Giáo trình môn Tâm lý

cả về trách nhiệm xã hội và sự cộng tác trên tình đồng chí. Do có cùng mục tiêu, lý tưởng chiến đấu tất cả vì độc lập tư do của tổ quốc vì hạnh phúc của nhân dân, quan hệ đồng chí, đồng đội trong tập thể tạo nên sức mạnh to lớn vượt xa sức mạnh của tất cả các thành viên cộng lại. Quan hệ qua lại trong tập thể quân nhân được biểu hiện tập trung ở bầu không khí tâm lý tích cực lành mạnh, ở tính chất dân chủ nội bộ và sự tín nhiệm của các thành viên đối với cán bộ lãnh đạo, chỉ huy. Tập thể quân nhân rất đa dạng, phong phú. Vì vậy, tuỳ theo cách tiếp cận trong nghiên cứu mà có nhiều cách phân loại khác nhau. - Căn cứ vào tính chất, nhiệm vụ đảm nhiệm của tập thể, có thể phân loại tập thể quân nhân thành: Tập thể quân nhân làm nhiệm vụ huấn luyện và sẵn sàng chiến đấu; tập thể quân nhân làm nhiệm vụ học tập; tập thể quân nhân làm nhiệm vụ nghiên cứu khoa học; tập thể quân nhân làm nhiệm xây dựng kinh tế.... - Căn cứ vào mức độ tiếp xúc giữa các quân nhân, có thể phân chia tập thể quân nhân thành 3 loại: Tập thể lớn; tập thể vừa (tập thể thứ cấp); tập thể cơ sở (tập thể nhỏ). Trong các loại tập thể nói trên tâm lý học xã hội quân sự đặc biệt quan tâm nghiên cứu về các tập thể cơ sở quân nhân. 2. Tập thể cơ sở quân nhân a.Khái niệm Tập thể cơ sở quân nhân là tập thể nhỏ trong quân đội, hàng ngày giữa các quân nhân có quan hệ trực tiếp và thường xuyên về mọi mặt. Trong quân đội tập thể cơ sở thường là cấp đại đội, trung đội, khẩu đội, hạm tàu, kíp bay hoặc lớp học, tổ học tập, khoa giá viên... Cũng như các tập thể quân nhân khác, tập thể cơ sở quân nhân được liên kết với nhau bởi mục đích hoạt động chung là bảo vệ tổ quốc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Khi xét đến tập thể cơ sở quân nhân vấn đề không chỉ ở số lượng nhiều hay ít các thành viên tham gia mà điều quan trọng nhất là mức độ quan hệ và ảnh hưởng trực tiếp giữa các thành viên đó. Trong các tập thể cơ sở quân nhân hàng ngày các thành viên luôn có sự trực tiếp tiếp xúc với nhau cả về công việc và tình cảm. Đây là điều kiện để mọi quân nhân hiểu biết lẫn nhau, hướng hoạt động của mọi thành viên vào thực hiện mục đích hoạt động chung của tập thể. Đồng thời, thông qua mối quan hệ thường xuyên, trực tiếp về mọi mặt giữa các quân nhân mà những hiện tượng tâm lý xã hội nẩy sinh ở đây tác động trực tiếp đến nhận thức, thái độ, hành vi của các quân nhân trong tập thể. Vì thế tập thể cơ sở quân nhân có vai trò rất to lớn trong việc bảo đảm chất lượng hoạt động mọi mặt của đơn vị và giáo dục quân nhân. Trước hết, nó là môi trường, điều kiện cho sự phát triển nhân cách quân nhân; là cầu nối giữa quân nhân với quân đội và xã hội - nơi xã hội hoá nhân cách, nơi chuyển các nhân tố xã hội thành phẩm chất cá nhân trong hoạt động quân sự. Tập thể cơ sở quân nhân còn là nơi trực tiếp thực hiện mọi nhiệm vụ của quân đội và bảo đảm chất lượng hoạt động mọi mặt của đơn vị. Vì vậy, trong quá trình xây dựng đơn vị phải củng cố mọi mặt hoạt động của tập thể cơ sở, xây dựng tập thể cơ sở vững mạnh đồng thời làm tốt việc giáo dục, rèn luyện nhân cách quân nhân. Xây dựng nhân cách quân nhân phát triển tốt sẽ thúc đẩy tập thể phát triển nhanh hơn, vững chắc hơn trong mọi hoàn cảnh. Cũng như các tập thể khác trong xã hội, tập thể cơ sở quân nhân có ba chức năng cơ bản sau: - Chức năng nghiệp vụ quân sự: Đảm bảo thực hiện có hiệu quả các nhiệm vụ học tập, lao động, huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu và chiến đấu. - Chức năng xã hội chính trị: Đảm bảo thực hiện có hiệu quả các hoạt động chính trị - xã hội, tuyên truyền vận động nhân dân chấp hành đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước. - Chức năng giáo dục: Thông qua việc thực hiện hai chức năng trên mà giáo dục, xây dựng nhân cách quân nhân đáp ứng yêu cầu của xã hội, của quân đội. Các chức năng trên thể hiện xuyên suốt toàn bộ quá trình xây dựng và thực hiện mọi nhiệm vụ của các tập thể quân nhân. Thực hiện các chức năng trên đòi hỏi cán bộ, chiến sỹ dù ở cương vị nào cũng phải ý thức được rằng tập thể cơ sở quân nhân là nơi cuối cùng thực hiện các yêu cầu nhiệm vụ của quân đội và xã hội, nơi diễn ra quá trình xã hội hoá nhân cách, là môi trường giáo dục rèn luyện nhân cách quân nhân đáp ứng yêu cầu xã hội và quân đội. Do đó phải nâng cao ý thức trách nhiệm, tinh thần làm chủ tập thể, vì tập thể để thực hiện tốt chức trách nhiệm vụ được giao góp phần xây dựng tập thể cơ sở quân nhân vững mạnh. Chính trong quá trình đó người quân nhân nhận được sự giáo dục của tập thể kết hợp với sự vươn lên của bản thân sẽ tạo nên quá trình hoàn thiện, phát triển nhân cách bản thân đáp ứng yêu cầu xã hội và quân đội. b.Các giai đoạn phát triển của tập thể cơ sở quân nhân. Sự hình thành, phát triển của mỗi tập thể cơ sở quân nhân thường trải qua ba giai đoạn sau đây: - Giai đoạn tổng hợp ban đầu (khi tập thể vừa mới hình thành) là giai đoạn mà các thành viên được tập hợp lại trong một đơn vị. Trong giai đoạn này các quân nhân chưa có sự hiểu biết về nhau và về mục đích hoạt động chung của tập thể. Đặc điểm tâm lý nổi bật trong giai đoạn này là mục đích hoạt động của tập thể chưa được các thành viên ý thức đầy đủ, rõ ràng và chưa có sự thống nhất cao với các yêu cầu, nhiệm vụ của tập thể. Giữa các quân nhân chưa có sự hiểu biết nhiều về nhau nên họ chưa mạnh dạn bộc lộ bản thân mà thường thích quan sát xem xét lẫn nhau về mặt nhân cách. Hơn nữa, do được tập hợp từ các đơn vị khác nhau hoặc từ các vùng, miền, dân tộc... khác nhau cho nên mỗi quân nhân ít nhiều còn mang theo những thói quen, phong cách sống và hoạt động khác nhau, thậm chí không phù hợp với mục đích, yêu cầu hoạt động của tập thể (nhất là các đơn vị tân binh). Đây là thời kì quân nhân phải dần dần thích nghi với các yêu cầu của tập thể, làm quen với mọi người. Đồng thời, tuỳ theo phẩm chất, năng lực của bản thân; sự đánh giá của chỉ huy, lãnh đạo và những người xung quanh mà xác lập vị thế của mình trước tập thể và bắt đầu tự thể hiện mình. Từ những đặc điểm trên, trong quá trình xây dựng tập thể cán bộ lãnh đạo, chỉ huy đơn vị cần nhanh chóng ổn định tổ chức; quán triệt yêu cầu, nhiệm vụ của đơn vị, thống nhất mục đích hoạt động chung của tập thể; kết hợp giáo dục với duy trì nghiêm các chế độ điều lệnh, điều lệ kỷ luật quân đội để nhanh chóng đưa mọi hoạt động của tập thể vào nề nếp. Đồng thời, bằng nhiều hoạt động phong phú đa dạng để tạo nên sự hiểu biết lẫn nhau giữa các quân nhân; kịp thời động viên, khích lệ những quân nhân tích cực và uốn nắn những thói quen hành vi không phù hợp với yêu cầu của tập thể. Để thực hiện các yêu cầu trên cán bộ các cấp cần thận trọng khi đưa ra nhận xét, đánh giá đối với chiến sỹ, khéo léo đưa họ vào nề nếp, kỷ luật quân sự mà vẫn giữ được quan hệ chân tình, không gia trưởng, độc đoán. - Giai đoạn phân hoá (tập thể đang trưởng thành), là giai đoạn các quân nhân trong tập thể đã có sự hiểu biết rõ hơn về nhân cách của những người xung quanh và mỗi người cũng bộc lộ rõ hơn những đặc điểm cá nhân của mình trước tập thể. Những mối quan hệ dựa trên cơ sở cùng chung mục đích, xu hướng, sở thích... giữa các quân nhân được thiết lập, từ đó trong tập thể hình thành các nhóm không chính thức. Trong các nhóm này, bên cạnh những nhóm được hình do sở thích, thói quen, sự đồng cảm về tâm lý... còn có thể xuất hiện các nhóm không chính thức tích cực hoặc tiêu cực trong tập thể. Nhóm không chính thức tích cực là nhóm có xu hướng hoạt động phù hợp với mục đích, yêu cầu của tập thể; tích cực ủng hộ lãnh đạo, chỉ huy, người tốt, việc tốt, có tác dụng giáo dục nhân cách quân nhân và xây dựng tập thể. Nhóm không chính thức tiêu cực thì cản trở sự tiến bộ của tập thể, tìm cách "đả kích'', bôi xấu nhóm tích cực và những người tốt, việc tốt gây ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển nhân cách quân nhân và sự trưởng thành, phát triển của tập thể. Nắm chắc đặc trưng của giai đoạn này có ý nghĩa rất quan trọng giúp đội ngũ cán bộ lãnh đạo, chỉ huy, quản lý đơn vị dựa vào nhóm tích cực để lôi kéo các thành viên trong tập thể vào hoạt động chung của đơn vị. Trước hết, cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp cần chú trọng làm tốt công tác giáo dục mục đích hoạt động chung của tập thể; xây dựng cho mỗi quân nhân tinh thần làm chủ tập thể và nâng cao ý thức trách nhiệm về nghĩa vụ và vinh dự của mỗi quân nhân. Đồng thời, dựa vào nhóm tích cực để phát huy, nhân rộng gương người tốt, việc tốt; lên án những việc làm sai trái, cô lập và kết hợp với nhiều biện pháp về hành chính, tổ chức để xoá bỏ nhóm không chính thức tiêu cực trong tập thể. - Giai đoạn ổn định, phát triển (tập thể đã trưởng thành), là giai đoạn mà mục đích hoạt động của tập thể quân nhân đã được mọi thành viên nhất trí cao, coi như là mục đích hoạt động của bản thân. Trong cuộc sống, hoạt động mọi quân nhân luôn căn cứ vào mục đích, yêu cầu của tập thể mà đòi hỏi lẫn nhau và đòi hỏi chính bản thân mình hướng vào thực hiện thắng lợi mục đích hoạt động chung của tập thể. Lúc này tập thể quân nhân đã thực hiện tốt các chức năng của mình trong mọi hoàn cảnh, nội bộ đoàn kết nhất trí, bầu không khí tâm lý tập thể lành mạnh, tích cực. Để giữ vững và tiếp tục thúc đẩy sự phát triển ổn định, bền vững của tập thể quân nhân trong giai đoạn này cán bộ lãnh đạo, chỉ huy, quản lý đơn vị chủ yếu phải sử dụng phương pháp giáo dục thuyết phục, phát huy vai trò tích cực, tự giác của các quân nhân; quan tâm đến đời sống, mọi mặt hoạt động của tập thể. Đồng thời, đội ngũ cán bộ các cấp phải không ngừng tu dưỡng, rèn luyện bản thân về mọi mặt để đáp ứng với yêu cầu phát triển của tập thể quân nhân. Việc phân định các giai đoạn hình thành, phát triển tập thể quân nhân như trên cũng chỉ là tương đối xét theo sự phát triển nội tại của nó chứ không phụ thuộc vào thời gian tồn tại dài hay ngắn của tập thể. Nếu cán bộ, chiến sỹ trong tập thể không phấn đấu thường xuyên, liên tục để xây dựng, củng cố tập thể thì tập thể có thể "dẫm chân tại chỗ" không tiến lên giai đoạn cao hơn hoặc có thể từ giai đoạn cao tụt xuống giai đoạn thấp hơn, thậm chí không còn đủ điều kiện là một tập thể nữa. II. Tâm lý tập thể quân nhân 1. Bản chất tâm lý tập thể quân nhân Trong quá trình sống, hoạt động quân sự và sinh hoạt tập thể giữa các quân nhân hình thành các mối quan hệ xã hội, quan hệ liên nhân cách phong phú, đa dạng, phức tạp. Trên cơ sở các mối quan hệ đó nẩy sinh các hiện tượng tâm lý chung của cả tập thể như: đánh giá, tự khẳng định, lây lan tâm lý, bắt chước, đồng cảm, ác cảm, cố kết, xung đột, dư luận, tâm trạng, uy tín, truyền thống trong tập thể... Những hiện tượng này phản ánh điều kiện sống, hoạt động của xã hội, của tập thể và có tác động chi phối mạnh mẽ đến thái độ, hành vi của các quân nhân và cả tập thể. Dựa trên cơ sở tiếp cận hoạt động, căn cứ vào sự nẩy sinh, hình thành, phát triển và sự tác động của tâm lý tập thể các nhà tâm lý học xã hội quân sự Mác xít quan niệm: Tâm lý tập thể quân nhân là những hiện tượng tâm lí chung của nhóm và tập thể, nẩy sinh do phản ánh điều kiện sống, đặc điểm hoạt động và sự tác động qua lại giữa các quân nhân trong quá trình hoạt động, giao tiếp có tác động mạnh mẽ điều khiển, điều chỉnh, định hướng thái độ, hành vi, sự phát triển nhân cách quân nhân và cả tập thể. Tâm lý tập thể quân nhân không phải là phép cộng giản đơn tâm lý của các quân nhân trong tập thể. Đó là hiện tượng tinh thần chung của cả tập thể, được hình thành trên cơ sở phản ánh điều kiện sống, hoạt động của tập thể. Sự phản ánh đầu tiên về hoàn cảnh xung quanh là do các các nhân. Sau đó thông qua mối quan hệ qua lại giữa các quân nhân những kết quả phản ánh của các quân nhân diễn ra quá trình hợp nhất lại, hoà lẫn vào nhau và nảy sinh những hiện tượng tinh thần chung của cả tập thể hoặc đại đa số thành viên trong tập thể, tạo nên tâm lý tập thể. Khi bàn về bản chất của tâm lý tập thể các nhà tâm lý học Mác xít dựa trên cơ sở quan niệm duy vật biện chứng về mối quan hệ giữa tồn tại xã hội và ý thức xã hội đã chỉ ra: Tâm lý tập thể quân nhân là một phức hợp những hiện tương tâm lý - xã hội trong nội bộ tập thể, vừa phản ánh điều kiện sống chung của xã hội, dân tộc, giai cấp vừa phản ánh điều kiện sống và hoạt động của từng tập thể. Tập thể là một bộ phận sinh động của cơ thể xã hội, là tế bào của xã hội do đó tâm lý của mỗi tập thể cụ thể trong đó có tập thể quân nhân là biểu hiện của tâm lý xã hội. Đó là sự biểu hiện của đời sống tinh thần của một nhóm người, một tập thể trong những điều kiện xã hội - lịch sử nhất định. Tâm lý tập thể thuộc về tâm lý xã hội nhưng không phải là sự sao chép lại tâm lý xã hội một cách đầy dủ và cứng nhắc. Trong tâm lý tập thể quân nhân vừa phản ánh điều kiện chung của xã hội, dân tộc, giai cấp vừa phản ánh điều kiện sống, hoạt động của tập thể quân nhân. Tâm lý tập thể hình thành là kết quả sự phản ánh những tác động và biến đổi của điều kiện xã hội- lịch sử như điều kiện về kinh tế, chính trị, văn hoá, giáo dục, hệ tư tưởng, trào lưu, xu hướng xã hội.... đồng thời phản ánh những đặc điểm riêng của mỗi tập thể như: nhiệm vụ chính trị được giao, tình hình tổ chức, biên chế, điều kiện phương tiện bảo đảm, đời sống vật chất, tinh thần, phong cách lãnh đạo, chỉ huy của cán bộ các cấp, đặc điểm tâm lý, lối sống các mối quan hện qua lại giữa các thành viên trong tập thể... Tâm lý tập thể quân nhân chịu sự chi phối mạnh mẽ của hệ tư tưởng giai cấp, điều kiện kinh tế - xã hội, yêu cầu nhiệm vụ chính trị của quân đội, của đơn vị trong từng thời điểm nhất định. Vì vậy, tâm lý tập thể quân nhân vừa phản ánh cái chung của xã hội vừa phản ánh cái riêng, cái đặc thù của mỗi tập thể quân nhân. Tuy nhiên, những đặc điểm của hoạt động quân sự, nhiệm vụ chính trị của mỗi đơn vị sẽ quy định quá trình hình thành và phát triển các hiện tượng tâm lý xã hội trong tập thể quân nhân. Tâm lý của mỗi tập thể quân nhân có quan hệ chặt chẽ với tâm lý các thành viên trong tập thể. Sự phản ánh đầu tiên về hoàn cảnh và điều kiện xã hội - lịch sử là do các quân nhân. Sau đó, những kết quả của sự phản ánh này diễn ra quá trình hợp nhất lại, hoà lẫn vào nhau làm nảy sinh những hiện tượng tâm lý chung (tâm lý tập thể quân nhân). Tâm lý tập thể quân nhân khi đã hình thành nó tác động trở lại rất mạnh mẽ, điều khiển, điều chỉnh, định hướng sự hình thành, phát triển thái độ, hành vi, nhân cách quân nhân và cả tập thể quân nhân. 2. Cấu trúc của tâm lý tập thể quân nhân. Tâm lý tập thể quân nhân rất đa dạng phong phú, hình thức trọn vẹn của tâm lý tập thể quân nhân là cấu trúc của nó. Đó là sự thống nhất và mối quan hệ qua lại có hệ thống của các thành phần riêng lẻ. Xét theo hình thức tồn tại, tâm lý tập thể quân nhân gồm 2 loại cơ bản có quan hệ biện chứng. a. Loại thứ nhất gồm những hiện tượng tâm lý tập thể kém bền vững, mang tính chất như những quá trình, gồm có: bắt chước, tự khẳng định, thi đua, tranh đua, lây lan tâm lý, đồng cảm, ác cảm... của quân nhân nhân này với quân nhân khác. -Bắt chước, là sự mô phỏng, tái tạo, lập lại các hành động, hành vi, tâm trạng, cách thức, suy nghĩ, ứng xử của một người hay một nhóm người nào đó. Bắt chước là một trong những phương thức để hình thành thái độ và hành vi ứng xử của quân nhân trong tập thể, đồng thời qua bắt chước quân nhân tiếp nhận được các ảnh hưởng, nắm được các kinh nghiệm xã hội lịch sử nhất định một cách tự phát. Tuy nhiên tuỳ theo sự bắt chước của quân nhân diễn ra trong điều kiện nào, theo hình ảnh lý tưởng nào mà tác dụng của nó mang lại là phù hợp hay không phù hợp với yêu cầu tập thể và sự phát triển nhân cách người quân nhân cách mạng. Vì vậy, nhiệm vụ của nhà giáo dục là kịp thời xem xét mẫu mực mà các quân nhân lựa chọn để bắt chước, hiểu được nguyên nhân tại sao có hiện tượng đó, hiểu được tính chất và mức độ ảnh hưởng của bắt chước mà có những biện pháp điều chỉnh phù hợp. - Tự khẳng định, là mong muốn của quân nhân muốn tự nhận thức bản thân mình, muốn đạt tới và giữ được một vị trí nhất định trong tập thể và được mọi người trong tập thể thừa nhận, tin tưởng, yêu mến, ủng hộ, giúp đỡ hoặc bảo vệ.... Tự khẳng định là nhu cầu tự nhiên của con người sống trong tập thể. Nó phản ánh tính tích cực của ý thức, sự hiểu biết và tình cảm cá nhân trong tập thể. Tự khẳng định của quân nhân diễn ra trong tập thể phản ánh mối quan hệ giữa trình độ phát triển của tập thể và trình độ của mỗi thành viên. Do đó, mỗi thành viên muốn có nội dung, phương hướng tự khẳng định phù hợp phải dựa vào tập thể, nhưng mỗi thành viên tự khẳng định đúng lại là điều kiện để thúc đẩy tập thể quân nhân phát triển. - Thi đua và đua tranh, là sự nỗ lực giữa các quân nhân trong tập thể cùng nhau đem hết tài năng, sức lực thúc đẩy hoạt động nhằm đạt thành tích cao trong huấn luyện, sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu và công tác. Thi đua là một công cụ tâm lý quan trọng để phát huy tính tích cực của tập thể quân nhân. Người chỉ huy, lãnh đạo cần phải dựa vào hiện tượng tâm lý này để phát huy tính tích cực của tập thể quân nhân. Tuy nhiên, phải hướng quân nhân vào các nội dung, chỉ tiêu thi đua xã hội chủ nghĩa phục vụ trực tiếp cho thực hiện thắng lợi các yêu cầu, nhiệm vụ của đơn vị; kịp thời khắc phục sự tranh đua không lành mạnh chỉ vì động cơ cá nhân ích kỉ, vi phạm các tiêu chuẩn đạo đức cách mạng. - Đồng cảm về tâm lý, là sự chia sẻ cảm xúc, bộc lộ thái độ thân thiện với nhau giữa các quân nhân. Nó biểu hiện ra ở sự quan tâm, yêu mến, tôn trọng và tin tưởng lẫn nhau. Đây là tiền đề cho tình thân ái, là một trong những yếu tố quan trọng để liên kết và tạo ra sự thích ứng nhau về mặt tâm lí giữa các quân nhân. Cội nguồn tạo nên sự đồng cảm về tâm lý giữa các quân nhân trong quân đội ta bắt nguồn từ bản chất xã hội, giai cấp và mục tiêu, lý tưởng chiến đấu của quân đội và dựa trên sự giác ngộ sâu sắc của mỗi quân nhân về chính trị, tư tưởng, chuẩn mực đạo đức của người quân nhân cách mạng và những giá trị lớn lao của tình đồng chí, tình bạn chiến đấu trong truyền thống cách mạng tốt đẹp của quân đội ta. Xây dựng sự đồng cảm tâm lý ổn định, bền vững giữa các quân nhân trong tập thể trong suốt quá trình hoạt động là điều kiện có ý nghĩa quan trọng góp phần xây dựng tập thể quân nhân vững mạnh và tạo nên môi trường thuận lợi thúc đẩy sự phát triển nhân cách quân nhân đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ của tập thể. ác cảm về tâm lý, là sự không ưa thích, bộc lộ thái độ thiếu thân thiện, hình thành xu hướng đấu tranh và đối lập nhau giữa các quân nhân. Nó được biểu hiện ở sự bất đồng, ganh gét, thiếu tôn trọng, bất hợp tác với nhau trong quá trình sống, hoạt động của các quân nhân trong tập thể. ác cảm về tâm lý là nguyên nhân làm nẩy sinh những cảm xúc tiêu cực giữa quân nhân với quân nhân và tác động mạnh mẽ đến mọi mặt đời sống, hoạt động của tập thể. Nếu không phát hiện và có biện pháp ngăn chặn kịp thời những ác cảm về tâm lý sẽ tồn tại lúc ngấm ngầm, lúc công khai và phá vỡ mối quan hệ đoàn kết, gắn bó trong tập thể. b. Loại thứ hai, gồm những hiện tượng tâm lý tập thể tương đối ổn định, bền vững mang tính chất như là các thuộc tính tâm lý, bao gồm: dư luận tập thể, tâm trạng tập thể, uy tín trong tập thể, truyền thống tập thể... Những hiện tượng tâm lý xã hội này hình thành trong một quá trình phức hợp cuả hoạt động và quan hệ qua lại trong tập thể quân nhân và có tác động mạnh mẽ đến mọi mặt đời sống, hoạt động của tập thể. III. Biện pháp tâm lý - xã hội chủ yếu xây dựng tập thể cơ sở quân nhân vững mạnh toàn diện Xây dựng tập thể cơ sở quân nhân vững mạnh toàn diện là trách nhiệm của cán bộ lãnh đạo, chỉ huy các cấp ở mỗi đơn vị. Để thực hiện trách nhiệm đó lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị cần nghiên cứu, vận dụng tổng hợp nhiều biện pháp nhằm phát huy sức mạnh tổng hợp của mọi lực lượng, điều kiện để xây dựng tập thể. Trong đó, vấn đề có ý nghĩa quan trọng là phải nắm và thực hiện tốt những biện pháp tâm lý - xã hội cơ bản sau. 1. Thống nhất mục đích hoạt động cho tập thể và nhanh chóng chuyển nó thành mục đích hoạt động của mỗi quân nhân. Mục đích hoạt động của tập thể cơ sở quân nhân là cơ sở tạo nên sự thống nhất về tư tưởng và hành động của mọi quân nhân. Đó cũng là điều kiện bảo đảm sự kết hợp hài hoà giữa lợi ích cá nhân, tập thể, xã hội trong mọi hoạt động của các quân nhân trong tập thể. Vì vậy, thống nhất mục đích hoạt động cho tập thể và nhanh chóng chuyển nó thành mục đích hoạt động của mỗi quân nhân là vấn đề quan trọng hàng đầu, tạo cơ sở phát huy tính tích cực tự giác của mọi quân nhân trong quá trình xây dựng và thực hiện thắng lợi các chức năng, nhiệm vụ của tập thể để xây dựng tập thể cơ sở quân nhân vững mạnh toàn diện. Thực hiện biện pháp trên cán bộ chỉ huy, cán bộ chính trị phải thường xuyên làm tốt công tác giáo dục nâng cao giác ngộ chính trị, mục tiêu, lý tưởng chiến đấu của Đảng, của quân đội và trách nhiệm, nghĩa vụ của người quân nhân với Tổ quốc. Đồng thời, quán triệt sâu sắc các quan điểm, nghị quyết của Đảng về bảo vệ Tổ quốc; nhiệm vụ chính trị của đơn vị, những thuận lợi khó khăn và khả năng thực hiện của đơn vị đến mọi thành viên, từ đó dân chủ bàn bạc và đi đến thống nhất mục đích trước mắt và mục đích lâu dài của tập thể. Việc thống nhất mục đích hoạt động cho tập thể cơ sở quân nhân được thực hiện thông qua các nhiệm vụ, nội dung giáo dục thường xuyên của đơn vị qua đó tác động vào hệ thống động cơ, mục đích hoạt động của cán bộ, chiến sỹ để biến những yêu cầu khách quan của xã hội, quân đội thành mục đích hoạt động của mỗi quân nhân. Trên cơ sở đó tổ chức phân công, giao nhiệm vụ, đặt kế hoạch cụ thể cho từng bộ phận, từng cá nhân, phát động thi đua hướng vào thực hiện mục đích hoạt động đã được vạch ra, qua đó hình thành ở mỗi quân nhân xu hướng vươn tới mục đích hoạt động chung của tập thể. Cùng với các yêu cầu trên, trong quá trình hoạt động cán bộ lãnh đạo, chỉ huy đơn vị phải thường xuyên kiểm tra, đối chiếu kết quả hoạt động với mục đích đã vạch ra, kịp thời uốn nắn những biểu hiện lệch lạc xa rời mục đích hoạt động của tập thể. Đồng thời, phải thông qua nhiều hình thức, phương pháp tác động thích hợp để phát huy tính tích cực, chủ động của quân nhân trong thực hiện mọi nhiệm vụ, coi công việc của tập thể như của mình. Từng bước tập thể đạt được những thành tích nhất định để củng cố, xây dựng niềm tin cho quân nhân trên con đường thực hiện mục đích hoạt động của tập thể. 2. Tổ chức tốt các hoạt động chung cho tập thể cơ sở quân nhân Tập thể cơ sở quân nhân chỉ có thể trưởng thành, phát triển thông qua các hoạt động chung. Đó cũng là điều kiện để các hiện tượng tâm lý - xã hội tích cực trong tập thể hình thành và phát huy tác dụng ảnh hưởng của nó. Tổ chức tốt các hoạt động chung của tập thể là làm cho mọi hoạt động của tập thể diễn ra phù hợp với tính chất, đặc điểm nhiệm vụ; có nội dung đa dạng, phong phú, thiết thực, thu hút được đông đảo quân nhân trong tập thể tham gia hướng vào thực hiện thắng lợi các chức năng, nhiệm vụ của tập thể. Thông qua đó mà hình thành sự tương đồng tâm lý, tinh thần đoàn kết tương trợ giúp đõ lẫn nhau, hình thành tính kỷ luật và bầu không khí tâm lý tích cực lành mạnh trong đơn vị. Để thực hiện biện pháp này đòi hỏi cán bộ lãnh đạo, chỉ huy các đơn vị cần nắm vững tình hình, đặc điểm nhiệm vụ của đơn vị; trình độ giác ngộ chính trị, tư tưởng, đạo đức, năng lực nghiệp vụ và đặc điểm tâm lý lứa tuổi của các quân nhân trong đơn vị. Trên cơ sở đó căn cứ vào nội dung, chương trình huấn luyện, giáo dục; kế hoạch công tác và yêu cầu sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu của đơn vị để tổ chức các hoạt động chung cho tập thể. Trong quá trình tổ chức phải hướng mọi mặt hoạt động và đời sống vật chất tinh thần của tập thể vào mục đích chung của tập thể; quan tâm đầy đủ đến nhu cầu, nguyện vọng và sự tiến bộ của mọi thành viên; giáo dục cho mọi thành viên nêu cao tinh thần làm chủ tập thể, chống mọi biểu hiện chủ nghĩa cá nhân, cục bộ, bản vị địa phương đi ngược với yêu cầu, nhiệm vụ của tập thể. Lãnh đạo, chỉ huy các cấp cần phát huy tốt vai trò của hệ thống tổ chức lãnh đạo, chỉ huy, các tổ chức quần chúng, các cá nhân có uy tín trong tập thể. Đồng thời, thực hiện sự quản lý chặt chẽ, thực hành công bằng, dân chủ; cán bộ phải thường xuyên lắng nghe ý kiến của quần chúng, đáp ứng được các nhu cầu, nguyện vọng chính đáng của quần chúng. 3. Xây dựng và củng cố mối quan hệ qua lại tích cực giữa các quân nhân. Sự phát triển của tập thể quân nhân phụ thuộc rất lớn vào tính chất các mối quan hệ qua lại giữa các quân nhân trong tập thể. Mối quan hệ qua lại tích cực, lành mạnh sẽ góp phần củng cố tập thể tạo nên sự đoàn kết, nhất trí cao, có bầu không khí tâm lý tích cực, lành mạnh là điều kiện thúc đẩy sự phát triển nhân cách quân nhân qua đó nâng cao hiệu suất hoạt động của tập thể. Ngược lại, mối quan hệ qua lại giữa các quân nhân tiêu cực, không lành mạnh là tiền đề làm nẩy sinh sự mất đoàn kết, thiếu thống nhất và tạo ra các hiện tượng tâm lý xã hội tiêu cực, kìm hãm sự phát triển nhân cách của các quân nhân và tập thể quân nhân. Vì vậy, xây dựng củng cố mối quan hệ qua lại tích cực giữa các quân nhân là một biện pháp quan trong góp phần xây dựng tập thể cơ sở quân nhân vững mạnh. Xây dựng các mối quan hệ qua lại tích cực trong tập thể cơ sở quân nhân là làm cho các mối quan hệ qua lại giữa các quân nhân luôn dựa