Khóa luận Thực trạng và những giải pháp nhằm thúc đẩy quan hệ thương mại Việt Nam - Hoa Kỳ

g nh÷ng møc t¨ng cao trªn thÕ giíi (trung b×nh xuÊt khÈu thÕ giíi vµo Hoa Kú t¨ng 19,73% trong 11 th¸ng ®Çu n¨m 2000; toµn khu vùc ASEAN xuÊt sang Hoa Kú t¨ng 13,56%). MÆc dï møc t¨ng tr­ëng nµy ®¹t ®­îc trªn c¬ së kim ng¹ch ch­a cao nh­ng ®©y lµ mét tÝn hiÖu tèt, thÓ hiÖn nh÷ng ph¶n øng tÝch cùc tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®èi víi c¸c diÔn biÕn trong quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc. Trong khi ®ã còng cÇn l­u ý r»ng xuÊt khÈu cña Hoa Kú sang ViÖt Nam còng t¨ng kh¸ m¹nh trong cïng kú n¨m 2000 (t¨ng 16,15% so víi cïng kú n¨m 1999). Nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù t¨ng tr­ëng nhanh chãng trong quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc chñ yÕu lµ do tÝnh bæ sung cao gi÷a hai nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam lµ n­íc ®ang trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, nhu cÇu vÒ c«ng nghÖ vµ trang thiÕt bÞ hiÖn ®¹i lµ hÕt søc lín mµ Hoa Kú l¹i chÝnh lµ nguån cung cÊp thiÕt bÞ khoa häc - c«ng nghÖ vµ m¸y mãc hiÖn ®¹i hµng ®Çu thÕ giíi. MÆt kh¸c gia t¨ng ®Çu t­ cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam còng ®· gãp phÇn thóc ®Èy sù t¨ng tr­ëng th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. Hoa Kú lµ thÞ tr­êng tiªu thô lín nhÊt thÕ giíi víi nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i hµng ho¸ tõ cao cÊp ®Õn b×nh d©n, tõ s¶n phÈm c«ng nghiÖp kÜ thuËt cao ®Õn hµng n«ng s¶n, trong khi ®ã, hµng n«ng - thuû s¶n chiÕm ®Õn 70% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. §©y chÝnh lµ ®iÒu mµ NICs, Th¸i Lan, Malaisia vµ Trung Quèc ®· tËn dông ®­îc trong tiÕn tr×nh thóc ®Èy c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña hä. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú. Nh­ ®· ®Ò cËp ë trªn, tÝnh bæ sung gi÷a hai nÒn kinh tÕ, cïng tÝnh ®a d¹ng vÒ thÞ hiÕu vµ nhu cÇu ®· gióp ViÖt Nam t×m ®­îc chç ®øng cao cho c¸c lo¹i hµng ho¸ cÇn nhiÒu lao ®éng phæ th«ng, gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, chÊt l­îng võa ph¶i trªn thÞ tr­êng Hoa Kú. Ngo¹i trõ nhiªn liÖu kho¸ng vµ dÇu má, c¸c mÆt hµng cña ViÖt Nam xuÊt sang Hoa Kú chñ yÕu lµ hµng n«ng - thuû vµ h¶i s¶n chÕ biÕn, hµng dÖt may, giÇy dÐp, bia vµ ®å da. §©y lµ nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã nhiÒu tiÒm n¨ng bëi tËn dông ®­îc nguån nh©n lùc rÎ, cã kü thuËt, tiÒm n¨ng thuû h¶i s¶n phong phó, vµ trªn hÕt nã phï hîp víi c¬ cÊu ph¸t triÓn mÆt hµng ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n hiÖn nay. Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam vµo Hoa Kú ®· ®­îc ®a d¹ng dÇn vÒ chñng lo¹i. ChiÕm tû träng cao nhÊt trong giai ®o¹n nµy lµ nhãm hµng h¶i s¶n, chiÕm kho¶ng h¬n 30% tæng gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu cña ta sang Hoa Kú (quý I/2001 ®¹t kim ng¹ch xuÊt khÈu 74,4 triÖu USD so víi 46,4 triÖu cïng kú n¨m 2000, b»ng 60,3%) N¨m 1994 ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú l­îng hµng hãa trÞ gi¸ 50.4 triÖu USD, trong ®ã hµng n«ng nghiÖp lµ 38 triÖu (chiÕm 76% trÞ gi¸ hµng xuÊt khÈu sang Hoa Kú) vµ hµng phi n«ng nghiÖp chØ chiÕm 12 triÖu (t­¬ng øng 24%). N¨m 1995, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Hoa Kú ®¹t 200 triÖu USD (gÊp gÇn 4 lÇn n¨m 1994), trong ®ã hµng n«ng nghiÖp chiÕm 151 triÖu USD (chiÕm 76% gi¸ trÞ hµng xuÊt khÈu sang Hoa Kú) vµ hµng phi n«ng nghiÖp ®¹t 47 triÖu USD (24%). N¨m 1996 xuÊt khÈu cña ta sang Hoa Kú ®¹t 308 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 372 triÖu USD vµ n¨m 1998 ®¹t 520 triÖu USD. XÐt vÒ mÆt c¬ cÊu, mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú trong n¨m 1994-1997 lµ thuéc nhãm n«ng, l©m, thñy s¶n. Trong nhãm nµy, cµ phª chiÕm phÇn lín víi kim ng¹ch 30 triÖu USD n¨m 1994, 145 triÖu n¨m 1995 vµ 1996, 108 triÖu n¨m 1997 vµ 147 triÖu n¨m 1998. Hµng c«ng nghiÖp nhÑ cña ViÖt Nam còng ®· b¾t ®Çu x©m nhËp vµo thÞ tr­êng Hoa Kú víi kim ng¹ch n¨m 1995 ®¹t 20 triÖu USD, trong ®ã hµng dÖt may chiÕm chñ yÕu gÇn 17 triÖu USD vµ n¨m 1998 kho¶ng 28 triÖu USD. N¨m 1996 gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu sang Hoa Kú ®¹t 319 triÖu USD, trong ®ã hµng n«ng nghiÖp chØ cßn chiÕm 46% vµ hµng phi n«ng nghiÖp ®· chiÕm 54%. Tõ n¨m 1996, nhãm hµng giµy dÐp ®· næi lªn nh­ mét ®iÓm s¸ng víi kim ng¹ch v­ît nhãm hµng dÖt may vµ ®Õn n¨m 1997 kim ng¹ch ®¹t 97 triÖu USD vµ n¨m 1998 ®¹t 115 triÖu USD. Nhãm hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n ®· cã b­íc chuyÓn biÕn tÝch cùc: hai n¨m 1994-1995 nhãm hµng nµy chiÕm tû lÖ rÊt nhá, chñ yÕu lµ xuÊt khÈu thiÕc. Trong n¨m 1996 ta ®· b¾t ®Çu xuÊt dÇu th« sang Hoa Kú vµ ®¹t trÞ gi¸ gÇn 81 triÖu USD, n¨m 1997 ®¹t 52 triÖu USD, n¨m 1998 ®¹t 66 triÖu USD vµ n¨m 1999 cã xu h­íng gi¶m m¹nh. B¶ng 8: Kim ng¹ch XK mét sè nhãm hµng cña ViÖt Nam sang Hoa Kú. (tÝnh ®Õn th¸ng 4 n¨m 2001) §¬n vÞ: triÖu USD Nhãm hµng 1999 2000 2000/ 1999 4/2000 4/2001 2001/ 2000 2001/ 2000 Tæng XNK 601,9 827,4 225,5 238,2 254,7 16,5 6,9% C¸, h¶i s¶n 101,8 242,9 134,8 46,4 74,4 28,0 60,3% Cµ phª, chÌ 117,7 132,9 15,2 60,9 37,9 -23,0 -37,8% Giµy dÐp 145,8 124,5 -21,3 47,1 41,5 -5,6 -11,9% Nhiªn liÖu 83,3 90,7 6,9 32,7 32,5 -0,2 -0,6% ThÞt vµ chÕ phÈm 31,5 57,7 26,2 2,4 17,2 14,8 61,6% Hoa qu¶ 23,7 51,1 26,4 10,0 12,6 2,6 20,6% S¶n phÈm may mÆc 36,4 81,0 44,6 16,2 17,8 1,6 9,9% T¸c phÈm nghÖ thuËt, s­u tÇm vµ ®å cæ 0,6 12,9 12,3 0,9 0,2 -0,7 -77,7% Nguån: Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam. Cô thÓ nh÷ng con sè xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú nh­ sau: Nhãm hµng cµ phª, h¹t tiªu, chÌ - Cµ phª: Ngay sau khi Mü bá lÖnh cÊm vËn (3/2/1994) th× n¨m ®ã ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Hoa Kú kho¶ng 40 ngµn tÊn cµ phª nh©n ®¹t 32 triÖu USD. N¨m sau ®ã (1995) xuÊt khÈu t¨ng vät lªn 145,2 triÖu USD. §Õn niªn vô 1999 - 2000 Hoa Kú mua 102.119 tÊn, chiÕm 20,08% tæng l­îng cµ phª xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, v­¬n lªn vÞ trÝ thø nhÊt trong tæng sè h¬n 50 n­íc nhËp khÈu cµ phª tõ ViÖt Nam. - H¹t tiªu: MÆt hµng nµy ViÖt Nam th©m nhËp vµo Hoa Kú chËm h¬n cµ phª, nh­ng tõ n¨m 1997 ®· ®¸nh dÊu sù t¨ng nhanh ®ét xuÊt vÒ trÞ gi¸ xuÊt khÈu: 1997 ®¹t 2,1 triÖu USD, n¨m 1998 t¨ng 71% lªn 3,6 triÖu USD ®øng thø 9 xuÊt khÈu vµo Hoa Kú vµ chiÕm 1,2% tæng trÞ gi¸ nhËp khÈu mÆt hµng nµy vµo Hoa Kú. S¸u th¸ng ®Çu 1999 ®¹t gÇn 6,5 triÖu USD, t¨ng 360%%. Sù t¨ng vät nµy lµ do c¸c th­¬ng nh©n Mü t¨ng c­êng nhËp h¹t tiªu th¼ng tõ ViÖt Nam vµ gi¶m nhËp qua c¸c c«ng ty trung gian n­íc ngoµi - ChÌ: ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu chÌ vµo Hoa Kú tõ 1994 ®¹t 903.000 USD, hai n¨m sau ®ã 1995-1996 sôt gi¶m (tæng nhËp khÈu chÌ cña Hoa Kú còng gi¶m), vµ c¸c n¨m 1997-1998 ®· l¹i t¨ng lªn, n¨m 1998 ®¹t 842.000 USD (trong ®ã lµ chÌ ®en) ®øng thø 15 vÒ chÌ c¸c lo¹i, vµ thø 17 vÒ chÌ ®en trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu chÌ vµo Hoa Kú. S¸u th¸ng ®Çu 1999, ViÖt Nam xuÊt khÈu chÌ vµo Hoa Kú ®¹t 481.000 USD, t¨ng 69% so víi cïng kú n¨m 1998, trong ®ã chÌ ®en lµ 422.000 USD. N¨m 1999 ViÖt Nam xuÊt khÈu chÌ vµo Hoa Kú ®¹t kho¶ng 1 triÖu USD, trong ®ã kho¶ng 800.000 USD lµ chÌ ®en, vµ lät vµo nhãm “Top 15” n­íc xuÊt khÈu chÌ ®en vµo Hoa Kú. G¹o: MÆc dï lµ mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nh­ng Hoa Kú vÉn lµ mét trong nh÷ng n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng ®Çu thÕ giíi ®ång thêi lµ b¹n hµng cña ViÖt Nam vÒ nhËp khÈu g¹o. ViÖc Mü nhËp khÈu g¹o cña ViÖt Nam kh«ng ph¶i ®Ó tiªu thô t¹i Mü mµ chñ yÕu ®Ó t¸i xuÊt sang thÞ tr­êng c¸c n­íc kh¸c, ®¶m b¶o c¸c hîp ®ång cung øng g¹o ®· ký. Nhãm hµng thuû h¶i s¶n. §©y lµ mÆt hµng cã thÕ m¹nh bëi n­íc ta cã vïng chñ quyÒn khai th¸c réng lín. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®· ký, c¸c doanh nghiÖp cã hµng xuÊt khÈu vµo Hoa Kú ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp thuû h¶i s¶n rÊt phÊn khëi. XuÊt khÈu thuû h¶i s¶n nãi chung vµ vµo thÞ tr­êng Mü nãi riªng t¨ng tr­ëng nhanh. C¸c nhµ nhËp khÈu cña Hoa Kú rÊt quan t©m tíi c¸c mÆt hµng thñy h¶i s¶n ViÖt Nam nh­ t«m só, c¸ ba sa, c¸ tra... ViÖt Nam b¾t ®Çu xuÊt khÈu h¶i s¶n vµo Hoa Kú tõ 1994 víi trÞ gi¸ 5,8 triÖu USD, ®Õn n¨m 1997 ®¹t 46,6 triÖu USD. N¨m 1998 ViÖt Nam xuÊt sang Hoa Kú ®¹t 79,5 triÖu USD t¨ng gÊp 14 lÇn so víi 1994 vµ t¨ng 71,5% so víi 1997. N¨m 1998, ViÖt Nam ®øng thø 19 trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu h¶i s¶n vµo Hoa Kú, ®øng ®Çu lµ Canada víi 1,2 tû USD; thø hai lµ Th¸i Lan 770 triÖu USD. S¸u th¸ng ®Çu n¨m 1999, ViÖt Nam xuÊt sang ®¹t gÇn 50 triÖu USD, t¨ng gÇn 100% so víi cïng kú 1998. Tõ n¨m 1999 kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo Hoa Kú t¨ng 30 - 40%. B¶ng 9: Sè liÖu h¶i s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú (®.vÞ: triÖu USD) VN xuÊt sang Hoa Kú 1995 1996 1997 1998 1999 2000 H¶i s¶n c¸c lo¹i 5,802 19,583 33,988 46,376 79,526 49,938 Trong ®ã t«m c¸c lo¹i 5,121 16,615 28,174 35,313 62,096 36,648 Nguån: Bé Thñy s¶n ViÖt Nam. Nhãm hµng giµy dÐp vµ phô kiÖn giµy dÐp HiÖn nay, ViÖt Nam lµ n­íc xuÊt khÈu giµy dÐp vµ phô kiÖn giµy dÐp lín thø ba trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu cã dïng nguyªn liÖu cña Hoa Kú sang thÞ tr­êng nµy sau Trung Quèc vµ Indonesia. Do møc thuÕ suÊt non-MFN vµ MFN kh¸ lín (th­êng lµ O% so víi 20%) nªn c¸c doanh nghiÖp sö dông nguån nguyªn liÖu ngoµi Hoa Kú s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam rÊt khã th©m nhËp. Mét thùc tÕ lµ c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu giµy dÐp hiÖn nay hÇu hÕt lµ c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi tËn dông søc lao ®éng rÎ cña c«ng nh©n ViÖt Nam ®Ó lµm hµng gia c«ng xuÊt khÈu nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu cao nh­ng phÇn lîi nhuËn thùc cña phÝa ViÖt Nam l¹i thÊp so víi c¸c nhãm hµng xuÊt khÈu kh¸c. HiÖn nay hµng giµy dÐp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo Hoa Kú ®· t¨ng lªn nhanh chãng, tõ 69.000 USD khëi ®Çu n¨m 1994, lªn tíi 115 triÖu n¨m 1998 vµ t¨ng tíi 70 triÖu trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 (t¨ng 30,2% so víi cïng kú n¨m 1998). MÊy n¨m tr­íc ®©y, mÆt hµng giµy dÐp th­êng ®øng sau trong sè 4 mÆt hµng lín nhÊt xuÊt khÈu vµo Hoa Kú lµ cµ phª, c¸-h¶i s¶n, giµy dÐp, dÇu má; nh­ng sau n¨m 1998 ®· v­¬n lªn ®øng ®Çu víi tèc ®é lín chøng tá kh¶ n¨ng ph¸t triÓn m¹nh cña ngµnh nµy trong t­¬ng lai. B¶ng 10: Hµng giµy dÐp cña Hoa Kú nhËp khÈu tõ ViÖt Nam (®/vÞ: ngh×n USD) 1994 1995 1996 1997 1998 1998 1-6-1998 1999 1-6-1999 1999/1998 69 3,296 37,138 94,282 110,004 51,523 65,298 26,7% Nguån: Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam Nhãm hµng quÇn ¸o, hµng dÖt may. Theo thèng kª cña thÕ giíi, Hoa Kú lu«n ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ nhËp khÈu hµng dÖt vµ c¶ hµng may mÆc. ViÖt Nam cã thuËn lîi lµ n»m ë trong khu vùc cã ngµnh dÖt may ph¸t triÓn vµ cã lùc l­îng lao ®éng dåi dµo, cã tay nghÒ, nh©n c«ng thÊp nªn cã nhiÒu kh¶ n¨ng ph¸t triÓn ngµnh dÖt may nãi chung vµ ®Èy m¹nh hµng dÖt may xuÊt khÈu vµo Hoa Kú nãi riªng. Nhãm hµng quÇn ¸o, dÖt may lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng chiÕn l­îc t¨ng ®Æc biÖt m¹nh víi møc t¨ng tr­ëng 28,3% (tõ 36,4 triÖu USD n¨m 1999 lªn møc 46,7 triÖu USD n¨m 2000. Tr­íc hÕt cÇn kh¼ng ®Þnh ®©y lµ nç lùc rÊt lín cña ngµnh may mÆc ViÖt Nam, bëi møc chªnh lÖch vÒ thuÕ suÊt kh¸ cao ®­îc ¸p dông cho hµng ViÖt Nam so víi thuÕ MFN vµ thuÕ ­u ®·i ®Æc biÖt Hoa Kú dµnh cho mét sè n­íc kh¸c. TiÕp ®ã lµ nç lùc ®¸ng ghi nhËn trong viÖc ®a d¹ng hãa mÆt hµng, kh¸c víi nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, hµng may mÆc xuÊt sang Hoa Kú chñ yÕu lµ tõ v¶i dÖt kim, ®an hoÆc mãc. Ph©n nhãm chiÕm tû lÖ cao nhÊt (16% tæng trÞ gi¸ xuÊt khÈu) vÉn lµ ¸o s¬ mi nam hoÆc trÎ em trai ®­îc may tõ lo¹i v¶i kh«ng ph¶i dÖt kim, ®an hoÆc mãc t­¬ng øng 13,4 triÖu USD. N¨m 2000 trÞ gi¸ xuÊt khÈu nhãm nµy t¨ng 10% so víi n¨m 1999. Cã thÓ kÕt luËn ®©y lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng m¹nh cña ViÖt Nam. VÒ nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Hoa Kú MÆc dï kim ng¹ch nhËp khÈu chØ t­¬ng ®­¬ng non nöa kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Hoa Kú nh­ng nh÷ng biÕn ®éng trong t¨ng tr­ëng cña l­îng hµng nµy còng sÏ cã ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh tíi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam. Ngay n¨m ®Çu tiªn sau khi Hoa Kú hñy bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam, hµng nhËp khÈu tõ Hoa Kú ®· t¨ng m¹nh vÒ sè l­îng vµ phong phó, ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i. N¨m 1993, chØ cã 4 nhãm hµng ®­îc phÐp xuÊt khÈu sang ViÖt Nam, nh­ng trong n¨m 1994 sè nhãm hµng nµy ®· t¨ng lªn con sè 53. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu sang ViÖt Nam lµ m¸y mãc vµ thiÕt bÞ, ph©n bãn, m¸y mãc x©y dùng, « t«, thiÕt vÞ viÔn th«ng. Kim ng¹ch nhËp khÈu hµng tõ Hoa Kú n¨m 1994 ®¹t gi¸ trÞ 172 triÖu USD. N¨m 1995, con sè nµy ®· t¨ng vät lªn 252 triÖu USD. Trong n¨m 1996, hµng nhËp khÈu tõ Hoa Kú ®· gÊp 2 lÇn c¶ n¨m 1995, ®¹t 616 triÖu USD. Nh­ng n¨m 1997, tôt xuèng 278 triÖu USD vµ n¨m 1998 tôt xuèng cßn 270 triÖu USD. N¨m 1994, ta nhËp siªu 121 triÖu USD. N¨m 1995: 54 triÖu vµ n¨m 1996 lµ 297 triÖu USD nh­ng tõ n¨m 1998 ta b¾t ®Çu xuÊt siªu (n¨m 1997 xuÊt siªu 110 triÖu USD vµ n¨m 1998 xuÊt siªu 250 triÖu USD) L­îng nhËp siªu n¨m cao n¨m 1996 chñ yÕu do ViÖt Nam mua m¸y bay cña Hoa Kú. N¨m 1994, kim ng¹ch nhËp khÈu m¸y bay lµ 72 triÖu USD, trong 5 th¸ng ®Çu n¨m 1996 ViÖt Nam mua m¸y bay vµ ph­¬ng tiÖn hµng kh«ng cña Hoa Kú ®¹t trÞ gi¸ 281 triÖu USD. B¶ng 11: C¬ cÊu hµng nhËp khÈu cña ViÖt Nam tõ Hoa Kú (®/vÞ: triÖu USD) MÆt hµng 1998 1999 99/98 1999 2000 2000/ 1999 2000/ 1999 Lß ph¶n øng h¹t nh©n, nhiªn liÖu, m¸y mãc, phô tïng cña lß 60,1 61,0 101,5% 61,0 78,3 17,3 28,4% M¸y vµ thiÕt bÞ ®iÖn 36,4 20,6 56,6% 20,6 30,3 9,7 21,6% Ph©n bãn 42,3 44,8 106% 44,8 28,6 -16,2 -36,2% Giµy dÐp vµ phô kiÖn 17,4 29,8 171,3% 29,8 27,5 -2,3 -7,7% Dông cô m¸y mãc quang häc, nhiÕp ¶nh, ®iÖn ¶nh 14,4 10,6 73,6% 10,6 12,5 1,9 17,9% ChÊt hãa häc h÷u c¬ 4,6 5,6 121,7% 5,6 7,0 1,4 25% Ngò cèc 0 7,0 7,0 4,2 2,8 40% B«ng tù nhiªn 10,6 12,8 12% 12,8 23,2 10,4 17,6% Nguån: Bé Th­¬ng m¹i ViÖt Nam XÐt vÒ c¬ cÊu hµng nhËp khÈu tõ Hoa Kú. §iÒu nµy ph¶n ¸nh ®óng ®Þnh h­íng nhËp khÈu cña ta còng nh­ ®Æc ®iÓm c¬ cÊu xuÊt khÈu cña Hoa Kú. Nhãm mÆt hµng nguyªn nhiªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt còng chiÕm phÇn kim ng¹ch ®¸ng kÓ, chñ yÕu lµ ph©n bãn, b«ng, sîi, x¨ng dÇu, s¾t thÐp, mét sè lo¹i hãa chÊt… nh÷ng mÆt hµng trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc vµ s¶n xuÊt ch­a ®ñ ®¸p øng nhu cÇu tiªu thô, n¨m 1995 tæng kim ng¹ch nhËp tõ Hoa Kú nhãm hµng nµy lµ 55 triÖu USD, t¨ng h¬n 52% so víi møc 36,4 triÖu USD cña n¨m 1994. Trong nhãm hµng nguyªn vËt liÖu phôc vô s¶n xuÊt nhËp tõ Mü, ph©n bãn cã kim ng¹ch nhËp lín. C¸c hµng n«ng s¶n thùc phÈm vµ mét sè mÆt hµng tiªu dïng … còng ®­îc nhËp tõ Hoa Kú víi kim ng¹ch thÊp h¬n. Nhãm hµng chiÕm tû träng cao nhÊt lµ lß ph¶n øng h¹t nh©n vµ c¸c dông cô, nhiªn liÖu liªn quan víi 23,7% tæng trÞ gi¸ nhËp khÈu. N¨m 2000 nhãm hµng nµy t¨ng kh¸ m¹nh 28,4% so víi møc 61 triÖu USD n¨m 1999. Nhãm thø hai lµ m¸y vµ c¸c dông cô ®iÖn víi tû träng 9,2% t­¬ng øng 30,3 triÖu USD. Nhãm hµng nµy t¨ng m¹nh nhÊt trong n¨m qua víi møc t¨ng 50% c¶i thiÖn vÞ trÝ tõ thø 4 n¨m 1999 lªn thø 2 n¨m 2000. Thø ba lµ ph©n bãn víi tû träng 8,6%. Nhãm hµng nµy sôt gi¶m m¹nh kho¶ng 16,2 triÖu USD so víi n¨m 1999, tôt tõ vÞ trÝ thø 2 ®Õn vÞ trÝ thø 3. Nh­ vËy, chØ trong 3 n¨m sau khi Hoa Kú chÝnh thøc b·i bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt Nam, quan hÖ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc kh«ng nh÷ng ph¸t triÓn rÊt nhanh mµ cßn cã sù thay ®æi lín vÒ c¬ cÇu hµng xuÊt khÈu sang Hoa Kú. Qua nh÷ng ph©n tÝch ë trªn, cã thÓ thÊy râ thùc tr¹ng ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu gi÷a hai n­íc trong thêi gian qua. Tuy nhiªn, cÇn kh¼ng ®Þnh lµ, thùc tiÔn th­¬ng m¹i song ph­¬ng trong nh÷ng n¨m qua ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng thùc sù cña hai n­íc. XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Hoa Kú míi chØ chiÕm 0,068% tæng trÞ gi¸ hµng hãa nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng Hoa Kú. Ng­îc l¹i xuÊt khÈu cña Hoa Kú vµo ViÖt Nam còng chØ chiÕm 2,4% tæng trÞ gi¸ hµng nhËp khÈu vµo ViÖt Nam. Sù chªnh lÖch gi÷a tiÒm n¨ng vµ thùc tÕ nµy do nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu sau: ThÞ tr­êng Hoa Kú cßn qu¸ xa l¹ ®èi víi doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ch­a cã ®­îc th«ng tin ®Çy ®ñ do quan hÖ chÝnh trÞ gi÷a hai n­íc. §©y lµ nguyªn nh©n kh¸ch quan. VÒ mÆt chñ quan, hµng hãa cña ViÖt Nam cßn “manh món”, gi¸ thµnh cao, chÊt l­îng thÊp, mÉu m· ®¬n ®iÖu nªn ch­a thu hót ®­îc søc mua cña ng­êi d©n Mü. C«ng nghÖ cña doanh nghiÖp ViÖt Nam cßn l¹c hËu, do ®ã ¶nh h­ëng lín ®Õn chÊt l­îng còng nh­ kh¶ n¨ng c¹nh tranh kh«ng chØ cña hµng hãa mµ cßn cña b¶n th©n doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng Hoa Kú. Tãm l¹i, trong thêi gian nµy, mèi quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc lµ rÊt tèt ®Ñp song kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vÉn ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña c¶ hai bªn. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam- Hoa Kú ®· t¹o thªm ®iÒu kiÖn cho c¶ hai quèc gia më réng h¬n n÷a quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i, t¨ng nhanh kim ng¹ch trao ®æi kh«ng chØ víi nhau mµ cßn víi c¸c n­íc trong khu vùc. §ã thùc sù lµ mét b­íc tiÕn ®Ó c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam vµ Hoa Kú th©m nhËp vµo thÞ tr­êng cña nhau. II. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú TiÕn tr×nh ®µm ph¸n Th¸ng 12/1992: Tæng thèng Hoa Kú lóc ®ã lµ George Bush ra quyÕt ®Þnh cho phÐp c¸c doanh nghiÖp Mü më v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i ViÖt Nam. Ngµy 2/7/1993: Hoa Kú ngõng ph¶n ®èi c¸c n­íc gióp ViÖt Nam tr¶ nî cho quü tiÒn tÖ quèc tÕ. Ngµy 11/7/1995: Hoa Kú tuyªn bè b×nh th­êng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao víi ViÖt Nam. Th¸ng 10/1995: Phã thñ t­íng kiªm Bé tr­ëng ngo¹i giao ViÖt Nam vµ §¹i diÖn Th­¬ng m¹i Hoa Kú ký tho¶ thuËn hai bªn tËp trung thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i vµ chuÈn bÞ ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i Th¸ng 11/1995: §oµn Liªn bé Hoa Kú th¨m ViÖt Nam ®Ó t×m hiÓu hÖ thèng luËt lÖ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ cña ViÖt Nam. Th¸ng 4/1996: Hoa Kú trao cho ViÖt Nam b¶n: “Nh÷ng yÕu tè b×nh th­êng ho¸ quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam”. Th¸ng 7/1996: ViÖt Nam trao cho Hoa Kú b¶n “N¨m nguyªn t¾c b×nh th­êng ho¸ quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i vµ ®µm ph¸n HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i víi Hoa Kú” ®¸p l¹i v¨n b¶n nãi trªn. Sau ®ã lµ c¸c vßng ®µm ph¸n: + Vßng 1: 21 - 26/9/1996 t¹i Hµ Néi. + Vßng 2: 9 - 11/12/1996 t¹i Hµ Néi. + Vßng 3: 12 - 17/4/1997 t¹i Hµ Néi. + Vßng 4: 6 - 11/10/1997 t¹i Washington. + Vßng 5: 6 - 22/5/1998 t¹i Washington. + Vßng 6: 15 - 22/9/1998 t¹i Hµ Néi. + Vßng 7: 15 - 19/3/1999 t¹i Hµ Néi. + Vßng 8: 14 - 18/10/1999 t¹i Washington. Trong cuéc gÆp cÊp Bé tr­ëng tõ ngµy 23 - 25/7/1999 t¹i Hµ Néi, hai bªn tuyªn bè HiÖp ®Þnh ®· ®­îc tho¶ thuËn vÒ nguyªn t¾c. + Vßng 9: 28/8 - 2/9/1999 t¹i Washington - xö lý c¸c vÊn ®Ò kü thuËt. + Tõ ngµy 3 - 13/7/2000 t¹i Washington - Bé tr­ëng Th­¬ng m¹i ViÖt Nam Vò Khoan vµ §¹i diÖn Th­¬ng m¹i Hoa Kú tho¶ thuËn nh÷ng vÊn ®Ò cßn l¹i trong HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i . ngµy 13/7/2000 (giê Washington) tøc 14/7 giê Hµ Néi, hai bªn ký HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i . Trong suèt qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, hai bªn cßn lÇn l­ît ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ sau: + Tõ ngµy 6 - 8/4/1997 Bé tr­ëng tµi chÝnh Hoa Kú Robert Rubin th¨m ViÖt Nam. Hai bªn ký HiÖp ®Þnh gi¶i quyÕt nî cò cña ChÝnh quyÒn Sµi Gßn - mét b­íc ®Ó ViÖt Nam hoµ nhËp vµo céng ®ång tµi chÝnh quèc tÕ. + Ngµy 10/3/1998: Tæng thèng Hoa Kú B.Clint¬n lÇn ®Çu tiªn tuyªn bè miÔn ¸p dông ®iÒu luËt bæ sung Jackson - Vonik ®èi víi ViÖt Nam (§©y lµ ®iÒu luËt h¹n chÕ mét sè quyÒn lîi kinh tÕ, tµi chÝnh bëi c¸c n­íc mµ Mü cho r»ng ch­a cã tù do di c­). + Ngµy 19/3/1998: Hoa Kú chÝnh thøc ký HiÖp ®Þnh ®Ó OPIC (Quü ®Çu t­ T­ nh©n h¶i ngo¹i - C¬ quan b¶o hiÓm vµ xóc tiÕn ®Çu t­ Mü - Sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn) ®­îc ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. Ngµy 26/3/1998 ViÖt Nam còng chÝnh thøc ký HiÖp ®Þnh nµy. + Ngµy 2/6/1999: Tæng thèng Hoa Kú B.Clint¬n ra h¹n miÔn ¸p dông ®iÒu luËt bæ sung Jackson - Vonik víi ViÖt Nam. + Ngµy 9/12/1999: T¹i Hµ Néi Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam vµ Ng©n hµng xuÊt nhËp khÈu Mü (EXIMBANK) ký 2 HiÖp ®Þnh b¶o l·nh khung vµ khuyÕn khÝch c¸c dù ¸n ®Çu t­ cña Hoa Kú t¹i ViÖt Nam. EXIMBANK cã chøc n¨ng trî cÊp tÝn dông cho c¸c c«ng ty Mü xuÊt khÈu hµng ho¸ cña Mü. + Ngµy 2/6/2000: Tæng thèng Hoa Kú B. Clit¬n tiÕp tôc quyÕt ®Þnh ra h¹n miÔn ¸p dông ®iÒu luËt bæ sung Jackson - Vonik víi ViÖt Nam. + Ngµy 11/12/2001: HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ®­îc ký kÕt vµ chÝnh thøc cã hiÖu lùc ®èi víi c¶ hai bªn §ã lµ c¸c mèc lÞch sö quan träng trong quan hÖ Th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc. Qua ®©y ta thÊy nhê vµo sù b×nh th­êng ho¸ quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i gi÷a hai n­íc, trong nh÷ng n¨m tíi quan hÖ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam vµ Hoa Kú cã triÓn väng rÊt lín. Mét sè néi dung cña HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú. HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam – Hoa Kú cã néi dung rÊt phong phó, ®Ò cËp ®Õn rÊt nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau nh­: th­¬ng m¹i hµng hãa, dÞch vô, ®Çu t­ vµ së h÷u trÝ tuÖ… Víi HiÖp ®Þnh nµy, ViÖt Nam sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ viÖc gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) Mét sè néi dung chÝnh cña HiÖp ®Þnh: * VÒ th­¬ng m¹i hµng hãa: Ngay sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, hµng ViÖt Nam xuÊt sang Hoa Kú ®­îc h­ëng møc thuÕ MFN trung b×nh kho¶ng 3% so víi møc thuÕ hiÖn t¹i rÊt cao trªn 40%. ViÖt Nam cam kÕt c¾t gi¶m møc thuÕ mét sè mÆt hµng trong biÓu thuÕ nhËp khÈu vµ tõng b­íc hñy bá hµng rµo phi thuÕ quan ®Ó më cöa thÞ tr­êng hµng hãa. Cô thÓ: - VÒ thuÕ quan: trong vßng 3-6 n¨m sau khi HiÖp ®Þnh cã hiÖu lùc, gi¶m trung b×nh 30% møc thuÕ suÊt cña 224 mÆt hµng vµ gi÷ nguyªn møc thuÕ hiÖn hµnh ®èi víi 20 mÆt hµng - VÒ quyÒn xuÊt nhËp khÈu vµ quyÒn ph©n phèi: trong vßng 3-10 n¨m cho phÐp kinh doanh xuÊt nhËp khÈu hoÆc ph©n phèi ®èi víi 225 nhãm hµng theo m· HS 4 sè, tøc kho¶ng 2890 mÆt hµng theo m· sè HS 8 sè (bao gåm c¶ c¸c nhãm mÆt hµng ViÖt Nam ®­a vµolÞch tr×nh nh­ng kh«ng cam kÕt). - VÒ gi¸ trÞ tÝnh thuÕ: sau hai n¨m sÏ thùc hiÖn theo HiÖp ®Þnh ®Þnh gi¸ h¶i quan (CVA) cña WTO. * VÒ dÞch vô: tõng b­íc më cöa thÞ tr­êng dÞch vô cho n­íc ngoµi tham gia theo nh÷ng quy ®Þnh cña HiÖp ®Þnh vÒ th­¬ng m¹i dÞch vô GATTs trong WTO. §Æc biÖt ®èi víi dÞch vô viÔn th«ng, ViÖt Nam cam kÕt mét lé tr×nh tõ 2-6 n¨m míi cho phÐp thµnh lËp liªn doanh 49% víi dÞch vô viÔn th«ng c¬ b¶n, 50% víi dÞch vô viÔn th«ng trÞ gi¸ gia t¨ng. C¸c liªn doanh vµ c«ng ty cña Hoa Kú kinh doanh t¹i ViÖt Nam sÏ ph¶i thuª ®­êng trôc vµ cæng vµo cña c¸c c«ng ty cung cÊp dÞch vô viÔn th«ng cña ViÖt Nam. * VÒ ®Çu t­: cam kÕt trong vßng 9 n¨m tõng b­íc thùc hiÖn viÖc ®¨ng ký thay cho chÕ ®é cÊp giÊy phÐp ®Çu t­, tuy nhiªn b¶o l­u ®·i ngé quèc gia ®èi víi mét sè lÜnh vùc nh¹y c¶m nh­ v¨n hãa, vËn t¶i, khai th¸c kho¸ng s¶n. - Cô thÓ vÒ phÝa ViÖt Nam lµ b¶o l­u chÕ ®é ®èi xö quèc gia theo mét sè lÜnh vùc nhÊt ®Þnh nh­ ®Çu t­ trong ph¸t thanh truyÒn h×nh, ng©n hµng, ®¸nh b¾t c¸ vµ h¶i s¶n, kinh doanh bÊt ®éng s¶n… duy tr× kh«ng thêi h¹n chÕ ®é cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ víi c¸c dù ¸n thuéc thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ - T­¬ng øng víi c¸c cam kÕt cña ViÖt Nam, Hoa Kú còng duy tr× hoÆc cã thÓ ban hµnh mét sè ngo¹i lÖ vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc vµ ®èi xö quèc gia trong nh÷ng lÜnh vùc nh­ thñy s¶n, ng©n hµng, vËn t¶i, chøng kho¸n… §©y còng lµ c¸c ngo¹i lÖ mµ Hoa Kú duy tr× víi hÇu hÕt c¸c n­íc cã c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng vÒ ®Çu t­ víi Hoa Kú. * VÒ së h÷u trÝ tuÖ: LuËt ph¸p b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ t¹i Hoa Kú cã thÓ coi lµ ph¸t triÓn nhÊt thÕ giíi. VÊn ®Ò tån t¹i chÝnh lµ c¸c cam kÕt b¶o vÖ quyÒn së h÷u trÝ tuÖ vµ c«ng t¸c thùc thi chóng t¹i ViÖt Nam. HiÖu qu¶ thùc hiÖn HiÖp ®Þnh b¶n quyÒn ViÖt Nam - Hoa Kú ký n¨m 1997 cßn rÊt khiªm tèn v× kh©u thi hµnh qu¸ yÕu. Ch­¬ng Së h÷u trÝ tuÖ trong HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú sÏ thay thÕ hiÖp ®Þnh b¶n quyÒn ®· ký VÒ c¬ b¶n, hai bªn cam kÕt tõng b­íc thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh TRIPs vÒ nh÷ng néi dung së h÷u trÝ tuÖ liªn quan ®Õn th­¬ng m¹i. Ngoµi ra ®Ó thi hµnh tèt c¸c cam kÕt vµ v× quyÒn lîi cña chÝnh m×nh, Hoa Kú cam kÕt trî gióp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ph¸p vµ thùc thi HiÖp ®Þnh. ViÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt Nam - Hoa Kú ®· më ra nh÷ng c¬ héi to lín cho ViÖt Nam trong viÖc t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu vµ thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã, viÖc h­ëng Quy chÕ Tèi huÖ quèc (MFN) cña Hoa Kú lµ mét trong nh÷ng lîi Ých quan träng ®èi víi ViÖt Nam. Do hiÖp ®Þnh ®­îc c¸c c¬ quan lËp ph¸p cña hai n­íc th«ng qua nªn phÝa Hoa Kú ®· ¸p dông thuÕ suÊt phï hîp víi cho hµng hãa cña ViÖt Nam, th¸o gì c¸c rµo c¶n phi thuÕ quan h¹n chÕ ®Þnh l­îng vµ më ®­êng cho hµng hãa ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng Mü. Riªng hµng dÖt may, phÝa Mü ®Ò nghÞ quy ®Þnh quy chÕ th­¬ng l­îng vÒ quota nhËp khÈu hµng dÖt may tõ ViÖt Nam trong Ch­¬ng I, §iÒu 1, Kho¶n 4. Quy ®Þnh nµy ®· ®­îc tháa thuËn trong c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng gi÷a Mü víi c¸c n­íc nh­ Trung Quèc, Bungari, M«ng Cæ… Song quota nµy còng sÏ bæ sung thÞ phÇn ë møc ®é ®¸ng kÓ cho hµng dÖt may cña ViÖt Nam. Ngoµi nh÷ng thuËn lîi do viÖc ký kÕt HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®em l¹i, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ý thøc ®Çy ®ñ vÒ mét cuéc c¹nh tranh rÊt gay g¾t, tr­íc hÕt lµ víi c¸c hµng hãa cña Trung Quèc vµ c¸c n­íc ASEAN ®· cã mÆt trªn thÞ tr­êng Hoa Kú tr­íc ViÖt Nam rÊt l©u. §Æc biÖt vÒ yªu cÇu chÊt l­îng hµng hãa, c¸c quy ®Þnh luËt ph¸p kh¸ phøc t¹p vÒ cöa khÈu, LuËt thuÕ cña Liªn bang vµ tiÓu bang ë Hoa Kú. Tuy nhiªn, HiÖp ®Þnh ®· më ra c¬ héi c¬ b¶n cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Céng ®ång nguêi ViÖt ®«ng ®¶o, nhiÒu ng­êi ®­îc ®µo t¹o tèt vµ kh¸ thµnh ®¹t trªn c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau vÒ kü thuËt vµ kinh doanh sÏ lµ mét kh¶ n¨ng hç trî vµ hîp t¸c rÊt cã Ých trong viÖc më réng quan hÖ gi÷a hai n­íc. III. Thùc tr¹ng quan hÖ th­¬ng m¹i hai n­íc sau khi HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i cã hiÖu lùc. ViÖt Nam vµ Hoa Kú ®ang cïng h­íng tíi nhau trong mèi quan hÖ vÒ nhu cÇu réng lín bao gåm c¶ ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i hµng hãa còng nh­ dÞch vô, ®Æc biÖt lµ xuÊt nhËp khÈu c¸c mÆt hµng mang tÝnh chÊt bæ sung cho nhau. Hoa Kú ®ang h­íng tíi ViÖt Nam nh­ h­íng tíi mét khu vùc ®Çu t­ vµ mét thÞ tr­êng ®«ng d©n ®Çy tiÒm n¨ng trong viÖc tiªu thô c¸c mÆt hµng c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt hµng c«ng nghiÖp ®iÖn tö - tin häc - viÔn th«ng mµ hiÖn nay míi ®ang cßn ë d¹ng s¬ khai vµ mét thÞ tr­êng hµng n«ng s¶n ®Çy tiÒm n¨ng ë khu vùc ch©u ¸. Cßn ViÖt Nam ®ang h