Giáo án Ngữ văn 10 tiết 15, 16: Đọc văn Tấm Cám

Tiết 15 - 16– Đọc văn Ngày soạn: 26/09/2017 TẤM CÁM I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Hiểu được ý nghĩa của những mâu thuẫn, xung đột trong truyện và sự biến hóa của Tấm. - Nắm được đặc trưng cơ bản của truyện cổ tích thần kì qua một truyện cụ thể. 2. Kĩ năng - Đọc – hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại. - Phân tích nhân vật 3. Thái độ - Ở hiền gặp lành, tin tưởng vào công lí. 4. Năng lực hướng tới - Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực cảm thụ văn chương, năng lực hợp tác, năng lực tự quản, năng lực giao tiếp, II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH 1. Giáo viên: Sách giáo khoa Ngữ văn 10 tập 1 (cơ bản), sách giáo viên, chuẩn kiến thức kĩ năng, bài thiết kế dạy học, giáo án. 2. Học sinh: Sách giáo khoa, vở soạn, các tư liệu tham khảo khác. III. PHƯƠNG PHÁP VÀ KĨ THUẬT DẠY HỌC 1. Phương pháp: nêu vấn đề, thảo luận nhóm. 2. Kĩ thuật: động não, trình bày một phút, mảnh ghép. IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC. 1 .Hoạt động khởi động: Kể tên các truyện cổ tích mà em biết? Gv dẫn dắt vào bài mới: Một nhà thơ đã từng có cảm xúc sâu lắng về cô Tấm: “Ở mỗi bài em học hôm nay, Có buổi trưa đầy nắng, Cánh cò ngang qua quãng vắng, Cô Tấm têm trầu trong ngày hội làng ta” Cô Tấm đã đi vào đời sống văn hoá, trong tâm tư, tình cảm con người Việt nam một cách sâu sắc.Chúng ta cùng tìm hiểu truyện Tấm Cám 2. Hoạt động hình thành kiến thức: Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt * Hướng dẫn Hs tìm hiểu chung cho học sinh đọc phần tiểu dẫn trong SGK - Hãy nêu các thể loại truyện cổ tích ? GV : - Truyện cổ tích loài vật là những truyện kể chủ yếu giải thích theo cách dân gian về đặc điểm và quan hệ của các con vật trong thế giới loài vật. (Vd: Quạ và công, Trí khôn của ta đây, Con thỏ thông minh) - Truyện cổ tích sinh hoạt: là những truyện phản ánh sinh hoạt đời thường, gần gũi với người bình dân, phản ánh hiện thực, đề cao đạo đức, lí trí sáng suốt và tinh thần thực tế của nhân dân (Vd: Làm theo vợ dặn, cái cân thủy ngân, thằng ngốc, em bé thông minh) -Tấm Cám thuộc thể loại nào - Nêu đặc trưng cơ bản của thể loại CTTK ? HS trả lời Gv chốt ý GV có thể yêu cầu học sinh lấy một vài ví dụ *Hướng dẫn Hs đọc hiểu văn bản - Tóm tắt truyện? Hs trình bày dự án Thảo luận nhóm nhỏ ? Cuộc đời bất hạnh của Tấm được miêu tả như thế nào? Em có suy nghĩ gì về n/v Tấm? ? Mẹ con Cám đối xử với Tấm ra sao? Nhận xét của em về hai mẹ con Cám? Đại diện trình bày Các nhóm nhận xét Gv chốt ý ? Thực chất của sự mâu thuẫn này là gì? ? Hình ảnh Bụt xuất hiện có ‎ nghĩa gì? ? Em có suy nghĩ ntn về con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm? ? Tấm- cô gái mồ côi- trở thành hoàng hậu cho ta thấy quan niệm gì của nhân dân? Hs suy nghĩ trả lời Gv hoàn thiện I. TÌM HIỂU CHUNG 1.Truyện cổ tích : a. Khái niệm: sgk/18 b. Phân loại: + Cổ tích thần kì. + Cổ tích sinh hoạt. + Cổ tích loài vật. 2. Truyện Tấm Cám: a. Thể loại: Cổ tích thần kì. b. Đặc trưng + Đặc trưng cơ bản là sự tham gia của các yếu tố thần kỳ vào tiến trình phát triển của câu chuyện ( Bụt, Tiên, hay sự biến hóa thần kỳ ). + Nhân vật chính trải qua hoạn nạn cuối cùng đựoc hưỏng hạnh phúc, thoả nguyện ước mơ. + Mâu thuẫn, xung đột gia đình, xã hội thể hiện đấu tranh giữa thiện- ác, tốt II. ĐỌC- HIỂU VĂN BẢN Đọc - tóm tắt - Tấm và Cám hai chị em cùng cha khác mẹ. - Chiếc yếm đỏ - Cám đã cướp đi công lao của Tấm. - Con cá bống - giết - bộ xương . - Tấm đi xem hội - thử giày. - Tấm chết – chim vàng anh –cây xoan đào -chiếc khung cửi- qủa thị – người. 2. Tìm hiểu chi tiết 2.1. Cuộc đời bất hạnh và con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm. a. Thân phận của Tấm: Thân phận Tấm Mẹ con Cám -Mồ côi,là phận gái. -Sống với dì ghẻ cay nghiệt -Làm lụng vất vả -Hiền lành, chăm chỉ, thật thà → Nhỏ bé, hiền hậu, yếu đuối,bị đối xử không công bằng → Thiện -Ăn trắng,mặc trơn. -Lừa Tấm lấy cắp giỏ tép. -Lén lút giết cá Bống -Không cho Tấm đi xem hội →Bóc lột tấm cả về vật chất lẫn tinh thần. → Ác => Mâu thuẫn , xung đột ngày càng căng thẳng . Mâu thuẫn giữa dì ghẻ, con chồng. Phản ánh mâu thuẫn xã hội giữa thiện và ác. b. Con đường dẫn đến hạnh phúc của Tấm - Nhờ sự giúp đỡ của Bụt: yếu tố thần kì. + Tấm mất yếm đào→ Bụt cho cá bống + Mất cá bống→ Bụt cho hi vọng đổi đời + Bị chà đạp, hắt hủi→Bụt cho Chim sẻ giúp đỡ. + Rơi giày, thử giày → Hoàng hậu → Hạnh phúc chỉ đến với những người hiền lành, lương thiện. → Triết lí Ở hiền gặp lành và ước mơ của người nông dân bị áp bức. Tiết 2 ? Qúa trình biến hóa của Tấm diễn ra như thế nào ? { Cho HS vẽ sơ đồ và nhận xét } Hs thảo luận hoàn thành sơ đồ Gv chốt ý ? Nhận xét mâu thuẫn đến đoạn truyện này? ? Nhận xét về những vật mà Tấm hóa thân? ‎Ý nghĩa? ? Vậy ý nghĩa chung của sự biến hóa ? HS suy nghĩ trả lời Gv hoàn thiện ( Gọi HS Lấy một vài ví dụ tương tự ) * Hướng dẫn học sinh tổng kết nội dung và nghệ thuật tác phẩm. ? Giá trị nghệ thuật của truyện. ? Ý nghĩa nội dung của truyện. HS suy nghĩ trả lời Gv hoàn thiện 2. Cuộc đấu tranh không khoan nhượng để giành lại hạnh phúc - Trải qua bốn kiếp hồi sinh: Tấm® chim vàng anh® cây xoan đào® khung cửi® quả thị® người (xinh đẹp hơn xưa). → Tấm báo hiệu sự có mặt của mình và tuyên chiến với kẻ thù. => mâu thuẫn gay gắt, trở thành cuộc đấu tranh một mất một còn để gianhf lại hạnh phúc - Những vật hóa thân : bình dị, thân thương trong c/s nhân dân →giá trị thẩm mĩ cao, Tấm tìm thấy hạnh phúc ngay giữa đời thường. - Ý nghĩa của những lần hóa thân: + Sự đấu tranh không khoan nhượng để giành và giữ hạnh phúc lâu bền. + Sức sống mãnh liệt của Tấm không một thế lực nào tiêu diệt được. + Thể hiện lòng yêu đời, lạc quan, ước mơ về lẽ công bằng xã hội. III. TỔNG KẾT 1. Nghệ thuật: - Kết cấu truyện độc đáo. - Xây dựng nhiều chi tiết gợi cảm. - Những câu nói có vần, có điệu. - Khắc họa hình tượng Tấm có sự phát triển tính cách. 2. Nội dung, ý nghĩa: - Gửi gắm quan niệm ở hiền gặp lành. - Khẳng định cuộc đấu tranh giữa ác và thiện là tất yếu, và thiện thắng ác là tất yếu. - Hạnh phúc đích thực chỉ có được khi con người tự đấu tranh gìanh lấy nó. - Ca ngợi sự sống bất diệt của con người. 3. Hoạt động luyện tập - Căn cứ vào định nghĩa truyện cổ tích ở bài Khái quát văn học dân gian Việt Nam và mục tiểu dẫn của bài này, hãy tìm trong Tấm Cám những dẫn chứng để phân tích, làm rõ các đặc trưng của truyện cổ tích thần kì? Gợi ý: -Có yếu tố thần kì: nhân vật thần kì (Bụt), có vật thần kì (xương cá bống), bản thân nhân vật chính cũng có sự biến hóa thần kì. - Nhân vật chính (Tấm) trải qua nhiều hoạn nạn, cuối cùng được hưởng hạnh phúc. - Thể hiện ước mơ về lẽ công bằng của nhân dân, niềm tin vào sức mạnh của cái thiện. 4. Hoạt động vận dung, mở rộng (Thực hiện ở nhà) - Hãy chọn và phân tích những chi tiết tiêu biểu trong truyện Tấm cám để chứng tỏ rằng “truyện cổ tích là một giấc mơ đẹp “ của nhân dân lao động - Viết một kết thúc khác và lí giải vì sao chọn kết thúc đó V. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC: 1. Hướng dẫn học bài cũ: - Nắm những nét chính về truyện cổ tích, đặc điểm của truyện cổ tích thần kì - Nắm vững những mâu thuẫn chính trong truyện và con đường đấu tranh giành hạnh phúc của Tấm - Đặc sắc về nội dung và nghệ thuật của tác phẩm 2. Hướng dẫn chuẩn bị bài mới: - Chuẩn bị bài: Chọn sự việc và chi tiết tiêu biểu trong bài văn tự sự: + Đọc và trả lời các câu hỏi trong SGK + Tìm hiểu khái niệm văn tự sự, khái niệm sự việc chi tiết tiêu biểu. + Tìm hiểu cách chọn sự việc, chi tiết tiêu biểu. + Làm bài tập a, b trong phần ví dụ 1 ở SGK/T62