Giáo trình Giáo dục học quân sự

n và hướng dẫn người học. Trong quá trình huấn luyện, thảo luận có các chức năng cơ bản như sau: Chức năng nhận thức. Thông qua thảo luận, kiến thức của các quân nhân được củng cố, mở rộng và đào sâu Chức năng phát triển. Qua nội dung thảo luận, và cách tổ chức, tiến hành thảo luận sẽ là điều kiện tốt để kích thích tính tích cực nhận thức của các quân nhân, góp phần phát triển ở người học những kỹ năng sư phạm cần thiết, như khả năng diễn đạt bằng lời nói một cách ngắn ngọn, chính xác, khả năng lập luận, chứng minh hoặc phê phán một ý tưởng hoặc một vấn đề khoa học nào đó trước tập thể. Chức năng giáo dục. Thảo luận có tác dụng góp phần hình thành niềm tin và các phẩm chất nhân cách khác cho người học như: làm việc có kế hoạch, ngăn nắp, trung thực, sáng tạo, không tự thoả mãn với những điều mình đã biết; biết tự đấu tranh, phê bình với sự lười biếng, trì trệ, cẩu thả ngay trong bản thân mỗi người. Chức năng kiểm tra. Thảo luận là một hình thức tổ chức huấn luyện, có tác dụng kiểm tra và tự kiểm tra trong quá trình huấn luyện. Qua thảo luận giáo viên có thể kiểm tra, đánh giá người học trên nhiều mặt, như trình độ tiếp thu lĩnh hội tri thức, khả năng làm việc độc lập. Những mặt mạnh và hạn chế trong việc chuẩn bị và tiến hành thảo luận, khả năng vận dụng, liên hệ giữa lý luận và thực tiễn, khả năng trình bày và diễn đạt vấn đề. Các quân nhân có thể tự kiểm tra bằng cách đối chiếu những ý kiến chuẩn bị của mình với ý kiến của tập thể, với ý kiến bổ sung, nhận xét, kết luận của người dạy. Vì vậy, họ có thể tự đánh giá được khả năng, trình độ của bản thân. Theo cách tổ chức buổi học, thảo luận thường được phân thành các loại sau: Thảo luận tự do; Thảo luận báo cáo; Thảo luận tranh luận; Thảo luận hỗn hợp. Ngoài ra, có thể căn cứ theo địa điểm và số lượng học viên để phân loại thành thảo luận ở tổ hoặc liên tổ; thảo luận ở lớp; thảo luận ở khối lớp. Phân loại theo tính chất thường có các loại thảo luận thông báo tái hiện; thảo luận nêu vấn đề; thảo luận nghiên cứu. Yêu cầu của hình thức thảo luận Một buổi thảo luận muốn đạt được kết quả tốt cần phải đáp ứng ba yêu cầu về nội dung, phương pháp, tổ chức. Về nội dung, thảo luận phải đảm bảo được cả bốn chức năng nhận thức, phát triển, giáo dục, kiểm tra. Về phương pháp, thảo luận cần được tiến hành đúng quy trình vận dụng và kết hợp nhuần nhuyễn các phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện; cần chú ý sử dụng các phương pháp huấn luyện tích cực nhằm kích thích tính tích cực nhận thức của các quân nhân, giúp họ mạnh dạn tranh luận các vấn đề học tập. Về tổ chức, yêu cầu người dạy và người học cần phải có kế hoạch chu đáo, tỉ mỉ từ khâu chuẩn bị đến khâu tiến hành thảo luận. Phải tuân thủ chặt chẽ quy trình của một buổi thảo luận, phải lựa chọn, áp dụng các loại hình thảo luận sao cho phù hợp với đặc điểm, nội dung và trình độ thực tế của người học. d. Hình thức thực hành, diễn tập Thực hành, diễn tập là cách thức tổ chức cho các quân nhân vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết các nhiệm vụ lý thuyết và thực tiễn đặt ra nhằm rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo và các phẩm chất chuyên môn nghiệp vụ cần thiết đáp ứng yêu cầu của thực tiễn hoạt động quân sự. Hình thức tổ chức huấn luyện thực hành là quy trình tổ chức các buổi học nhằm vận dụng tri thức đã học vào thực tế rèn luyện kỹ năng, kỹ xảo, tạo nên sự thành thạo trong chuyên môn nghiệp vụ. Diễn tập cũng là một dạng của thực hành nhưng ở trình độ cao hơn. Hình thức này thường được thực hiện sau các hình thức huấn luyện nhằm trang bị kiến thức lý thuyết cho người học. Mục đích giúp cho người học rèn luyện kỹ xảo, kỹ năng trong tự nhiên, trong thực tiễn và trong cuộc sống quân sự. Phân loại thực hành, diễn tập Hình thức thực hành, diễn tập rất đa dạng, phong phú. Căn cứ vào tính chất, đặc điểm, trình độ của từng quân binh chủng, từng đơn vị có thể phân ra nhiều mức độ, nhiều dạng thực hành, thực tập khác nhau. Bài tập thực hành là loại hình người học vận dụng kiến thức đã lĩnh hội để giải quyết các vấn đề, các nhiệm vụ học tập đặt ra. Việc giải quyết các bài tập thực hành, chỉ được tiến hành sau khi người học đã nắm vững lý thuyết. Thực hành chiến thuật, kỹ thuật quân sự trên thao trường, bãi tập . Đây là loại hình chủ đạo trong huấn luyện quân sự, hình thức thực hành trên hạm tầu, sân bay, bãi tăng, bãi ô tô, sân tập đội ngũ. Đây là loại hình mang tính tổng hợp cao, do vậy đòi hỏi cả người dạy và người học phải có sự chuẩn bị chu đáo, tỉ mỉ, kế hoạch thực hành phải được phổ biến trước cho người học. Trong kế hoạch đó, cần xác định rõ mục đích yêu cầu, nội dung, thành phần tham gia, thời gian, địa điểm, các yêu cầu đảm bảo vật chất, tinh thần. Sau khi có kế hoạch, người dạy phải kiểm tra sự chuẩn bị của người học. Diễn tập là trình độ cao của huấn luyện thực hành, nhằm phối hợp thao diễn các hành động cá nhân và tập thể phân đội gần giống như thực tế chiến đấu. Qua diễn tập, giúp người học thu nhận được những biểu trương thực tế về tính chất của chiến đấu và những đòi hỏi thử thách của chiến tranh đối với mỗi người. Diễn tập giúp cho người học hình dung và tập dượt những công việc theo chức trách mà họ sẽ đảm nhiệm sau khoá huấn luyện. Viêc xây dựng tưởng định cho cuộc diễn tập phải tính đến việc huy động tổng hợp kiến thức, kỹ xảo, kỹ năng đã được lĩnh hội của người học và phải sát với yêu cầu chiến đấu ở mức độ cao nhất. Kế hoạch diễn tập phải mang tính tổng hợp, bao quát cao và hết sức tỉ mỉ, chính xác. Những yêu cầu cơ bản trong hình thức tổ chức huấn luyện thực hành, diễn tập. Xác định rõ kế hoạch thực hành, diễn tập và kế hoạch đó được xây dựng một cách khoa học, có tính khả thi. Xác định tốt trách nhiệm và trang bị đầy đủ kiến thức lý thuyết cho người học trước khi thực hành, diễn tập. Giáo dục cho họ về vai trò quan trọng của thực hành, diễn tập trong quá trình học tập Cùng với giáo dục nhận thức, cần tiến hành trang bị đầy đủ kiến thức lý thuyết làm cơ sở cho các quân nhân bước vào thực hành, diễn tập một cách tự tin hơn. Tổ chức tốt quy trình thực hành, diễn tập. Thực hành, diễn tập phải được thực hiện nghiêm ngặt theo một quy trình khoa học. Chỉ thực hành khi người học đã nắm vững kiến thức lý thuyết, đồng thời thực hành phải phù hợp với lôgic nhận thức của người học. Phải thực hành từ đơn giản đến phức tạp, từ động tác cá nhân đến phối hợp tập thể. Phải phân chia thời gian cụ thể cho từng giai đoạn. Việc bảo đảm cơ sở vật chất là một khâu quyết định đến kết quả thực hành, diễn tập. e. Hình thức kiểm tra, đánh giá Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập là một hình thức tổ chức huấn luyện, nhằm xác định trình độ nắm kiến thức, sự phát triển trí tuệ, kỹ năng và thái độ của các quân nhân trong học tập các môn học, từ đó điều chỉnh quá trình huấn luyện. Trong huấn luyện kiểm tra, đánh giá có vai trò cực kỳ quan trọng, vì nó là một khâu, một nhân tố để cấu thành và hoàn thiện quá trình huấn luyện, nó gắn chặt với các nhân tố khác, như mục đích, nội dung, phương pháp và phương tiện huấn luyện, tạo nêu một chu trình khép kín của quá trình huấn luyện. Đặc biệt nó gắn chặt và chịu sự chi phối cuả các hình thức tổ chức huấn luyện khác, như bài giảng, tự học, thảo luận. Trong quá trình huấn luyện quân nhân, kiểm tra, đánh giá thường được tổ chức theo các loại hình kiểm tra, thi vấn đáp; kiểm tra, thi viết; kiểm tra, thi thực hành. Chức năng của kiểm tra, đánh giá Trong quá trình huấn luyện kiểm tra, đánh giá có chức năng cơ bản là làm rõ thực trạng mức độ kiến thức đã lĩnh hội, sự thành thạo kỹ xảo, kỹ năng và trình độ phát triển tư duy của người học trong quá trình huấn luyện. Thông qua kiểm tra, đánh giá người dạy tự đánh giá việc giảng dạy và người học tự đánh giá việc học tập của mình, từ đó định ra các biện pháp điều chỉnh sự phối hợp giữa hoạt động dạy và hoạt động học, tạo chất lượng mới hơn trong quá trình huấn luyện. Kiểm tra, đánh giá có các chức năng cụ thể, như chức năng huấn luyện và phát triển; chức năng kiểm soát và điều chỉnh; chức năng giáo dục. Các nguyên tắc kiểm tra, đánh giá Kiểm tra, đánh giá có mục đích rõ ràng, cụ thể. Bản thân kiểm tra, đánh giá không phải là mục đích của quá trình huấn luyện, mà nó là phương tiện để đưa quá trình huấn luyện đi đến mục đích đã định. Từ mục đích huấn luyện mà xác định mục đích của kiểm tra, đánh giá. Mục đích kiểm tra, đánh giá được xác định rõ ràng, cụ thể sẽ tạo điều kiện xây dựng các chuẩn, các thang điểm, lượng hoá chính xác các nội dung cần kiểm tra, đánh giá và lựa chọn sử dụng phương pháp, phương tiện công cụ đánh giá phù hợp. Nội dung kiểm tra, đánh giá đảm bảo phát huy tính tích cực, chủ động và sáng tạo của người học. Nguyên tắc này nhằm thực hiện chức năng huấn luyện và phát triển đối với người học. Căn cứ vào mục đích huấn luyện, tính chất, đặc điểm nội dung môn học, trình độ nhận thức của người học và thời gian, điều kiện sư phạm cho phép để xác định nội dung, hình thức kiểm tra, đánh giá và cách ra đề. Nội dung kiểm tra phải bao quát được nội dung môn học. Cần áp dụng phối hợp giữa kiểm tra viết, vấn đáp và thực hành. Đề thi phải đánh giá được trình độ nắm kiến thức lý thuyết, khả năng vận dụng lý thuyết vào giải quyết các tình huống trong thực tiễn và đánh giá được năng lực tư duy sáng tạo của người học. Đảm bảo tính khách quan, toàn diện, tính giáo dục, công khai và công bằng trong kiểm tra, đánh giá. Đảm bảo tính khách quan là nguyên tắc cao nhất khi đánh giá kết quả học tập của người học. Để loại bỏ các yếu tố chủ quan và nhiễu khi xem xét, đánh giá kết quả học tập của người học cần dựa vững chắc vào các tiêu chí, có thái độ nghiêm túc, công tâm để đánh giá một cách chính xác nhất. Nhờ bảo đảm tính khách quan mà đưa đến hệ quả về tính giáo dục và công bằng; vì chính nó sẽ khuyến khích tinh thần tích cực, nỗ lực, sáng tạo, phấn đấu vươn lên của người học và lòng tin tưởng, tôn trọng đối với người dạy. Để đảm bảo tính khách quan, toàn diện cần sử dụng tổng hợp các phương pháp kiểm tra và các loại thang đánh giá khác nhau. Kiểm tra, đánh giá phải được tiến hành theo chương trình, kế hoạch và được tổ chức theo một quy trình chặt chẽ. Kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của các quân nhân là một hình thức tổ chức huấn luyện cơ bản trong quá trình huấn luyện, có chương trình, có kế hoạch đã xác định trước, cần phải tổ chức, tiến hành theo một quy trình chặt chẽ và khoa học. Từ việc xác định mục đích đến khâu tiến hành, kết thúc và ra quyết định tiếp theo. Quy trình càng chặt chẽ, càng hạn chế được những sai sót, khắc phục những bất lợi có thể xảy ra. Quy trình phải được xây dựng thành kế hoạch và phải được thể chế hoá bằng văn bản pháp quy của cấp có thẩm quyền. Đặc biệt là quy trình ra đề và chấm thi phải hết sức chặt chẽ, khoa học, đảm bảo không lộ đề và kiểm soát được khâu chấm bài của giáo viên. Đánh giá kết quả học tập của các quân nhân là đánh giá một trí tuệ, một nhân cách và sản phẩm của quá trình huấn luyện. Do vậy, người dạy không được phép chủ quan, sao nhãng, tuỳ tiện, cần nắm vững các tiêu chí đánh giá, thực hiện nghiêm túc một hệ thống nguyên tắc trình bày trên đây. Đó chính là các yêu cầu cơ bản cần tuân thủ khi kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của người học, góp phần nâng cao chất lượng huấn luyện quân nhân ở các đơn vị quân đội hiện nay. 5.3. ý nghĩa và yêu cầu đối với người cán bộ chính trị cấp phân đội Phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện là những phạm trù trung tâm của lý luận huấn luyện. Sau khi đã xác định được nội dung, chương trình huấn luyện thì phương pháp và cách thức tổ chức các buổi học có vai trò quan trọng trực tiếp quyết định chất lượng, hiệu quả của quá trình huấn luyện. Kinh nghiệm thực tiễn chỉ ra rằng, đôi khi nội dung chương trình huấn luyện tốt nhưng kết quả huấn luyện vẫn không đạt được như mong muốn, nguyên nhân là do thiếu phương pháp và cách thức tổ chức huấn luyện khoa học. Phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện quân nhân là một khoa học. Không có một quá trình huấn luyện nào có thể đạt được chất lượng và hiệu quả cao mà lại không quan tâm nghiên cứu, đổi mới các phương pháp và các hình thức tổ chức huấn luyện. Ngày nay, các nhà trường, các nền giáo dục hiện đại đang quan tâm đổi mới giáo dục đào tạo, trong đó đổi mới phương pháp và hình thức tổ chức dạy học được chọn là khâu đột phá. Để quá trình huấn luyện quân nhân được thực hiện một cách khoa học và có hiệu quả cao, cần phải nghiên cứu, vận dụng các phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện phù hợp với xu thế phát triển của lý luận và thực tiễn giáo dục hiện đại. Cán bộ chính trị vừa là người quản lý đơn vị, vừa là người trực tiếp tham gia huấn luyện quân nhân. Nắm vững phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện quân nhân sẽ là cơ sở giúp cho cán bộ chính trị hoàn thành tốt nhiệm vụ huấn luyện và tiến hành các hoạt công tác đảng, công tác chính trị. Nghiên cứu, nắm vững các phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện quân nhân sẽ giúp cho cán bộ chính trị có cơ sở khoa học để tiến hành các hoạt động lãnh đạo, chỉ đạo thực tiễn huấn luyện ở đơn vị. Đó là điều kiện để nâng cao chất lượng, hiệu quả của quá trình huấn luyện quân nhân và xây dựng đơn vị. Để tiến hành các hoạt động huấn luyện, trước hết người đi huấn luyện, đội ngũ cán bộ quản lý quân nhân, nhất là cán bộ chính trị phải nắm được đặc điểm của phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện quân nhân. Biết lựa chọn, sử dụng các phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện trên những căn cứ khoa học sư phạm xác định. Biết tổ chức thực hiện các phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện có tính kế hoạch, hiệp đồng chặt chẽ, đảm bảo an toàn hiệu quả. Tăng cường các phương pháp và hình thức thực hành, thực tập đưa người học vào điều kiện thực tế để trải nghiệm tâm lý, tinh thần chiến đấu. Thường xuyên đổi mới các phương pháp và hình thức tổ chức huấn luyện theo hướng đa dạng hoá, chuẩn hoá, hiện đại hoá. Câu hỏi ôn tập 1. Phân tích nội dung, yêu cầu cơ bản của các phương pháp huấn luyện quân nhân; ý nghĩa của vấn đề này đối với cán bộ chính trị cấp phân đội? 2. Phân tích nội dung, yêu cầu của các hình thức tổ chức huấn luyện cơ bản hiện nay; ý nghĩa của vấn đề này trong nâng cao hiệu quả các hình thức tổ chức huấn luyện ở đơn vị? Chương 6 QUá TRìNH GIáO DụC QUÂN NHÂN 6.1. Khái niệm và đặc trưng cơ bản của quá trình giáo dục quân nhân 6.1.1. Khái niệm Quá trình giáo dục quân nhân là một quá trình xã hội chuẩn bị con người cho lĩnh vực đấu tranh vũ trang và xây dựng quân đội; là các hoạt động có mục đích, có tổ chức, phối hợp thống nhất giữa nhà giáo dục đối với đối tượng giáo dục nhằm phát triển, hoàn thiện những chuẩn mực văn hoá, đạo đức xã hội, nhân cách cần thiết của người quân nhân cách mạng. Là một quá trình giáo dục hiểu theo nghĩa hẹp; chức năng trội của quá trình giáo dục quân nhân là hướng tới xây dựng thế giới quan khoa học, niềm tin lí tưởng cộng sản, những phẩm chất nhân cách cho quân nhân. Mục tiêu, nhiệm vụ của quá trình giáo dục quân nhân là làm cho mọi cán bộ, chiến sĩ có được bản lĩnh chính trị, tư tưởng vững vàng; có ý thức tổ chức kỉ luật nghiêm minh; có thói quen và hành vi ứng xử đúng đắn; luôn coi trọng danh dự quân nhân và phát huy được những nét đạo đức tốt đẹp của “Bộ đội Cụ Hồ” trong thời kì mới; sẵn sàng chiến đấu hi sinh vì sự nghiệp cách mạng của Đảng, của nhân dân. Quá trình giáo dục quân nhân bao gồm cả tự giáo dục của mỗi quân nhân và giáo dục lại cho quân nhân. Tự giáo dục là hoạt động nỗ lực tự nguyện, tự giác, tích cực của người quân nhân hướng vào việc hình thành và hoàn thiện những phẩm chất nhân cách của mình cho phù hợp với yêu cầu của quân đội và xã hội. Cơ sở tiền đề của tự giáo dục là quá trình giáo dục quân nhân, đó là sự chuyển hoá những nhu cầu bên ngoài: yêu cầu của đơn vị, của nhà giáo dục thành nhu cầu bên trong; tự tổ chức, tự điều khiển, điều chỉnh của mỗi quân nhân. Tự giáo dục của quân nhân không những là một bộ phận của quá trình giáo dục quân nhân mà còn là kết quả tất yếu của quá trình đó. Giáo dục lại là gồm các tác động sư phạm có tính chất sửa chữa, uốn nắn lại các phẩm chất chưa phù hợp, làm thay đổi những phán đoán, đánh giá và hành vi sai trái, lệch lạc ở quân nhân. Giáo dục lại cũng là việc thường xuyên được tiến hành đan xen trong quá trình giáo dục quân nhân, nó vừa có tính chất cải tạo vừa có tính xây dựng nhân cách cho quân nhân. Trong quá trình giáo dục quân nhân, các hoạt động trên đan xen với nhau và tác động qua lại, biện chứng với nhau; thể hiện trong cải tạo có bồi dưỡng, có bổ sung và xây dựng mới các phẩm chất, các giá trị cần thiết cho quân nhân. Do đó, cùng với tự giáo dục và giáo dục lại là những phạm trù cơ bản của lí luận giáo dục; thực chất của các quá trình đó là những mặt cấu thành nên chỉnh thể trọn vẹn của quá trình giáo dục quân nhân. 6.1.2. Những đặc trưng cơ bản của quá trình giáo dục quân nhân. Quá trình giáo dục quân nhân có những đặc trưng cơ bản sau đây. a. Quá trình giáo dục quân nhân là quá trình tác động qua lại tích cực, phối hợp thống nhất biện chứng giữa nhà giáo dục và đối tượng giáo dục. Đặc trưng này phản ánh phương thức phối hợp tác động giáo dục giữa nhà giáo dục và đối tượng giáo dục. Trong quá trình giáo dục, nhà giáo dục với tư cách là chủ thể có vai trò tổ chức, định hướng và điều khiển các hoạt động của đối tượng giáo dục. Nhà giáo dục tiến hành các tác động giáo dục bằng những cách thức đa dạng, thông qua con đường tác động trực tiếp và gián tiếp. Tác động giáo dục trực tiếp (còn gọi là các tác động thẳng) từ nhà giáo dục đến quân nhân không thông qua khâu trung gian; các nội dung giáo dục được truyền trực tiếp đến các quá trình nhận thức, tình cảm và ý chí của đối tượng giáo dục. Đây là phương thức giáo dục cho quân nhân được tiến hành phổ biến, thường xuyên ở đơn vị. Người cán bộ chỉ huy, cán bộ chính trị, bằng các hình thức như tiếp xúc, gặp gỡ trao đổi, nhận xét, đánh giá chung trực tiếp về quân nhân, hoặc gặp riêng dùng các biện pháp tác động có tính khuyên bảo, góp ý phê bình, động viên khích lệ và bằng cả sự mẫu mực và tài nghệ sư phạm của nhà giáo dục. Tác động gián tiếp (còn gọi là tác động vòng) là những tác động bằng cách truyền thụ nội dung giáo dục được thông qua một khâu trung gian, như tổ chức các hoạt động của đơn vị, các mối giao lưu của các quân nhân, các tổ chức đảng, đoàn, hoặc thông qua gia đình, bạn bè các phương tiện khác để truyền thụ nội dung giáo dục quân nhân. Các phương thức tác động dù trực tiếp hay tác động gián tiếp đều nổi lên mối quan hệ biện chứng, hai chiều giữa người đi giáo dục và người được giáo dục. Trong mối quan hệ đó, nhà giáo dục người giữ vị trí, vai trò chủ đạo, cân nhắc tính toán xác định điều kiện cụ thể, tình hình nhiệm vụ của đơn vị, đặc điểm của quân nhân mà xác định mục tiêu giáo dục, lựa chọn nội dung, phương pháp, phương tiện và hình thức tổ chức giáo dục. Đối tượng giáo dục là khách thể chịu sự tác động của nhà giáo dục, đồng thời là chủ thể nhận thức, tích cực của hoạt động cải tạo tự nhiên, xã hội và chính bản thân mình. Vì vậỵ, trong quá trình tiếp nhận các tác động giáo dục, đối tượng giáo dục cũng có thể diễn ra các trạng thái khác nhau, vừa có cả mặt tích cực và cả thái độ thờ ơ, tiêu cực. Thái độ tích cực được biểu hiện bằng tinh thần tự giác tu dưỡng, rèn luyện nhân cách. Thái độ tiêu cực có thể biểu hiện bằng cách thờ ơ, xa lánh tập thể và nhà giáo dục, không ủng hộ, cũng không phản ứng với những tác động giáo dục. Trong thực tiễn, nhà giáo dục muốn nâng cao chất lượng, hiệu quả quá trình giáo dục, cần phải thường xuyên chủ động đổi mới nội dung, phương pháp, phương tiện giáo dục; khéo léo kết hợp nắm các thông tin ngược, tạo các điều kiện sư phạm cần thiết, thuận lợi giúp quân nhân tích cực tiếp nhận nội dung giáo dục khách quan, chuyển hoá thành những phẩm chất nhân cách của mình. b. Quá trình giáo dục quân nhân là quá trình tổ chức cuộc sống, hoạt động và giao lưu cho các quân nhân. Con người mới sinh ra chưa có nhân cách, nhân cách được hình thành, phát triển và hoàn thiện thông qua quá trình sống, hoạt động và giáo dục. Quá trình giáo dục thường được bắt đầu từ ở gia đình, tiếp đó là nhà trường và xã hội. Trong đó, các hoạt động dạy học - giáo dục của nhà trường và cơ sở giáo dục có vị trí, ý nghĩa rất quan trọng, đóng vai trò chủ đạo trong việc quyết định chiều hướng phát triển nhân cách cho mỗi người. Quá trình giáo dục quân nhân là sự tác động có mục đích của người chỉ huy, cán bộ chính trị và các tổ chức quân đội; sự hình thành các phẩm chất nhân cách quân nhân nhằm đáp ứng yêu cầu quân đội và đơn vị. Kết quả của quá trình đó phụ thuộc bởi các mối quan hệ, các hoạt động của quân nhân trong đơn vị và ngoài đơn vị; sự tác động bên ngoài như thông qua công tác dân vận, lao động sản xuất và các hoạt động mang tính chất chính trị - xã hội, quân nhân giao lưu cùng với các tầng lớp nhân dân trong cộng đồng xã hội, qua đó quân nhân lĩnh hội được những kinh nghiệm và giá trị cho mình. Về phương thức giáo dục cộng sản V.I. Lênin chỉ rõ: “Phải gắn liền việc rèn luyện, học tập và giáo dục của mình với lao động của công nhân và nông dân, không tự giam mình trong các trường học và không tự hạn chế mình ở việc đọc sách báo và tài liệu cộng sản”1 V.I. Lênin, toàn tập, tập 41, Nxb tiến bộ Mátxcơva, 1978, tr 376 . Trong môi trường quân đội, hầu hết các hoạt động đều có tổ chức chặt chẽ, khoa học, mang tính tập thể cao; đó là điều liện thuận lợi làm kích thích nhu cầu, động cơ, thái độ, hứng thú nghề nghiệp đúng đắn cho quân nhân phấn đấu vươn tới lí tưởng cao đẹp, phù hợp với các chuẩn mực, giá trị chung của thời đại. Đặc trưng này đòi hỏi cần phải tăng cường việc kết hợp các hình thức giáo dục chung cho quân nhân, thông qua các hoạt động, tạo cơ hội tiếp xúc, giao tiếp hoà nhập với các thành viên trong các tập thể khác nhau, qua đó giúp họ lĩnh hội được kinh nghiệm, hành vi ứng xử phù hợp. Tổ chức, lãnh đạo các hoạt động cuộc sống, giao lưu và giao tiếp cho quân nhân và tập thể quân nhân là nét đặc trưng quan trọng, mang tính quy luật không thể thiếu được trong quá trình giáo dục quân nhân. c. Quá trình giáo dục quân nhân là quá trình nâng cao nhận thức, xây dựng niềm tin, hình thành thói quen hành vi đạo đức tốt cho quân nhân. Đặc trưng này chỉ ra mục đích và lôgic của quá trình giáo dục quân nhân. Con người với tư cách là một chủ thể trong quá trình sống là hoạt động đều được xuất phát trên một nền tảng nhận thức, niềm tin nhất định; nâng cao nhận thức, xây dựng niềm tin, hình thành thói quen hành vi đạo đức là những nấc thang của quá trình hình thành, phát triển nhân cách. Lôgíc của quá trình giáo dục quân nhân là trình tự thực hiện hợp lí các bước, các giai đoạn nhằm hoàn thiện các mục tiêu, các giá trị đã xác định. Về cơ bản, quá trình giáo dục được thường được diễn ra theo ba giai đoạn sau đây. Giai đoạn nâng cao nhận thức. Nâng cao nhận thức là giai đoạn đầu tiên, nền tảng cơ bản quan trọng nhất trong quá trình giáo dục quân nhân. Thực tiễn giáo dục và hoạt động xã hội - quân sự đã chứng minh niềm tin khoa học, hành động và thói quen tốt của quân nhân chỉ có thể được xây dựng, hình thành trên nền tảng của sự nhận thức đúng đắn các giá trị chính trị, quân sự và các chuẩn mực đạo đức của quân đội ta. Bằng các con đường và phương thức tác động sư phạm khác nhau, các lực lượng giáo dục phải bồi dưỡng cho quân nhân những kiến thức văn hoá cơ bản, về ý thức tổ chức kỉ luật quân đội, về chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng và những giá trị nhân cách mới của người quân nhân cách mạng. Kết hợp đổi mới các phương pháp, phương tiện dạy học và các hình thức tổ chức huấn luyện nhằm tích cực hoá nhận thức quân nhân; với việc thông qua các hoạt động thực tiễn quân sự- tổ chức xã hội khác nhau để giáo dục toàn diện cho quân nhân. Giai đoạn nâng cao nhận thức phải làm cho đối tượng giáo dục lĩnh hội đầy đủ, sâu sắc các nội dung giáo dục, đạt đến trình độ chuyển hoá thành cảm xúc, tình cảm niềm tin và nhu cầu, thái độ đúng đắn đối với nó trong thực tiễn. Lôgic sau giai đoạn nhận thức phải biến thành niềm tin khoa học, thành tình cảm cách mạng, thôi thúc quân nhân hành động theo những chuẩn mực đã nhận thức được. Giai đoạn xây dựng niềm tin cho quân nhân. Xây dựng niềm tin là giai đoạn rất quan trọng, nó không chỉ tiếp theo sau nhận thức mà diễn ra trong quá trình tác động xây dựng nhận thức; nghệ thuật của nhà giáo dục là phải làm sao gắn liền việc nâng cao nhận thức là bồi dưỡng, củng cố xây dựng thành niềm tin vững chắc theo các chuẩn mực, giá trị tri thức chân lí quân nhân lĩnh hội. Mục tiêu giáo dục ngày nay của chúng ta là hướng tới xây dựng hình thành cho các thế hệ - đối tượng giáo dục một niềm tin mạnh liệt vào mục tiêu lí tưởng độc lập dân tộc gắn liền với Chủ nghĩa xã hội. Giáo dục nhân cách quân nhân xuất phát từ mục tiêu, lí tưởng chung đó, trên nền tảng nhận thức sâu sắc về chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, xây dựng niềm tin sắt đá vào sự nghiệp đổi mới của đất nước, sức mạnh của quân đội dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Niềm tin đó là sự hoà quyện tri thức khoa học với sự nhuốm đậm mầu cảm xúc, tình cảm của người cộng sản và ý chí mạnh mẽ của người quân nhân cách mạng. Niềm tin của