Giáo trình Sinh hoá miễn dịch (Phần 1)
Các tế bào trình diện kháng nguyên (APC)
Kháng nguyên được nhận biết bởi các APC và được trình diện tới tối
tế bào lympho T dưói hình thức một chuỗi peptit thẳng trên một kháng
nguyên phù hợp tổ chức lớp I và lớp 2 (MHC -I và MHC- II).
Các tế bào đảm nhận trình diện kháng nguyên chủ yếu có trong da,
tyuến ức, lách, hạch. Các tế bào lympho, đại thực bào cũng có những chứcnăng này.
Quá trình trình diện kháng nguyên diễn theo các giai đoạn sau:
- Gắn kháng nguyên vào tế bào thông qua thụ thể.
- Giai đoạn xử lí và và nuốt kháng nguyên.
- Thể hiện phức hợp MHC và peptit.
- Trình diện kháng nguyên.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Giáo trình Sinh hoá miễn dịch (Phần 1), để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
quan lympho ngo i vi. Các t bào tham gia ñáp ng mi n d ch bao g m các
t bào các t bào ñáp ng mi n d ch không ñ c hi u (t bào trình di n kháng
nguyên, ñ i th c bào, b ch c u ña nhân, ti u c u, t bào NK và t bào K) mà
chúng ta ñã ñ c p chương 1. Các t bào tham gia ñáp ng mi n d ch ñ c
hi u ñó là qu n th t bào lympho
3.1. Các cơ quan lympho
3.1.1. Cơ quan lympho trung tâm
Tuy n c (Thymus)
Tuy n c là cơ quan lympho bi u mô, g m kh i d p có 2 thùy n m
ngang, n m ph n dư i cùng c a xương c sau xương c, trư c ñ ng m ch
tim. Kh i lư ng c a nó kho ng 15 gam ñ i v i tr sơ sinh và tu i thành
niên ch còn kho ng 3 gam.
Tuy n c xu t hi n s m nh t so v i cơ quan lympho khác trong th i
kỳ bào thai, ñ t c c ñ i lúc sinh , gi m d n sau tu i d y thì, teo l i khi tu i
già. Tuy n c g m t bào lympho và t bào bi u bì, là cơ quan lympho trung
tâm ñáp ng mi n d ch.
Tuy n c ñư c chia thành hai vùng. Vùng ngoài là v , vùng trong là
tu . Các t bào g c t t y xương vào tuy n c có nhi m v bi t hóa và phát
tri n thành t bào lympho T. T i tuy n c chúng tăng sinh và m t d n. Ch
còn 5% t bào T chín, chúng r i kh i tuy n c vào máu r i ñi ñ n cơ quan
lympho ngo i vi.
Các b nh lý v tuy n c: c t b tuy n c, thi u s n ho c tăng s n
tuy n c ñ u d n ñ n r i lo n ñáp ng mi n d ch. Vi c c t b tuy n c
ñ ng v t trư ng thành, không làm thay ñ i mi n d ch t bào, nhưng ñ ng
v t m i sinh làm thay ñ i ñáng k lư ng t bào lympho trong máu và gi m
m nh ñáp ng mi n d ch. N u gép tuy n c ho c tiêm nh c l i nh ng ch t
chi t t tuy n c, thì s thi u h t mi n d ch s ñư c h i ph c.
Vào năm 1961 hai nhà khoa h c Burnet và Mile ñã xác minh vai trò
c a tuy n c b ng th c nghi m là c t b tuy n c chu t m i sinh. Sau khi
b c t, chu t nh t không ñư c hoàn h o v m t mi n d ch cho ñ n lúc ch t.
Chúng ch m l n, da b viêm, tăng nh y c m v i b nh nhi m khu n, kháng
th hình thành kém, t bào lympho trong máu h u như không có, mi m d ch
b c ch ñ n n i chúng hoàn toàn nh n m nh gép l . N u gép tr l i tuy n
c, ho c ñưa vào máu nh ng t bào tuy n c thì m i vi c tr l i bình
thư ng.
Túi Fabricius
Túi Fabricius là cơ quan lympho trung tâm có gia c m, n m g n h u
môn, có c u trúc lympho – bi u mô. Cũng tương t như tuy n c, nó phát
tri n khi gà n và teo ñi khi trư ng thành. N u c t b túi Fabricius s gi m
lư ng t bào plasma và cơ th không t o kháng th .
Vai trò c a túi Fabricius: là cơ quan lympho trung tâm, có liên quan
ñ n s bi t hóa t bào lympho B và t o thành kháng th , t c là ñáp ng mi n
d ch d ch th . Các lympho bào trong túi, m t ph n do t bào ngu n tu
xương chuy n t i, m t ph n ñư c t o ra ngay trong túi.
các ñ ng v t có vú không có túi Fabricius nhưng l i có cơ quan
tương ñương ñó là t y xương (Bone marraw) và các cơ quan lympho h tiêu
hóa. Ngư i ta tìm th y ti n lympho B t y xương và gan.
Các t bào lympho B chín ñư c chuy n t túi Fabricius t i cơ quan
lympho ngo i vi. ñó chúng ti p xúc v i kháng nguyên, bi t hóa ñ tr
thành t bào plasma s n xu t kháng th .
3.1.2. Các cơ quan lympho ngo i vi
Bao g m lách, h ch lympho,...phân tán kh p trong cơ th .
Lách (Spleen):
Là cơ quan ngo i vi l n nh t n m trong b ng phía trái sau d dày
và sát cơ hoành ti p giáp v i tyu n tuy và th n trái. Ch c năng mi n d ch, nó
là m t ph n quan tr ng trong h th ng mi n d ch. Là nơi cư trú c a các t
bào lympho ñã ñư c bi t hóa t cơ quan trung tâm.
Lách bao g m hai vùng, vùng tu ñ ch a ñ y h ng c u và g n li n
v i nhi m v phá hu nh ng tu ñ ñã b suy y u. Vùng tu tr ng ch a các
t bào lympho T và cũng ñư c chia làm hai vùng, vùng t bào T ph thu c
tuy n c và vùng t bào T không ph thu c tyu n c. T bào lympho T bao
quanh trung tâm m m ch a t bào lympho B. Vùng ranh gi i tu tr ng và
tu ñ , có nhi u t bào ñuôi gai (mang kháng nguyên) phân chia gi a tu ñ
và tu tr ng. Lách ch a 50% t bào B và 30 ñ n 40% t bào T.
Lách là nơi t p trung và b y kháng ngyuên vào theo ñư ng tĩnh m ch,
là cơ quan chính s n xu t kháng th . Ngoài ra vùng m ch v lách là th ng
lách có ch a nhi u th c bào, t bào lympho, b ch c u ñơn nhân to, tương
bào, b ch c u h t, ho t ñ ng như m t b l c ñ th i lo i vi khu n, virus và
các v t l h ng c u.
H ch lympho (Lymph nodes):
Là cơ quan nh hình hat ñ u, phân b các vùng nh t ñ nh trong cơ
th như h ch dư i hàm, h ch b n. H ch lympho thu th p d ch limpho sau ñó
ch y vào ng ng c, nó ho t ñ ng như m t h th ng l c và ch t l c là ñ i
th c bào và các t bào lympho. Như v y v t l ph i di chuy n theo các m ch
r t h p và g p khúc v i v n t c nh ñ ti p xúc v i ñ i th c bào và lympho
bào. ðôi khi vi khu n qua ñư c h ch trư c nhưng l i b gi h ch sau. Khi
b nhi m trùng, vi khu n vư t qua t t c các h ch ñ vào máu. Tuy nhiên, h
th ng h ch ñã làm ch m s nhi m trùng ñ cơ th k p th i ng phó.
H ch bao g m ph n v và ph n t y .
Vùng v nông ch a t bào lympho B còn vùng v sâu ch a t bào
lympho T, ñ i th c bào và m t ít t bào B. ð i th c bào b y và trình di n
kháng nguyên cho t bào lympho T và ho t hóa t bào lympho T. Ph n t y
có nhi u xoang ch a dich lympho. Các t bào plasma s n xu t kháng th di
t ph n v sang ph n tu .
Khi không có kháng nguyên, ph n l n các t bào lympho r i kh i
h ch. Khi xâm nh p vào cơ th , kháng nguyên theo d ch lympho ñư c ñưa
v h ch, t i ñây nó b ñ i th c bào tóm và x lý. Các t bào lympho B, T và
ñ i th c bào h p tác v i nhau th c hi n ñáp ng mi n d ch, t o kháng th và
sau ñó ra kh i h ch ñ khuy ch ñ i ñáp ng mi n d ch.
3.1.3. Các cơ quan khác
Màng Peyer:
Là nh ng h ch lympho t p trung thành t ng ñám n m l p dư i
niêm m c ru t non. Trong h ch ch a nhi u lympho bào B bi t hoá thành t
bào s n xu t kháng th IgA, các trung tâm m m và các vùng ph thu c
tuy n c. Nó ñóng vai trò quan tr ng trong vi c phát tri n tính mi n d ch ñ i
v i các kháng nguyên trong ru t non.
H ch h nh nhân h ng (Tonsil and adennoids):
Là ñám mô lympho niêm m c vùng gi a mi ng và h u, ñ i v i tr
em nó tr nên sưng t y khi b nhi m trùng l p ñi l p l i ñư ng hô h p. H ch
h nh nhân, chúa 2/3 lympho B và 1/3 lympho T.
M t s cơ quan lympho khác.
m t s nơi khác như ph mang, ph qu n, ñư ng ni n, ñư ng sinh
d c cũng ch a mô lympho n m dư i l p niêm m c.
Nhìn chung các cơ quan lympho này ñ u ch a mang lympho, trung tâm
m m và tham gia vào ñáp ng mi n d ch. M c dù không ph i là cơ quan
lympho quan tr ng nhưng chúng t o thành m ng lư i ña d ng và hoàn h o.
3.2. Các t bào tham gia ñáp ng mi n d ch
3.2.1. Bi t hóa hình thành các t bào tham gia ñáp ng mi m d ch
T t bào ngu n tu xương chúng bi t hoá thành hai dòng: dòng t o
máu và dòng lympho
1 Dòng t o máu.
Dòng t o máu ti p t c bi t hoá thành 3 dòng: t bào dòng h ng c u, t
bào dòng tu và t bào dòng nhân kh ng l .
3.2.1. Sõ ñ bi t hóa hình thành
các t bào tham gia ñáp ng mi n
T bào ngu n t y xýõngd ch
T bào ngu n t y xýõng t o máu T bào ngu n Lympho
H p
tác
TB dòng TB dòng TB dòng nhân Ti n TB NK Ti n TB T Ti n TB B
h ng c u t y kh ng l (t y xýõng) (tuy n c) (t y xýõng)
Nguyên TB ña T bào
h ng c u nhân ñõn nhân
B ch c u ð i th c TB Ti u c u TB NK chín TB T TB B chín
bào chín
TB. ki m TB.Ttính TB. Axit
Hình 3.1:Sơ ñ bi t hóa hình thành các t bào tham gia ñáp ng mi n d ch
Dòng h ng c u t o h máu ñ tham gia gián ti p ñáp ng mi n d ch.
Các t bào dòng tu , bi t hoá thành hai dòng. M t dòng t o thành các
t bào ñơn nhân, t ñó bi t hoá thành ñ i th c bào. M t nhánh t o thành t
bào ña nhân r i sau ñó phân hoá thành b ch c u trung tính, b ch c u ưa ki m
và b ch c u ưa acid.
Dòng t bào kh ng l t o thành dòng t bào ti u c u.
2 Dòng t bào ngu n lympho
Dòng t bào lympho ñi vào cơ quan lympho trung tâm (tuy n c) ñ
ti p t c bi t hoá thành 2 dòng lympho
Dòng ti n t bào lympho T và sau ñó bi t hoá thành dòng lymphoT
chín
Dòng ti n t bào lympho B và sau ñó bi t hoá thành dòng lympho B
chín
Ngoài ra chúng còn bi t hoá thành dòng ti n t bào NK (Natural
killer) r i bi t háo thành NK chín. Quá trình này không x y ra cơ quan
lympho trung tâm.
Sau khi bi t hoá các dòng t bào tham gia ñáp ng mi n d ch ñ c hi u
và không ñ c hi u.
3.2.2. Các t bào ñáp ng mi n d ch không ñ c hi u.
Các t bào này không có tính ñ c hi u ñ i v i kháng nguyên, nhưng
chúng gi vai trò ch y u trong vi c trình di n kháng nguyên, trong s ñ
kháng ch ng l i vi sinh v t gây b nh b ng con ñư ng th c bào. (chương1)
1 Các t bào trình di n kháng nguyên (APC)
Kháng nguyên ñư c nh n bi t b i các APC và ñư c trình di n t i t i
t bào lympho T dưói hình th c m t chu i peptit th ng trên m t kháng
nguyên phù h p t ch c l p I và l p 2 (MHC I và MHC II).
Các t bào ñ m nh n trình di n kháng nguyên ch y u có trong da,
tyu n c, lách, h ch. Các t bào lympho, ñ i th c bào cũng có nh ng ch c
năng này.
Quá trình trình di n kháng nguyên di n theo các giai ño n sau:
G n kháng nguyên vào t bào thông qua th th .
Giai ño n x lí và và nu t kháng nguyên.
Th hi n ph c h p MHC và peptit.
Trình di n kháng nguyên.
2 ð i th c bào
ð i Th c bào: là t bào có kích thư c l n, có kh năng b t gi x lý kháng
nguyên c ng như h p tác v i các t bào lympho ñ s n xu t kháng th ñ c
hi u ñ tiêu di t kháng nguyên. ð i th c bào có th có nh ng hình thái khác
nhau và khu trú các v trí khác nhau. Chúng bao g m 2 loài: lo i c ñ nh
và lo i di ñ ng
Lo i c ñ nh trong mô (mô bào): có nhi u trong xoang nh c a lách, h ch
lympho, t y xương, ganChúng t o tua ñ ti p c n v i t bào lympho trong
mô lympho.
Loai di ñ ng : là t bào lang thang hay mono bào, có trong máu và b ch
huy t.
ð i th c bào có ñ c tính xâm nh p nh tính bám dính. ð i th c bào
gi vai trò trung tâm trong ñáp ng mi n d ch. Chúng có nhi u ch c năng
quan tr ng như kh năng th c bào, kh năng thông tin cho t bào thông tin
thông qua vai trò trình di n kháng nguyên, vai trò ñi u hoà ñáp ng mi n
d ch thông qua ch t trung gian do chúng ti t ra như MAF (y u t ho t hoá
ñ i th c bào), IL 1 (inteleukine 1).
S tham gia ñ i th c bào vào ñáp ng mi n d ch
Ch bi n kháng nguyên .
Khi có kháng nguyên xâm nh p vào bi u mô và ti p xúc v i ñ i th c bào.
T bào này b t gi , nu t kháng nguyên (ví d như vi khu n) và ti t enzyme
tiêu di t vi khu n và b c l tính quy t ñ nh kháng nguyên c a ñ i th c bào.
Gi i thi u kháng nguyên ..
B c này ñ i th c bào trình di n kháng nguyên (APC), ñ kháng nguyên
ti p c n v i t bào T. ðây là bư c kh i ñ u c a s hình thành kháng th .
ð ng tác gi i thi u kháng nguyên c a ñ i th c bào ñóng vai trò quan tr ng
trong s n xu t kháng th , b i vì m t s kháng nguyên ch có th kích thích t
bào lympho thông qua ñ i th c bào.
Kích thích ñ i th c bào .
ð i th c bào có th th g n v i Fc c a IgG và b th C3b làm tăng kh năng
th c bào.
T p trung ñ i th c bào.
Sau khi tác ñ ng qua l i v i kháng nguyên, t bào lympho m n c m ti t ra
các y u t ñ t p trung ñ i th c bào vào nh ng nơi có kháng nguyên.
T o kháng th .
ð i th c bào tương tác v i th th (TCR) c a t bào T và ho t hóa t bào T.
T bào T kích thích B s n xu t kháng th .
3 B ch c u ña nhân .
B ch c u ña nhân hay còn g i là b ch c u có h t có ngu n g c t tu xương,
chúng chi m 60 ñ n 70% b ch c u máu ngo i vi. Chúng có kh năng bám
dính và xuyên m ch. Các t bào b ch c u này không có tính ñ c hi u v i
kháng nguyên nhưng chúng có vai trò ch y u trong viêm c p. Ch c năng
ch y u c a b ch c u là th c bào.
4 T bào NK.
Là nh ng t bào lympho có h t, chi m kho ng 5 ñ n 10% t ng t bào
lympho trong máu. T bào NK có kh năng nh n ra s v ng m t hay thay
ñ i c a ph n t MHC l p I trên b m t c a t bào khác khi m i ho t ñ ng.
Th th c a t bào NK v i MHC g i là KIR ( th th c ch c a t bào hung
th ). Khi KI R ti p xúc v i MHC thì c ch tín hi u ho t hoá chương trình
dung gi i t báo, t c là chúng ch ho t ñ ng gi t t bào mà không có ho c ít
MHC I (t bào ung thư ho c t bào nhi m virus).
5 T bào K
Các t bào này có th th ái tính y u ñ i v i IgG g i là FcγRIII. Chúng là
thành ph n c a hi n tư ng ñ c t bào ph thu c kháng th .
3.2.3.T bào ñáp ng mi n d ch ñ c hi u
1 T bào lympho T và B
Chúng là qu n th t bào lympho phân b r t r ng trong tu xương,
tuy n c, h ch, lách và trong máu ngo i vi. Trong máu ngo i phân tán trong
tuàn hoàn máu, b ch huy t và là m t trong các lo i t bào th nh hành nh t
ñ ng v t có vú. C hai loai lymphoT và lympho B ñ u b t ngu n t t bào
ngu n t y xương. S trư ng thành c a t bào lympho n m dư i s ki m
soát c a tuy n c g i là t bào ph thu c tuy n c hay t bào lympho T.
Ph n l n t bào còn l i là t bào lympho B. T l phân b t bào T và t bào
B như sau.
Nơi cư trú T bào T T bào B
T y xương M t s Nhi u
Tuy n c Nhi u R t hi m
ng ng c 85% 15%
H ch lympho 80% 20%
Lách 65% 35%
Máu ngo i vi 75% 15%
T bào lympho T bi t hóa và trư ng thành trong tuy n c. V hình
thái t bào T nh n nh i. T bào T có glucoprotein tương ng, ñó là th th
bào T ñ nh n di n kháng nguyên và phân t MHC.
T bào B bi t hóa và trư ng thành trong t y xương. T bào B có b
m t xù xì, trên b m t t bào B có các th th giành cho b th C3, C4, th
th giành cho ño n Fc c a kháng th và th th giành cho kháng nguyên phù
h p t ch c (MHC).
S khác bi t gi a t bào lympho T và t bào lympho B
T bào lympho T T bào lympho B
Nguôc g c : t y xương Ngu n g c: T y xương
Nõi chín: Tuy n c Nõi chín: T y xương
Lưu ñ ng Không lưu ñ ng
Có th th t bào T Có th th v i b th
Tính ñ c hi u KN h p Có tính ñ c hi u KN h p
Khi có KN kích thích s tăng sinh Khi có KN kích thích tăng sinh t
S n ra lymphokin bào plasma và t bào nh
Th hi n quá m n mu n
H tr t B s n xu t KT(TH) Th i gian s ng lâu: nhi u tháng
ñ n nhi u năm
Ki m tra ñáp ng mi n d ch (TC)
Th i gian s ng ng n: nhi u ngày
Th i gian s ng: nhi u tháng ñ n
ñ n nhi u tu n
nhi u năm
1 Quá trình bi t hóa t bào T
T bào lympho T b t ngu n t t bào g c c a tu xương sinh ra t bào
ti n lympho T. Chúng qua máu vào tuy n c ñ ñư c ch n l c, t i ñây xu t
hi n nh ng d u n khác nhau. Trong th i gian chúng lưu t i tuy n c t bào
lympho T ti p thu m t cu c hu n luy n mi n d ch b ng kh năng nh n bi t
kháng nguyên và phân bi t kháng nguyên c a mình v i kháng nguyên l .
S ch n l c ưu tiên là s ch n l c dương tính liên quan ñ n kh năng
nh n bi t phân t MHC trên các t bào thông qua th th TCR c a t bào
tuy n c. ða s ch t t i ch , ch còn m t s t bào s ng lâu (CDT8, có kh
năng nh n ra ph n t MHC I và CDT4 có kh năng nh n ra MHC II). Ti p
theo c a quá trình ch n l c ân, nh m ti p t c lo i b nh ng t bào còn có
kh năng nh n bi t ra kháng nguyên c a b n thân. Sau quá trình ch n l c
kép như v y các t bào tuy n c có d u n CDT4+ và CDT8+ s k t thúc
quá trình trư ng thành r i bi t hóa tr thành lympho T chín ñ th c hi n
ch c năng c a t bào lympho T. Sau ñó chúng ti p t c chuy n vào ph n v
r i vào ph n t y r i chuy n vào máu ñ t o qu n th t bào T4 & T8 cơ
quan lympho ngo i vi (h ch lympho). Quá trình trư ng thành trong tuy n c
s là m t s thay ñ i căn b n v n t ch c năng c a t bào lympho T.
Qu n th T4 bi t hóa ti p ñ t o thành các phân l p:
LymphoT h tr (T h) hay lymphoT khuy ch ñ i (Ta) có nhi m v ho t hóa
thúc ñ y ho t ñ ng lympho T khác thông qua vi c ti t interleukin –2.
LymphoT gây quá m n mu n (TDTH) có nhi m v ti t lymphokin
ho t hóa ñ i th c bào và b ch c u d n ñ n quá m n nu n.
Lympho T ñi u hòa ngư c (TFR có tác d ng ho t hóa t bào lympho T c
ch .
Qu n th T8 bi t hóa thành 2 dòng t bào khác:
Lympho T ñ c t bào (TC) t n công công tr c ti p vào kháng nguyên
l trên b m t, ví d như t bào mang virus ñ ñáp ng mi n d ch qua trung
gian t bào.
Lympho T c ch (TS) có nhi m v ñi u hòa ñáp ng mi n d ch, c
ch m i ho t ñ ng c a lympho khác.
Nh kháng th ñơn dòng ñ c hi u v i t ng kháng nguyên mà ngư i ta
xác ñ nh ñư c thành ph n kháng nguyên c a m i lo i t bàoT. Kháng th
ñơn dòng kí hi u OKT 1 ñ n OKT 11 ng v i kháng nguyên T1 ñ n T11.
2 S bi t hóa t bào B
T bào lympho B chi m kho ng 5 ñ n 10% s t bào lympho tu n hoàn
và ñư c xác ñ nh b ng các kháng th màng hay còn g i là kháng th b m t
(SIg) mà chúng t ng h p. Cũng như t bào lympho T chúng b t ngu n t t
bào ti n thân cư trú cơ quan t o huy t gan phôi sau ñó ñư c s n xu t t i
tu xương.
S bi t hóa t bào lympho B x y ra t y xương (ñ i v i ñ ng v t có
vú) và túi fabricius ( chin)
Quá trình bi t hoá t bào lympho B ñư c chia làm hai giai ño n: giai
ño n không ph thu c vào kháng nguyên và giai ño n ph thu c kháng
nguyên (còn g i là giai ño n ho t hoá)
Giai ño n không ph thu c kháng nguyên.
Trong giai ño n này t t bào ngu n chúng ñư c bi t hoá thành t bào
lymph B chưa chín. Các t bào này m i ch mang trên mình kháng th b
m t (SIg) thu c l p IgM. Sau ñó chúng nh n kháng th thu c l p IgD, th m
chí m t s bi t hoá ti p chúng nh n thêm kháng th l p IgM ho c IgA ho c
IgE. Các SIg ñóng vai trò như m t th th ñ ti p nh n kháng nguyên.
Giai ño n ñư c ho t hoá b i kháng nguyên.
Trong giai ño n này các t bào lympho ñư c ho t hoá b i kháng
nguyên ñ t o thành t bào B chín. Khi kháng nguyên vào cơ th s l a ch n
nh ng SIg tương ng kích thích thành nguyên bào plasma sau ñó tăng sinh
và bi t hoá thành plasma chín s n xu t ch m t lo i kháng th và ti t ra
ngoài. Quá trình này x y ra trong máu ngo i vi và c n có s kích thích c a
kháng nguyên và s h tr c a t bào lympho T H.
ð c trưng c a quá trình chín d n thành t bào s n xu t kháng th là s m t
d n c a SIg và s t ng h p d n Ig ti t ra ngoài.
3 Sơ ñ bi t háo c a t bào lympho T và t bào lympho B
T bào
H ch Lympho ngu n
lymphoT LymphoB
Kích thích
T bào T chín H p tác
TH
Plasma
TC
Y
Tiêu di t KN Y Y KT
Hình 3.2: Sơ ñò bi t c a t bào lympho T&B
3.2.4. Ph c h phù h p phù h p t ch c.
Ph c h phù h p t ch c hay còn g i là kháng nguyên phù h p t
ch c (phù h p mô), chúng có m t trong t t c t bào ñông v t b c cao, có
vai trò quan tr ng trong trong th i b m nh ghép trong c y ghép d gen. Các
gen mã hoá cho các kháng nguyên này ñ nh khu trên cánh tay ng n c a
nhi m s c th s 6. ngư i có 3 c m gen HLA: HLA I, HLA II, HLA III.
HLA I: có c u trúc ña hình c a chu i n ng α xuyên màng, liên k t
không công hoá tr v i chu i β có ngu i g c gen t nhi m s c th s 16.
Nh n bi t t bào T C có th th CD8.
HLA II: Là nh ng ph n t glucoproptein g m hai chu i polypeptit
xuyên màng. Nh n bi t ñ c hi u v i t bào T H có th th CD8
3.2.5. M t s ph n t hoà tan trong ñáp ng mi n d ch
Trong ñáp ng mi m d ch m t s thành ph n huy t tương tham gia
vào s ñào th i y u t gây b nh và ph c h p kháng nguyên kháng th . Các
thành ph n này t o thành t ng h th ng theo dây chuy n, có s t ñi u hoà,
c ch , khuy ch ñ i sao cho ph n ng thích h p v i hoàn c nh. M t trong s
ñó tham gia tr c ti p vào quá trình ñáp ng mi n d ch ñó là h th ng b th ,
các cytokin.
1 H th ng b th
B th :
B th là h th ng mi n d ch d ch th b m sinh không ñ c hi u
(chương1). Nó tham gia vào ph n ng ch ng viêm và s ñ kháng ch ng
nhi m khu n. H th ng b th g m 30 c u thành (ñư c kí hi u C1 ñ n C9)
có trong huy t tương và t bào. Tuỳ thu c vào trình t ph n ng và ñi u ki n
bi u hi n ho t l c c a chúng mà ñư c kí hi u khác nhau. Các c u thành c a
b th trong huy t tương không ho t ñ ng. Khi có kích thích chúng b ho t
hoá. Có hai con ñư ng ho t hoá b th : con ñư ng c ñi n và con ñư ng
nhánh. Dù theo con ñư ng nào cũng d n ñ n C3. Các protein gây ho t hoá,
c ch hay ñi u hoà chúng tham gia vào m i giai ño n, chúng ngay trên
huy t tương hay trên t bào ngu n.
Ho t hoá theo con ñư ng c ñi n :
Theo con ñư ng này, các ph c kháng nguyên kháng th là y u t
chính. Ngoài ra có m t s ho t ch t sinh h c như plasmin, thrombin, các
polysaccharit, m t s vi khu n gram âm như: Samonella, E.coli, Neissria , ...,
m t s virus HIV.
Quá trình ho t ho t hoá có s tham gia c a b th C1, C4, C2 và theo
các bư c sau ñây.
T o ph c h p kháng nguyên kháng th .
Ho t hoá C1.
H ot hoá C4 và C2.
Ho t hoá C3.
Ho t hoá theo con ñư ng nhánh .
Con ñư ng nhánh là m t trong nh ng hàng rào b o v ñ u tiên c a cơ
th ch ng l i y u t gây b nh trư c khi hình thành ñáp ng mi m d ch. Con
ñư ng c nh có th ñư c ho t hoá b i các ph c h p mi n d ch c a IgG, IgA.
Ho t hoá theo con ñư ng c nh thư ng ch u trách nhi m sinh ra ph n ng
ph n v .
Ho t tính sinh h c c a b th .
Vai trò trong ph i ng viêm.
Vai trò trong s ñ kháng ch ng nhi m khu n.
Chuy n hoá các ph c h p mi n d ch.
Ki m soát ñáp ng mi n d ch.
2 Các cytokin .
Các cytokin do t bào ti t ra, chúng ñóng vai trò trung tâm trong quá
trình ñáp ng mi n d ch v i nhi u chúc năng khác nhau.
IL 1: do t bào B, ñ i thưc bào, t bào n i mô, t bào bi u mô ti t ra.
Có ch c năng gây s t, chúc năng trong ph n ng viêm, tăng trư ng t bào T
và các t bào khác.
IL 2: do t bào TH ñã ho t hoá ti t ra, làm nhi m v ho t hoá phân
bào và s n xu t các ch t trung gian tác ñ ng lên t bào T và B, tác ñ ng lên
t bào TH, Tc và ho t hoá t bào NK.
IL 3: có ngu n g c t mono bào ho c do t bào T ti t ra, ch c năng
ho t hoá t bào g c tu xương.
IL 4: do t bào T ti t ra, có ch c năng làm tăng trư ng t bào T&B,
gây c m ng IgE.
IL 5: do t bào T ho t hoá ti t ra, ch c năng làm tăng trư ng t bào B,
gây c m ng IgA.
IL 6: do ñ i th c bào và t bào sơ ti t ra, ch c năng kích thích t bào B.
3 Các globulin mi n d ch (chương 4)
Chương 4
CÁC GLOBULIN MI N D CH (KHÁNG TH )
Kháng th (antibody) là các globulin có trong huy t thanh c a ñông
v t có vú, có kh năng liên k t ñ c hi u v i kháng nguyên ñã kích thích sinh
ra nó, ñư c kí hi u I(g). Kháng th bao g 5 d ng khác nhau, ñư c ñ c trưng
b i tính ñ c hi u và quyêt ñ nh kháng nguyên tương ng.
Kháng th ñư c tìm th y ch y u trong huy t thanh c a ñ ng v t,
như v y huy t thanh ch a kháng th ñ c hi u kháng nguyên ñư c g i là
kháng huy t thanh.
4.1. B n ch t và tính ch t c a kháng th
Trong huy t thanh c a ngư i và ñ ng v t có vú ch a albumin, α, β và
γ globulin thì γ globulin là kháng th vì v y kháng th có b n ch t protein
và b bi n tính b i các tác nhân hóa h c, hóa lý và sinh h c.
Ho t tính kháng th ph thu c pH, nhi t ñ môi trư ng và nhi u y u
0
t khác. Các mu i (NH 4)2SO 4, Na 2SO 4, c n 5 C làm k t t a kháng th
nhưng không làm m t ñi nh ng ñ c tính c a nó. Nh tính ch t này mà ngư i
ta có th tinh khi t kháng th .
Hai ñ c tính sinh h c quan tr ng c a kháng th là:
+ Có kh năng ph n ng ñ c hi u v i kháng nguyên, th hi n qua các ph n
ng sau:
Ph n ng k t t a.
Ph n ng ngưng k t.
Ph n ng phát quang.
Ph n ng ñánh d u phóng x .
+ Kh năng bi u hi n như m t kháng nguyên.
T c là kích thích t o ra kháng th ch ng l i chính nó. Ch ng l i Ig
(IgA, IgG, IgM, IgA, IgD) hay t ng m nh c a phân t Ig (m nh Fab ho c
Fc). Kháng th ch ng l i kháng th g i là kháng kháng th .
Cơ s c a các phương pháp xét nghi m d a trên mi n d ch là tính ñ c
hi u c a kháng th nh n bi t kháng nguyên và ái l c c a kháng th khi nh n
bi t kháng nguyên. Ái l c c a kháng th ñ i v i kháng nguyên s quy t ñ nh
n ng ñ kháng nguyên kháng th t i thi u c n cho ph n ng kháng nguyên
kháng th . Tính ñ c hi u th hi n kh năng nh n bi t ñư c m t m u có
hay không có kháng
Các file đính kèm theo tài liệu này:
giao_trinh_sinh_hoa_mien_dich_phan_1.pdf
