Giáo án Ngữ văn 8: Trong lòng mẹ (Trích Những ngày thơ ấu- Nguyên Hồng)

TRONG LÒNG MẸ (Trích Những ngày thơ ấu- Nguyên Hồng) A-Mục tiêu bài học : giúp HS -Hiểu được tình cảnh đáng thương và nỗi đau tinh thần của n.v chú bé Hồng, cảm nhận được tình yêu thương mãnh liệt của chú đối với mẹ. -Bước đầu hiểu được văn hồi kí và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút Nguyên Hồng: Thấm đượm chất trữ tình, lời văn tự truyện, chân thành, giàu sức truyền cảm. B-Chuẩn bị: -Đồ dùng: -Những điều cần lưu ý: Những ngày thơ ấu là tập hồi kí viết về tuổi thơ cay đắng của tác giả. Từ cảnh ngộ và tâm sự của chú bé Hồng- n.v chính-tác giả còn cho thấy bộ mặt lạnh lùng của XH chỉ trọng đồng tiền, đầy những thành kiến cổ hủ, thói nhỏ nhen, độc ác của đám thị dân tiểu tư sản khiến cho tình máu mủ ruột thịt cũng thành khô héo. C-Tiến trình tổ chức dạy –học: I-Ổn định tổ chức : II-Kiểm tra bài cũ : -Văn bản Tôi đi học được viết theo thể loại nào ? vì sao ? (Thể loại truyện ngắn- hồi tưởng; sự kết hợp giữa các kiểu văn bản : tự sự- miêu tả - biểu cảm . Nội dung, bố cục, mạch văn và các hình ảnh, chi tiết trong bài đã chứng minh điều đó.) III-Bài mới : Tuổi thơ cay đắng, tuổi thơ ngọt ngào, tuổi thơ dữ dội, tuổi thơ êm đềm, tuổi thơ của em, tuổi thơ của tôi. Ai chả có một tuổi thơ , một thời thơ ấu đã trôi qua và không bao giờ trở lại. Những ngày thơ ấu của nhà văn Nguyên Hồng đã được kể, tả, nhớ lại với những rung động cực điểm của một linh hồn trẻ dại mà thấm đẫm tình yêu mẹ. Hoạt động của thầy – trò Nội dung kiến thức -Dựa vào chú thích * trong sgk , em hãy nêu một vài nét về tác giả, tác phẩm ? -GV: Nguyên Hồng là một trong những nhà văn lớn của văn học VN hiện đại. Thời thơ ấu trải nhiều đắng cay đã trở thành nguồn cảm hứng trong TP tiểu thuyết- hồi kí- tự truyện cảm động Những ngày thơ ấu. TP gồm 9 chương, mỗi chương kể một kỉ niệm sâu sắc. Đoạn trích Trong lòng mẹ – do người biên soạn đặt tên. -Em hiểu gì về thể hồi kí ? -Hs đọc phần tóm tắt truyện. -Hướng dẫn đọc: chậm, thể hiện tình cảm , chú ý các từ ngữ, hình ảnh thể hiện cảm xúc thay đổi của n.v tôi. -GV đọc mẫu – HS đọc- nhận xét cách đọc -HS đọc chú thích –sgk -Truyện có những n.v nào? N.v chính là ai ? -Câu chuyện của bé Hồng được kể theo mấy sự việc chính ? Đó là những sự việc nào ? -HS đọc phần 1 -Cảnh ngộ của bé Hồng có gì đặc biệt ? (Mồ côi cha. mẹ do nghèo túng phải tha hương cầu thực. Hai anh em Hồng phải sống với bà cô ruột.) -Cảnh ngộ ấy tạo nên thân phận bé Hồng ntn ? (Đơn độc, đau khổ, bất hạnh và rất đáng thương) -Theo dõi cuộc đối thoại giữa người cô và bé Hồng, em hãy cho biết n.v “Cô tôi” có quan hệ ntn với bé Hồng? (Quan hệ ruột thịt: là cô ruột) -NV người cô hiện lên qua các chi tiết, lời nói nào ? -Em có n.x gì về giọng điệu, lời nói của bà cô ? Giọng điệu và lời nói ấy có tác dụng gì ? -Những lời lẽ đó bộc lộ tính cách gì của bà cô ? -GV: Bà cô là đại diện cho những thành kiến , cổ hủ, lạc hậu của XH PK. Bà ta luôn tìm cơ hội để châm chọc, nhục mạ, để làm tổn thương tình cảm của Hồng. Đó là hình ảnh mang ý nghĩa tố cáo hạng người chỉ coi trọng đồng tiền, đầy những thành kiến cổ hủ, thói nhỏ nhen độc ác khiến cho tình máu mủ ruột rà cũng thành khô héo. Cuộc trò chuyện chỉ là cái cớ để bà dò xét tình cảm của bé Hồng, để bà gieo rắc vào đầu óc đứa cháu những hoài nghi khiến Hồng khinh miệt và ruồng rẫy mẹ. Bà cô có thực hiện được mục đích của mình không ? -Trong cuộc đối thoại này, bé Hồng có nhận ra tâm địa độc ác, xấu xa của bà cô không ?. Em hãy tìm những chi tiết bộc lộ cảm nghĩ của bé Hồng đối với người cô ? (Nhận ra những ý nghĩ cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của cô tôi. Nhắc đến mẹ tôi, cô tôi chỉ có ý gieo rắc vào đầu óc tôi những hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi. Nhưng đời nào... lại bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến.) -Sự độc ác, xấu xa của bà cô đã làm tổn thương tâm hồn thơ dại của bé Hồng, làm bé Hồng vô cùng đau đớn. Em hãy tìm những chi tiết m/tả tâm trạng đau đớn của bé Hồng khi nói chuyện với người cô ? -ở đây, phương thức biểu đạt nào được vận dụng? Tác dụng của phương thức biểu đạt ấy ? -Ta có thể hiểu gì về bé Hồng từ trạng thái tâm hồn đó của em ? -Thảo luận: Em có cảm xúc gì sau khi đọc những tâm sự của bé Hồng? (Buồn và thương cho hoàn cảnh bất hạnh của bé Hồng) -Khi kể về cuộc đối thoại của người cô với bé Hồng, áac giả đã sử dụng NT tương phản – Hãy chỉ ra phép tương phản đó? (-Đặt hai tính cách trái ngược nhau: Tính cách hẹp hòi, tàn nhẫn của người cô >< tính cách trong sáng, giàu tình yêu thương của bé Hồng) -Phép tương phản này có ý nghĩa gì ? (Làm nổi bật tính cách tàn nhẫn của bà cô và khẳng định tình mẫu tử trong sáng, cao cả của bé Hồng) -HS đọc phần 2 -H/ả người mẹ của bé Hồng hiện lên qua các chi tiết nào ? -Đv được biểu đạt bằng những phương thức nào ? Phương thức biểu đạt đó có tác dụng gì ? -Qua lời kể và tả của bé Hồng, em cảm nhận được điều gì về mẹ của bé Hồng ? -Gv: Người mẹ của bé Hồng là người mẹ cao cả, đẹp đẽ -một người mẹ đáng thương hơn là đáng giận. Bà là hiện thân của người PN VN - can đảm, mạnh mẽ dám vượt lên số phận, bất chấp những định kiến cổ hủ, lạc hậu của XH PK lúc bấy giờ. -Gv: Như chúng ta đã biết mẹ bé Hồng là người mẹ rất yêu thương con nhưng vì hoàn cảnh túng quẫn quá, mà phải đi tha hương cầu thực nơi đất khách quê người, để lại hai anh em Hồng sống bơ vơ giữa sự ghẻ lạnh cay nghiệt của họ hàng. Mặc dù vậy nhưng bé Hồng không hề giận mẹ mà trái lại bé Hồng vẫn rất thương mẹ. -Em hãy tìm những chi tiết biểu hiện tình yêu thg của bé Hồng dành cho mẹ? -Em có n.x gì về phương thức biểu đạt của đoạn văn trên ? Phương thức đó có tác dụng gì ? -Em có cảm nghĩ gì về n.v bé Hồng từ những biểu hiện tình cảm đó ? -Gv: Nhờ tình yêu thương ấy mà bé Hồng đã nhận được niềm hạnh phúc lớn lao từ người mẹ. Chúng ta vui sướng cùng bé Hồng và chúng ta cũng thông cảm với nỗi đau thấm thía của bé; đồng thời chúng ta cũng trân trọng bản lĩnh cứng cỏi đầy nghị lực của bé Hồng. -VB Trong lòng mẹ có những nét đặc sắc gì về ND và NT ? –HS đọc ghi nhớ. -Gv: Đan xen giữa tự sự với miêu tả và biểu cảm, Nguyên Hồng đã thực sự thành công trong việc khắc hoạ thế giới nội tâm NV. Qua đó làm nổi bật được tình yêu lớn lao mà chú bé Hồng dành cho mẹ; đồng thời cũng vạch trần được tâm địa: độc ác, xấu xa của bà cô- Đại diện cho một hạng người vô lương tâm và thiếu trách nhiệm với người thân. -Sau khi học xong VB này, em rút ra được bài học gì cho bản thân ? -N.v bé Hồng trong truyện đã để lại trong em ấn tượng gì ? I-Giới thiệu chung: 1-T/g: Nguyễn Nguyên Hồng (1918-1982). Quê Nam Định -Là nhà văn của những người cùng khổ -Được nhà nước truy tặng giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học NT (1996) 2-T/p: Những ngày thơ ấu gồm 9 chương, đoạn trích “Trong lòng mẹ” trích từ chương 4 của tập hồi kí 3-Hồi kí : là một thể văn đc dùng để ghi lại những chuyện có thật đã xảy ra trong cuộc đời một con người cụ thể, thường đó là tác giả. II-Đọc - Hiểu văn bản *Bố cục: 2 phần -Tôi đã bỏ... đến chứ: Cuộc trò chuyện với bà cô. -Còn lại: Bé Hồng gặp mẹ 1-Cuộc trò chuyện với bà cô: *Bà cô: -Cô tôi gọi đến bên cười hỏi: ... -Cô tôi hỏi luôn, giọng vẫn ngọt: ... -Hai tiếng “em bé” mà cô tôi ngân dài ra thật ngọt, thật rõ... -Cô tôi vẫn cứ tươi cười kể các chuyện cho tôi nghe. ->Lời nói và giọng điệu chứa đựng sự giả dối, mỉa mai , cay nghiệt làm đau lòng người. =>Là người đà bà nham hiểm, tàn nhẫn, hẹp hòi, nhỏ nhen. *Bé Hồng: -Nước mắt tôi ròng ròng rớt xuống hai bên mép rồi chan hoà đầm đìa... -Cổ họng tôi nghẹn ứ khóc không ra tiếng. Giá những cổ tục đã đầy đoạ mẹ tôi là.....tôi quyết vồ... cắn, ...nhai... nghiến... nát vụn mới thôi. ->Phương thức biểu cảm bộc lộ trực tiếp làm nổi rõ trạng thái tâm hồn đau đớn, khổ sở của bé Hồng. =>Là đứa trẻ cô đơn, bị hắt hủi nhưng tâm hồn vẫn trong sáng, tràn ngập tình yêu thương đối với mẹ và rất căm ghét cái xấu xa , độc ác. -> NT tương phản - Làm nổi bật tính cách nv. 2-Bé Hồng gặp mẹ *Mẹ bé Hồng: -Mẹ về đem rất nhiều quà bánh.... - Vừa kéo tay tôi, xoa đầu tôi, lấy vạt áo thấm nước mắt cho tôi. -Gương mặt tươi sáng, đôi mắt trong, nước da mịn, 2 gò má hồng, khuôn miệng xinh xắn. -Hơi quần áo và hơi thở phả ra thơm tho lạ thường. -> Kể kết hợp với tả để biểu cảm làm cho hình ảnh người mẹ hiện lên vừa cụ thể, vừa sinh động, rất gần gũi và cũng rất hoàn hảo. =>Bà là người mẹ đẹp đẽ, yêu thương con; là một người PN can đảm, dám vượt lên những định kiến khắt khe của XH PK. *Bé Hồng: -Tôi thấy những cảm giác ấm áp... mơn man khắp da thịt. -Phải bé lại và lăn vào lòng một người mẹ,... mới thấy người mẹ có một êm dịu vô cùng. ->Biểu cảm trực tiếp - khơi gợi cảm xúc mãnh liệt. =>Bé Hồng là người có nội tâm sâu sắc, yêu mẹ mãnh liệt và luôn khao khát được yêu thương. *Ghi nhớ: sgk (21) -Biết yêu thương , chia sẻ và cảm thông đối với những người không may gặp phải h/c bất hạnh. *Luyện tập : -Yêu thương, quí trọng và cảm phục bản lĩnh của bé Hồng. -Thương cảm, xót xa với tuổi thơ cay đắng đầy bất hạnh của bé Hồng. IV/ Củng cố: IV- Hướng dẫn học bài -Học thuộc Ghi nhớ , làm câu 5 (20). -Soạn bài: Tức nước vỡ bờ (Đọc VB, đọc chú thích, trả lời câu hỏi trong phần Đọc – Hiểu VB).