Giáo án Sinh học lớp 9 - Bài tập lai một cặp tính trạng

TUẦN 13 - B7 NGÀY SOẠN: 7- 11- 2017 NGÀY DẠY: 15- 11 - 2017 BÀI TẬP LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG A. MỤC TIÊU 1. Kiến thức: Củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức về hiện tượng di truyền trong lai một cặp tính trạng của Men Đen. Nắm được cách giải một số dạng bài tập cơ bản về lai một cặp tính trạng theo định luật đồng tính và phân tính của men đen. 2. Kĩ năng: Vận dụng các bước theo công thức để giải các dạng bài tập về lai một cặp tính trạng. 3. Thái độ: Tích cực làm bài tập. 4. Định hướng phát triển năng lực: - NL chung: Nâng cao năng lực tự học thông qua các năng lực tư duy tổng hợp, nhận biết, vận dụng kiến thức. Phát triển năng lực hợp tác trong hoạt động nhóm nhỏ. - NL chuyên biệt: Hình thành năng lực nhận biết từ lí thuyết để vận dụng giải các dạng BT di truyền trong lai một cặp tính trạng. B. CHUẨN BỊ - GV: Các dạng bài tập cơ bản về lai một cặp tính trạng. - HS: Xem lại toàn bộ các dạng bài tập chương I(Trừ BT 5 SGK tr23) C. NỘI DUNG BÀI DẠY Tiết 19: I. BT dạng 1: Xác định kết quả F1 và F2 khi biết P. 1. Cách giải: Bước 1:Xác định tính trạng trội - lặn. Bước 2: Qui ước gen. Bước 3:Xác định kiểu gen của p. Bước 4:Viết sơ đồ lai để tìm kết quả. 2. Bài tập vận dụng: *Trội hoàn toàn: Bài 1:Ở lúa tính trạng hạt gạo đục trội hoàn toàn so với tính trạng hạt gạo trong. Cho cây lúa có hạt gạo đục thuần chủng thụ phấn với cây lúa có hạt gạo trong . a.Xác định kết quả thu được ở F1 và ở F2. b.Nếu cho cây F1 và cây F2 có hạt gạo đục nói trên lai với nhau thì kết quả thu được sẽ như thế nào Bài giải: a.Xác định kết quả thu được ở F1 và F2: -Theo bài ra ta thấy:Hạt gạo đục là tính trạng trội hoàn toàn so với hạt gạo trong nên khi cho lai cây lúa có hạt gạo đục thuần chủng với cây lúa có hạt gạo trong thì F1 thu được 100% cây lúa hạt gạo đục và F2 thu được tỉ lệ trung bình là 3 cây lúa hạt gạo đục : 1 cây lúa hạt gạo trong (theo định luật đồng tính ở F1 và định luật phân tính ở F2 của men Đen). - Qui ước: A là gen qui định tính trạng hạt gạo đục, a là gen qui định tính trạng hạt gạo trong . Ta có sơ đồ lai từ p đến F2 như sau: P AA (Hạt gạo đục) X aa (Hạt gạo trong) Gp A a F1 Aa (100% hạt gạo đục) GF1 A và a F2 1AA (hạt gạo đục) : 2Aa (hạt gạo đục) : 1 aa (hạt gạo trong) b. Khi cho F1 và F2 hạt gạo đục lai với nhau ta thấy: F1 có kiểu gen là:Aa. F2 hạt gạo đục có 2 kiểu gen :AA hoặc Aa. Có 2 phép lai xảy ra: - Phép lai 1: P Aa (hạt gạo đục) X AA (hạt gạo đục) Gp A và a A F KG: 1 AA : 1Aa KH: Đều hạt gạo đục - Phép lai 2: P Aa (hạt gạo đục) X Aa (hạt gạo đục) Gp A và a A và a F KG: 1 AA : 2Aa : 1aa KH: 3 hạt gạo đục : 1 hạt gạo trong. Bài 2:Ở cà chua tính trạng quả đỏ trội hoàn toàn so với quả vàng .Hãy lập sơ đồ lai để xác định kết quả về kiểu gen và kiểu hình của con lai F1 trong các trường hợp sau: A. p quả đỏ X quả đỏ b. p quả đỏ X quả vàng c. p quả vàng X quả vàng Bài giải (Bồi dưỡng lí thuyết & bài tập tr11) Tiết 20: II. BT dạng 2: Cho kiểu hình ở con. Hãy xác định kiểu gen của p. 1. Cách giải: Bước 1:Xác định tính trạng trội – lặn. Bước 2:Quy ước gen. Bước 3:Xác định kiểu gen (dựa vào kiểu hình lặn ở đời con cháu) Bước 4:Viết sơ đồ lai để tìm kết quả. 2. Bài tập vận dụng: Bài 5: Ở một dạng bí ,người ta chú ý đến cặp tính trạng về hình dạng quả biểu hiện bằng 2 kiểu hình là quả tròn và quả dài .Có 3 nhóm HS tiến hành thí nghiệm: a. Nhóm thứ nhất : Thực hiện giao phấn 2 cây bí với nhau , thu được F1 đồng loạt giống nhau.Tiếp tục cho F1 tự thụ phấn ,F2 xuất hiện 452 cây quả tròn và 151 cây quả dài. b. Nhóm thứ 2: Cho các cây quả tròn lai với nhau được F1 có tất cả 620 cây đều quả tròn. c. Nhóm thứ 3: Do sơ xuất trong lúc thống kê số liệu, người ta chỉ còn nhớ kiểu gen của cây bố là dị hợp tử và kiểu hình ở con là 1 nửa số cây quả tròn, 1 nửa số cây quả dài. Em hãy biện luận và lập sơ đồ lai cho 3 nhóm thí nghiệm trên. (Bồi dưỡng lí thuyết & bài tập tr15) Bài 6: Khi cho các cây F1 giao phấn với nhau ,người ta thu được F2 có 450 cây hạt đen và 150 cây hạt nâu. a. Hãy dựa vào một định luật di truyền nào đó của Men Đen để xác định tính trạng trội ,tính trạng lặn và quy ước gen – lập sơ đồ lai của F1. b. Suy ra cặp p đã lai tạo ra các cây F1 nói trên – lập sơ đồ lai minh họa. (Bồi dưỡng lí thuyết & bài tập tr17) Bài 7: Ở một loài côn trùng, tính trạng mắt đen trội so với tính trạng mắt nâu.Gen quy định tính trạng nằm trên NST thường. Khi cho giao phối giữa cá thể mắt đen với cá thể mắt nâu thu được F1 đều mắt xám. Hãy nêu đặc điểm di truyền của tính trạng màu mắt nói trên và lập sơ đồ lai. Cho cá thể có mắt đen giao phối với cá thể khác, thu được 50% mắt đen : 50% mắt xám .Hãy biện luận và lập sơ đồ lai. Cho một cá thể mắt nâu giao phối với một cá thể khác thu được 50% mắt nâu : 50% mắt xám .Hãy biện luận và lập sơ đồ lai. (Bồi dưỡng lí thuyết & bài tập tr18) Tiết 21: Bài tập vận dụng (Tiếp) Bài 8: Ở ruồi giấm, gen V quy định cánh dài trội hoàn toàn so với gen v quy định cánh ngắn. Gen nằm trên NST thường. Dưới đây là bảng thống kê 1 số phép lai: Số thứ tự Kiểu gen của p Kết quả ở F1 Bố Mẹ 1 VV Chưa biết 50 cá thể đều cánh dài. 2 Chưa biết vv 150 cánh dài và 148 cánh ngắn 3 Chưa biết Chưa biết 360 cánh dài và 120 cánh ngắn (Bồi dưỡng lí thuyết & bài tập tr19) Bài 9: Ở chuột tính trạng màu lông do gen nằm trên NST thường quy định lông xám trội hoàn toàn so với lông đen.Cho một chuột đực giao phối với 2 chuột cái khác nhau, thu được tổng số tổ hợp giao tử tạo ra từ 2 phép lai là 6. Biết số loại giao tử của cá thể cái thẻ cái thứ nhất nhiều hơn số loại giao tử của cá thể cái thứ 2. a. Biện luận để xác định kiểu gen, kiểu hình của mỗi cá thể nói trên. b. Lập sơ đồ lai cho mỗi phép lai. (Bồi dưỡng lí thuyết & bài tập tr21) Bài 10: Lai giữa 2 cây p về 1 cặp tính trạng, thu được các cây F1 đều giống nhau.Tiếp tục cho F1 giao phấn, F2 thu được 4 tổ hợp. a. Hãy biện luận để xác định vè đặc điểm kiểu gen của p và của F1. b.Tự nêu thí dụ và lập sơ đồ lai từ p đến F2 cho mỗi trường hợp sau: - F2 có 2 kiểu hình. - F2 có 3 kiểu hình. (Bồi dưỡng lí thuyết & bài tập tr22) Thanh Tùng ngày 9 tháng 11 năm 2017 TM chuyên môn Kí duyệt *Trội không hoàn toàn (Giới thiệu thêm) 1. Khái niệm: HiÖn t­îng tÝnh tr¹ng tréi không hoµn toµn lµ g×?H·y nªu VD vµ lËp s¬ ®å lai minh ho¹ tõ P -> F2 cña phÐp lai 1 tÝnh víi tÝnh tréi kh«ng hoµn toµn Tr¶ lêi: *Kh¸i niÖm: lµ hiÖn t­îng gen tréi ¸t kh«ng hoµn toµn gen lÆn ->thÓ dÞ hîp biÓu hiÖn kiÓu h×nh trung gian gi÷a tÝnh tr¹ng tréi vµ tÝnh tr¹ng lÆn *VD vµ lËp s¬ ®å lai minh ho¹(HS tù hoµn thiÖn) Gîi ý: lÊy vd mµu hoa ë c©y giao phÊn 2. So s¸nh: phÐp lai 1 cÆp tÝnh tr¹ng trong 2 tr­êng hîp tÝnh tréi hoµn toµn vµ tÝnh tréi kh«ng hoµn toµn vÒ c¬ së(c¬ chÕ ) vµ kÕt qu¶ ë F1 , F2 Tr¶ lêi: *Gièng nhau: - C¬ së:®Òu cã hiÖn t­îng gen tréi lÊn ¸t gen lÆn - C¬ chÕ:qu¸ tr×nh di truyÒn cña tÝnh tr¹ng ®Òu dùa trªn sù ph©n li cña cÆp gen trong gi¶m ph©n t¹o giao tö vµ sù tæ hîp cña c¸c gen trong thô tinh t¹o hîp tö - KÕt qu¶:+NÕu Pt/ c -> F1 ®ång tÝnh -> F2 ph©n li tÝnh tr¹ng +F1 ®Òu mang kiÓu gen dÞ hîp +F2 ®Òu cã 1 ®ång hîp tréi: 2 dÞ hîp: 1 ®ång hîp lÆn *Kh¸c nhau: TÝnh tréi hoµn toµn TÝnh tréi ko hoµn toµn - C¬ së - Gen tréi ¸t hoµn toµn gen lÆn - Gen tréi ¸t kh«ng hoµn toµn gen lÆn - KÕt qu¶ - F1 §ång tÝnh. - F2 phân li: 3 tréi:1 lÆn - F1 ®ång tÝnh - F2 phân li: 1 tréi :2 trung gian:1 lÆn B. Bµi tËp. Bài 3: Ở bí tính trạng quả tròn trội không hoàn toàn so với tính trạng quả dài. Quả bầu dục là tính trạng trung gian giữa quả tròn và quả dài.Cho giao phấn giữa cây quả tròn với cây quả dài , thu được F1 . Tiếp tục cho F1 giao phấn với nhau . Lập sơ đồ lai từ p đến F2. Cho F1 lai phân tích thì kết quả như thế nào ? ( Bồi dưỡng lí thuyết & bài tập tr13) Bài 4: Ở hoa dạ lan , gen D quy định hoa đỏ ,d quy định hoa trắng ,Đ biểu hiện màu hoa hồng. Hãy biện luận để xác định kiểu gen ,kiểu hình của p và lập sơ đồ lai minh họa cho mỗi kết quả trong các trường hợp sau: a.Con F1 có tỉ lệ 50% hoa đỏ : 50% hoa hồng. b.Con lai F1 có tỉ lệ 50% hoa hồng : 50% hoa trắng. c.Con lai F1 có tỉ lệ 25% hoa đỏ : 50% hoa hồng : 25% hoa trắng. (Bồi dưỡng lí thuyết & bài tập tr14) II. NhËn d¹ng bµi to¸n thuéc quy luËt tư¬ng t¸c gen - NÕu ®Ò bµi ®· cho biÕt hoÆc tõ d÷ liÖu cña bµi to¸n cho phÐp x¸c ®Þnh ®ưîc cã mét cÆp tÝnh tr¹ng nµo ®ã do hai cÆp gen trë lªn qui ®Þnh * C¸ch gi¶i - NÕu cho lai mét cÆp tÝnh tr¹ng th× thùc hiÖn qua 3 bưíc: + Ph©n tÝch tØ lÖ kiÓu h×nh con lai tõ ®ã x¸c ®Þnh kiÓu tư¬ng t¸c råi qui ưíc gen + BiÖn luËn x¸c ®Þnh kiÓu gen cña P + LËp s¬ ®å lai - NÕu cho lai hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng còng thùc hiÖn qua 3 bưíc: + Qui ưíc gen: Ph©n tÝch tõng tÝnh tr¹ng ë con lai ®Ó x¸c ®Þnh tØ lÖ ph©n li cña tõng tÝnh tr¹ng + X¸c ®Þnh kiÓu gen cña bè mÑ: ph©n tÝch xem ngoµi tư¬ng t¸c gen còn cã quy luËt di truyÒn nµo tham gia chi phèi phÐp lai + LËp s¬ ®å lai, gi¶i quyÕt yªu cÇu cña ®Ò bµi * Bµi 1: ë mét loài thùc vËt, mµu s¾c hoa ®ưîc qui ®Þnh bëi 2 gen kh«ng alen tư¬ng t¸c t¹o nªn. KG cã 2 gen tréi A vµ B cho hoa mµu ®á, thiÕu mét trong 2 gen cho hoa mµu hång, mµu hoa tr¾ng do gen lÆn qui ®Þnh, c¸c gen n»m trªn NST thưêng 1. Cho hai c©y cã gen tư¬ng ph¶n nhau giao phÊn, F1 ®ưîc toµn hoa ®á. F1 giao phÊn th× F2 như thÕ nµo? 2. Cho F1 nãi trªn giao phÊn víi mét c©y kh¸c, thu dưîc KH 3 ®á : 4 hång : 1 tr¾ng. X¸c ®Þnh c©y lai víi F1 vµ lËp s¬ ®å lai 3. NÕu ®Ó ngay F1 ph©n li víi tØ lÖ 1 ®á: 2 hång: 1 tr¾ng th× ph¶i chän cÆp bè mÑ như thÕ nµo? LËp s¬ ®å minh ho¹ * Bµi tËp 2: Cho lai gi÷a hai c©y thuµn chñng thu ®ưîc F1. Cho F1 giao phÊn víi nhau, trong sè 544 c©y thu ®ưîc cã 306 c©y th©n cao cßn lai th©n thÊp. 1. X¸c ®Þnh quy luËt di truyÒn chi phèi vµ lËp s¬ ®å lai 2. Lai gi÷a hai c©y thu ®ưîc tØ lÖ lµ 3 cao : 5 thÊp. X¸c ®Þnh KG, KH cña bè mÑ vµ lËp s¬ ®å lai * Bµi 3: Cho hai nßi thuÇn chñng cïng loµi giao phèi thu ®ưîc F1 . Cho F1 giao phèi víi nhiÒu c¸ thÓ kh¸c cho kÕt qu¶: - Víi c¸ thÓ 1: thu ®ưîc tØ lÖ 6 l«ng tr¾ng: 1 l«ng n©u: 1 l«ng x¸m - Víi c¸ thÓ 2: thu ®ưîc tØ lÖ 4 l«ng tr¾ng: 3 l«ng n©u: 1 l«ng x¸m - Víi c¸ thÓ 3: thu ®ưîc tØ lÖ 2 l«ng tr¾ng: 1 l«ng n©u: 1 l«ng x¸m - Víi c¸ thÓ 4: thu ®ưîc tØ lÖ 12 l«ng tr¾ng: 3 l«ng n©u: 1 l«ng x¸m BiÖn luËn vµ lËp s¬ ®å lai cho mçi TH trªn. Cho biÕt gen n»m trªn NST thưêng III. NhËn d¹ng bµi to¸n thuéc quy luËt liªn kÕt gen hoµn toµn - NÕu ®Ò bµi cho hoÆc cã thÓ x¸c ®Þnh ®ưîc ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè: lai hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng, cã quan hÖ tréi lÆn, Ýt nhÊt mét c¬ thÓ ®em lai dÞ hîp 2 cÆp gen, tØ lÖ con lai gièng víi tØ lÖ lai mét cÆp tÝnh tr¹ng, c¬ thÓ dem lai cã 3 cÆp gen n»m trªn hai cËp NST tư¬ng ®ång, * NhËn d¹ng bµi to¸n thuéc quy luËt liªn kÕt gen kh«ng hoµn toµn( HVG) - NÕu lai hai hay nhiÒu cÆp tÝnh tr¹ng, cã quan hÖ tréi lÆn cho tØ lÖ ë con lai kh«ng ph¶i tØ lÖ cña Ph©n li ®éc lËp vµ liªn kÕt gen * C¸ch gi¶i: 3 bưíc: + Qui ưíc gen + X¸c ®Þnh KG cña bè mÑ: x¸c ®Þnh xem thuéc DT LK hoµn toµn hay ho¸n vÞ gen, chän mét kiÓu h×nh ë con lai ®Ó ph©n tÝch x¸c ®Þnh kiÓu liªn kÕt hoÆc x¸c ®Þnh tÇn sè HVG + LËp s¬ ®å lai Bµi 1: Cho biÕt ë mét loµi thùc vËt, qu¶ trßn tréi so víi qu¶ dµi, chÝn s¬m lµ tréi so víi chÝn muén - PL 1: Cho lai trßn chÝn sím víi dµi chÝn muén ®ưîc F1 gåm 60 trßn muén: 60 dµi sím: 15 trßn sím: 15 dµi muén - PL 2: Cho lai trßn chÝn sím víi dµi chÝn muén ®ưîc F1 gåm 80 trßn sím: 80 dµi muén: 20 trßn muén: 20 dµi sím 1. BiÖn luËn vµ lËp s¬ ®å lai 2 TH 2. Cho trßn sím P trong phÐp lai 1 giao phÊn víi trßn sím P trong phÐp lai 2 thu ®ưîc 5% c©y cã qu¶ dµi , chÝn muén. H·y biÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai. BiÕt cÊu tróc NST kh«ng thay ®æi trong gi¶m ph©n Bµi 2: ë ruåi giÊm, tÝnh tr¹ng mµu th©n do 1 cÆp gen qui ®Þnh.mét cÆp gen kh¸c qui ®Þnh tÝnh tr¹ng ®é dµi c¸nh. Cho ruåi th©n x¸m c¸nh dµi lai víi th©n ®en c¸nh ng¾n thu ®ưîc F1 toµn th©n x¸m c¸nh dµi, cho F1 giao phèi thÊy xuÊt hiÖn hai TH: TH 1: F2 thu ®ưîc 75% th©n x¸m dµi vµ 25% th©n ®en ng¾n TH 2: F2 thu ®îc 70,5% th©n x¸m dµi : 20,5% th©n ®en ng¾n : 4,5% th©n x¸m c¸nh ng¾n : 4,5 % th©n ®en c¸nh dµi 1. BiÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai tõ P ®Õn F1 2. BiÖn luËn vµ viÕt s¬ ®å lai tõ F1 ®Õn F2 trong mçi TH trªn IV. NhËn diÖn bµi to¸n thuéc di truyÒn liªn kÕt víi giíi tÝnh - NÕu gen n»m trªn NST giíi tÝnh - TÝnh tr¹ng ph©n bè kh«ng ®ång ®Òu gi÷a c¸ thÓ ®ùc vµ c¸ thÓ c¸i * C¸ch gi¶i: Lµm tư¬ng tù như c¸c quy lu¹t di truyÒn kh¸c * Bµi 1: ë mÌo, gen D qui ®inh l«ng ®en, gen d qui ®Þnh l«ng hung. CÆp gen dÞ hîp Dd qui ®Þnh mµu l«ng tam thÓ, biÕt c¸c gen nãi trªn n»m trªn NST X 1. H·y viÕt c¸c kiÓu gen qui ®Þnh c¸c kiÓu h×nh cã thÓ cã ë mÌo ®ùc vµ c¸i . Gi¶i thÝch t¹i sao ë c¸c c¬ thÓ meo ®ùc b×nh thưêng kh«ng thÓ cã mÇu l«ng tam thÓ 2. Mèo c¸i tam thÓ cã thÓ t¹o ra tõ c¸c cÆp bè mÑ như thÕ nµo? LËp s¬ ®å lai minh ho¹ 3. Trong mét phÐp lai thu ®ưîc mét con mÌo ®ùc l«ng ®en, mét mÌo ®ùc l«ng hung, mét mÌo c¸i l«ng hung vµ mét mÌo c¸i l«ng tam thÓth× kiÓu gen, kiÓu h×nh cña bè mÑ như thÕ nµo? Gi¶i thÝch vµ lËp s¬ ®å lai. * Bµi 2: ë ngưêi, hai gen lÆn d g©y bÖnh teo c¬ vµ m g©y bÖnh mï mµu. Hai gen tréi D , M qui ®Þnh kiÓu h×nh b×nh thưêng. C¸c gen n»m trªn NST giíi tÝnh X 1. H·y viÕt c¸c kiÓu gen liªn quan ®Õn hai tÝnh tr¹ng trªn cã thÓ cã ë ngưêi 2. X¸c ®Þnh kiÓu gen vµ kiÓu h×nh c¸c con trong c¸c trưêng hîp sau: a. Bè chØ teo c¬, mÑ chØ mï mµu b. MÑ mang c¶ 2 gen g©y bÖnh nhưng kh«ng biÓu hiÖn bÖnh, bè chØ bÞ mï mµu 3. X¸c ®Þnh kiÓu gen vµ kiÓu h×nh bè mÑ trong c¸c trưêng hîp sau: a. Bè, mÑ ®Òu binh thưêng sinh ®øa con trai bÞ c¶ hai bÖnh b. MÑ b×nh thưêng sinh ra con g¸i bÞ c¶ hai bÖnh Thanh Tùng ngày 11 tháng 9 năm 2012 TM chuyên môn Kí duyệt