Giáo án Ngữ văn 8 tiết 29, 30: Văn bản: Chiếc lá cuối cùng (nội dung rèn luyện kĩ năng sống)

Lê Thị Bích Ngọc Tiết 29,30 Vaên baûn: CHIEÁC LAÙ CUOÁI CUØNG ( nội dung rèn luyện kĩ năng sống) I. MUÏC TIEÂU 1. Kiến thức : - Nhân vật , sự kiện, cốt truyện trong một tp truyện ngắn hiện đại Mĩ . - Lòng cảm thông , sự sẻ chia giữa những nghệ sĩ nghèo . - Ý nghĩa của tp nghệ thuật vì cuộc sống của con người . 2. Kĩ năng : - Vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm tự sự để đọc –hiểu tp . - Phát hiện ,phân tích đặc điểm nổi bật về nghệ thuật kể chuyện của nhà văn . - Cảm nhận được ý nghĩa nhân văn sâu sắc của truyện . 3. Thái độ : Giáo dục lòng yêu thương con người. 4. Năng lực HS : cảm nhận, quan sát, tưởng tượng, suy nghĩ, phân tích, vận dụng. II. NỘI DUNG HỌC TẬP - Hiểu được tấm lòng yêu thương những người nghèo khổ của nhà văn được thể hiện trong truyện . - Thấy được nghệ thuật kể chuyện độc đáo , hấp dẫn của tg O Hen –ri . III. CHUẨN BỊ - Giáo Viên : Giáo án , SGK , SGV , tác phẩm : Chiếc lá cuối cùng . - Học Sinh : Vở bài tập , vở bài soạn. IV. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG HỌC TẬP 1.Ổn định tổ chức và kiểm diện : Kiểm diện HS(1 phút) 2. Kiểm tra miệng: (5 phút) Câu 1 : So sánh 2 nhân vật : Đôn Ki-hô-tê và Xan-chô Pan-xa về 2 chi tiết : ngoại hình và mục đích chuyến đi ? (6 điểm ) Các đặc điểm so sánh Đôn Ki-hô-tê Xan-chô Pan-xa 1. Chân dung ngoại hình -Gầy gò ,cao lênh khênh. - Béo , lùn . 2. Mục đích chuyến đi Muốn làm hiệp sĩ lang thang để trừ quân gian ác, giúp đỡ người lương thiện . Được làm thống đốc cai trị một vài hoàn đảo. Câu 2: Từ hai tính cách của 2 nhân vật trong văn bản, giáo dục chúng ta kĩ năng sống nào?(4đ) - Con người muốn tốt đẹp không được hoang tưởng, thực dụng mà cần tỉnh táo, cao thượng và phải có lí tưởng sống tốt đẹp. 3. Tiến trình bài học HOAÏT ÑOÄNG GIỮA GV VÀ HS NOÄI DUNG BÀI DẠY Hoaït ñoäng 1 :GV giôùi thieäu(1 phút) MỘT SỐ BIỂU TƯỢNG CỦA NƯỚC MỸ Phía Tây Oa-Sinh-Tơn tráng lệ Có phố nhỏ của những người nghệ sĩ Gặp gỡ nhau trong kiếp sống cơ hàn Khi thu tàn , tuyết lạnh, gió đông sang “Gã viêm phổi’ ngênh ngang gieo giông tố Và nàng Giôn-xi đâu phải là đối thủ Nên âm thầm mang thất vọng trong tim Dây thường xuân trơ trọi đứng im lìm Buông từng chiếc lá vàng bên cửa sổ. Chúng ta cùng đi vào bài” Chiếc lá cuối cùng” để tìm hiểu rõ hơn. Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu tác giả, tác phẩm(6 phút) Học sinh dựa vào chú thích sách giáo khoa / 89 . ? Những nét chính về t/g O Hen –ri ?Các tác phẩm chính của ông. - O Hen –ri (1862-1910) . Nhà văn Mỹ, chuyên viết về truyện ngắn. - Ông có lòng thông cảm đối với người nghèo bất hạnh. - Truyện của ông thường nhẹ nhàng và tràn đầy tinh thần nhân đạo cao cả. GV: Nhấn mạn vài nét về nhà văn O Hen –ri và tác phẩm “ Chiếc lá cuối cùng”. - O.Hen-ri là một nhà văn trải qua nhiều bất hạnh , lên ba tuổi mồ côi mẹ, cha ông là thầy thuốc. - Thuở nhỏ, ông không được học hành nhiều ;15 tuổi phải bỏ học đến làm việc tại một hiệu thuốc của chú ruột, sau đó còn phải làm nhiều nghề khác để kiếm ăn như nhân viên kế toán, vẽ tranh, thủ quỹ ngân hàng. - O-Hen ri là một nhà văn chuyên viết truyện ngắn và sáng tác rất nhiều. Các truyện ngắn của ông lần lượt in thành từng tập trong thời gian ông còn sống và sau khi ông đã qua đời . Có thể kể các tập : Bắp cải và vua chúa (1904), Bốn triệu (1906), Trung tâm miền Tây (1907), Tiếng nói của thành phố (1908), Những sự lựa chọn (1909). - Năm 48 tuổi chết vì bệnh lao trong niềm cô quạnh . - Ông là cây bút truyện ngắn xuất sắc của nền văn học Mỹ cuối thế kỉ XIX đầu TK XX. - Năm 1918 Hội nghệ thuật và khoa học lập giải thưởng văn chương O.Hen-ri để tặng cho những truyện ngắn hay nhất hằng năm ở Mỹ -> tên tuổi ông đã trở thành bất tử. - Các truyện ngắn của ông rất phong phú, đa dạng về đề tài nhưng phần lớn hướng vào cuộc sống nghèo khổ, bất hạnh của người dân Mĩ. - Truyện ngắn của ông thường toát lên tinh thần nhân đạo cao cả, thương yêu con người nghèo khổ, nhiều khi rất cảm động. - Về nghệ thuật ông thường sử dụng kiểu đảo lộn tình tiết 2 lần một cách đột ngột, bất ngờ. ? Vị trí của đoạn trích . Vị trí đọan trích:  “Chiếc lá cuối cùng” là một truyện ngắn đặc sắc về đề tài , câu chuyện hướng tới miêu tả cuộc sống khốn khổ của các nghệ sĩ nghèo trong xã hội Mỹ cuối thế kỷ XIX Đoạn trích học là phần cuối truyện ngắn “Chiếc lá cuối cùng”  - Văn bản này trích phần cuối truyện “Chiếc lá cuối cùng.” Giáo viên : đề tài chủ yếu của nhà văn :cuộc sống nghèo khổ , bất hạnh của người dân Mỹ. Hoaït ñoäng 3 : HD ñoïc – tìm hieåu chung(10 phút) GV tóm tắt phần lược bỏ của tác phẩm. GV hướng dẫn học sinh đọc đoạn trích: Chú ý phân biệt lời kể , tả của tác giả với lời nói trực tiếp của các nhân vật . Đoạn cuối truyện , lời kể của Xiu về cái chết của cụ Bơ-men cần đọc với giọng rưng rưng , cảm động nghẹn ngào. Gv hướng dẫn HS đọc – GV đọc mẫu- Gọi 2 HS đọc tiếp ? Hãy tóm tắt văn bản trên bằng vài câu ngắn gọn . - Giôn –xi ốm nặng và nằm đợi chiếc lá cuối cùng của cây thường xuân bên cửa sổ rụng , khi đó cô sẽ chết .Nhưng qua một buổi sáng và một đêm mưa gió phũ phàng , chiếc lá cuối cùng vẫn không rụng . Điều đó khiến Giôn-xi thóat khỏi ý nghĩ về cái chết . Xiu đã cho Giôn –xi biết chiếc lá cuối cùng chính là bức tranh của họa sĩ già Bơ-men đã bí mật vẽ trong một đêm mưa gió để cứu Giôn-xi , và cụ đã bị chết vì sưng phổi . ? Từ sự tóm tắt trên, hãy xác định nhân vật chính của truyện . - Nhân vật chính : Giôn- xi ? Truyện được viết theo trình tự nào . - Trình tự thời gian và sự việc tiếp nối . GV giải thích một số từ khó cho học sinh hiểu. - Thường xuân: Một loài cây dây leo , bám vào tường gạch , lá rụng về mùa đông . - Bộ: đơn vị đo chiều dài hay dùng ở Anh và Mĩ, bằng 0,3048m - Chuyến đi xa xôi bí ẩn: ý nói là chết. - Vịnh Na-plơ: Vịnh đẹp nổi tiếng ở bờ biển I-ta-li-a. - Kiệt tác:Tác phẩm nghệ thuật đặc sắc. ? Hãy tách văn bản theo các phần nội dung liên quan đến nhân vật chính này. - Gồm 3 phần: + Phần 1: Từ đầuHà Lan-> Giôn – xi đợi chết + Phần 2: Tiếp theovịnh Nap lơ-> Giôn – xi vượt qua cái chết. + Phần 3: còn lại-> Bí mật của chiếc lá. ? Văn bản đã sử dụng những phương thức biểu đạt nào? Phương thức chủ đạo nào làm nên sức hấp dẫn của tác phẩm. - Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm.  - Tự sự là phương thức chủ đạo Hoaït ñoäng 4 : HD tìm hieåu taùc phaåm(5 phút) GV cho HS chú ý đoạn 1 ? Trong đoạn trích ,em thấy Giôn-xi đang ở trong tình trạng như thế nào . - Lâm bệnh trầm trọng( bị sưng phổi nặng), họa sĩ nghèo. ? Tình trạng ấy khiến cô hoạ sĩ trẻ này có tâm trạng gì . - Chán nản , mệt mỏi, tuyệt vọng. ? Nhìn cây thường xuân rụng lá thì Giôn- xi có suy nghĩ như thế nào. - “Khi chiếc lá rụng cô sẽ chết” ? Suy nghĩ của Giôn-xi : khi chiếc lá cuối cùng rụng thì cùng lúc đó cô sẽ chết !... nói lên điều gì . - Chán sống , thiếu nghị lực . ? Chi tiết trên cho em biết điều gì về Giôn – xi. - Yếu đuối, đáng trách. ? Khi trời vừa hửng sáng thì Giôn-xi lại ra lệnh kéo mành lên. Hành động đó thể hiện tâm trạng gì của cô ? Có phải cô là người tàn nhẫn. - Giôn-xi là người tàn nhẫn , lạnh lùng , thờ ơ với chính bản thân mình , với cuộc sống đang tắt dần trong cơ thể mình . Tàn nhẫn , thờ ơ , chán chường k phải là bản tính của cô mà do bệnh nặng, do thiếu nghị lực gây nên .Cô sẵn sàng đón đợi lúc mình lìa đời như chiếc lá cuối cùng lìa cành . ? Nhưng qua đêm mưa gió, chiếc lá vẫn hiên ngang bám trụ, tâm trạng của cô lúc này ra sao ? Tìm dẫn chứng để chứng minh. - Cô muốn sống . - Vì Giôn-xi rất ngạc nhiên khi chiếc lá không rụng . Cô nằm im nhìn chiếc lá hồi lâu . Rồi gọi Xiu quấy món cháo gà, rồi muốn uông chút rựơu, rồi đến chiều lại muốn vẽ vịnh Naplơ . Vậy nguyên nhân làm cho Giôn-xi khỏi bệnh là gì ? ? Theo em, vì sao một con người có thể vượt lên cái chết chỉ vì một chiếc lá mỏng manh vẫn còn sống ở trên cây . - Giôn-xi khỏi bệnh chủ yếu không phải vì tác dụng của thuốc men , hay sự chăm sóc tận tình của bạn mà chính từ tâm trạng hồi sinh , cái ý định muốn sống cứ mạnh dần ,ấm dần trong cơ thể và tâm hồn cô.Nhưng cái quyết định cho sự thay đổi tâm trạng đó là sự khâm phục sự gan góc , kiên cường của chiếc lá. Chiếc lá mỏng manh mà lầm lì chống chọi với gió tuyết, với thiên nhiên khắc nghiệt , bám lấy dây leo, bám lấy cuộc sống , nhất định không chịu rụng thật khác xa và trái ngược với ý định buôn xuôi , chán sống, muốn chết của mình .Sự sống dẻo dai, bền bỉ của lá có thể kích thích tình yêu sự sống của con người . ? Vậy chiếc lá cuối cùng giúp Giôn-xi lấy lại điều gì đã mất trước đây. - Nghị lực và tình yêu. ? Tại sao khi nghe Xiu kể chuyện về cái chết của cụ Bơ-men, tác giả không để cho Giôn-xi có thái độ gì . - Tg để cho Giôn –xi im lặng , cho sự cảm động thật sâu xa , thấm thía , thấm vào tâm hồn cô và cả tâm hồn người đọc .Kết thúc như vậy truyện sẽ có dư âm , để lại trong lòng người đọc nhiều suy nghĩ vả những dự đoán. ? Qua phân tích , em có nhận xét về nhân vật Giôn-xi. Giáo viên : trong lúc tâm trạng của người tuyệt vọng nhất cũng chính là họ cần tia hy vọng, nếu cho họ tia hy vọngà họ sẽ có nghị lực vượt qua tất cả. TIẾT 2 Hoạt động 4: Phân tích văn bản (tt) (40 phút) ? Bằng hiểu biết của mình , em hãy giới thiệu về cụ Bơ –men. - Là một hoạ sĩ nghèo , ngoài 60 tuổi . - Kiếm sống bằng cách ngồi làm mẫu vẽ cho các hoạ sĩ trẻ . - Suốt đời mơ ước một kiệt tác. ? Khi nghe Xiu kể về Giôn -xi, và khi lên giường bệnh thăm cô,cụ Bơ-men có thái độ như thế nào. - Sợ sệt ngó ra ngoài cửa. ? Thái độ sợ sệt ngó ra ngoài cửa cho thấy tình cảm của ông đ/v Giôn –xi ntn. - Yêu thương , lo lắng . ? Cụ Bơ-men và Xiu nhìn nhau chẳng nói năng gì , nhưng có lẽ trong thâm tâm cụ đang nghĩ đến cách vẽ chiếc lá cuối cùng để cứu sống Giôn -xi. Hãy cho biết cụ vẽ chiếc lá bằng cách nào. - Lẳng lặng vẽ chiếc lá trong đêm mưa tuyết . ? Người hoạ sĩ già ấy đã phải trả giá ntn cho bức vẽ chiếc lá cuối cùng của mình. - Mạng sống . Sau một đêm mưa bão , người ta đã tìm thấy chiếc đèn bão vẫn còn thắp sáng và một chiếc thang đã bị lôi ra khỏi chỗ để của nó ? Xiu có biết việc cụ làm không? Tại sao người kể truyện lại bỏ qua chi tiết này. - Để tạo bất ngờ cho Giôn –xi và để gây hứng thú bất ngờ cho người đọc . ? Vì sao tác phẩm chiếc lá cuối cùng của cụ Bơ-men được gọi là một kiệt tác. - Trước hết vì lá vẽ rất giống lá thật .Tuy nhiên , nếu tác phẩm chỉ giống như thật thì không gọi là kiệt tácà chiếc lá ra đời trong một điều kiện khắc nghiệt và nó đã đem lại sự sống cho Giôn-xi .Chiếc lá ấy không chỉ được vẽ bằng bút lông , bột màu mà bằng cả tình thương bao la và lòng hy sinh cao thượng . Cụ Bơ –men đã đổi mạng sống của mình cho Giôn-xi . Sự hy sinh thầm lặng ấy cứu sống được một con người và để lại cho đời biết bao niềm trân trọng , kính yêu . ? Cụ đã chết vì lí do gì. - Cụ bị viêm phổi nặng vì đã chết vì sưng phổi. ? Qua đó em có nhận xét gì về họa sĩ Bơ – men. - Tốt bụng, giàu tình thương, hi sinh cao thượng. GDKNS: Em hoïc ñöôïc ñieàu gì ôû cuï Bô-men vaø Xiu? - Tấm lòng thương người dù đó không phải là người thân của mình... LH tục ngữ- ca dao VN - Thương người như thể thương thân. - Nhiễu điều phủ lấy giá gương Người trong một nước phải thương nhau cùng. Gv bình: Sự cao thượng, quên mình vì người khác của cụ Bơ –men đã cứu sống được một con người. Đó chính là tấm lòng nhân đạo mà O Hen –ri muốn thể hiện. GV chuyển : Bên cạnh lòng nhân hậu, sự hy sinh cao thượng của cụ Bơ-men thì gần gũi với Giôn-xi nhất là Xiu. ?Tìm những chi tiết thể hiện tình cảm của nhân vật Xiu đối với Giôn-xi. - Quan tâm , chăm sóc , động viên Giôn-xi . - Lo sợ khi thấy chỉ còn vài chiếc lá thường xuân bám lên tường . - Kéo mành mành một cách nặng nề “ Em thân yêu , chị sẽ làm gì đây ?” ? Qua những chi tiết ấy em có nhận xét gì về nhân vật này. - Thương yêu và hết lòng vì bạn. Giáo viên : mặc dù những hoạ sĩ nghèo về vật chất nhưng họ giàu có về tình yêu thương giữa những con người. ? Sáng hôm sau, khi kéo mành lên , Xiu có biết chiếc lá cuối cùng là lá vẽ hay không . - Chính Xiu cũng ngạc nhiên vì sau một đêm mưa gió , chiếc lá cuối cùng còn dai dẳng bám trên cành như thế sau cả một đêm mưa gió phủ phàng , không biết đó chỉ là chiếc lá vẽ và tâm trạng lo lắng vẫn đeo đẳng Xiu cho tới khi cô biết sự thật . ? Vì sao tác giả không để cho cụ Bơmen cho Xiu biết ý định về chiếc lá. - Truyện sẽ kém hay vì Xiu không bị bất ngờ và người đọc không được thưởng thức cả đoạn văn nói lên tâm trạng lo lắng , thấm đượm tình người của cô. ? Vậy Xiu biết rõ sự thật từ lúc nào ? Vì sao em biết . - Tg không nói rõ là Xiu biết được chiếc lá ngoài cửa là lá giả từ lúc nào. Chỉ biết hửng sáng hôm sau, khi kéo mành lên, Giôn-xi càng ngạc nhiên hơn vì chiếc lá kì lạ ,gan lì vẫn chưa rụng , thì Xiu đã không có thái độ gì .Có thể cô đã biết đó là chiếc lá giả ngay trong ngày đầu tiên , bởi chẳng có chiếc lá thật nào chịu nổi thời tiết mùa đông khắc nghiệt khi mưa vẫn lạnh lẽo rơi dai dẳng cùng với tuyết , gió bất ào ào đập mạnh vào cử sổ suốt đêm .Nhưng vì để cứu bạn nên Xiu đã k nói ra. Chỉ có điều chưa chắc chắn cô đã biết cụ Bơ-men chính là tg của bức tranh kiệt tác đó . ? Tại sao t/g lại để cho Xiu kể lại câu chuyện về cái chết và nguyên nhân dẫn đến cái chết của cụ Bơ-men? Qua đó người đọc có thể thấy rõ hơn phẩm chất gì của cô hoạ sĩ trẻ này ? - Không tả trực tiếp cái chết của cụ Bơ-men trong bệnh viện mà gián tiếp qua lời kể , lời báo tin của Xiu . Cách bố trí tình tiết và kết truyện kiểu này có tác dụng không chỉ làm cho câu chuyện diễn ra một cách tự nhiên mà còn góp phần bộc lộ rõ hơn phẩm chất của Xiu , kính phục , nhớ tiếc cụ hoạ sĩ và hết lòng với bạn . Hoạt Động 3 : Tổng Kết . (5 phút) ? Nghệ thuật hấp dẫn của truyện là gì? Tác dụng của hai lần đảo ngược tình huống đó. - Dàn dựng cốt truyện chu đáo, các tình tiết được sắp xếp tạo nên hứng thú đối với người đọc . - Nghệ thuật kể chuyện đảo ngược tình huống hai lần tạo nên sức hấp dẫn cho thiên truyện . + Giôn – xi đau nặng( bệnh phổi)-> Thoát chết- sống yếu đuối. + Cụ Bơ – men khỏe mạnh-> Sưng phổi, chết ? Nêu ý nghĩa của văn bản . - Chiếc lá cuối cùng là câu chuyện cảm động về tinh thần yêu thương giữa những người nghệ sĩ nghèo. Qua đó , tác giả thể hiện quan niệm của mình về mục đích của sáng tạo nghệ thuật . ? Ý nghĩa của tác phẩm nghệ thuật chân chính trong tác phẩm là gì. - Nghệ thuật chân chính xuất phát từ tình yêu thương con người, là nghệ thuật vì con người. HS đọc ghi nhớ /sgk / 90. THVB : Cây bút thần (lớp 6) I. Taùc giaû – taùc phaåm 1. Taùc giaû - O Hen –ri (1862-1910) . Nhà văn Mỹ, chuyên viết về truyện ngắn. - Ông có lòng thông cảm đối với người nghèo bất hạnh. 2.Taùc phaåm. - Văn bản này trích phần cuối truyện “Chiếc lá cuối cùng.” II . Ñoïc- tìm hieåu chung 1 . Ñoïc – kể tóm tắt 2. Giải thích từ khó 3 . Boá cuïc: 3 phần 4. Phương thức biểu đạt - Tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm. - Tự sự là phương thức chủ đạo III. Phân tích văn bản 1. Cảnh ngộ và tâm trạng của Giôn- xi - Bệnh tật, nghèo khổ khiến Giôn- xi chán nản, thẩn thờ, mệt mỏi, tuyệt vọng. - Cuối cùng Giôn- xi đã vượt qua cái chết. => Đó là sức mạnh của nghị lực; của nghệ thuật .. 2.Hình tượng người nghệ sĩ giàu tình yêu thương a. Cụ Bơ- men - Là một hoạ sĩ nghèo , ngoài 60 tuổi . Kiếm sống bằng cách ngồi làm mẫu vẽ cho các hoạ sĩ trẻ .Suốt đời mơ ước một kiệt tác. - Tấm lòng của cụ đối với Giôn-xi : + Yêu thương , lo lắng + Lẳng lặng vẽ chiếc lá trong đêm mưa tuyết . - Chiếc lá là kiệt tác của cụ Bơ - men - Cụ chết vì bị sưng phổi => Tấm lòng hi sinh cao thượng, quên mình vì người khác. b. Nhân vật Xiu - Lo sợ khi nhìn những chiếc lá thường xuân rụng dần. - Thương yêu và hết lòng vì bạn. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật - Dàn dựng cốt truyện chu đáo, các tình tiết được sắp xếp tạo nên hứng thú đối với người đọc . - Nghệ thuật kể chuyện đảo ngược tình huống hai lần tạo nên sức hấp dẫn cho thiên truyện . 2. Ý nghĩa truyện - Chiếc lá cuối cùng là câu chuyện cảm động về tinh thần yêu thương giữa những người nghệ sĩ nghèo. - Nghệ thuật chân chính xuất phát từ tình yêu thương con người, là nghệ thuật vì con người. * Ghi nhớ: SGK/90 4 .Tổng kết(Củng cố , rút gọn kiến thức) (4 phút) ? Vì sao tác phẩm chiếc lá cuối cùng của cụ Bơ-men được gọi là một kiệt tác. - Chiếc lá vẽ y như thật. - Chiếc lá đã cứu sống được Giôn-xi. - Chiếc lá được vẽ bằng tình thương bao la và sự hi sinh cao thượng. - Chiếc lá được vẽ trong hoàn cảnh đặc biệt. 5. Hướng dẫn học tập( Hướng dẫn HS tự học ở nhà ) (3 phút) * Đối với bài học ở tiết học này - Về nhà học bài , học ghi nhớ , đọc và tóm tắt lại văn bản * Đối với bài học ở tiết học tiếp theo - Chuẩn bị “ Chương tình địa phương (phần Tiếng Việt)” + Tìm từ địa phương và từ toàn dân tương ứng + Sưu tầm những câu thơ, ca dao chỉ quan hệ ruột thịt ở địa phương V. PHỤ LỤC : Tư liệu