Giáo án Ngữ văn 9 tiết 1 đến 50 - Trường THCS Vị Thủy

y. - Tiến quân thần tốc hẹn 7/1 ăn tết ở Thăng Long. ¦Tài dụng binh như thần. * Khi đánh trận: + TrËn Phó Xuyªn, H¹ Håi: bÝ mËt, bÊt ngê, ®¶m b¶o th¾ng lîi mµ kh«ng th­¬ng vong. + TrËn Ngäc Håi: Dïng ng­êi c¸ch ®¸nh t¸o b¹o vµ quyÕt liÖt. => Hình ảnh Quang Trung hiện lên trong chiến trận qua ngôn ngữ kể, tả chân thật sinh động, oai phong, lẫm liệt người anh hùng mang tính sử thi. 2. Sự thảm bại của quân tướng nhà Thanh và vua tôi nhà Lê: - Bọn quân tướng nhà Thanh: + Tôn Sĩ Nghị: kẻ tướng bất tài, kiêu căng tự mãn, chủ quan, khinh địch, cho lính mặc sức ăn chơi. + Khi quân Tây Sơn đánh đến sợ mất mật, xin ra hàng. - Bọn vua tôi nhà Lê: + Cỗng rắn cắn gà nhà mưu cầu lợi ích riêng. + Chịu nỗi sĩ nhục của kẻ đi cầu cạnh, van xin, mất tư cách quân vương. => hèn nhát, nhục nhã, số phận gắn với bọn xâm lược. * Ý nghĩa văn bản: Văn bản ghi lại hiện thực lịch sử hào hùng của dân tộc ta và hình ảnh người anh hùng Nguyễn Huệ trong chiến thắng mùa xuân năm Kỉ Dậu (1789). * Ghi nhớ: (SGK). III. Luyện tập: Miêu tả chiến công thần tốc đại phá quân thanh từ tối 30 tết đến 5/1. 4. Củng cố: Cảm nhận của em về người anh hùng Quang Trung – Nguyễn Huệ sau khi học xong đoạn trích? 5. Hướng dẫn học bài ở nhà: * Tiết sau: - Làm phần luyện tập. - Học bài ghi và ghi nhớ. - Soạn “ Sự phát triển của từ vụng” (tt) Tiết 24 - Tiếng việt SỰ PHÁT TRIỂN CỦA TỪ VỰNG (tt) I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: Nắm được thêm hai cách quan trọng để phát triển của từ vựng tiếng Việt là tạo từ ngữ mới và mượn từ ngữ tiếng nước ngoài. II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG: 1. Kiến thức: - Tạo từ ngữ mới. - Việc mượn từ ngữ của tiếng nước ngoài. 2. Kỹ năng: - Nhận biết từ ngữ mới được tạo ra và những từ ngữ mượn của tiếng nước ngoài. - Sử dụng từ ngữ mượn nước ngoài phù hợp. *Kĩ năng sống: Kĩ năng ra quyết định và giao tiếp. 3. Năng lưc: Trên cở sở những kiến thức, kĩ năng giúp học sinh phát triển các năng lực: - Năng lực giải quyết vấn đề. - Năng lực tự học. - Năng lực tư duy sáng tạo. - Năng lực hợp tác. III. CHUẨN BỊ: - GV: Bảng phụ. - HS: Tập, sách, soạn bài. IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 1. Ổn định: KTSS 2. KTBC: “Sự phát triển của từ vựng” - Hãy tìm 3 từ có sự phát triển về nghĩa? Nêu các nét nghĩa phát triển của từng từ? 3. Bài mới: GV giới thiệu bài: Hoạt động của thầy và trò Nội dung bài học I. Tạo từ ngữ mới: - Gọi HS đọc Vd 1 ? Em h·y cho biÕt cã nh÷ng tõ míi nµo gÇn ®©y ®­îc t¹o trªn c¬ së c¸c tõ: §iÖn tho¹i, kinh tÕ, di ®éng, së h÷u, tri thøc, ®Æc khu, trÝ tuÖ? ? Gi¶i nghÜa c¸c tõ ng÷ míi theo cÊu t¹o ®ã? (NLGQVĐ) - GV: sö dông b¶ng phô (HS phát biểu GV nhận xét, kết luận) - §iÖn tho¹i di ®éng: (®iÖn tho¹i cÇm tay) ®iÖn tho¹i v« tuyÕn cã kÝch th­íc nhá mang theo ng­êi, ®­îc sö dông trong vïng phñ sãng trªn c¬ së cho thuª bao. - Kinh tÕ trÝ thøc: nÒn kinh tÕ dùa chñ yÕu vµo viÖc s¶n xuÊt l­u th«ng ph©n phèi c¸c s¶n phÈm cã hµm l­îng tri thøc cao. - §Æc khu KT: Khu vùc dµnh riªng ®Ó thu hót vèn vµ c«ng nghÖ n­íc ngoµi vèi nh÷ng cuéc sèng ­u ®·i. - Së h÷u trÝ tuÖ: QuyÓn së h÷u víi s¶n phÈm do ho¹t ®éng trÝ tuÖ mang l¹i ®­îc ph¸p luËt b¶o hé. - Gọi HS đọc vd 2 ? Trong tiếng Việt có các từ được cấu tạo theo mô hình x + tặc (như: không tặc, hải tặc ) Hãy tìm từ theo mẫu? - Kh«ng tÆc: kÎ c­íp, m¸y bay - H¶i tÆc: nh÷ng kÎ c­íi trªn tµu biÓn. - L©m tÆc: c­íp ph¸ tµi nguyªn rõng. - Tin tÆc: nh÷ng kÎ dïng kÜ thuËt x©m nhËp tr¸i phÐp vµo d÷ liÖu trªn m¸y tÝnh cña ng­êi kh¸c ®Ó khai th¸c vµ ph¸ ho¹i. - Gian tÆc: nh÷ng kÎ giao manh, trém c¾p ... - Gia tÆc: KÎ c¾p trong nhµ - NghÞch tÆc: kÎ ph¶n béi lµm giÆc. ? Em hãy tìm các từ ngữ xuất hiện theo cấu tạo mô hình đó? (NLTDST) (x + trường, x + học, x + hóa .) ? Vậy ta có thể phát triển từ vựng bằng cách nào? - GV khái quát, rút ra kết luận. - Gọi HS đọc ghi nhớ. II. Mượn từ ngữ tiếng nước ngoài: - Gọi HS đọc đoạn thơ trong Truyện Kiều. ? Chỉ ra các từ Hán Việt trong đoạn thơ (a)? - Gọi HS đọc vd (b) - GV nêu câu hỏi a, b (sgk) ? Những từ này có nguồn gốc từ đâu? (tiếng Anh) ? Vậy tạo thêm từ ngữ mới bằng cách nào? (NLGQVĐ) ? Trong hai loại từ mượn: tiếng Hán và tiếng các nước khác, loại từ nào được mượn nhiều nhất? - Gọi hs đọc ghi nhớ. III. Luyện tập: - Hướng dẫn hs luyện tập: - Gọi hs đọc bài tập 1, 2. - HS thảo luận, trình bày.(NLHT) - Hs đọc bài tập 3 - Tìm từ mượn tiếng Hán và từ mượn ngôn ngữ Châu Âu. Bài tập 4: gv tổ chức cho HS thảo luận theo yêu cầu sgk. (NLHT) I. Tạo từ ngữ mới: 1. Ví dụ (a): - Đặc khu kinh tế: khu vực dành thu hút vốn. - Điện thoại di động: điện thoại vô tuyến nhỏ. - Sở hữu trí tuệ: quyền sở hữu đối với sản phẩm do hoạt động trí tuệ. - Điện thoại nóng: Điện thoại dành riêng tiếp nhận và giải quyết những vấn đề khẩn cấp. 2. VD (b): - Lâm tặc: kẻ cướp tài nguyên rừng. - Tin tặc: kẻ ăn cấp thông tin trên máy vi tính. → Tạo thêm từ ngữ mới làm cho vốn từ tăng lên là một hình thức phát triển của từ vựng. * Ghi nhớ: (SGK) II. Mượn từ ngữ tiếng nước ngoài: 1. Ví dụ 1: a. Thanh minh, tiết, lễ, tảo mộ, đạp thanh, yến anh, bộ hành, tài tử, giai nhân b. Bạc mệnh, duyên phận, chứng giám, thiếp, đoan trang, tiết, trinh bạch 2. Ví dụ 2: - AIDS - Marketting. (ma-két-tinh) → Mượn từ ngữ tiếng nước ngoài để phát triển từ vựng tiếng Việt. Bộ phận từ mượn quan trọng nhất trong tiếng Việt là mượn tiếng Hán * Ghi nhớ: (sgk) III. Luyện tập: 1. - X + trường: chiến trường, công trường, thương trường, - X + hóa: Cơ giới hóa, công nghiệp hóa, - X + điện tử: thư điện tử, giáo dục điện tử 2. 5 từ mới gần đây: - Bàn tay vàng: bàn tay tài giỏi hiếm có trong việc thực hiện một thao tác lao động và kinh tế nhất định. - Cầu truyền hình: H×nh thøc truyÒn h×nh t¹i chç cuéc giao l­u ®èi tho¹i trøc tiÕp víi nhau qua hÖ thèng ca - mª - ra gi÷a c¸c ®Þa ®iÓm c¸ch xa nhau. - Cơm bụi: cơm giá rẻ bình dân, trong quán nhỏ. - Công viên nước: C«ng viªn trong ®ã chñ yÕu lµ nh÷ng trß ch¬i d­íi n­íc nh­ tr­ît n­íc, b¬i thuyÒn, t¾m biÓn nh©n t¹o. - Đường cao tốc: §­êng x©y dùng theo tiªu chuÈn ®Æc biÖt dµnh riªng cho c¸c lo¹i xe c¬ giíi víi tèc ®é cao. 3. - Từ mượn tiếng Hán: mãng xà, biên phòng, tham ô, nô lệ, tô thuế, phê bình, ca sĩ. - Từ mượn ngôn ngữ Châu Âu: xà phòng, ô tô, ra-đi-ô, cà phê, ca nô. 4. Thảo luận: Ngôn ngữ của một đất nước từ vựng cần thay đổi phù hợp với sự phát triển. 4. Củng cố: - Có mấy cách để từ vựng luôn phát triển? Kể ra? - Theo em, trong từ vựng tiếng Việt thì ta mượn ngôn ngữ của tiếng nước nào là chủ yếu? Nêu một số vd minh họa? 5. Hướng dẫn học ở nhà: * Tuần sau: - Sưu tầm 5 từ gốc châu Âu, 10 từ Hán Việt. - Nắm vững đặc điểm phát triển từ vựng tiếng Việt. - Chuẩn bị bài: Thuật ngữ. * Tiết sau: Chuẩn bị bài: Truyện Kiều của Nguyễn Du. Tiết 25- Tập làm văn TRẢ BÀI TẬP LÀM VĂN SỐ 1 I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: - Ôn tập, củng cố về văn thuyết minh. - Đánh giá các ưu điểm, nhược điểm của một bài văn cụ thể về các mặt: + Kiểu bài: có đúng văn thuyết minh không? + Nội dung: các tri thức cung cấp có đầy đủ, khách quan không? + Có sử dụng các biện pháp nghệ thuật và miêu tả một cách hợp lí, có hiệu quả không? II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG: 1. Kiến thức: Ôn tập, củng cố về văn thuyết minh. 2. Kỹ năng: - Đánh giá các ưu điểm, nhược điểm của một bài văn cụ thể về các mặt: + Kiểu bài: có đúng văn thuyết minh không? + Nội dung: các tri thức cung cấp có đầy đủ, khách quan không? + Có sử dụng các biện pháp nghệ thuật và miêu tả một cách hợp lí, có hiệu quả không? - Sửa các lỗi dùng từ, diễn đạt trong bài văn. 3. Năng lưc: Trên cở sở những kiến thức kĩ năng giúp học sinh phát triển các năng lực: - Năng lực tự quản bản thân. - Năng lực tự học. III.Chuẩn bị: - Chấm bài cho học sinh. - Bảng chữa lỗi chung. IV. Tiến trình lên lớp: 1. Ổn định: KTSS. 2.Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: GV sửa bài viết cho học sinh. Hoạt động của thầy và trò Nội dung bài học * GV: Ghi đề bài, hướng dẫn học sinh tìm hiểu đề, nêu đáp án chung. - Gọi HS đọc đề bài. - Gv xây dựng dàn ý, công bố đáp án và thang điểm. - Gv chỉ ra những ưu khuyết điểm trong bài làm của học sinh. (NLTQBT) - Gv phát bài cho học sinh. - Gv nêu ra một số lỗi tiêu biểu và hướng dẫn học sinh sửa lỗi về diễn đạt, dùng từ, chính tả. (bảng sửa lỗi kèm theo) - Gv yêu cầu học sinh sửa những lỗi sai trong bài làm của mình. (NLTH) - Gv đọc văn làm tốt để học sinh tham khảo. - Gv công bố tỉ lệ điểm. 1. Đề bài: Thuyết minh về cây lúa ở quê em. 2. Đáp án: * Dàn ý: a. Mở bài: (1đ) - Giới thiệu cây lúa và tầm quan trọng của nó đối với đời sống người Việt Nam. b. Thân bài: (7đ) - Sự phát triển của cây lúa ªtừ gieo hạt đến lúa chín. (2đ) - Công việc thu hoạch lúa (2đ) - Phân loại lúa trên thị trường Việt Nam (1đ) - Sử dụng và chế biến hạt lúa (1đ). - Ảnh hưởng của cây lúa đối với thơ ca, hội họa, nhiếp ảnh, âm nhạc là đề tài cho họ sáng tác (1đ). c. Kết bài: (1đ) - Nhận định giá trị cây lúa đối với con người ngày nay. - Liên hệ ca dao nói về cây lúa gắn bó với nhà nông. 3. Nhận xét: a. Ưu điểm: - Đa số học sinh nắm được phương pháp thuyết minh. - Bố cục: Ba phần rõ ràng. - Nêu được đặc điểm, sự tăng trưởng và công dụng cây lúa. - Có kèm theo yếu tố miêu tả. b. Hạn chế: - Diễn đạt chưa tốt, còn vụng về. - Nội dung còn sơ sài, chưa logic, chưa phân loại được các loại lúa (do thiếu thực tế, hiểu biết ít). - Viết câu chưa chuẩn. - Sai lỗi chính tả 3. Học sinh sửa lỗi: 4. Hướng dẫn học sinh học bài ở nhà: * Tiết sau: Truyện Kiều của Nguyễn Du TUẦN 6 BÀI 6 Tiết 26 Văn bản: “TRUYỆN KIỀU” CỦA NGUYỄN DU I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: - Bước đầu làm quen với thể loại truyện thơ Nôm trong văn học trung đại. - Hiểu và lí giải được vị trí của tác phẩm “Truyện Kiều” và đóng góp của Nguyễn Du cho kho tàng văn học dân tộc. II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, NHẬN THỨC, NĂNG LỰC: 1. Kiến thức: - Cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Du. - Nhân vật, sự kiện, cốt truyện của Truyện Kiều. - Thể thơ lục bát truyền thống của dân tộc trong một tác phẩm văn học trung đại. 2. Kỹ năng: - Đọc – hiểu một tác phẩm truyện thơ Nôm trong văn học trung đại. - Nhận ra những đặc điểm nổi bật về cuộc đời và sáng tác của một tác giả văn học trung đại. *Kĩ năng sống: Kĩ năng nhận thức, giải quyết vấn đề và ra quyết định. 3. Nhận thức: Giáo dục học sinh lòng tự hào về Nguyễn Du và tác phẩm Truyện Kiều. 4. Năng lưc: Trên cở sở những kiến thức kĩ năng giúp học sinh phát triển các năng lực: - Năng lực giải quyết vấn đề. - Năng lực tự quản bản thân. - Năng lực tư duy sáng tạo. - Năng lực đọc - hiểu. III. CHUẨN BỊ: - GV: + Tranh ảnh tác giả. + Tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du + Các tư liệu về lời bình cho tác phẩm Truyện Kiều. - HS: Tập, sách, soạn bài. IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 1. Ổn định: KTSS 2. KTBC: * Bài kiểm: “Hoàng Lê nhất thống chí” ? Phân tích hình tượng vua Quang Trung - Nguyễn Huệ. ? Sự thảm bại của quân nhà Thanh và số phận bi đát của vua tôi Lê Chiêu Thống được miêu tả ra sao? Em có nhận xét gì về cách viết của tác giả? 3. Bài Mới: GV giới thiệu “Truyện Kiều” của Nguyễn Du. Có một nhà thơ mà người Việt Nam không ai mà không yêu mến và kính phục. Có một truyện thơ mà hơn hai trăm năm qua không mấy người Việt Nam không thuộc lòng nhiều đoạn hay vài câu. Người ấy, thơ ấy đã trở thành niềm tự hào của dân tộc Việt Nam. Đúng như lời thơ ca ngợi của Tố Hữu: “Tiếng thơ ai động đất trời Nghe như non nước vọng lời nghìn thu Nghìn năm sau nhớ Nguyễn Du Tiếng thương như tiếng mẹ ru những ngày” Đó chính là tác phẩm “Truyện Kiều” của Nguyễn Du. Hoạt động của thầy và trò Nội dung bài học I. Tìm hiểu tác giả: 1. Cuộc đời Nguyễn Du: - GV hướng dẫn tìm hiểu tác giả Nguyễn Du (cuộc đời và sự nghiệp sáng tác). - Gọi HS đọc phần tác giả Nguyễn Du. (SGK/77) ? Nêu ngắn gọn về cuộc đời của Nguyễn Du? - Gia đình Nguyễn Du là một gia đình đại quý tộc, nhiều đời làm quan và có truyền thống văn học. Năm 9 tuổi mồ côi cha, năm 12 tuổi mồ côi mẹ . - Nguyễn Du sinh trưởng trong thời đại có nhiều biến động dữ dội: xã hội phong kiến Việt Nam bước vào giai đoạn khủng hoảng trầm trọng, phong trào nông dân khởi nghĩa nổ ra ở khắp nơi, đỉnh cao là phong trào Tây Sơn. - Nguyễn Du là người có nhiều hiểu biết sâu rộng, vốn sống phong phú, sống lưu lạc ở nhiều nơi, tiếp xúc với nhiều cảnh đời, nhiều số phận khác nhau. Khi làm quan với triều Nguyễn từng được đi sứ sang Trung Quốc - Nguyễn Du là con người có trái tim yêu thương. ? C¶m nhËn vÒ con ng­êi NguyÔn Du ? - GV: Nguyễn Du rÊt uyªn b¸c, lµ mét trong An nam ngò tuyÖt. Méng Liªn §­êng “Lêi v¨n t¶ ra h×nh nh­ m¸u ch¶y ë ®Çu ngßi bót, n­íc m¾t thÊm trªn tê giÊy, khiÕn ai ®äc còng ph¶i thÊm thÝa ngËm ngïi ®au ®ín ®Õn ®øt ruét...” 2. Sự nghiệp sáng tác: ? Về sự nghiệp văn học của Nguyễn Du có những điểm nào đáng chú ý? - GV giới thiệu thêm một số tác phẩm của Nguyễn Du. - Ch÷ H¸n (243 bµi) + Thanh Hiªn thi tËp + Nam trung t¹p ng©m + B¾c hµnh t¹p lôc - Ch÷ N«m + TruyÖn KiÒu + V¨n chiªu hån Tiết 29 II. Tìm hiểu truyện Kiều: - GV giới thiệu thuyết minh cho HS hiểu về nguồn gốc tác phẩm Truyện Kiều Khả năng sáng tạo của Nguyễn Du. - Kể thêm một số nội dung câu chuyện 2. Tìm hiểu tác phẩm: 3. Giá trị nội dung và nghệ thuật ? Dựa vào cốt truyện theo en truyện Kiều có những giá trị nghệ thuật nào? Tóm tắt tác phẩm em hình dung xã hội được phản ánh trong truyện Kiều là xã hội như thế nào? (NLGQVĐ) Những nhân vật như Mã Giám Sinh, Hồ Tôn Hiến, Bạc Bà, Bạc Hạnh, Sở Khanh là những kẻ như thế nào? Cảm nhận của em về cuộc sống, thân phận của Thúy Kiều cũng như người phụ nữ trong xã hội cũ? (NLGQVĐ) - Nguyễn Du rất cảm thương với cuộc đời người phụ nữ chứng minh? GV dùng những câu thơ biểu cảm trực tiếp. - Việc khắc họa hình tượng những nhân vật Mã Giám Sinh, Hồ Tôn Hiến trong cách miêu tả nhà thơ biểu hiện thái độ như thế nào? (Một số ví dụ GV đưa miêu tả về Mã Giám Sinh) ? Nguyễn Du xây dựng trong tác phẩm 1 nhân vật anh hùng theo em là ai? Mục đích của tác giả? (NLTDST) Cách Thúy Kiều báo ân báo oán thể hiện tư tưởng gì của tác phẩm? GV thuyết trình 2 thành tựu lớn về nghệ thuật của tác phẩm. Minh họa cách sử dụng ngôn ngữ trong tả cảnh như thế nào, tả cảnh ngụ tình trong những đoạn trích. Đặc trưng thể loại truyện thơ. GV cho HS đọc phần ghi nhớ (SGK) v HĐ 3: Hướng dẫn luyện tập. - Gọi một em tóm tắt ngắn gọn. I. Tìm hiểu tác giả: 1. Cuộc đời Nguyễn Du: - Nguyễn Du (1765-1820) tên chữ là Tố Như, hiệu là Thanh Hiên, người làng Tiên Điền, huyện Nghi Xuân, tỉnh Hà Tỉnh. - Chịu ảnh hưởng của truyền thống gia đình đại quí tộc. - Chứng kiến những cuộc biến động dữ dội nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam, Nguyễn Du hiểu sâu sắc nhiều vấn đề của đời sống xã hội. - Những thăng trầm trong cuộc sống riêng tư làm cho tâm hồn Nguyễn Du tràn đầy cảm thông, yêu thương con người. 2. Sự nghiệp sáng tác: - Các tác phẩm được viết bằng chữ Hán và chữ Nôm. - Đóng góp to lớn cho kho tàng văn học dân tộc, nhất là thể loại truyện thơ. II. Tìm hiểu truyện Kiều: 1. Nguồn gốc tác phẩm: ( Sgk) . 2.Tìm hiểu tác phẩm: Truyện gồm 3254 câu thơ Nôm lục bát chia làm 3 phần - Gặp gỡ và đính ước - Gia biến và lưu lạc. - Đoàn tụ. 3. Giá trị nội dung và nghệ thuật: a. Giá trị nội dung: * Giá trị hiện thực: - Phản ánh xã hội đương thời với cả bộ mặt tàn bạo của các tầng lớp thống trị (Mã Giám Sinh, Bạc Bà, Bạc Hạnh → bọn buôn thịt bán người; Hồ Tôn Hiến, Hoạn Thư → quan lại tàn ác bỉ ổi) - Phản ánh số phận bị áp bức đau khổ và tấn bi kịch của người phụ nữ trong xã hội cũ. * Giá trị nhân đạo: - Cảm thương sâu sắc trước những nổi khổ của con người. - Lên án tố cáo những thế lực tàn bạo. - Đề cao trân trọng con người từ vẻ đẹp hình thức, phẩm chất → những khát vọng chân chính (hình tượng Từ Hải). - Hướng tới những giải pháp xã hội đem lại hạnh phúc cho con người. b. Giá trị nghệ thuật: - Có nhiều sáng tạo trong nghệ thuậtkể chuyện, sử dụng ngôn ngữ, miêu ntả thiên nhiên, khắc họa hình tượng nhân vật, * Ghi nhớ: (SGK) III. Luyện tập: Tóm tắt ngắn gọn Truyện Kiều: 4. Củng cố: - Nêu cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Du? - Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của Truyện Kiều? 5. Hướng dẫn tự học: - Tóm tắt tác phẩm. - Nắm chắc các đặc điểm về nội dung – nghệ thuật của tác phẩm. * Soạn bài: + Tiết tới soạn văn bản: Chị em Thúy Kiều. Tiết 27-28: Văn bản: CHI EM THÚY KIỀU (Trích Truyện Kiều)- Nguyễn Du I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: Thấy được tài năng, tấm lòng của thi hào dân tộc Nguyễn Du qua một đoạn trích trong Truyện Kiều. II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, NHẬN THỨC: 1. Kiến thức: - Bút pháp nghệ thuật tượng trưng, ước lệ của Nguyễn Du trong miêu tả nhân vật. - Cảm hứng nhân đạo của Nguyễn Du: ngợi ca vẻ đẹp, tài năng của con người qua một đoạn trích cụ thể. 2. Kỹ năng: - Đọc – hiểu một văn bản truyện thơ trong văn học trung đại. - Theo dõi diễn biến sự việc trong tác phẩm truyện. - Có thức liên hệ với văn bản liên quan để tìm hiểu về nhân vật. - Phân tích được một số chi tiết nghệ thuật tiêu biểu cho bút pháp nghệ thuật cổ điển của Nguyễn Du trong văn bản. *Kĩ năng sống: Kĩ năng nhận thức, hợp tác, giải quyết vấn đề và ra quyết định. 3. Nhận thức: Trân trọng, ca ngợi vẻ đẹp con người, đặc biệt là người phụ nữ. 4. Năng lưc: Trên cở sở những kiến thức kĩ năng giúp học sinh phát triển các năng lực: - Năng lực giải quyết vấn đề. - Năng lực hợp tác. - Năng lực tư duy sáng tạo. - Năng lực đọc hiểu văn bản. III. CHUẨN BỊ: - GV: Tranh minh họa hai chị em Thúy Kiều. - HS: Tập, sách, soạn bài. IV. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 1. Ổn định: KTSS 2. KTBC: * Bài kiểm: “Truyện Kiều của Nguyễn Du”. ? Nêu cuộc đời và sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Du? ? Nêu giá trị nội dung và nghệ thuật của Truyện Kiều? 3. Bài mới: * Gv giới thiệu bài: Trong kho tµng v¨n häc cæ Việt Nam. TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du lµ t¸c phÈm kiÖt xuÊt sắc nhÊt. T¸c phÈm kh«ng chØ næi tiÕng v× cèt truyÖn hay, lêi v¨n trau chuèt, gi¸ trÞ tè c¸o ®anh thÐp, gi¸ trÞ nh©n ®¹o cao c¶ mµ cßn v× c¸c nh©n vËt trong truyÖn ®­îc ngßi bót s¾c s¶o cña NguyÔn Du miªu t¶ v« cïng ®Ñp ®Ï, sinh ®éng. §Æc biÖt lµ c¸c nhân vật mµ tác giả t©m ®¾c nh­ Thuý V©n, Thuý KiÒu, Kim Träng, Tõ H¶i .... Điều này được thể hiện qua đoạn trích “Chị em Thúy Kiều” Hoạt động của thầy và trò Nội dung bài học I. Tìm hiểu chung: 1. Ví trí đoạn trích ? Nêu vị trí của đoạn trích. - Gv hướng dẫn hs đọc văn bản: Giäng vui t­¬i, tr©n träng, trong s¸ng, nhÞp nhµng. Chó ý nhÊn vµo c¸c tõ gîi t¶, chç ng¾t nhÞp trong c¸c dßng th¬ . - Gv đọc mẫu sau đó yêu cầu hs đọc lại. (NLĐHVB) 2. Từ khó - Gv yêu cầu hs giải thích một số từ khó dựa vào chú thích. (NLTH) 3. Bố cục ? Đoạn trích được chia làm mấy phần? Nội dung chính của từng phần? + PhÇn 1: 4 c©u ®Çu: Giíi thiÖu chung vÒ hai chÞ em Thuý KiÒu. + PhÇn 2: 4 c©u tiÕp: gîi t¶ vÎ ®Ñp Thuý V©n. + PhÇn 3: 12 c©u tiÕp: VÎ ®Ñp + tµi n¨ng Thuý KiÒu. + PhÇn 4: 4 c©u cßn l¹i: cuéc sèng cña hai chÞ em. II. Đọc – hiểu văn bản: 1. Giới thiệu vẻ đẹp của hai chị em: - Gv hướng dẫn hs phân tích văn bản: ? 4 c©u th¬ ®Çu giíi thiÖu ®iÒu g×? ? 2 c©u th¬ ®Çu gióp em hiÓu ®iÒu g× vÒ chÞ em TK? (NLGQVĐ) ? Vẻ đẹp của của chị em Thúy Kiều được giới thiệu bằng hình ảnh nào? Tác giả sử dụng nghệ thuật gì khi miêu tả giới thiệu nhân vật? - GV: bút pháp ­ít lÖ: lµ nh÷ng h×nh ¶nh cã tÝnh chÊt ­íc lÖ trong văn học cæ. - Dïng nh÷ng h×nh t­îng thiên nhiên ®Ñp: Tr¨ng, hoa, ngäc, tuyÕt ..... cóc, mai ®Ó nãi vÒ vÎ ®Ñp cña con ng­êi. ? Em hiÓu tè nga cã nghÜa ntn? ? Em hiÓu “ Mai cèt c¸ch .... thÇn” nghÜa lµ g×? ? Nêu nhận xét của em về câu thơ “mỗi người . vẹn mười”? Câu thơ cho em biết được những gì? Cách viết ngắn gọn có tác dụng gì? Tiết 31 2. Vẻ đẹp của Thúy Vân: - Gọi hs đọc đoạn 2: 4 câu thơ tiếp theo. ? Trong ®o¹n trÝch NguyÔn Du ®· dïng bao nhiªu c©u th¬ ®Ó miªu t¶ Thúy vân? Bao nhiªu c©u th¬ ®Ó miªu t¶ Thúy Kiều? ? VÎ ®Ñp cña Thúy Vân ®­îc miªu t¶ như thế nào? (NLGQVĐ) ? Những hình ảnh nghệ thuật nào mang tính ước lệ khi miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân? ? Từ “trang trọng” gợi vẻ đẹp như thế nào? ? Những nét đẹp nào của Thúy Vân được miêu bằng nghệ thuật nào? ? Cảm nhận vẻ đẹp của Thúy Vân qua những yếu tố nghệ thuật đó? ? Chân dung Thúy Vân gợi tính cách số phận của nàng như thế nào? (NLTDST) ? T¹i sao tác giả l¹i miªu t¶ Thúy Vân tr­íc? Thúy Kiều sau? - HS thảo luận (NLHT) - GV: ngô ý cña tác giả, viÖc giíi thiÖu Thúy Vân tr­íc víi sè l­îng c©u th¬ Ýt h¬n chøng tá vai trß chÝnh cña KiÒu - nµng sÏ lµ nhân vật trung t©m cña tác phẩm. Miêu tả vẻ đẹp của Thúy Vân để làm nền cho Thúy Kiều xuất hiện, vẻ đẹp của Thúy Kiều càng nổi bật hơn. ? Ấn t­îng cña em vÒ vÎ ®Ñp Thúy Vân qua c¸ch miªu t¶ cña tác giả? (mét vÎ ®Ñp hµi hoµ víi thiên nhiên, ®­îc thiên nhiên c«ng nhËn ...) - GV: PhÐp ẩn dụ + nh©n ho¸ ®­îc sö dông thËt ®¾t cïng nghệ thuật ­íc lÖ, c©u ch÷ ng¾n gän, tác giả ®· dùng ®­îc bøc ch©n dung kh¸ nhiÒu chi tiÕt s¾c ®Ñp cña Thúy Vân cã ®­êng nÐt, mµu s¾c, tiÕng c­êi, giäng nãi, kiÒu diÔm, s¸ng trong nh­ ngäc, m©y, tuyÕt ... toµn nh÷ng thø ®Ñp ®Ï tinh kh«i cña ®Êt trêi. ChØ tho¸ng nh×n h×nh d¸ng, tho¸ng nghe V©n trß chuyÖn chóng ta ®· c¶m nhËn ®­îc sù dÞu dµng ®oan trang, thanh th¶n cña mét t©m hån. Cho nªn trong trÝ t­ëng t­îng cña mäi ng­êi c¸i ®Ñp cña Thúy Vân lµ c¸i ®Ñp cã thËt. Ta dÔ dµng dù c¶m t­¬ng lai ªm ¶ b»ng ph¼ng cña cuéc ®êi Thúy Vân. VÎ ®Ñp cña nµng kh«ng g©y bùc béi cho thiên nhiên, tr­íc vÎ ®Ñp cña nµng thiên nhiên thua, nh­êng. H¬n n÷a NguyÔn Du kh«ng miªu t¶ tµi n¨ng cña Thúy Vân. Cã lÏ «ng cho r»ng “Ch÷ tµi .... vÇn” “ch÷ tµi ... nhau”. 3. Vẻ đẹp của Thúy Kiều: - Gọi hs đoạn đoạn 3: 12 câu thơ tiếp theo. ? Khi miêu tả nhan sắc Thúy Kiều Nguyễn Du cũng sử dụng những hình ảnh nghệ thuật mang tính ước lệ, theo em có những điểm nào giống và khác so với miêu tả Thúy Vân? ? So víi vÎ ®Ñp cña Thúy Vân th× vÎ ®Ñp cña kiÒu như thế nào? C©u th¬ nµo ®· nãi lªn ®iÒu nµy? - GV: Nh­ vËy tác giả t¶ Thúy Kiều b¾t ®Çu b»ng viÖc t¶ Thúy Vân. Nhµ th¬ dïng phÐp nghệ thuật ®ßn bÈy lấy Thúy Vân lµm ®iÓm tùa ®Ó ch©n dung Thúy Kiều v­ît lªn tréi h¼n. ? Tác giả chó ý ®Õn ®iÓm nµo trªn khu«n mÆt Thúy Kiều? Vì sao tác giả đặc tả vào đôi mắt? - HS: §«i m¾t lµ cöa sæ t©m hån. ? Lµn thu thuû nghÜa lµ g×? - HS: m¾t trong nh­ n­íc hå mïa thu - mïa thu mÆt n­íc hå .... ? “NÐt xu©n s¬n” cã nghÜa lµ g×? - HS: nÐt nói mùa xuân gîi lªn ®«i l«ng mµy thanh tó trªn g­¬ng mÆt trÎ trung; vÎ ®Ñp d¹t dµo søc thanh xu©n ... ? Tác giả ®· dïng biện pháp nghệ thuật g×? Tác dụng? (NLGQVĐ) ? VÎ ®Ñp Thúy Kiều khiÕn cho thiên nhiên ph¶i như thế nào? Biện pháp nghệ thuật g×? - GV: §äc c©u th¬ chóng ta thÊy rên rîn, dung nhan ®»m th¾m cña nµng ®Õn hoa còng ph¶i ph¸t ghen. D¸ng ng­êi t­¬i xinh m¬n mën khiÕn liÔu cïng ph¶i dçi hên. §äc ®o¹n th¬ chóng ta kh«ng chØ rung ®éng th¸n phôc mµ cßn cã c¶m gi¸c xèn xang khã t¶ bëi nµng KiÒu xinh ®Ñp qu¸. Ng¾m l¹i dung nhan Thúy Vân nµng ®­îc s¸nh víi tr¨ng, hoa, ngäc, m©y, tuyÕt ... lµ nh÷ng h×nh ¶nh nhá nhÑ. Cßn Thúy Kiều lµ n­íc ... non lµ s©u th¼m, réng dµi cña kh«ng gian, ch¼ng dÔ g× ®o ®Õm. Do ®ã mµ hoa ghen, liễu hên ... ? Em hiÓu “Nghiªng n­íc nghiªng thµnh”lµ g×? - GV: §iÓn cè: Èn ý nãi s¾c ®Ñp cña ng­êi phô n÷ cã thÓ lµm cho ng­êi ta say mª ®Õn nçi mÊt n­íc, mÊt thµnh. ? Qua c¸ch miªu t¶ trªn em cã Ên t­îng g× vÒ s¾c ®Ñp Thúy Kiều. ? Ngoµi vÎ ®Ñp hoµn mü. Nguyễn Du cßn giới thiÖu vÒ tµi n¨ng cña Thúy Kiều. §ã lµ nh÷ng tµi g×? Em cã nhËn xÐt g× vÒ tµi n¨ng cña KiÒu? ? Trong c¸c tµi n¨ng, tµi nµo lµ tréi nhÊt? Tõ nµo gióp em biÕt? - HS: §¸nh ®µn - ¨n ®øt. - GV: Giíi thiÖu: Cung th­¬ng lÇu bËc ngò ©m: tinh th«ng vÒ ©m nh¹c; Ngò ©m: 5 ©m trong nh¹c cæ TQ (cung - th­¬ng - gièc - chuú - v ò). Hå cÇm: mét thø ®µn gièng ®µn nhÞ, t× bµ... Thiªn b¹c mÖnh: Tªn b¶n nh¹c do KiÒu so¹n. N·o nh©n: Lµm cho lßng ng­êi sÇu n·o ®au khæ. (B¶n nh¹c khãc th­¬ng cho sè phËn bÊt h¹nh cña con ng­êi nh­ mét ®Þnh mÖnh dai d¼ng b¸m lÊy cuéc ®êi KiÒu ...) ? Tµi ®µn ®· nãi lªn t©m hån nµo cña KiÒu? - GV b×nh: Riªng ®¸nh ®µn kh«ng ai s¸nh ®­îc víi nµng, tiÕng ®µn cña KiÒu kh«ng ®¬n thuÇn lµ mét ©m thanh b×nh th­êng mµ nã gîi ra c¶ tiÕng lßng cña mét t©m hån ®a sÇu, ®a c¶m. Mçi lÇn Kiều ®¸nh ®µn lµ mét lÇn Kiều bµy tá nh÷ng tiÕng t¬ lßng kh¸c nhau trong nh÷ng hoµn c¶nh kh¸c nhau. ? Miªu t¶ Thúy Kiều Nguyễn Du còng sö dông nh÷ng tõ ngÇm dù ®o¸n sè phËn? em h·y t×m? (ghen, hên, b¹c mÖnh). (NLGQVĐ) ? Ghen, h¬n kh¸c thua, nh­êng ntn vÒ møc ®é? - Tøc tèi - C¶m phôc. GV: “ Mét võa hai ph¶i ai ¬i S¾c tµi chi l¾m cho trêi ®Êt ghen ” ®iÒu dù ®o¸n nµy rÊt chÝnh x¸c, sau nµy khi gia ®×nh gÆp nguy hiÓm, V©n cßn “ngon lµnh giÊc xu©n” th× KiÒu ®· “lÖ trµn thÊm kh¨n, khi Thúy Vân h¹nh phóc cïng Kim Trọng th× Thúy Kiều lªnh ®ªnh trong 15 n¨m l­u l¹c ®o¹n tr­êng. 4. §øc h¹nh hai chÞ em Thúy Kiều: - Gọi HS đọc 4 câu thơ cuối. ? Cuéc sèng vµ ®øc h¹nh cña 2 chÞ em ®­îc giíi thiÖu ntn? (NLGQVĐ) - 2 chÞ em KiÒu ®Ñp lµ thÕ, tµi lµ thÕ l¹i phong l­u ... ? Nh÷ng c©u th¬ trªn ®· gióp em hiÓu g× vÒ phÈm chÊt cña chÞ em Thúy Kiều? ? Em cã nhËn xÐt g× vÒ cÊu tr