lª Th¸nh T«ng- Hång §øc quèc ©m thi tËp,...). + §¹t ®Õn ®Ønh cao vµo thÕ kØ XVIII - ®Çu thÕ kØ XIX (t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu: NguyÔn Du - TruyÖn KiÒu, §oµn ThÞ §iÓm - Chinh phô ng©m, Th¬ N«m Hå Xu©n H­¬ng,...). - Y nghÜa cña ch÷ N«m vµ VH ch÷ N«m: + Chøng tá ý chÝ x©y dùng mét nÒn VH vµ v¨n hãa ®éc lËp cña d©n téc ta. + Ảnh h­ëng s©u s¾c tõ VH d©n gian nªn VH ch÷ N«m gÇn gòi vµ lµ tiÕng nãi t×nh c¶m cña nh©n d©n lao ®éng. + Kh¼ng ®Þnh nh÷ng truyÒn thèng lín cña VH d©n téc (CN yªu n­íc, tÝnh hiÖn thùc vµ CN nh©n ®¹o). + P/¸nh qtr×nh d©n téc hãa vµ d©n chñ hãa cña VH trung ®¹i. 2. Văn học hiện đại : (đầu thế kỉ XX đến hết thế kỉ XX) : - V× sao nÒn VHVN thÕ kØ XX ®­îc gäi lµ VH hiÖn ®¹i? - Tồn tại trong bối cảnh giao lưu văn hoá, văn học ngày càng mở rộng, tiếp xúc và tiếp nhận tinh hoa của nhiều nền văn học thế giới để đổi mới → Ảnh h­ëng cña VH ph­¬ng T©y trªn c¬ së kÕ thõa tinh hoa VH d©n téc. + Nã ph¸t triÓn trong thêi k× mµ QHSX chñ yÕu dùa vµo qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa. + Nh÷ng t­ t­ëng tiÕn bé cña v¨n minh ph­¬ng T©y x©m nhËp vµo VN " thay ®æi t­ duy, t×nh c¶m, lèi sèng cña ng­êi ViÖt " thay ®æi quan niÖm vµ thÞ hiÕu VH. - Ngôn ngữ sáng tác chính: Chữ Quốc ngữ. - Khác với VH trung đại về hệ thi pháp, lối viết tôn trọng hiện thực, đề cao cá tính sáng tạo người nghệ sĩ - Các giai đoạn cơ bản của văn học hiện đại Giai đoạn Đặc điểm Tác giả tiêu biểu VHVN tõ 1900- 1930 - Lµ giai ®o¹n v¨n häc giao thêi. + DÊu tÝch cña nÒn VH trung ®¹i: quan niÖm thÈm mÜ, mét sè thÓ lo¹i VH trung ®¹i (th¬ §­êng luËt, v¨n biÒn ngÉu,...) vÉn ®­îc líp nhµ nho cuèi mïa sö dông. + C¸i míi: VHVN ®· b­íc vµo quü ®¹o hiÖn ®¹i hãa, cã sù tiÕp xóc, häc tËp VH ch©u ¢u. - C¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu: T¶n §µ, Hå BiÓu Ch¸nh, Ph¹m Duy Tèn, Phan Béi Ch©u,... VHVN tõ 1930-1945 + VH ph¸t triÓn víi nhÞp ®é mau lÑ. + C«ng cuéc hiÖn ®¹i hãa nÒn VH ®· hoµn thµnh + ThÕ L÷, Xu©n DiÖu, ChÕ Lan Viªn, NguyÔn BÝnh,... + Ng« TÊt Tè, Nam Cao, Vò Träng Phông, NguyÔn Tu©n,... + Tè H÷u, Hå ChÝ Minh,... + Hoµi Thanh, H¶i TriÒu,... VHVN tõ 1945-1975 - Lµ giai ®o¹n VH c¸ch m¹ng: + VH ®­îc sù chØ ®¹o vÒ t­ t­ëng, ®­êng lèi cña §¶ng. + VH ph¸t triÓn thèng nhÊt phôc vô c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ. - Néi dung ph¶n ¸nh chÝnh: + Sù nghiÖp ®Êu tranh c¸ch m¹ng. + C«ng cuéc x©y dùng cuéc sèng míi cña nh©n d©n. " VH mang ®Ëm c¶m høng sö thi vµ chÊt l·ng m¹n c¸ch m¹ng. Quang Dòng, NguyÔn §×nh Thi, Hoµng CÇm, T« Hoµi, Kim L©n, NguyÔn Minh Ch©u, Ph¹m TiÕn DuËt, Xu©n Quúnh,... VHVN tõ 1975 - hÕt thÕ kØ XX + VHVN b­íc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. + Hai m¶ng ®Ò tµi lín lµ: lÞch sö chiÕn tranh c¸ch m¹ng vµ con ng­êi ViÖt Nam ®­¬ng ®¹i. Lª Lùu, NguyÔn Kh¾c Tr­êng, B¶o Ninh, NguyÔn Huy ThiÖp, NguyÔn ThÞ Thu HuÖ,... ] §¸nh gi¸: NÒn VHVN ®· ®¹t ®­îc thµnh tùu to lín: + KÕt tinh ®­îc nh÷ng t¸c gi¶ VH lín: NguyÔn Tr·i, NguyÔn Du, Hå ChÝ Minh,... + NhiÒu t¸c phÈm cã gi¸ trÞ ®­îc dÞch ra nhiÒu thø tiÕng trªn thÕ giíi: TruyÖn KiÒu, NhËt kÝ trong tï, Th¬ t×nh Xu©n DiÖu,... + Cã vÞ trÝ xøng ®¸ng trong nÒn VH nh©n lo¹i. -Năng lực giải quyết những tình huống đặt ra. -Năng lực hợp tác, trao đổi, thảo luận. - Năng lực giải quyết vấn đề: Năng lực sáng tạo Năng lực cảm thụ, thưởng thức cái đẹp * Bảng so sánh VH trung đại và VH hiện đại & 3.LUYỆN TẬP ( 5 phút) Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt Năng lực cần hình thành PPDH: vấn đáp, nêu vấn đề GV giao nhiệm vụ: "Dân tộc Việt Nam vốn có năng lực sáng tạo to lớn đã xây dựng được một hệ thống thể loại văn học đặc sắc cho riêng mình. Nhiều thể loại văn học dân gian và văn học viết như sử thi, chèo, ca dao, truyện thơ, ngâm khúc, hát nói, nhiếu thể tài như thơ lục bát, song thất lục bát, các thể thơ và văn xuôi trong văn học hiện đại. là thành quả sáng tạo riêng của trí tuệ Việt Nam. Hệ thống thể loại văn học này đáp ứng tốt nhất nhu cầu diễn đạt các nội dung lớn của văn học dân tộc".       (Ngữ văn 10 - tập 1)    Câu hỏi 1: Ðặc trưng nào sau đây không là đặc trưng của văn học dân gian a. Văn học dân gian là những tác phẩm nghệ thuật ngôn từ truyên miệng . b. Văn học dân gian được tập thể sáng tạo nên. c. Văn học dân gian gắn bó và phục vụ trực tiếp cho các sinh hoạt khác nhau trong đời sống cộng đồng d. Văn học dân gian mang đậm dấu ấn và phong cách cá nhân của người nghệ sĩ dân gian. Câu hỏi 2: Văn học dân gian có tất cả bao nhiêu thể loại? a. 12 b. 13 c.14 d.15 Câu hỏi 3: Những truyện dân gian ngắn, có kết chặt chẽ, kể về những sự việc, kể về những sự việc, hành vi, qua đó nêu lên bài học kinh nghiệm về cuộc sống hoặc triết lí nhân sinh nhằm giáo dục con người thuộc thể loại nào của văn học dân gian ? a. Truyện thần thoại. b. Truyện cổ tích. c. Truyện cười d. Truyện ngụ ngôn. Câu hỏi 4: Ðặc điểm nào sau đây không phải là đặc điểm của văn học viết ? a. Là sáng tác của tri thức. b. Ðược ghi bằng chữ viết. c. Có tính giản dị. d. Mang dấu ấn của tác giả. Câu hỏi 5: Nền văn học Việt Nam từ xa xưa đến nay về cơ bản ít sử dụng những loại chữ ? a. Chữ Quốc ngữ b. Chữ Hán c. Chữ Nôm d. Chữ tượng hình người Việt Cổ - HS thực hiện nhiệm vụ và báo cáo kết quả TRẢ LỜI [1]='d' [2]='b' [3]='d' [4]='c' [5]='d' Năng lực giải quyết vấn đề: Hãy vẽ sơ đồ các bộ phận của văn học Việt Nam Tham khảo: Văn học Việt Nam Văn học viết Văn học dân gian Văn học hiện đại (Từ đầu TK.XX đến nay) Văn học trung đại (Từ TK.X đến hết TK XIX) Các thể loại thuộcsân khấu dân gian Các thể loại thuộc văn vần dân gian Các thể loại thuộc văn xuôi dân gian Chú ý: Trong sơ đồ, phần văn học viết còn có thể được biểu diễn thành 4 bộ phận dựa theo chữ viết: văn học viết bằng chữ Hán, - chữ Nôm, -chữ quốc ngữ, và - bằng tiếng Pháp; phần văn học dân gian có thể chia thành 12 thể loại như trong SGK. Văn học trung đại (X-hết XIX) Văn học hiện đại ( đầu XX-hết XX) Hoàn cảnh Văn tự Chịu ảnh hưởng thi pháp thành tựu & 4.VẬN DỤNG ( 5 phút) Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt Năng lực cần hình thành PPDH: vấn đáp, nêu vấn đề GV giao nhiệm vụ: Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi: TỤNG GIÁ HOÀN KINH SƯ ( Trần Quang Khải)  Phiên âm  Đoạt sóc Chương Dương độ Cầm Hồ Hàm Tử quan Thái bình tu trí lực Vạn cổ thử giang san Dịch thơ Chương Dương cướp giáo giặc Hàm Tử bắt quân thù Thái bình nên gắng sức Non nước ấy nghìn thu ( Phò giá về kinh- Bản dịch của Trần Trọng Kim) 1/ Nêu thể thơ của văn bản ? 2/ Chữ Đoạt, Cầm trong bản phiên âm thuộc từ loại gì ? Nêu hiệu quả nghệ thuật của các từ loại đó trong văn bản ? - HS thực hiện nhiệm vụ và báo cáo kết quả 1/ Thể thơ của văn bản: Ngũ ngôn tứ tuyệt Đường luật 2/ Chữ Đoạt, Cầm trong bản phiên âm thuộc từ loại động từ. Hiệu quả nghệ thuật của các từ loại đó trong văn bản:  Ca ngợi sức mạnh của quân đội nhà Trần với những chiến công vang dội trong cuộc kháng chiến chống quân Mông-Nguyên Năng lực giải quyết vấn đề: &5. TÌM TÒI, MỞ RỘNG ( 2 phút) Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt Năng lực cần hình thành PPDH: nêu vấn đề, trực quan GV giao nhiệm vụ: + Vẽ sơ đồ tư duy bài Tổng quan văn học Việt Nam + Tìm đọc các tác phẩm tiêu biểu của VHDG và VH viết - HS thực hiện nhiệm vụ và báo cáo kết quả Vẽ đúng sơ đồ tư duy bằng phần mềm Imindmap Tra cứu tài liệu trên mạng, trong sách tham khảo. Năng lực tự học. Giao bài và hướng dẫn học bài, chuẩn bị bài ở nhà ( 2 PHÚT) -Bài cũ: Nhớ đề mục, các luận điểm chính của bài Tổng quan. - Sơ đồ hoá các bộ phận của văn học Việt Nam. - Chuẩn bị bài: phần tiếp theo của bài học. E. RÚT KINH NGHIỆM Tiết 2: Đọc văn Ngày soạn 13/8/2018 TỔNG QUAN VĂN HỌC VIỆT NAM (tiếp) A. MỤC TIÊU BÀI DẠY Giúp học sinh: 1. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng, thái độ 1. Kiến thức Những bộ phận hợp thành, tiến trình phát triển của văn học Việt Nam và tư tưởng, tình cảm của người Việt Nam trong văn học. 2. Kĩ năng Nhận diện được nền văn học dân tộc, nêu được các thời kì lớn và các giai đoạn cụ thể trong các thời kì phát triển của văn học dân tộc. 3.Về thái độ: Bồi dưỡng HS niềm tự hào về truyền thống dân tộc và say mê với văn học 2. Định hướng năng lực, phẩm chất a. Năng lực - Năng lực tự học khi thu thập thông tin liên quan đến lịch sử văn học Việt Nam - Năng lực đọc – hiểu các tác tác phẩm văn học Việt Nam ( Văn học dân gian và văn học viết) - Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về các thời kì văn học. - Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu, hạn chế, những đặc điểm cơ bản, giá trị của những tác phẩm văn học Việt Nam; - Năng lực phân tích, so sánh sự khác nhau giữa văn học dân gian và văn học viết - Năng lực tạo lập văn bản nghị luận. b. Phẩm chất: Tự lập, tự tin, tự chủ; Trung thực, tự trọng, chí công vô tư; Yêu gia đình, quê hương, đất nước B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN: SGK, SGV Văn 10, Sách thiết kế giáo án, chuẩn kiến thức kĩ năng, STK C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH: - PPDH: thuyết trình, vấn đáp, bình giảng, thảo luận nhóm, nghiên cứu tình huống, nêu vấn đề; - KTDH: Đặt câu hỏi, chia nhóm. D. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt Năng lực cần hình thành PPDH: thuyết trình, vấn đáp, bình giảng, thảo luận nhóm, Hoạt động 4: Tìm hiểu về con người VN qua văn học. - PPVKTDH: Hs thảo luận nhóm, đàm thoại, thuyết trình, bình giảng - Theo em đối tượng của VH là gì? Hình ảnh con người VN được thể hiện trong VH qua những mối quan hệ nào ? - Nhóm 1: Tìm hiểu về con người VN trong mối quan hệ với tự nhiên Mèi quan hÖ cña con ng­êi ViÖt Nam víi thÕ giíi tù nhiªn ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng mÆt nµo? VD minh häa? - Tõ mèi quan hÖ g¾n bã s©u s¾c cña con ng­êi ViÖt Nam vµ thiªn nhiªn, em thÊy ng­êi ViÖt cã t×nh c¶m víi thiªn nhiªn ntn? HS trình bày, lấy dẫn chứng cụ thể - NhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc thÕ giíi tù nhiªn: VD: + ThÇn tho¹i ThÇn trô trêi, Qu¶ bÇu tiªn,..." gi¶i thÝch sù h×nh thµnh thÕ giíi tù nhiªn vµ con ng­êi. + TruyÒn thuyÕt S¬n Tinh - Thñy Tinh" kh¸t väng chinh phôc thÕ giíi tù nhiªn. - Thiªn nhiªn lµ ng­êi b¹n tri ©m, tri kØ: VD: + Ca dao vÒ quª h­¬ng ®Êt n­íc: “ §­êng v« xø NghÖ quanh quanh... “ Hìi c« t¸t n­íc bªn ®­êng... “§øng bªn ni ®ång ngã bªn tª ®ång... + Th¬ N«m NguyÔn Tr·i, Hå Xu©n H­¬ng, NguyÔn KhuyÕn,... - Thiªn nhiªn g¾n víi lÝ t­ëng thÈm mÜ, ®¹o ®øc nhµ nho: VD: Tïng, cóc, tróc, mai " cèt c¸ch ng­êi qu©n tö (th¬ NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm,...) - Thiªn nhiªn thÓ hiÖn t×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc, yªu cuéc sèng vµ ®Æc biÖt lµ t×nh yªu løa ®«i: VD: Ca dao " t×nh yªu nh÷ng vËt th©n thuéc" t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc. Sãng (Xu©n Quúnh), T­¬ng t­ (NguyÔn BÝnh), H­¬ng thÇm (Phan ThÞ Thanh Nhµn),... [ Con ng­êi ViÖt Nam cã t×nh yªu thiªn nhiªn s©u s¾c vµ thÊm thÝa. TÝch hîp m«i tr­êng: Víi con ng­êi VN thiªn nhiªn lµ ng­êi b¹n th©n thiÕt ->T×nh yªu thiªn nhiªn lµ mét néi dung quan träng cña VHVN. Thiªn nhiªn ®Æc s¾c th©n thuéc trong VHDG. Thiªn nhiªn t¹o thµnh hÖ thèng t­îng tr­ng giµu gi¸ trÞ them mÜ, nh­ mét th­íc ®o thÈm mÜ trong VHT§. Thiªn nhiªn giµu søc sèng, thÓ hiÖn s©u s¾c t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, t×nh yªu sù sèng= - Nhóm 2: Tìm hiểu về con người VN trong mối quan hệ với quốc gia dân tộc? - T¹i sao CN yªu n­íc l¹i trë thµnh mét trong nh÷ng néi dung quan träng vµ næi bËt nhÊt cña VHVN? Tích hợp với môi trường: Chủ nghĩa yêu nước gắn liền với việc ý thức về việc giữ gìn, bảo tồn môi trường văn hóa, thuần phong mĩ tục - Nhóm 3: Tìm hiểu con người VN trong mối quan hệ với xã hội - Em h·y nªu nh÷ng biÓu hiÖn cña mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi ViÖt Nam vµ x· héi? Ph©n tÝch VD minh häa? Tích hợp với môi trường: Con người VN với ước mơ xây dựng một môi trường xã hội tốt đẹp, gắn với khát vọng công bằng, ân nghĩa trong VHDG, gắn với lí tưởng đạo đức trong văn học trung đại, thể hiện ý thức về môi trường dân chủ, văn minh trong văn học hiện đại. - Nhóm 4: Tìm hiểu về con người VN với ý thức về bản thân - Theo em, ý thøc c¸ nh©n lµ g×? - ý thøc vÒ b¶n th©n cña con ng­êi ViÖt Nam ®­îc biÓu hiÖn trong VH ntn? Gîi më: Mèi quan hÖ gi÷a ý thøc c¸ nh©n vµ ý thøc céng ®ång? Khi nµo ng­êi ViÖt Nam chó träng ®Õn ý thøc c¸ nh©n, ý thøc céng ®ång? Nªu c¸c giai ®o¹n VH minh häa? - Xu h­íng cña VH n­íc ta hiÖn nay lµ g×? Em cã t¸n ®ång nh÷ng t¸c phÈm chØ ®Ò cao quyÒn h­ëng thô theo b¶n n¨ng cña con ng­êi ko? V× sao? Ghi nhí (sgk) Bài tập củng cố: Vẽ sơ đồ tư duy để ôn lại những nội dung cơ bản của mục “Con người VN qua văn học”GV hỏi: III. Con người Việt Nam qua văn học: Văn học Việt Nam thể hiện tư tưởng, tình cảm, quan niệm chính trị, văn hoá, đạo đức, thẩm mĩ của người Việt Nam trong nhiều mối quan hệ : 1. Con người Việt Nam trong mối quan hệ với thế giới tự nhiên: - Văn học dân gian: + Tư duy huyền thoại, kể về quá trình nhận thức, ... tích lũy hiểu biết thiên nhiên. + Con người và thiên nhiên thân thiết. - Thơ ca trung đại: Thiên nhiên gắn lý tưởng, đạo đức, thẩm mỹ - Văn học hiện đại: hình tượng thiên nhiên thể hiện qua tình yêu đất nước, cuộc sống, lứa đôi → Con người Việt Nam gắn bó sâu sắc với thiên nhiên và luôn tìm thấy từ thiên nhiên những hình tượng thể hiện chính mình. 2. Con người Việt Nam trong mối quan hệ với quốc gia, dân tộc: - Người Việt Nam mang một tấm lòng yêu nước thiết tha. - Biểu hiện của lòng yêu nước: + Yêu làng xóm, quê hương. + Tự hào về truyền thống văn học, lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc. + Ý chí căm thù quân xâm lược và tinh thần dám hi sinh vì độc lập tự do dân tộc. - Tác phẩm kết tinh từ lòng yêu nước “Nam quốc sơn hà”, “Bình ngô đại cáo”,“Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc”,“Tuyên ngôn độc lập” 3. Con người Việt Nam trong mối quan hệ xã hội: - Ước mơ xây dựng một xã hội công bằng, tốt đẹp hơn. VD: TruyÖn cæ tÝch (TÊm C¸m, Th¹ch Sanh,...) " kh¸t väng c«ng lÝ ë hiÒn gÆp lµnh, ¸c gi¶ ¸c b¸o. - Phê phán, tố cáo các thế lực chuyên quyền, cảm thông với phận con người bị áp bức. VD: TruyÖn KiÒu (NguyÔn Du), Chinh phô ng©m (§oµn ThÞ §iÓm), T¾t ®Ìn (Ng« TÊt Tè),... - Nhìn thẳng vào thực tại để nhận thức, phê phán, cải tạo xã hội cho tốt đẹp. VD: Tõ H¶i (TruyÖn KiÒu), ChÞ Sø (Hßn ®Êt), ChÞ ót TÞch (Ng­êi mÑ cÇm sóng),... →Chủ nghĩa hiện thực và chủ nghĩa nhân đạo. 4. Con người việt Nam và ý thức về cá nhân: - Ý thøc c¸ nh©n: lµ ý thøc vÒ chÝnh con ng­êi m×nh víi c¸c mÆt song song tån t¹i (thÓ x¸c- t©m hån, b¶n n¨ng- v¨n hãa, t­ t­áng vÞ kØ- t­ t­ëng vÞ tha, ý thøc c¸ nh©n- ý thøc céng ®ång,...). - BiÓu hiÖn: + VHVN ghi l¹i qu¸ tr×nh lùa chän, ®Êu tranh ®Ó kh¼ng ®Þnh ®¹o lÝ lµm ng­êi cña con ng­êi ViÖt Nam trong sù kÕt hîp hµi hßa hai ph­¬ng diÖn: ý thøc c¸ nh©n - ý thøc céng ®ång. - Tuỳ theo điều kiện lịch sử mà con người trong văn học xử lý mối quan hệ giữa ý thức cá nhân và ý thức cộng đồng. Trong chiÕn tranh hoÆc c«ng cuéc c¶i t¹o, chinh phôc tù nhiªn, cÇn huy ®éng søc m¹nh cña c¶ céng ®ång, VHVN ®Ò cao ý thøc céng ®ång (VHVN giai ®o¹n thÕ kØ X-XIV, 1945-1975). Khi cuéc sèng yªn b×nh, con ng­êi cã ®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn ®êi sèng c¸ nh©n hoÆc khi quyÒn sèng cña c¸ nh©n bÞ chµ ®¹p, ý thøc c¸ nh©n ®­îc ®Ò cao (VHVN giai ®o¹n thÕ kØ XVIII- ®Çu XIX, 1930-1945). - Xu h­íng cña VH n­íc ta hiÖn nay: x©y dùng ®¹o lÝ lµm ng­êi víi nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp (nh©n ¸i, thuû chung, t×nh nghÜa, vÞ tha, ®øc hi sinh v× sù nghiÖp chÝnh nghÜa,...).VHVN ®Ò cao quyÒn sèng c¸ nh©n nh­ng ko chÊp nhËn chñ nghÜa c¸ nh©n cùc ®oan. -Năng lực giải quyết những tình huống đặt ra. -Năng lực hợp tác - Năng lực giải quyết vấn đề - Năng lực sáng tạo - Năng lực cảm thụ thẩm mĩ 3. LUYỆN TẬP Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt Năng lực cần hình thành GV giao nhiệm vụ: PPDH: thuyết trình, vấn đáp, nêu vấn đề Từ việc tìm hiểu mục III (Con người Việt Nam qua văn học), anh (chị) hãy nêu lên những giá trị nội dung chủ yếu của văn học Việt Nam. - HS thực hiện nhiệm vụ và báo cáo kết quả Những giá trị nội dung chủ yếu của văn học Việt Nam : Phản ánh con người Việt Nam trong mối quan hệ với thế giới tự nhiên : Tình yêu thiên nhiên trở thành nội dung quan trọng của văn học Việt Nam. - Phản ánh con người Việt Nam trong quan hệ quốc gia, dân tộc : Chủ nghĩa yêu nước trở thành nội dung lớn, xuyên suốt quá trình phát triển của văn học Việt Nam. - Phản ánh con người Việt Nam trong quan hệ xã hội : Bên cạnh nội dung thể hiện ước mơ về xã hội công bằng, tốt đẹp, văn học còn phản ánh hiện thực đời sống xã hội, góp phần cải tạo xã hội. Cảm hứng xã hội sâu đậm là tiền đề cho sự hình thành chủ nghĩa hiện thực vàchủ nghĩa nhân đạo trong văn học dân tộc. - Phản ánh con người Việt Nam trong sự ý thức về bản thân : Văn học khẳng định vẻ đẹp của con người Việt Nam trên các bình diện : ý thức cộng đồng cao cả, hi sinh vì nghĩa lớn của đất nước, nhân dân ; ý thức về cá nhân với những khát vọng về quyền sống, quyền hạnh phúc đời thường, trền thế ; niềm lạc quan, lòng nhân hậu,... Xu hướng chung của văn học dân tộc là xây dựng một đạo lí làm người với nhiều phẩm chất tốt đẹp như nhân ái, thuỷ chung, vị tha,... Năng lực giải quyết vấn đề &5. TÌM TÒI, MỞ RỘNG ( 2 phút) Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt Năng lực cần hình thành PPDH: trực quan GV giao nhiệm vụ: + Vẽ sơ đồ tư duy bài Tổng quan văn học Việt Nam - HS thực hiện nhiệm vụ và báo cáo kết quả Vẽ đúng sơ đồ tư duy bằng phần mềm Imindmap Năng lực tự học. Giao bài và hướng dẫn học bài, chuẩn bị bài ở nhà ( 2 PHÚT) - Bài cũ: Nhớ đề mục, các luận điểm chính của bài Tổng quan. - Sơ đồ hoá luận điểm của tiết học - Chuẩn bị bài: Khái quát văn học dân gian Việt Nam Tiết 2: Đọc văn Ngày soạn 13/8/2018 TỔNG QUAN VĂN HỌC VIỆT NAM (tiếp) A. MỤC TIÊU BÀI DẠY Giúp học sinh: 1. Trọng tâm kiến thức, kĩ năng, thái độ 1. Kiến thức Những bộ phận hợp thành, tiến trình phát triển của văn học Việt Nam và tư tưởng, tình cảm của người Việt Nam trong văn học. 2. Kĩ năng Nhận diện được nền văn học dân tộc, nêu được các thời kì lớn và các giai đoạn cụ thể trong các thời kì phát triển của văn học dân tộc. 3.Về thái độ: Bồi dưỡng HS niềm tự hào về truyền thống dân tộc và say mê với văn học 2. Định hướng năng lực, phẩm chất a. Năng lực - Năng lực tự học khi thu thập thông tin liên quan đến lịch sử văn học Việt Nam - Năng lực đọc – hiểu các tác tác phẩm văn học Việt Nam ( Văn học dân gian và văn học viết) - Năng lực trình bày suy nghĩ, cảm nhận của cá nhân về các thời kì văn học. - Năng lực hợp tác khi trao đổi, thảo luận về thành tựu, hạn chế, những đặc điểm cơ bản, giá trị của những tác phẩm văn học Việt Nam; - Năng lực phân tích, so sánh sự khác nhau giữa văn học dân gian và văn học viết - Năng lực tạo lập văn bản nghị luận. b. Phẩm chất: Tự lập, tự tin, tự chủ; Trung thực, tự trọng, chí công vô tư; Yêu gia đình, quê hương, đất nước B. PHƯƠNG TIỆN THỰC HIỆN: SGK, SGV Văn 10, Sách thiết kế giáo án, chuẩn kiến thức kĩ năng, STK C. CÁCH THỨC TIẾN HÀNH: - PPDH: thuyết trình, vấn đáp, bình giảng, thảo luận nhóm, nghiên cứu tình huống, nêu vấn đề; - KTDH: Đặt câu hỏi, chia nhóm. D. TIẾN TRÌNH BÀI DẠY Hoạt động của GV - HS Kiến thức cần đạt Năng lực cần hình thành PPDH: thuyết trình, vấn đáp, bình giảng, thảo luận nhóm, Hoạt động 4: Tìm hiểu về con người VN qua văn học. - PPVKTDH: Hs thảo luận nhóm, đàm thoại, thuyết trình, bình giảng - Theo em đối tượng của VH là gì? Hình ảnh con người VN được thể hiện trong VH qua những mối quan hệ nào ? - Nhóm 1: Tìm hiểu về con người VN trong mối quan hệ với tự nhiên Mèi quan hÖ cña con ng­êi ViÖt Nam víi thÕ giíi tù nhiªn ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng mÆt nµo? VD minh häa? - Tõ mèi quan hÖ g¾n bã s©u s¾c cña con ng­êi ViÖt Nam vµ thiªn nhiªn, em thÊy ng­êi ViÖt cã t×nh c¶m víi thiªn nhiªn ntn? HS trình bày, lấy dẫn chứng cụ thể - NhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc thÕ giíi tù nhiªn: VD: + ThÇn tho¹i ThÇn trô trêi, Qu¶ bÇu tiªn,..." gi¶i thÝch sù h×nh thµnh thÕ giíi tù nhiªn vµ con ng­êi. + TruyÒn thuyÕt S¬n Tinh - Thñy Tinh" kh¸t väng chinh phôc thÕ giíi tù nhiªn. - Thiªn nhiªn lµ ng­êi b¹n tri ©m, tri kØ: VD: + Ca dao vÒ quª h­¬ng ®Êt n­íc: “ §­êng v« xø NghÖ quanh quanh... “ Hìi c« t¸t n­íc bªn ®­êng... “§øng bªn ni ®ång ngã bªn tª ®ång... + Th¬ N«m NguyÔn Tr·i, Hå Xu©n H­¬ng, NguyÔn KhuyÕn,... - Thiªn nhiªn g¾n víi lÝ t­ëng thÈm mÜ, ®¹o ®øc nhµ nho: VD: Tïng, cóc, tróc, mai " cèt c¸ch ng­êi qu©n tö (th¬ NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm,...) - Thiªn nhiªn thÓ hiÖn t×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc, yªu cuéc sèng vµ ®Æc biÖt lµ t×nh yªu løa ®«i: VD: Ca dao " t×nh yªu nh÷ng vËt th©n thuéc" t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc. Sãng (Xu©n Quúnh), T­¬ng t­ (NguyÔn BÝnh), H­¬ng thÇm (Phan ThÞ Thanh Nhµn),... [ Con ng­êi ViÖt Nam cã t×nh yªu thiªn nhiªn s©u s¾c vµ thÊm thÝa. TÝch hîp m«i tr­êng: Víi con ng­êi VN thiªn nhiªn lµ ng­êi b¹n th©n thiÕt ->T×nh yªu thiªn nhiªn lµ mét néi dung quan träng cña VHVN. Thiªn nhiªn ®Æc s¾c th©n thuéc trong VHDG. Thiªn nhiªn t¹o thµnh hÖ thèng t­îng tr­ng giµu gi¸ trÞ them mÜ, nh­ mét th­íc ®o thÈm mÜ trong VHT§. Thiªn nhiªn giµu søc sèng, thÓ hiÖn s©u s¾c t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, t×nh yªu sù sèng= - Nhóm 2: Tìm hiểu về con người VN trong mối quan hệ với quốc gia dân tộc? - T¹i sao CN yªu n­íc l¹i trë thµnh mét trong nh÷ng néi dung quan träng vµ næi bËt nhÊt cña VHVN? Tích hợp với môi trường: Chủ nghĩa yêu nước gắn liền với việc ý thức về việc giữ gìn, bảo tồn môi trường văn hóa, thuần phong mĩ tục - Nhóm 3: Tìm hiểu con người VN trong mối quan hệ với xã hội - Em h·y nªu nh÷ng biÓu hiÖn cña mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi ViÖt Nam vµ x· héi? Ph©n tÝch VD minh häa? Tích hợp với môi trường: Con người VN với ước mơ xây dựng một môi trường xã hội tốt đẹp, gắn với khát vọng công bằng, ân nghĩa trong VHDG, gắn với lí tưởng đạo đức trong văn học trung đại, thể hiện ý thức về môi trường dân chủ, văn minh trong văn học hiện đại. - Nhóm 4: Tìm hiểu về con người VN với ý thức về bản thân - Theo em, ý thøc c¸ nh©n lµ g×? - ý thøc vÒ b¶n th©n cña con ng­êi ViÖt Nam ®­îc biÓu hiÖn trong VH ntn? Gîi më: Mèi quan hÖ gi÷a ý thøc c¸ nh©n vµ ý thøc céng ®ång? Khi nµo ng­êi ViÖt Nam chó träng ®Õn ý thøc c¸ nh©n, ý thøc céng ®ång? Nªu c¸c giai ®o¹n VH minh häa? - Xu h­íng cña VH n­íc ta hiÖn nay lµ g×? Em cã t¸n ®ång nh÷ng t¸c phÈm chØ ®Ò cao quyÒn h­ëng thô theo b¶n n¨ng cña con ng­êi ko? V× sao? Ghi nhí (sgk) Bài tập củng cố: Vẽ sơ đồ tư duy để ôn lại những nội dung cơ bản của mục “Con người VN qua văn học”GV hỏi: III. Con người Việt Nam qua văn học: Văn học Việt Nam thể hiện tư tưởng, tình cảm, quan niệm chính trị, văn hoá, đạo đức, thẩm mĩ của người Việt Nam trong nhiều mối