Khóa luận Thực trạng và giải pháp nhằm hạn chế tác động của hoạt động du lịch tới tài nguyên môi trường tại khu du lịch Cát Bà - Hải Phòng

ch, ®« thÞ du lÞch ". Tµi nguyªn du lÞch bao gåm : Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n. - Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn : Gåm c¸c yÕu tè ®Þa chÊt, ®Þa h×nh, ®Þa m¹o, khÝ hËu, thuû v¨n, hÖ sinh th¸i, c¶nh quan thiªn nhiªn cã thÓ ®­îc sö dông phôc vô cho môc ®Ých du lÞch. Víi c¸c thµnh phÇn tù nhiªn nh­ vËy Tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn cã kh¶ n¨ng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu kh¸c nhau cña kh¸ch nh­ nghØ ng¬i, tham quan, kh¸m ph¸, nghiªn cøu, vui ch¬i. - Tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n : gåm truyÒn thèng v¨n ho¸, c¸c yÕu tè v¨n ho¸, v¨n nghÖ d©n gian, di tÝch lÞch sö, c¸ch m¹ng, kh¶o cæ, kiÕn tróc, truyÒn thèng v¨n ho¸, c¸c yÕu tè v¨n ho¸ v¨n nghÖ d©n gian, c¸c c«ng tr×nh lao ®éng s¸ng t¹o cña con ng­êi vµ c¸c di s¶n v¨n ho¸ vËt thÓ, phi vËt thÓ kh¸c cã thÓ ®­îc sö dông phôc vô môc ®Ých du lÞch. - §Æc ®iÓm cña tµi nguyªn du lÞch. + Lµ bé phËn cÊu thµnh cña m«i tr­êng du lÞch vµ lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh c¸c ho¹t ®éng du lÞch. Tµi nguyªn cµng phong phó ®a d¹ng th× søc hÊp dÉn vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng du lÞch cµng cao. + Sè l­îng, chÊt l­îng vµ sù kÕt hîp cña c¸c tµi nguyªn du lÞch sÏ ¶nh h­ëng tíi quy m« vµ møc ®é ph¸t triÓn cña l·nh thæ du lÞch, t¹o nªn tÝnh c¹nh tranh cho c¸c l·nh thæ du lÞch. + ¶nh h­ëng tíi tÝnh chuyªn m«n ho¸ cña l·nh thæ du lÞch, t¹o nªn c¸c lo¹i h×nh du lÞch ®Æc tr­ng, ®iÓn h×nh cho mçi l·nh thæ du lÞch kh¸c nhau. + ë cÊp ®é vÜ m« Tµi nguyªn du lÞch lµ yÕu tè ®Ó t¹o nªn c¸c vïng du lÞch träng ®iÓm, t¹o c¬ së thiÕt kÕ c¸c tuyÕn du lÞch. + Tµi nguyªn du lÞch dÔ khai th¸c, chi phÝ thÊp vµ mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, l¹i cã kh¶ n¨ng sö dông nhiÒu lÇn. + Tµi nguyªn du lÞch ®­îc khai th¸c t¹i chç, hÇu nh­ kh«ng thÓ di chuyÓn ®­îc Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn cña tµi nguyªn du lÞch th× trong qu¸ tr×nh khai th¸c con ng­êi cÇn ph¶i tu©n theo c¸c quy luËt tù nhiªn, quy luËt x· héi ®Ó sö dông mét c¸ch hîp lý vµ cã biÖn ph¸p thiÕt thùc b¶o vÖ nguån tµi nguyªn du lÞch. 1.2. Kh¸i niÖm m«i tr­êng vµ m«i tr­êng du lÞch 1.2.1. Kh¸i niÖm m«i tr­êng M«i tr­êng lµ mét kh¸i niÖm cã néi hµm réng vµ ®­îc sö dông trong nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau. M«i tr­êng theo ®Þnh nghÜa th«ng th­êng "lµ toµn bé nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ x· héi, trong ®ã con ng­êi hay mäi sinh vËt tån t¹i, ph¸t triÓn trong mèi quan hÖ víi con ng­êi hay sinh vËt Êy". M«i tr­êng lµ tËp hîp c¸c thµnh phÇn vËt chÊt v« c¬, sinh vËt vµ con ng­êi cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong mét kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh gi÷a chóng cã sù t­¬ng t¸c víi nhau theo nhiÒu chiÒu mµ tæng hoµ c¸c mèi t­¬ng t¸c ®ã sÏ quyÕt ®Þnh lªn chiÒu h­íng ph¸t triÓn cña toµn bé hÖ m«i tr­êng. M«i tr­êng tù nhiªn lµ toµn bé c¸c yÕu tè tù nhiªn ph¸t triÓn theo quy luËt cña tù nhiªn. M«i tr­êng x· héi lµ m«i tr­êng do t¸c ®éng cña con ng­êi mµ nã ®­îc t¹o nªn. §iÒu 1 LuËt B¶o vÖ m«i tr­êng Quèc héi n­íc CHXHCNVN kho¸11 kú häp thø 8 th«ng qua ngµy 29-11-2005 ®Þnh nghÜa: "M«i tr­êng bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ vËt chÊt nh©n t¹o bao quanh con ng­êi, cã ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng s¶n xuÊt, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña con ng­êi vµ sinh vËt". Nh­ vËy theo c¸c ®Þnh nghÜa cña LuËt B¶o vÖ m«i tr­êng th× con ng­êi lµ trung t©m trong mèi quan hÖ víi tù nhiªn. VÊn ®Ò m«i tr­êng hiÖn nay ®ang ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc quan t©m ®Æc biÖt. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ®Õn n¨m 2010 do §¹i h«i toµn quèc cña §¶ng céng s¶n ViÖt nam lÇn thø 9 th«ng qua, vÊn ®Ò m«i tr­êng ®­îc nhÊn m¹nh :" Ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng, t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®i ®«i víi thùc hiÖn tiÕn bé, c«ng b»ng x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng". 1.2.2. M«i tr­êng du lÞch Kh¸i niÖm m«i tr­êng du lÞch theo nghÜa réng bao gåm :" C¸c nh©n tè vÒ tù nhiªn, kinh tÕ x· héi vµ nh©n v¨n trong ®ã ho¹t ®éng du lÞch tån t¹i vµ ph¸t triÓn". Ho¹t ®éng du lÞch cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi m«i tr­êng, khai th¸c ®Æc tÝnh cña m«i tr­êng ®Ó phôc vô cho môc ®Ých ph¸t triÓn vµ t¸c ®éng trë l¹i gãp phÇn lµm thay ®æi c¸c ®Æc tÝnh cña m«i tr­êng. Theo Kho¶n 21 §iÒu 4 LuËt Du lÞch ViÖt Nam ®· ®Þnh nghÜa:" M«i tr­êng du lÞch lµ m«i tr­êng tù nhiªn vµ m«i tr­êng x· héi nh©n v¨n, n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng du lÞch". M«i tr­êng du lÞch bao gåm c¸c nh©n tè vÒ tù nhiªn, kinh tÕ, x· héi, nh©n v¨n trong ®ã du lÞch tån t¹i vµ ph¸t triÓn: - M«i tr­êng du lÞch tù nhiªn ®­îc cÊu thµnh bëi yÕu tè tù nhiªn nh­: M«i tr­êng ®Þa chÊt, m«i tr­êng ®Êt, m«i tr­êng n­íc, m«i tr­êng kh«ng khÝ vµ sinh vËt. - M«i tr­êng du lÞch nh©n v¨n lµ nhãm m«i tr­êng do yÕu tè con ng­êi t¹o nªn bao gåm c¸c nh©n tè kinh tÕ, x· héi, nh©n v¨n ®­îc cÊu thµnh bëi m«i tr­êng d©n c­, m«i tr­êng kinh tÕ, m«i tr­êng chÝnh trÞ vµ c¸c yÕu tè x· héi kh¸c. - C¸c tai biÕn vµ sù cè m«i tr­êng: Tai biÕn m«i tr­êng lµ nh÷ng biÕn ®æi thÊt th­êng cña thiªn nhiªn ®­îc xem lµ kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh ho¹t ®éng tù nhiªn hoÆc lµ kÕt qu¶ gi¸n tiÕp cña con ng­êi lªn tù nhiªn nh­ gi«ng b·o, n­íc d©ng, lò quÐt, nói löa phun... Sù cè m«i tr­êng lµ nh÷ng rñi ro x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña con ng­êi, g©y suy tho¸i m«i tr­êng nghiªm träng nh­ ch¸y rõng, rß rØ ho¸ chÊt, trµn dÇu trªn biÓn... C¸c tai biÕn vµ sù cè m«i tr­êng ®Òu trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng du lÞch vµ c¸c häat ®éng nãi chung. 1.2.3. Vai trß cña tµi nguyªn, m«i tr­êng ®èi víi ho¹t ®éng du lÞch. - M«i tr­êng lµ kh«ng gian sèng cho con ng­êi vµ thÕ giíi sinh vËt. C¶ con ng­êi vµ sinh vËt ®Òu cÇn cã mét kh«ng gian nhÊt ®Þnh ®Ó duy tr× sù tån t¹i cña m×nh nh­ kh«ng khÝ ®Ó thë, nguån n­íc ... §èi víi lÜnh vùc du lÞch m«i tr­êng ®· cung cÊp kh«ng gian cho c¸c ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn nh­ c¸c c¶nh quan, ®Êt ®ai ®Ó x©y dùng c¸c khu c«ng viªn, c¸c kh«ng gian mÆt n­íc... - Du lÞch lµ ngµnh cã ®Þnh h­íng tµi nguyªn râ rÖt, cã nghÜa lµ tµi nguyªn vµ m«i tr­êng lµ nh©n tè c¬ b¶n ®Ó t¹o ra s¶n phÈm du lÞch. HiÖn nay ®¹i ®a sè c¸c tØnh ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn ®Òu lµ nh÷ng n¬i cã nguån tµi nguyªn du lÞch phong phó c¶ vÒ tµi nguyªn du lÞch tù nhiªn vµ tµi nguyªn du lÞch nh©n v¨n, cã sù kh¸c biÖt ®éc ®¸o hÊp dÉn. Trong qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸ hiÖn nay, du kh¸ch ë c¸c ®« thÞ , khu c«ng nghiÖp l¹i cã nhu cÇu ®Õn c¸c ®Þa ph­¬ng cã m«i tr­êng trong lµnh , thiªn nhiªn hoang s¬ nh­ Vïng nói, vïng biÓn, n«ng th«n... ChÝnh v× vËy tµi nguyªn, m«i tr­êng cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn ph¸t triÓn du lÞch. - Tµi nguyªn, m«i tr­êng sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn viÖc ph¸t triÓn lo¹i h×nh du lÞch nµo cho phï hîp. VÝ dô nh­ tµi nguyªn biÓn cho phÐp ph¸t triÓn lo¹i h×nh du lÞch t¾m biÓn, du lÞch lÆn biÓn, c¸c ho¹t ®éng l­ít sãng... , tµi nguyªn suèi kho¸ng nãng sÏ phï hîp cho ph¸t triÓn du lÞch ch÷a bÖnh, hay tµi nguyªn rõng phï hîp cho lo¹i h×nh du lÞch sinh th¸i.... - M«i tr­êng cßn lµ n¬i chøa ®ùng nguån chÊt th¶i cña con ng­êi trong cuéc sèng ®Æc biÖt nguån chÊt th¶i trong ho¹t ®éng du lÞch, ®ång thêi biÕn ®æi c¸c chÊt th¶i thµnh c¸c chÊt lµm cho ®Êt ®ai thªm mµu mì. Tuy nhiªn nÕu l­îng chÊt th¶i v­ît qu¸ møc t¶i cña m«i tr­êng th× sÏ dÉn ®Õn suy tho¸i m«i tr­êng. - C¸c dÊu vÕt cña lÞch sö ®Þa chÊt, lÞch sö tiÕn ho¸ cña con ng­êi hay c¸c nguån gen ®éng thùc vËt, c¸c hÖ sinh th¸i, c¸c c¶nh quan cã gi¸ trÞ cho cuéc sèng con ng­êi vµ ho¹t ®éng du lÞch ®Òu ®­îc m«i tr­êng l­u gi÷ nguyªn vÑn. §©y chÝnh lµ tiÒm n¨ng ®Ó cho du lÞch cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Nh­ng hiÖn nay t×nh tr¹ng khai th¸c qu¸ møc nguån tµi nguyªn m«i tr­êng cho cuéc sèng còng nh­ ho¹t ®éng du lÞch ®· lµm nguån tµi nguyªn dÇn bÞ c¹n kiÖt, m«i tr­êng bÞ « nhiÔm , lµm mÊt c©n b»ng sinh th¸i ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn ®êi sèng con ng­êi. V× vËy vÊn ®Ò b¶o vÖ m«i tr­êng lu«n ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu. 1.3. Kh¸i niÖm ph¸t triÓn du lÞch BÒn v÷ng Kh¸i niÖm" Ph¸t triÓn BÒn v÷ng" xuÊt hiÖn trong phong trµo b¶o vÖ m«i tr­êng tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thËp niªn 70 thÕ kû 20. N¨m 1987, trong b¸o c¸o" T­¬ng lai chung cña chóng ta" cña Héi ®ång thÕ giíi vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn( WCED) cña Liªn hîp quèc, "Ph¸t triÓn BÒn V÷ng" ®­îc ®Þnh nghÜa lµ:" sù ph¸t triÓn ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu cña hiÖn t¹i, nh­ng kh«ng g©y trë ng¹i cho viÖc ®¸p øng nhu cÇu cña c¸c thÕ hÖ mai sau". Héi nghÞ th­îng ®Ønh tr¸i ®Êt vÒ m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn tæ chøc ë Riode Janerio( Braxin) n¨m 1992 vµ Héi nghÞ th­îng ®Ønh thÕ giíi vÒ ph¸t triÓn BÒn v÷ng tæ chøc ë Johannesbug( céng hoµ Nam phi) n¨m 2002 ®· x¸c ®Þnh" Ph¸t triÓn BÒn v÷ng" lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cã sù kÕt hîp chÆt chÏ, hîp lý vµ hµi hoµ gi÷a ba mÆt cña sù ph¸t triÓn gåm: ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn x· héi vµ b¶o vÖ m«i tr­êng( xö lý, kh«i phôc « nhiÔm m«i tr­êng, phôc håi vµ c¶i thiÖn chÊt l­îng m«i tr­êng, phßng chèng ch¸y vµ chÆt ph¸ , khai th¸c hîp lý vµ sö dông tiÕt kiÖm tµi nguyªn tù nhiªn). Tiªu chÝ ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn BÒn v÷ng lµ sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ æn ®Þnh, thùc hiÖn tèt tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, khai th¸c hîp lý vµ n©ng cao chÊt l­îng m«i tr­êng sèng. T¹i Kho¶n 18 §iÒu 4 LuËt Du LÞch ViÖt Nam n¨m 2005 quy ®Þnh :“Du lÞch BÒn v÷ng lµ sù ph¸t triÓn du lÞch ®¸p øng ®­îc c¸c nhu cÇu hiÖn t¹i mµ kh«ng lµm tæn h¹i ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu cÇu du lÞch cña t­¬ng lai”. N¬i cã Tµi nguyªn Du lÞch th­êng liªn quan ®Õn ng­êi d©n trong vïng, nªn viÖc duy tr× ph¸t triÓn Tµi nguyªn Du lÞch bÒn v÷ng cÇn ph¶i ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu: B¶o tån c¸c gi¸ trÞ tµi nguyªn; ®¶m b¶o cuéc sèng æn ®Þnh cho ng­êi d©n; tµi nguyªn ®­îc ph¸t triÓn hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng. V× vËy, cÇn cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch huy ®éng sù tham gia cña nh©n d©n vµ céng ®ång ®Þa ph­¬ng trong khai th¸c, qu¶n lý vµ ph¸t triÓn tµi nguyªn n¬i hä sinh sèng. C¸c chÝnh s¸ch ph¶i râ rµng cho ®Þa ph­¬ng n¬i ph¸t triÓn du lÞch ®¶m b¶o hç trî cho céng ®ång ®Þa ph­¬ng, n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n ®Þa ph­¬ng, t¹o viÖc lµm cho con em ®Þa ph­¬ng. MÆt kh¸c ph¶i c©n b»ng hµi hoµ vÒ lîi Ých gi÷a doanh nghiÖp ngµnh du lÞch, kh¸ch du lÞch vµ cång ®ång ®Þa ph­¬ng, lîi nhuËn thu ®­îc tõ du lÞch cÇn ph¶i c©n ®èi ph©n phèi lîi Ých cho céng ®ång vµ dµnh mét phÇn cho ng©n s¸ch ®Þa ph­¬ng. Träng t©m cña ph¸t triÓn Du LÞch BÒn v÷ng lµ ph¶i ph¸t triÓn Tµi nguyªn du lÞch bÒn v÷ng vµ ®¶m b¶o cho sù c«ng b»ng c¸c môc tiªu vÒ kinh tÕ, v¨n ho¸ - x· héi vµ m«i tr­êng. 1.4. T¸c ®éng cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng 1.4.1. T¸c ®éng tÝch cùc cña du lÞch ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng. 1.4.1.1. §èi víi m«i tr­êng tù nhiªn. Sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña du lÞch thêi gian qua ®· gãp phÇn vµo ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc nãi chung vµ nhiÒu ®Þa ph­¬ng nãi riªng. Ho¹t ®éng du lÞch ®· cã nh÷ng t¸c ®éng gãp phÇn lµm t¨ng tÝnh ®a d¹ng sinh häc, b¶o tån c¶nh quan thiªn nhiªn. - Ho¹t ®éng du lÞch gãp phÇn lµm t¨ng hiÖu qu¶ sö dông ®Êt nhê sö dông quü ®Êt cßn trèng hoÆc sö dông kh«ng hiÖu qu¶ vµo kinh doanh du lÞch. Gi¶m søc Ðp do khai th¸c tµi nguyªn qu¸ møc tõ c¸c ho¹t ®éng d©n sinh, kinh tÕ t¹i c¸c khu vùc nh¹y c¶m ( VQG, khu b¶o tån thiªn nhiªn...). - Gãp phÇn ®¶m b¶o chÊt l­îng n­íc trong vµ ngoµi khu vùc ph¸t triÓn du lÞch. NÕu nh­ c¸c gi¶i ph¸p kü thuËt trong cÊp tho¸t n­íc ®­îc ¸p dông, c¸c dù ¸n quy ho¹ch ph¸t triÓn du lÞch ®­îc thùc hiÖn trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Nh­ viÖc ®Çu t­ thu gom, xö lý, t¸i chÕ chÊt th¶i r¾n, xö lý n­íc th¶i lµm cho m«i tr­êng n­íc ®Þa ph­¬ng ®­îc trong s¹ch. - T¨ng thªm møc ®é ®a d¹ng sinh häc t¹i nh÷ng ®iÓm du lÞch nhê vµo nh÷ng dù ¸n cã c¸c c«ng viªn, c¶nh quan, khu nu«i chim thó... hoÆc b¶o tån ®a d¹ng sinh häc th«ng qua nu«i trång nh©n t¹o phôc vô du lÞch. Du lÞch ph¸t triÓn gãp phÇn duy tr× c¶nh quan thiªn nhiªn t¹i nh÷ng n¬i cã du lÞch ph¸t triÓn nhê nh÷ng dù ¸n th­êng cã yªu cÇu t¹o thªm c¸c v­ên c©y, c«ng viªn c¶nh quan, hå n­íc, n­íc th¶i nh©n t¹o. Ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn theo h­íng bÒn v÷ng tÝch cùc gãp phÇn b¶o vÖ m«i tr­êng khu du lÞch vµ m«i tr­êng sèng cña con ng­êi. H¹n chÕ c¸c lan truyÒn « nhiÔm côc bé trong khu d©n c­ nÕu nh­ c¸c gi¶i ph¸p h¹ tÇng kiÕn tróc ®ång bé ®­îc ¸p dông nh­ ®èi víi c¸c lµng chµi ven biÓn trong khu vùc ®­îc x¸c ®Þnh ph¸t triÓn thµnh khu du lÞch biÓn... 1.4.1.2. §èi víi m«i tr­êng kinh tÕ -x· héi nh©n v¨n Du lÞch cã ¶nh h­ëng rÊt râ nÐt nªn nÒn kinh tÕ cña ®Þa ph­¬ng th«ng qua viÖc tiªu dïng cña du kh¸ch. Khi ®i du lÞch du kh¸ch cÇn ®­îc ¨n uèng, cung cÊp c¸c ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn, l­u tró... Nh­ vËy, du lÞch ®· gi¸n tiÕp t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, c¶i thiÖn ®êi sèng cho nh©n d©n ®Þa ph­¬ng, tõng b­íc lµm thay ®æi nÒn kinh tÕ. Trªn b×nh diÖn chung, ho¹t ®éng du lÞch cã t¸c dông biÕn ®æi c¸n c©n thu chi cña khu vùc vµ cña ®Êt n­íc. Du kh¸ch quèc tÕ mang ngo¹i tÖ vµo ®Êt n­íc du lÞch, lµm t¨ng thªm nguån thu ngo¹i tÖ cho ®Êt n­íc ®Õn. Ng­îc l¹i phÇn chi ngo¹i tÖ sÏ t¨ng lªn ®èi víi nh÷ng quèc gia cã nhiÒu ng­êi ®i du lÞch n­íc ngoµi. Tr­êng hîp ®ã c¸n c©n thu chi sÏ nghiªng vÒ n­íc ®ãn kh¸ch vµ nhµ n­íc kia ph¶i xuÊt mét l­îng ngo¹i tÖ lín ®Ó göi kh¸ch ®i du lÞch n­íc ngoµi. Trong ph¹m vi mét quèc gia, ho¹t ®éng du lÞch lµm x¸o ®éng ho¹t ®éng lu©n chuyÓn tiÒn tÖ hµng ho¸. C¸n c©n thu chi ®­îc thùc hiÖn gi÷a c¸c vïng cã tr×nh ®é kinh tÕ kh¸c nhau, tuy kh«ng lµm biÕn ®æi c¸n c©n kinh tÕ cña ®Êt n­íc xong cã t¸c dông ®iÒu hoµ nguån vèn tõ vïng kinh tÕ ph¸t triÓn sang vïng kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, kÝch thÝch sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë c¸c vïng s©u, vïng xa. T¹i khu du lÞch, du kh¸ch tõ mäi n¬i ®æ vÒ sÏ lµm cho nhu cÇu vÒ mäi hµng ho¸ t¨ng lªn ®¸ng kÓ. ViÖc ®ßi hái mét sè l­îng vËt t­, hµng ho¸ c¸c lo¹i ®· kÝch thÝch m¹nh mÏ c¸c nghµnh kinh tÕ cã liªn quan, ®Æc biÖt lµ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp chÕ biÕn... Bªn c¹nh ®ã, c¸c hµng ho¸, vËt t­ cho du lÞch ®ßi hái ph¶i cã chÊt l­îng cao, phong phó vÒ chñng lo¹i, h×nh thøc ®Ñp vµ hÊp dÉn. §iÒu nµy cã nghÜa hµng ho¸ ph¶i s¶n xuÊt trªn mét c«ng nghÖ cao, tr×nh ®é tiªn tiÕn. C¸c xÝ nghiÖp ph¶i ®­îc ®Çu t­ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i, tuyÓn trän vµ sö dông c«ng nh©n cã tay nghÒ cao. Tõ ®ã ®· kÝch thÝch kü thuËt s¶n xuÊt ph¸t triÓn. Ph¸t triÓn du lÞch g¾n víi kh«i phôc vµ gi÷ g×n b¶n s¾c v¨n ho¸ d©n téc. Ph¸t triÓn du lÞch t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc kh«i phôc c¸c sinh ho¹t v¨n ho¸ truyÒn thèng cña céng ®ång vèn ®· bÞ mai mét, ®Æc biÖt lµ c¸c lÔ héi. NhiÒu lÔ héi truyÒn thèng cña mét ®Þa ph­¬ng riªng lÎ ®· ®­îc n©ng cÊp thµnh c¸c lÔ héi du lÞch, thu hót sè l­îng lín kh¸ch tõ c¸c vïng miÒn cïng tham gia. Ph¸t triÓn du lÞch gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ( chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, xuÊt khÈu t¹i chç), xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ n©ng cao nhËn thøc cña céng ®ång d©n c­ nhê vµo nh÷ng biÖn ph¸p tuyªn truyÒn gi¸o dôc ý thøc vÒ c¶nh quan cña ®Þa ph­¬ng m×nh. Ho¹t ®éng du lÞch cÇn kh¸ nhiÒu lao ®éng v× vËy ®· t¹o thªm viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho mét bé phËn céng ®éng d©n c­ ®Þa ph­¬ng. Gãp phÇn c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn vÒ h¹ tÇng vµ dÞch vô x· héi cho ®Þa ph­¬ng nh­ y tÕ, th«ng tin, vui ch¬i gi¶i trÝ...kÌm theo c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn du lÞch. B¶o tån, n©ng cao gi¸ trÞ vµ kh¾c phôc c¸c di s¶n kiÕn tróc, nghÖ thuËt, vËt thÓ vµ phi vËt thÓ, v¨n ho¸, thñ c«ng mÜ nghÖ, trang phôc, phong tôc truyÒn thèng... b»ng c¸c nguån kinh phÝ thu trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp tõ ho¹t ®éng du lÞch. N©ng cao nhËn thøc b¶o vÖ m«i tr­êng cho du kh¸ch vµ céng ®ång ®Þa ph­¬ng th«ng qua viÖc th­êng xuyªn trao ®æi th«ng tin vµ häc tËp víi du kh¸ch . Ho¹t ®éng du lÞch ph¸t triÓn sÏ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®« thÞ ho¸, c¶i thiÖn m«i tr­êng sèng m«i tr­êng lµm viÖc cña ng­êi d©n. 1.4.2. T¸c ®éng tiªu cùc cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn m«i tr­êng tµi nguyªn. 1.4.2.1. §èi víi m«i tr­êng tù nhiªn. Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, ho¹t ®éng du lÞch ®· cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc nhÊt ®Þnh ®Õn m«i tr­êng, do tèc ®é ph¸t triÓn qu¸ nhanh trong ®iÒu kiÖn cßn thiÕu ph­¬ng tiÖn xö lý m«i tr­êng, nhËn thøc vµ c«ng cô qu¶n lý nhµ n­íc vÒ m«i tr­êng cßn h¹n chÕ... Tõ ®ã dÉn ®Õn sù gia t¨ng ¸p lùc ®Õn m«i tr­êng. T¹i nhiÒu khu vùc, do tèc ®é ph¸t triÓn qu¸ nhanh cña ho¹t ®éng du lÞch v­ît ngoµi kh¶ n¨ng vµ nhËn thøc vÒ qu¶n lý nªn ®· t¹o søc Ðp lín ®Õn kh¶ n¨ng ®¸p øng cña tµi nguyªn vµ m«i tr­êng, g©y « nhiÔm côc bé vµ nguy c¬ suy tho¸i l©u dµi. - Ho¹t ®éng du lÞch lµm t¨ng ¸p lùc vÒ chÊt th¶i sinh ho¹t, ®Æc biÖt ë c¸c trung t©m du lÞch gãp phÇn lµm t¨ng nguy c¬ « nhiÔm m«i tr­êng ®Êt, n­íc. L­îng chÊt th¶i trung b×nh tõ sinh ho¹t cu¶ kh¸ch du lÞch kho¶ng 0.67 kg chÊt th¶i r¾n vµ 100lÝt chÊt th¶i láng/ kh¸ch/ ngµy. VÝ dô nh­ ë chïa H­¬ng vµo mïa lÔ héi ­íc tÝnh trung b×nh l­îng r¸c th¶i tõ 4-5 tÊn/ ngµy ch­a tÝnh ®Õn n­íc th¶i vµ « nhiÔm vÒ tiÕng ån, khãi bôi...Nh­ng khèi l­îng thu gom míi chØ ®¹t kho¶ng 80%. T¹i nhiÒu ®iÓm du lÞch t×nh tr¹ng vøt r¸c bõa b·i do sù thiÕu ý thøc cña kh¸ch du lÞch còng nh­ ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng, sù thiÕu quan t©m cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn lµ nguyªn nh©n g©y mÊt c¶nh quan, mÊt vÖ sinh, ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ cña céng ®ång vµ n¶y sinh xung ®ét x· héi nh­ c¸c ®iÓm du lÞch Chïa H­¬ng, Ao Vua, H¹ Long... - Du lÞch tuy ®­îc coi lµ ngµnh " C«ng nghiÖp kh«ng khãi" nh­ng du lÞch cã thÓ g©y « nhiÔm kh«ng khÝ th«ng qua ph¸t x¶ khÝ th¶i ®éng c¬ xe m¸y vµ tµu thuyÒn, ®Æc biÖt lµ ë c¸c träng ®iÓm vµ trôc giao th«ng chÝnh, g©y h¹i cho søc khoÎ con ng­êi, c©y cèi, ®éng vËt hoang d· vµ c¸c c«ng tr×nh x©y dùng. - T¹i c¸c khu du lÞch sè l­îng ng­êi vµ c¸c ph­¬ng tiÖn giao th«ng rÊt lín ®Æc biÖt vµo mïa du lÞch g©y « nhiÔm tiÕng ån cã thÓ g©y phiÒn hµ cho c­ d©n ®Þa ph­¬ng vµ c¸c du kh¸ch kh¸c kÓ c¶ ®éng vËt hoang d·. - Mét t¸c ®éng tiªu cùc n÷a ®Õn tµi nguyªn m«i tr­êng t­ëng chõng nh­ ®¬n gi¶n nh­ng l¹i cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®ã lµ « nhiÔm vÒ phong c¶nh. ¤ nhiÔm phong c¶nh cã thÓ ®­îc g©y ra do kh¸ch s¹n nhµ hµng cã kiÕn tróc xÊu xÝ th« kÖch, vËt liÖu èp l¸t kh«ng phï hîp, bè trÝ c¸c dÞch vô thiÕu khoa häc, sö dông qu¸ nhiÒu ph­¬ng tiÖn qu¶ng c¸o nhÊt lµ c¸c ph­¬ng tiÖn xÊu xÝ, d©y ®iÖn cét ®iÖn trµn lan, b¶o d­ìng kÐm ®èi víi c¸c c«ng tr×nh x©y dùng vµ c¶nh quan. Ph¸t triÓn du lÞch hçn ®én, pha t¹p lén xén lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng g©y suy tho¸i m«i tr­êng tÖ h¹i nhÊt. - Kh¸ch du lÞch, ®Æc biÖt kh¸ch tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn th­êng sö dông nhiÒu n­íc vµ nh÷ng tµi nguyªn kh¸c ®ång thêi l­îng chÊt th¶i tÝnh theo ®Çu ng­êi th­êng lín h¬n ®èi víi ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn nhu cÇu vµ chÊt l­îng n­íc. Cïng víi viÖc ph¸t triÓn sè l­îng kh¸ch, nhu cÇu n­íc cho sinh ho¹t cña kh¸ch du lÞch ph¸t triÓn nhanh( trung b×nh kho¶ng 100-150 lÝt/ ngµy ®èi víi kh¸ch du lÞch néi ®Þa, 200-250 lÝt/ ngµy ®èi víi kh¸ch quèc tÕ). §iÒu nµy sÏ lµm ph¸t triÓn møc ®é suy tho¸i vµ « nhiÔm c¸c nguån n­íc ngÇm hiÖn ®ang khai th¸c, ®Æc biÖt ë vïng ven biÓn do kh¶ n¨ng x©m nhËp mÆn cao khi ¸p lùc c¸c bÓ chøa gi¶m m¹nh v× bÞ khai th¸c qu¸ møc cho phÐp. HiÖn t­îng nµy ®· quan s¸t thÊy ë nhiÒu khu vùc cã ho¹t ®éng du lÞch tËp trung nh­ : H¹ Long, §å S¬n, SÇm S¬n, §µ N½ng...VÊn ®Ò nµy sÏ cµng trë lªn nghiªm träng vµo mïa du lÞch. VÊn ®Ò n­íc th¶i t¹i c¸c khu du lÞch thùc sù lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt hiÖn nay. NÕu nh­ kh«ng cã hÖ thèng thu gom n­íc cho kh¸ch s¹n, nhµ hµng th× n­íc th¶i sÏ ngÊm xuèng bån n­íc ngÇm hoÆc c¸c thuû vùc l©n cËn( s«ng, hå, biÓn) lµm lan truyÒn nhiÒu dÞch bÖnh nh­ giun s¸n, ®­êng ruét, bÖnh ngoµi da, bÖnh m¾t hoÆc lµm « nhiÔm c¸c thuû vùc g©y h¹i cho c¶nh quan vµ nu«i trång thuû s¶n. - T¨ng thªm søc Ðp lªn quü ®Êt t¹i c¸c vïng ven biÓn vèn ®· rÊt h¹n chÕ t¹i vïng ven biÓn, miÒn nói trung du... do bÞ khai th¸c sö dông cho môc ®Ých x©y dùng c¸c bÕn b·i, h¶i c¶ng, nu«i trång thuû s¶n vµ ph¸t triÓn ®« thÞ. - C¸c hÖ sinh th¸i vµ m«i tr­êng ®· rÊt nh¹y c¶m vµ dÔ bÞ tæn th­¬ng do søc Ðp cña ph¸t triÓn du lÞch lªn tµi nguyªn tù nhiªn nh­ : c¸c r¹n san h«, th¶m cá biÓn, rõng ngËp mÆn, nghÒ c¸ vµ c¸c nghÒ sinh sèng kh¸c trªn c¸c ®¶o cã thÓ bÞ biÕn ®æi theo chiÒu h­íng xÊu ®i do ph¸t triÓn du lÞch kh«ng hîp lý. NhiÒu c¶nh quan ®Æc s¾c, hÖ sinh th¸i nh¹y c¶m, ®Æc biÖt ë vïng ven biÓn, h¶i ®¶o vµ ë c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn, v­ên quèc gia bÞ thay ®æi hoÆc suy gi¶m cïng víi viÖc ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch míi. - C¸c khu vùc cã tÝnh ®a d¹ng sinh häc cao nh­ : c¸c khu rõng nhiÖt ®íi, th¸c n­íc, hang ®éng, c¶nh quan... th­êng rÊt hÊp dÉn ®èi víi du kh¸ch nh­ng còng dÔ bÞ tæn th­¬ng do ph¸t triÓn du lÞch, ®Æc biÖt khi ph¸t triÓn du lÞch ®Õn møc qu¸ t¶i, ®a d¹ng sinh häc bÞ ®e do¹ do nhiÒu loµi sinh vËt, trong ®ã cã c¶ nh÷ng loµi sinh vËt hoang d· quý hiÕm nh­ : san h«, ®åi måi... bÞ s¨n b¾t tr¸i phÐp phôc vô nhu cÇu Èm thùc, ®å l­u niÖm, bu«n b¸n mÉu vËt... cña kh¸ch du lÞch. Ngoµi ra cuéc sèng vµ tËp qu¸n quÇn c­ cña c¸c ®éng vËt hoang d· cã thÓ bÞ ¶nh h­ëng do l­îng lín kh¸ch du lÞch ®Õn vµo c¸c thêi ®iÓm trong chu tr×nh sèng( di tró, kiÕm ¨n, sinh s¶n, lµm tæ...) cña ®éng vËt hoang d· ë c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn v­ên quèc gia. 1.4.2.2. §èi víi m«i tr­êng x· héi nh©n v¨n. Ho¹t ®éng du lÞch còng g©y nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn ®êi sèng v¨n ho¸, x· héi ë mét sè khu vùc ®ã lµ: - C¸c gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng cña nhiÒu céng ®ång d©n c­ ®Þa ph­¬ng trªn c¸c vïng nói cao th­êng kh¸ ®Æc s¾c nh­ng rÊt dÔ bÞ biÕn ®æi do tiÕp xóc víi c¸c nÒn v¨n ho¸ xa l¹, do xu h­íng thÞ tr­êng ho¸ c¸c ho¹t ®éng v¨n ho¸, do m©u thuÉn n¶y sinh khi ph¸t triÓn du lÞch hoÆc do t­¬ng ph¶n vÒ lèi sèng. VÝ dô nh­ t×nh tr¹ng trÎ em lang thang b¸n hµng rong ngoµi thÞ trÊn Sapa( Lµo cai) nh­ hiÖn nay ®ang ®e do¹ ph¸ vì sù g¾n kÕt chÆt chÏ vèn cã gi÷a trÎ em víi c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh vµ dßng téc, lµm tæn th­¬ng ®Õn c¸c gi¸ trÞ truyÒn thèng ®· ®­îc thiÕt lËp trong céng ®ång d©n téc. - C¸c di s¶n v¨n ho¸, lÞch sö, kh¶o cæ th­êng ®­îc x©y dùng b»ng c¸c vËt liÖu dÔ bÞ huû ho¹i nh­ di tÝch khu th¸nh ®Þa Mü s¬n( Qu¶ng Nam) do t¸c ®éng cña khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa ë ViÖt Nam, c¸c di s¶n nµy th­êng ph©n bè trªn diÖn tÝch hÑp, dÔ bÞ xuèng cÊp khi chÞu t¸c ®éng thªm cña kh¸ch du lÞch tíi th¨m nÕu kh«ng cã c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ. Do tÝnh chÊt mïa vô cña ho¹t ®éng du lÞch, c¸c nhu cÇu t¹i thêi kú cao ®iÓm cã thÓ v­ît qu¸ kh¶ n¨ng ®¸p øng vÒ dÞch vô c«ng céng vµ c¬ së h¹ tÇng cña ®Þa ph­¬ng tiªu biÓu lµ ¸ch t¾c giao th«ng, c¸c nhu cÇu vÒ cÊp tho¸t n­íc, n¨ng l­îng cña hÖ thèng xö lý n­íc th¶i, xö lý chÊt th¶i r¾n v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña ®Þa ph­¬ng. §iÓn h×nh cña t×nh tr¹ng nµy lµ vµo c¸c dÞp nghØ lÔ dµi ngµy nh­ t¹i SÇm s¬n( Thanh ho¸), C¸t bµ( H¶i phßng) võa qua. - C¸c ho¹t ®éng chuyªn ®Ò nh­ kh¶o cæ häc cã thÓ n¶y sinh m©u thuÉn víi c¸c ho¹t ®éng tÝn ng­ìng truyÒn thèng cña ®Þa ph­¬ng. - M©u thuÉn gi÷a nh÷ng ng­êi lµm du lÞch víi d©n c­ ®Þa ph­¬ng do viÖc ph©n bè lîi Ých vµ chi phÝ cña du lÞch trong nhiÒu tr­êng hîp ch­a ®­îc c«ng b»ng. Thùc tÕ cho thÊy, ph¸t triÓn du lÞch th­êng ®i kÌm víi nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i tr­êng. NÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, c¸c t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i tr­êng kh«ng ®­îc liÖt kª th«ng qua nh÷ng biÖn ph¸p b¶o vÖ m«i tr­êng qu¶n lý h÷u hiÖu th× hËu qu¶ sÏ dÉn tíi suy tho¸i m«i tr­êng, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng. Do vËy trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn du lÞch ph¶i lång ghÐp c¸c yªu cÇu vµ gi¶i ph¸p vÒ b¶o vÖ m«i tr­êng ngay tõ kh©u lËp quy ho¹ch, x©y dùng c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn ®Õn triÓn khai c¸c dù ¸n, thiÕt kÕ c¸c s¶n phÈm du lÞch cô thÓ. 1.5. Bµi häc kinh nghiÖm cña mét sè ®Þa ph­¬ng trong viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng cho ph¸t triÓn du lÞch - Khu du lÞch Sapa. Sapa lµ mét huyÖn miÒn nói thuéc tØnh Lµo cai, n»m trªn ®é cao 1.600m so víi mùc n­íc biÓn, c¸ch thµnh phè Lµo cai 38km, c¸ch thñ ®« Hµ Néi 370km. Sapa ®­îc thiªn nhiªn ban tÆng cho nh÷ng ®iÒu kiÖn tuyÖt vêi ®Ó ph¸t triÓn du lÞch nh­ cã nói cao,khÝ hËu m¸t mÎ trong lµnh,yªn tÜnh. N¬i ®©y cã nhiÒu c¶nh ®Ñp cña tù nhiªn vµ s¶n phÈm cña con ng­êi nh­ nói Hµm rång, th¸c B¹c, CÇu m©y, c¸c b¶n d©n téc, b·i ®¸ cæ. Sapa cã c¶nh quan thiªn nhiªn nói non hïng vÜ. V­ên quèc gia Hoµng Liªn lµ c¶ mét th¶m ®éng thùc vËt phong phó, cã nhiÒu lo¹i chim mu«ng thó cã trong s¸ch ®á cña ViÖt Nam. Sapa cßn cã nhiÒu lo¹i gç, c©y d­îc liÖu quý nh­ §ç träng, NÊm linh chi, Atiso... Trong ®iÒu kiÖn thiªn nhiªn hïng vÜ, mÆc dï ®· tr¶i qua nhiÒu biÕn cè th¨ng trÇm cña lÞch sö, song ®ång bµo c¸c d©n téc thiÓu sè ë ®©y vÉn gi÷ ®­îc nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong b¶n s¾c v¨n ho¸ riªng cña m×nh. Trong nhiÒu c¸c céng ®ång d©n téc miÒn nói cßn l­u gi÷ ®­îc kh¸ nhiÒu nh÷ng bµi thuèc truyÒn thèng nh­ thuèc s¾c ,r­îu thuèc, cao thuèc ®Ó uèng, thuèc ®¾p bã x­¬ng...trong ®ã cã bµi thuèc t¾m cña ng­êi Dao. §ã lµ mét d¹ng ®Æc tr­ng vÒ c¸ch sö dông c©y cá lµm thuèc ch¨m sãc søc khoÎ vµ ch÷a bÖnh ®· cã tõ rÊt xa x­a, mét nÐt ®Ñp trong y häc cæ truyÒn cña c¸c d©n téc ViÖt Nam. Céng ®ång ng­êi Dao hÇu hÕt ®Òu biÕt ®Õn c©y thuèc t¾m.Tuy nhiªn ng­êi phô n÷ dao th­êng biÕt nhiÒu vµ râ h¬n chç mäc cña lo¹i c©y nµy vµ biÕt c¸ch khai th¸c bÒn v÷ng nguån tµi nguyªn ®Ó cßn sö dông ®­îc l©u dµi h¬n. Bµi thuèc t¾m cña ng­êi Dao ë Sapa bao gåm nhiÒu lo¹i c©y thuèc h¬n so víi bµi thuèc cña c¸c nhãm ng­êi Dao kh¸c. Sè c©y thuèc t¾m trong mét bµi thuèc th­êng rÊt lín dao ®éng tõ 10 -120 loµi, thuéc nhiÒu hä thùc vËt vµ d¹ng sèng kh¸c nhau, trong ®ã cã tõ 5-10 loµi thuèc quan träng nhÊt. Thuèc t¾m dïng dÓ ch÷a bÖnh ®au nhøc c¬, x­¬ng khíp, c¶m cóm, t¸o bãn hoÆc ®Ó t¨ng c­êng thÓ lùc cho phô n÷ sau khi sinh, ng­êi míi èm dËy. Ng­êi lao ®éng nÆng nhäc, mÖt mái sau khi t¾m thÊy c¬ thÓ nhÑ nhâm, tinh thÇn s¶ng kho¸i, søc khoÎ ®­îc phôc håi. V× vËy trong nhiÒu n¨m qua sè l­îng kh¸ch du lÞch ®Õn Sapa ngµy mét t¨ng nh­ng còng chÝnh ®iÒu nµy ®· lµm gia t¨ng n