Giáo án Ngữ văn 9 tiết 51: Văn bản Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận)

Ngày soạn: 4/11/2014 Ngày giảng: 9A: 6/11/2014 9B: 7/11/2014 Tiết 51: văn bản ĐOÀN THUYỀN ĐÁNH CÁ ( Huy Cận) I. MỤC TIấU BÀI HỌC 1.Kiến thức: - Thấy được sự thống nhất của cảm hứng về thiờn nhiờn, vũ trụ và cảm hứng về lao động của tỏc giả tạo nờn những hỡnh ảnh đẹp, trỏng lệ, giàu màu sắc lóng mạn trong bài thơ. - Những hiểu biết bước đầu về tỏc giả Huy Cận và hoàn caanhr ra đời bài thơ. - Những xỳc cảm của nhà thơ trước biển cả rộng lớn và cuộc sống lao động của người ngư dõn trờn biển - Nghệ thuật ẩn dụ, phúng đại, cỏch tạo dựng những hỡnh ảnh lóng mạn, trỏng lệ. 2. Kĩ năng: - Rốn cho học sinh kỹ năng đọc - hiểu một tỏc phẩm thơ hiện đại. - Phõn tớch được một số nột nghệ thuật tiờu biểu trong bài thơ - Cảm nhận được cảm hứng về thiờn nhiờn và cuộc sống lao động của tỏc giả được đề cập đến trong tỏc phẩm. 3. Thỏi độ: - Giỏo dục hs cú ý thức khỏm phỏ vẻ đẹp của thiờn nhiờn, yờu quý, trõn trọng những con người lao động. - Tớch hợp GD bảo vệ mụi trường: GD HS cần cú ý thức bảo vệ mụi trường biển II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIấN VÀ HỌC SINH 1. Chuẩn bị của giỏo viờn - Sưu tầm tài  liệu về tỏc giả và tỏc phẩm. 2. Chuẩn bị của trũ - Chuẩn bị bài theo yờu cầu của giỏo viờn ( T50) III.TIẾN TRèNH BÀI DẠY 1. Kiểm tra bài cũ (5’) a) Cõu hỏi 1 Đọc thuộc và diễn cảm :” Bài thơ về tiểu đội xe khụng kớnh “. Nờu cảm nhận ngắn gọn của em về hỡnh ảnh người lớnh lỏi xe ?. b) Đỏp ỏn và biểu điểm - Đọc thuộc lũng đỳng theo văn bản trong sỏch giỏo khoa Cảm nhận về hỡnh ảnh người lớnh lỏi xe: Những chiến sĩ lỏi xe Trường Sơn thời chống Mỹ là những người cú tõm hồn trẻ trung, vui nhộn. Họ cũn cú những phẩm chất đỏng quớ: đú là tinh thần dũng cảm, khụng ngại khú khăn, gian khổ, lũng lạc quan và tỡnh đồng đội thắm thiết. Đặc biệt, ở họ sỏng lờn ý chớ quyết tõm giải phúng miền Nam, thống nhất đất nước. * Đặt vấn đề vào bài mới :(1’) Mỏy chiếu: ảnh Sau cuộc khỏng chiến chống thực dõn Phỏp. Miền Nam tiếp tục cuộc khỏng chiến chống Mỹ xõm lược. Họ sẵn sàng ra trận chiến đấu và hy sinh cho Tổ quốc. Cũng trong thời ký đú, khi mà cuộc khỏng chiến chống Mỹ đang ở giai đoạn cam go nhất, tũan Miền Bắc bắt tay vào cụng cuộc xõy dựng chủ nghĩa xó hội. Bài thơ Đũan thuyền đỏnh cỏ chớnh là một minh chứng cho tinh thần lao động đú. Nội dung của bài thơ như thế nào chungs ta cựng tỡm hiểu bài hụm nay. 2. Dạy nội dung bài mới Hoạt động của giỏo viờn và học sinh Phần ghi bảng ?Em hóy giới thiệu đụi nột về nhà thơ Huy Cận? HS; Theo sỏch giỏo khoa GV bổ sung: - Tham gia phong trào sinh viờn yờu nước và mặt trận Việt Minh từ năm 1942, tham dự quốc dõn đại hội Tõn Trào ( 8-1945) và được bầu vào uỷ ban dõn tộc giải phúng - Sau CM T8 ụng là Thứ trởng, Bộ trởng trong chớnh phủ VN dõn chủ cộng hoà và CHXHCNVN - Từ năm 1984, ụng là chủ tịch, phú chủ tịch Uỷ ban Trung ương Liờn hiệp văn học nghệ thuật VN - HC được nhà ]ớc trao tặng giải thưởng HCM về văn học nghệ thuật năm 1996. Thỏng 6-2001 ụng đợc bầu là Viện sĩ Viện Hàn lõm thơ thế giới. ễng mất ngày 19/ 2/2005 A, Trước Cỏch mạng : -ễng là nhà thơ nổi tiếng trong phong trào Thơ Mới với hồn thơ “ảo nóo” và nỗi “sầu vạn cổ”. -Cảm hứng về vũ trụ: con người cụ đơn, nhỏ bộ, lạc lừng B, Sau Cỏch mạng thỏng Tỏm : -Ông là gương mặt tiêu biểu của thơ ca Việt Nam hiện đại với sự khởi sắc của hồn thơ vui tươi trẻ, khoẻ khoắn,tin yêu. -Huy Cận có những mùa thơ rực rỡ với niềm vui trước cuộc sống mới: - Cảm hứng về vũ trụ: con người với tư thế làm chủ. GV: Nhà thơ Huy Cận, cựng với một số nhà thơ lớn cựng thời: Tố Hữu, Chế Lan Viờn, Thế Lữcú những đúng gúp lớn cho nền văn học dõn tộc nhất là về mảng thơ ca chống Phỏp, chống Mỹ. ? Cho biết hoàn cảnh của bài thơ? HS: Theo sỏch giỏo khoa trả lời GV: Trong lời chia sẻ của mỡnh nhà thơ đó viết Mỏy chiếu + Khụng khớ hồ hởi, phấn chấn tin tưởng bao trựm trong đời sống xó hội, khắp nơi dấy lờn phong trào sản xuất xõy dựng đất nước, chuyến thõm nhập thực tế ở vựng mỏ Quảng Ninh nửa cuối 1958, giỳp nhà thơ Huy Cận thấy rừ và sống trong khụng khớ lao động ấy của nhõn dõn, ụng cảm hứng và sỏng tỏc bài thơ. ( Đõy là một phần quan trọng mở ra chặng đường mới trong thơ ca của ụng) GV: Hướng dẫn cỏch đọc: Giọng sụi nổi, hào hứng, vui tươi, chú ý các nhịp thơ 4/3/- 2/3, các vần trắc nối tiếp xen với những vần bằng tạo nên âm hởng vừa chắc khoẻ vừavang xa. HS: Đọc, nhận xột bạn đọc. ? Bài thơ được viết theo thể thơ nào? + Thơ trữ tỡnh (7chữ) ? Bài thơ có sự kết hợp những phương thức biểu đạt nào? - Biểu cảm - miêu tả ? Theo em yếu tố miêu tả có vai trò gì trong thơ trữ tình? - Miêu tả để biểu cảm, biểu cảm qua miêu tả. GV: Mở rộng : NHư vậy mỗi một tỏc phẩm cú sự kết hợp nhiều phương thức biểu đạt nhằm làm nổi bật nội dung chủ đề. Khi viết một đoạn văn bài văn chỳng ta cũng cần cú sự kết hợp này nhằm làm cho văn bản trở nờn hay và hấp dẫn ?Bài thơ chia làm mấy phần? í mỗi phần? HS: Bài thơ chia làm 3 phần + P1 : Khổ thơ 1,2: Cảnh đoàn thuyền ra khơi lỳc hoàng hụn và tõm trạng nỏo nức của người đi biển. + P2: Khổ thơ 3-6: cảnh lao động của đoàn thuyền đỏnh cỏ giữa khụng gian biển trời ban đờm. + P3 : Khổ thơ cuối : cảnh đoàn thuyền đỏnh cỏ trở về trong buổi bỡnh minh lờn. ? Dựa vào bố cục hóy nhận xột về mạch cảm xỳc của bài thơ? - Mạch cảm xỳc trong bài thơ: Theo trỡnh tự thời gian đoàn thuyền của ngư dõn ra khơi đỏnh cỏ và trở về ?Cảm hứng chủ đạo của bài thơ ? - Cảm hứng thiên nhiên và cảm hứng con người ?Hãy nêu thời gian và không gian được miêu tả trong bài thơ ? - Thời gian là nhịp tuần hoàn của vũ trụ : hoàng hôn rồi đến bình minh ( đây là thời gian hoạt động của Đoàn thuyền đánh cá ra khơi rồi trở về ) - Không gian : Rộng lớn, bao la với mặt trời, biển, mây, gió, trăng sao đó cũng là không gian của cảnh lao động. ? Tìm đại ý của bài thơ? Đại ý : Bài thơ là một khúc ca lao động hùng tráng và vẻ đẹp, giàu có của biển quê hương GV: Chuyển ý: Vậy để hiểu giỏ trị NT, ND bài thơ HS: Đọc 2 khổ thơ đầu - chỳ ý khổ thơ 1 ?Đoàn thuyền đỏnh cỏ ra khơi trong khung cảnh thiờn nhiờn như thế nào? HS: Mặt trời xuống biển như hũn lửa Súng đó cài then đờm sập cửa ?Khụng gian và thời gian được gợi tả như thế nào qua hai cõu thơ? - Thời gian : đờm tối - Khụng gian : rộng lớn bao la. ? Tỏc giả sử dụng nghệ thuật gỡ trong 2 cõu thơ trờn? HS: Nghệ thuật: so sỏnh, nhõn hoỏ, liờn tưởng độc đỏo. - Sử dụng 2 vần trắc cửa, lửa ? Theo em nhờ đâu mà tác giả có được những hình ảnh thơ độc đáo nh vậy? - Tưởng tượng và liên tưởng thật thú vị ? Tỏc dụng những biện phỏp nghệ thuật ấy ? HS: Vũ trụ như một căn nhà khổng lồ bước vào trạng thỏi nghỉ ngơi - > thiờn nhiờn đẹp và trỏng lệ - Khung cảnh thiờn nhiờn vào lỳc hoàng hụn thật đẹp ở nước ta + Khung cảnh mặt trời mọc trờn biển ( thường cú) +Mặt trời lặn trờn biển à chuyện lạ, hiện tượng này chỉ nhỡn thấy được ở ngoài khơi xa nhỡn về phớa tõy, mặt trời như một hũn than chỏy hồng đang lặn xuống biển, sau hoàng hụn là màn đờm buụng xuống. => Huy Cận cú sự liờn tưởng, so sỏnh thật bất ngờ : Vũ trụ như một ngụi nhà lớn, màn đờm là tấm cửa khổng lồ, súng là then cửa. ? Với sự tưởng tượng và những nghệ thuật đó giúp em hình dung ra cảnh biển Hạ Long khi chiều về màn đêm buông xuống như thế nào? Bức tranh hoàng hụn trờn biển rất hựng vĩ. GV: Bình : Trước đõy nửa thế kỷ khi mới cầm bỳt nhà thơ Huy Cận đó viết : Súng gợn tràng giang buồn điệp điệp Con thuyền xuụi mỏi nước song song Thuyền về nước lại sầu trăm ngả Củi một cành khụ lạc mấy dũng. => Hỡnh tượng thơ "Vũ trụ" và "con người " rở thành một nột riờng trong thi phỏp thơ Huy Cận. Đọc thơ Huy Cận sau CMT8 ta thấy một vũ rụ hoàn toàn khác, chỉ cần qua hai câu thơ đầu ->Biển cả kỳ vĩ tráng lệ ...Khi mặt trời lặn, màn đêm buông xuống. Đâylà những câu thơ miêu tả cảnh hoàng hôn thật độc đáo, thú vị bởi nếu căn cứ vào thực tế đơn thuần, sẽ thấy câu thơ thật vô lí, bởi trên vịnh Hạ Long ( hướng đông) không thể thấy cảnh mặt trời xuống biển. Nhưng ở đây có thể nhà thơ đặt điểm nhìn trên con thuyền đang ra khơi, nhìn về ]ớng tây phía bờ, cũng có thể điểm nhìn từ một hòn đảo ngoài khơi hoặc có thể là do tưởng tượng - Cảm hứng vũ trụ quen thuộc của thơ Huy Cận với những so sánh liên tởng bất ngờ, kì vĩ: mặt trời như một hòn lửa đỏ rực khổng lồ. Những lượn sóng dài như những then cửa đang cài và đêm tối bao trùm trời đất nh hai cánh cửa vĩ đại đang sập lại. Hai vần trắc lửa, cửa liền nhau, nối nhau làm cho ấn tợng đột ngột nhanh chóng của đêm tối bao trùm, hòn lửa mặt trời lặn khuất phía chân trời, chìm xuốnglòng biển thật hùng vĩ. Vũ trụ thiên nhiên như một ngôi nhà vĩ đại mà mẹ tạo hoá đã ban tặng cho con người... GV: Liờn hệ với văn bản Cụ Tụ Nguyễn Tuõn *Tớch hợp GDBVMT ? Em cần phải cú thaớ độ gỡ với biển cả? HS: Yờu quớ, bảo vệ ? Trong khung cảnh đú đoàn thuyền đỏnh cỏ được giới thiệu qua những hỡnh ảnh nào ? HS: Đoàn thuyền đỏnh cỏ lại ra khơi Cõu hỏt căng buồm cựng giú khơi. ? Từ “ lại”được dựng với dụng ý gỡ ? HS: Hoạt động diễn ra thường xuyờn. Đõy khụng phải là lần đầu mà đó rất nhiều lần đoàn thuyền ra khơi vào khoảng thời giạn này. - Đoàn thuyền: tinh thần lao động tập thể ? Hoạt động của thiờn nhiờn và con người cú gỡ khỏc nhau HS: Hoàn cảnh vất vả: thiờn nhiờn nghỉ ngơi > < con người lại khởi đầu 1 ngày lao động ? í nghĩa của sự đối lập này? -Làm nổi bật tư thế lao động của con người trước biển cả ? Đặt trong khung cảnh thiờn nhiờn đẹp như vậy người ra khơi cú cảm hứng gỡ? _Cảm hứng vui sướng, yờu đời, yờu lao động thể hiện qua cõu hỏt ?Em hiểu hỡnh ảnh “ Cõu hỏt căng buồm” như thế nào? Tỏc giả s/d biện phỏp NT gỡ? tỏc dụng? - Lời thơ vang lờn giỳp người đọc hỡnh dung ra những chàng trai biển vừa chốo thuyền, đa thuyền ra khơi vừa cất cao tiếng hỏt, tiếng hỏt vang khoẻ, vang cao, vang xa cựng với giú thổi căng cỏnh buồm-> thể hiện thỏi độ hào hứng, hăm hở, tin tưởng . GV: Chỳ ý khổ thơ 2: ? Nội dung Cõu hỏt cú thể hiện qua những cõu thơ nào ? Khổ thơ ? Tỏc giả sử dụng BPNT gỡ?Tỏc dụng? - Liệt kờ, so sỏnh,nhõn hoỏ -> sự phong phỳ của cỏc loài cỏ,vẻ đẹp kỡ diệu và sự giàu cú của biển khơi. - Nhõn hoỏ : lời mời gọi cỏc loài cỏ-> ước mơ đỏnh bắt được nhiều hải sản.Thể hiện khỏt khao chinh phục thiờn nhiờn. Tỏc dụng: miờu tả chõn thực cảnh đoàn thuyền ra khơi đỏnh cỏ . Đồng thời làm nổi bật khớ thế, quyết tõm, tinh thần lao động hăng say của những con người làm chủ thiờn nhiờn, làm chủ cuộc đời. ? Cú người cho rằng những cõu thơ trờn của Huy Cận vang lờn cựng nhạc điệu hũ dụ kộo lới của những ngời dõn chài . theo em cú đỳng khụng? Đỳng GV: Ba hỡnh ảnh : Cõu hỏt - cỏnh buồm- giú khơi hoà vào nhau trong một cõu thơ, người đỏnh cỏ căng buồm, cất tiếng hỏt – cảm giỏc cõu hỏt làm căng cỏnh buồm + Nghệ thuật phúng đại và liờn tưởng mạnh bạo, bất ngờ làm bật lờn hỡnh ảnh của con người lao động GV: Liờn hệ với khụng khớ lao động khẩn trương của miền Bắc Xó hội Chủ nghĩa trong những năm xõy dựng XHCN. Con người lao động mang theo chuyến ra khơi với một niềm tin tưởng, ước mơ: đỏnh bắt được nhiều cỏ “ đến dệt ơi” Tiếng hỏt diễn tả niềm vui yờu đời, yờu lao động, yờu cuộc sống tự do, tiếng hỏt của những con người làm chủ quờ hương giàu đẹp. ? Qua phõn tớch em thấy đoàn thuyền ra khơi trong cảnh thiờn nhiờn và khớ thế như thế nào? HS: ? Ngaứy nay moõi trửụứng bieồn cuỷa chuựng ta ra sao? Tài nguyờn biển của đất nước ta rất phong phỳ và giàu đẹp. GV: Vậy mỗi chỳng ta cần phải biết giữ gỡn tài nguyờn vụ cựng quý giỏ này ? Vieọc khai thaực vaứ ủaựnh baột nguoàn taứi nguyeõn caự ụỷ caực ao, hoà sụng suối nhử theỏ naứo? Em caàn laứm gỡ ủeồ baỷo veọ moõi trửụứng aỏy? GV: Chốt Như vậy với cảnh thiờn nhiờn đẹp và trỏng lệ, con người phấn khởi hào hứng với mơ ước đỏnh được nhiều cỏ. Khi ra khơi hỡnh ảnh người dõn lao động được khắc hoạ như thế nào và kết quả chuyến ra khơi ra sao giờ sau chỳng ta tỡm hiểu tiếp . I.Đọc và tỡm hiểuchung (15’) 1.Tỏc giả : - Huy Cận(1919-2005), quờ ở Hà Tĩnh. - Là nhà thơ nổi tiếng của phong trào Thơ mới đồng thời là nhà thơ tiờu biểu của nền thơ hiện đại VN 2.Tỏc phẩm: - Viết 1958, trong chuyến đi thực tế ở Quảng Ninh, rỳt từ tập ‘Trời mỗi ngày lại sỏng - Thể thơ: Trữ tỡnh (7 chữ) - PTBĐ: Miờu tả và biểu cảm - Bố cục : 3 phần II. Tỡm hiểu văn bản 1. Cảnh đoàn thuyền đỏnh cỏ ra khơi ( 20’) - Đoàn thuyền ra khơi trong cảnh thiờn nhiờn đẹp, trỏng lệ. Khớ thế hào hứng, phấn khởi. 3. Củng cố, luyện tập( 3’) Cảm nhận của em về thiờn nhiờn, con người qua phần I của bài thơ? HS: + Thiờn nhiờn: hoàng hụn, trỏng lệ, kỳ vĩ + Con người phấn khởi, hồ hởi đầy lạc quan, chuẩn bị tốt cho chuyến ra khơi 4. Hướng dẫn học sinh học bài, chuẩn bị ở nhà (1’) - Học thuộc lũng, đọc diễn cảm bài thơ. - Nắm được những nột khỏi quỏt lớn về tỏc giả, tỏc phẩm - Tập phõn tớch lại hai khổ thơ đầu - Tỡm hiểu: 2 phần cũn lại. __________________________________