Luận án Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán các ngân hàng do kiểm toán nhà nước thực hiện

N. Nhiều nghiên cứu cho rằng các sai lệch trọng yếu trên báo cáo tài chính có thể dễ dàng được phát hiện hơn đối với các đơn vị kiểm toán có chính sách và thủ tục kiểm soát chất lượng nội bộ tốt. Giả thuyết 10 (H10): Các nhân tố của các ngân hàng được kiểm toán (Nganhang) sẽ ảnh hưởng thuận chiều tới chất lượng kiểm toán của KTNN. Cụ thể, sự hiểu biết của ban lãnh đạo ngân hàng về luật pháp, về việc công bố thông tin và sự hợp tác với KTNN sẽ đảm bảo cuộc kiểm toán cởi mở, có hiệu quả. Bên cạnh đó, chất lượng của hệ thống kiểm soát nội bộ của các ngân hàng, tính minh bạch của báo cáo tài chính, cơ cấu tổ chức được xây dựng mạch lạc và ổn định sẽ giúp quá trình kiểm toán được thực hiện hiệu quả hơn. Giả thuyết 11 (H11): Môi trường pháp lý cho hoạt động kiểm toán (Phaply) của KTNN càng được xây dựng đầy đủ thì chất lượng kiểm toán BCTC càng được nâng cao. Luật Kiểm toán nhà nước 2015, Hệ thống chuẩn mực Kiểm toán nhà nước, các văn bản pháp lý có liên quan đến quy trình kiểm toán, hướng dẫn kỹ năng kiểm 72 toán, được xây dựng một cách có hệ thống và đầy đủ sẽ giúp quá trình kiểm toán diễn ra thuận lợi và hiệu quả hơn. Hình 3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán BCTC các ngân hàng do KTNN thực hiện Nguồn: Tác giả xây dựng Giả thuyết 12 (H12): Môi trường kinh tế vĩ mô (Ngoaikhac) ảnh hưởng thuận chiều tới chất lượng kiểm toán BCTC của KTNN. Các nhà nghiên cứu đã phân tích rằng khi điều kiện kinh tế vĩ mô không thuận lợi sẽ ảnh hưởng tiêu cực tới tình hình tài chính và các doanh nghiệp sẽ có động cơ để làm đẹp báo cáo tài chính. Điều này A.Các nhân tố thuộc về KTV 1. Năng lực nghề nghiệp (Nangluc) 2. Kỹ năng chuyên môn ngành nghề (Chuyenmon) 3. Kinh nghiệm làm việc (Kinhnghiem) 4. Tuân thủ chuẩn mực kiểm toán nhà nước (Tuanthu) 5. Thận trọng nghề nghiệp và bảo mật (Thantrong) 6. Tính liêm chính, độc lập và khách quan (Doclap) B. Các nhân tố thuộc về đơn vị kiểm toán 7. Điều kiện làm việc của KTVNN (DKLV) 8. Phương pháp/ Quy trình kiểm toán (Phuongphap) 9. Hệ thống kiểm soát chất lượng kiểm toán (KSCL) C. Các nhân tố bên ngoài 10. Các nhân tố thuộc về các ngân hàng được kiểm toán (Nganhang) 11. Các nhân tố thuộc về môi trường pháp lý cho hoạt động kiểm toán (Phaply) 12. Các nhân tố bên ngoài khác (Ngoaikhac) 73 sẽ gây áp lực và khó khăn cho kiểm toán viên trong việc phát hiện và báo cáo các sai phạm của đơn vị được kiểm toán và ảnh hưởng tới chất lượng các BCTC. 3.3. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu được sử dụng trong Luận án bao gồm phương pháp định tính và phương pháp định lượng. Phương pháp định tính: Đây là phương pháp nhằm phát hiện hoặc đề xuất các luận điểm khoa học mà không sử dụng các công cụ thống kê toán, kinh tế lượng nhằm cho phép các nhà nghiên cứu đi sâu tìm hiểu vấn đề, nhằm xây dựng mô hình hoặc bổ trợ các kết quả định lượng. Phương pháp định tính trong nghiên cứu này được sử dụng thông qua khảo sát và phỏng vấn sâu với 2 loại bảng hỏi gồm có (i) bảng hỏi đối với kiểm toán viên để khảo sát về các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán BCTC của các ngân hàng do KTNN thực hiện; (ii) bảng hỏi phỏng vấn sâu đối với lãnh đạo các ngân hàng nhằm đánh giá về chất lượng hoạt động kiểm toán BCTC của KTNN và các giải pháp hoàn thiện hoạt động quản trị tại các ngân hàng. Ngoài ra, phương pháp định tính trong Luận án còn được thể hiện thông qua việc phân tích case study- nghiên cứu thực trạng chất lượng kiểm toán báo cáo tài chính của KTNN tại ngân hàng chính sách xã hội (VPBS). Đây là ngân hàng được KTNN thực hiện kiểm toán 04 lần vào các năm 2015, 2016, 2017 và 2018 nên việc phân tích trường hợp của VPBS sẽ thấy được bức tranh về chất lượng kiểm toán BCTC do KTNN thực hiện toàn diện và rõ nét hơn. Phương pháp định lượng: Phương pháp định lượng là quá trình lượng hóa mối quan hệ giữa các nhân tố thông qua việc sử dụng các công cụ thống kê toán, kinh tế lượng hoặc toán học đơn thuần. Nói cách khác, đó là quá trình xác định hệ số tương quan của các nhân tố và kiểm định liệu hệ số đó có thực sự khác 0 với một mức ý nghĩa thống kê phù hợp (thường là mức sai số dưới 5%). Từ đó, các nhà nghiên cứu có thể tính toán nếu các nhân tố tác động tăng một đơn vị thì nhân tố mục tiêu sẽ thay đổi như thế nào. Sử dụng phương pháp này, luận án sẽ phân tích định lượng dựa vào số liệu thứ cấp thu thập được qua bảng hỏi và phần mềm SPSS 26.0 để thấy được mối quan hệ của 12 nhân tố tới chất lượng kiểm toán BCTC, từ đó chỉ ra nhân tố nào là quan trọng nhất, nhân tố nào kém quan trọng hơn trong việc nâng cao chất lượng kiểm toán BCTC của KTNN. Các phương pháp định lượng cụ thể bao gồm: 74 (a) Phương pháp kiểm định hệ số tin cậy Cronbach’s Alpha: Kiểm định Cronbach’s Alpha là công cụ giúp kiểm định xem các nhân tố lớn (ví dụ A) được xây dựng có đáng tin cậy hay không. Đồng thời, kiểm định này phản ảnh mức độ tương quan chặt chẽ giữa các biến quan sát con (a1, a2, a3,...) trong cùng một nhân tố. Kết quả kiểm định Cronbach Alpha của các nhân tố con càng tốt thể hiện các biến qua sát con là rất tốt và thể hiện đặc điểm của nhân tố mẹ (A). Theo kết quả nghiên cứu của Nunnally (1978), các mức giá trị của hệ số Cronbach Alpha được phân chia như sau: + Từ 0.8 đến 1: thang đo lường rất tốt + Từ 0.7 đến gần bằng 0.8: thang đo lường sử dụng tốt + Từ 0.6 trở lên: thang đo lường đủ điều kiện + Nhỏ hơn 0.6: thang đo lường phải điều chỉnh (b) Phương pháp phân tích nhân tố khám phá EFA (Exploratory Factor Analysis) Phân tích nhân tố khám phá EFA là phương pháp phân tích thống kê dùng để rút gọn một tập gồm nhiều biến quan sát có liên hệ với nhau thành một tập biến (gọi là các nhân tố) ít hơn để chúng có ý nghĩa hơn nhưng vẫn chứa đựng hầu hết các nội dung thông tin của tập biến ban đầu (Hair và cộng sự, 1998). Phương pháp này được sử dụng nhiều nhất trong nghiên cứu khảo sát khi mà phải dùng nhiều câu hỏi để thu thập thông tin của một vấn đề trừu tượng. Kể cả khi nghiên cứu sử dụng thước đo đã được các nghiên cứu trước phát triển và kiểm định thì cũng nên thực hiện kỹ thuật này để xem liệu các mệnh đề/ câu hỏi có “nhóm” đúng theo thước đo ban đầu hay không. Kết quả phân tích nhân tố là cơ sở để tạo biến số cho các phân tích tiếp theo. Các tiêu chí trong phân tích nhân tố khám phá EFA bao gồm: - Hệ số KMO là một chỉ số để xem xét sự thích hợp của phân tích nhân tố. Hệ số này phải thỏa mãn 0.5 ≤ KMO ≤ 1 thì mới có ý nghĩa phân tích nhân tố là phù hợp. - Kiểm định Barlett (gọi tắt là kiểm định Sig) dùng để xem xét các biến quan sát trong cùng một nhân tố có tương quan với nhau hay không. Hệ số Sig < 0.05 chứng tỏ các biến quan sát có tương quan với nhau trong nhân tố. - Trị số Eigenvalue là một tiêu chí để xác định số lượng nhân tố trong phân 75 tích EFA. Với tiêu chí này, chỉ có nhân tố nào có trị số Eigenvalue >=1 mới được giữ lại trong mô hình phân tích. - Phần trăm phương sai trích (Percentage of variance) > 50%: Thể hiện phần trăm biến thiên của các biến quan sát. Nghĩa là xem biến thiên là 100% thì giá trị này cho biết phân tích nhân tố giải thích được bao nhiêu %. - Hệ số tải nhân tố (Factor Loading) thể hiện mối quan hệ tương quan giữa biến quan sát với nhân tố. Hệ số tải càng cao thể hiện ý nghĩa tương quan giữa biến quan sát và nhân tố là cao. Dưới đây là bảng hệ số tải nhân tố dựa trên kích thước mẫu: Bảng 3.3. Hệ số tải nhân tố dựa trên kích thước mẫu Cỡ mẫu Hệ số tải nhân tố N >350 >= 0.3 100 = 0.55 50 = 0.75 Nguồn: Gerbing và Anderson, 1998 (c) Phương pháp phân tích nhân tố khẳng định CFA (Confirmatory factor analysis) Đây là công đoạn cuối cùng để đánh giá thang đo, đảm bảo thang đo có độ tin cậy cao nhất. Yêu cầu đặt ra là (Hair và cộng sự, 1998): Chi-square <= 5; Chỉ số thích hợp so sánh (CFI- Comparative Fit Index), chỉ số Tucker & Lewis (TLI) >0,8; Chỉ số RMSEA (Root mean square error approximation) <=0,05. CFA giúp kiểm định các biến quan sát đại diện cho các nhân tố tốt đến mức nào. CFA là bước tiếp theo của EFA vì CFA chỉ sử dụng thích hợp khi nhà nghiên cứu có sẵn một số kiến thức về cấu trúc tiềm ẩn cơ sở, trong đó mối quan hệ hay giả thuyết giữa biến quan sát và nhân tố cơ sở thì được mặc nhiên thừa nhận trước khi tiến hành kiểm định thống kê. Phương pháp CFA được sử dụng để khẳng định lại tính đơn biến, đa biến, giá trị hội tụ và phân biệt của bộ thang đo đánh giá các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước. (d) Phương pháp hồi quy tuyến tính (Regression Model) Để xem xét và đánh giá được tầm quan trọng của các nhân tố, nghiên cứu xem xét đến hệ số Beta (β) được xây dựng trong mô hình hồi quy tuyến tính như sau: 𝑪𝑳𝑲𝑻 = 𝜷𝟎 + 𝜷𝟏 ∗ 𝑵𝒂𝒏𝒈𝒍𝒖𝒄 + 𝜷𝟐 ∗ 𝑪𝒉𝒖𝒚𝒆𝒏𝒎𝒐𝒏 + 𝜷𝟑 ∗ 𝑲𝒊𝒏𝒉𝒏𝒈𝒉𝒊𝒆𝒎 + 76 𝜷𝟒 ∗ 𝑻𝒖𝒂𝒏𝒕𝒉𝒖 + 𝜷𝟓 ∗ 𝑻𝒉𝒂𝒏𝒕𝒓𝒐𝒏𝒈 + 𝜷𝟔 ∗ 𝑫𝒐𝒄𝒍𝒂𝒑 + 𝜷𝟕 ∗ 𝑫𝑲𝑳𝑽 + 𝜷𝟖 ∗ 𝑷𝒉𝒖𝒐𝒏𝒈𝒑𝒉𝒂𝒑 + 𝜷𝟗 ∗ 𝑲𝑺𝑪𝑳 + 𝜷𝟏𝟎 ∗ 𝑵𝒈𝒂𝒏𝒉𝒂𝒏𝒈 + 𝜷𝟏𝟏 ∗ 𝑷𝒉𝒂𝒑𝒍𝒚 + 𝜷𝟏𝟐 ∗ 𝑵𝒈𝒐𝒂𝒊𝒌𝒉𝒂𝒄 + 𝝐𝒊 Khi thực hiện kiểm tra mô hình hồi quy tuyến tính, nếu hệ số Sig của các biến độc lập đều nhỏ hơn 0.05 thì độ tin cậy của phương trình hồi quy là 95%. Đồng thời nếu hệ số VIF của các biến độc lập đều nhỏ hơn 10 thì các biến độc lập không có tương quan mạnh với nhau và không xảy ra hiện tượng đa cộng tuyến. Ngoài các phương pháp định tính và định lượng như đã mô tả ở trên, nghiên cứu còn sử dụng các phương pháp khác như phương pháp so sánh, phương pháp tổng hợp, phương pháp mô tả, 3.4. Phương pháp thu thập và xử lý số liệu 3.4.1. Thiết kế câu hỏi khảo sát Bảng hỏi khảo sát được thiết kế dựa trên khung lý thuyết tiêu biểu như nghiên cứu của DeAngelo (1981), Francis (2011), Knechel và cộng sự (2013), và các khuôn mẫu về chất lượng kiểm toán của FRC (2008), IAASB (2013); dựa vào Hệ thống chuẩn mực KTNN được ban hành theo QĐ số 02/2016/QĐ-KTNN ngày 15/7/2016 của Tổng Kiểm toán nhà nước; và kết hợp với đặc điểm kiểm toán BCTC tại các ngân hàng của KTNN. Để phù hợp với mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu, bảng hỏi được chia thành hai loại như sau: (a) Bảng hỏi dành cho thành viên các Đoàn kiểm toán các ngân hàng do KTNN thực hiện giai đoạn 2015- 2019 (Xem phụ lục số 1) - Mục đích của bảng hỏi là để đánh giá chất lượng kiểm toán BCTC và các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng kiểm toán BCTC các ngân hàng do KTNN thực hiện. - Nội dung bộ câu hỏi được chia thành 2 phần: Phần 1: Các thông tin cá nhân như họ tên, chức vụ, đơn vị công tác, số năm kinh nghiệm làm việc, trình độ học vấn, tên đoàn kiểm toán. Phần 2: Các câu hỏi khảo sát bao gồm + Câu hỏi chung về chất lượng kiểm toán BCTC được đánh giá thông qua 4 tiêu chí, các câu hỏi mở phỏng vấn KTVNN về thực trạng kiểm toán các ngân hàng 77 do KTNN thực hiện, các giải pháp để hoàn thiện và nâng cao chất lượng kiểm toán BCTC. + Các câu hỏi để đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng kiểm toán BCTC gồm 3 nhóm, 12 tiêu chí và 55 câu hỏi. Nội dung đề nghị đối tượng khảo sát (KTVNN) cho biết đánh giá của họ về mức độ ảnh hưởng của các nhân tố tới chất lượng kiểm toán các ngân hàng do KTNN thực hiện, với thang đo mức độ ảnh hưởng 1-5, trong đó 1- Rất thấp, 2- Thấp, 3- Bình thường, 4- Cao, 5- Rất cao. (b) Bảng hỏi phỏng vấn sâu dành cho lãnh đạo các ngân hàng được KTNN thực hiện kiểm toán (Xem phụ lục số 2) - Mục đích của bảng hỏi là để đánh giá chất lượng kiểm BCTC các ngân hàng do KTNN thực hiện và các giải pháp hoàn thiện hoạt động quản trị tại các ngân hàng dựa trên báo cáo kiểm toán - Nội dung bộ câu hỏi được chia thành 2 phần: Phần 1: Các thông tin cá nhân như họ tên, chức vụ, đơn vị công tác, số năm kinh nghiệm làm việc. Phần 2: Các câu hỏi phỏng vấn sâu bao gồm + Câu hỏi chung về chất lượng kiểm toán BCTC được đánh giá thông qua 4 tiêu chí và thang đo mức độ ảnh hưởng 1-5, trong đó 1- Rất thấp, 2- Thấp, 3- Bình thường, 4- Cao, 5- Rất cao. + Các câu hỏi mở phỏng vấn lãnh đạo các ngân hàng đánh giá về thực trạng kiểm toán BCTC các ngân hàng do KTNN thực hiện dưới góc độ là đơn vị được kiểm toán, kết quả và kết luận của KTNN có ảnh hưởng như thế nào đến hoạt động quản trị tại các ngân hàng hiện nay; và dựa vào các kiến nghị kiểm toán của KTNN, các ngân hàng đã tiến hành hoạt động quản trị ngân hàng như thế nào? 3.4.2. Lựa chọn đối tượng khảo sát Mẫu nghiên cứu để gửi phiếu khảo sát là KTVNN đã tham gia các đoàn kiểm toán hoặc KTVNN thực hiện soát xét chất lượng các cuộc kiểm toán các ngân hàng trong giai đoạn 2015- 2019 và lãnh đạo của 7 ngân hàng được KTNN thực hiện kiểm toán, bao gồm: Ngân hàng Nông Nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nаm (Agribank), Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nаm (BIDV), Ngân hàng TMCP Công Thương Việt Nаm (Vietinbank), Ngân hàng TMCP Ngоại Thương Việt 78 Nаm (Vietcombank), Ngân hàng phát triển Việt Nam (VDB), Ngân hàng chính sách xã hội (VBSP), và Ngân hàng hợp tác xã Việt Nam (Co-opBank). Lý do chọn đối tượng khảo sát là KTVNN vì đây là đối tượng trực tiếp tham gia vào các cuộc kiểm toán hoặc soát xét chất lượng các cuộc kiểm toán ngân hàng nên họ sẽ là người có kinh nghiệm và hiểu biết rõ nhất về các nhân tố ảnh hưởng tới chất lượng do chính họ thực hiện. Từ đó, có sự đánh giá đáng tin cậy về mức độ ảnh hưởng của các nhân tố. Ngoài ra, đối tượng là lãnh đạo các ngân hàng bao gồm Tổng Giám đốc/ Phó tổng giám đốc hoặc Trưởng ban kiểm soát được chọn để phỏng vấn sâu nhằm mục đích đánh giá chất lượng kiểm toán BCTC trên quan điểm thỏa mãn của người sử dụng kết quả kiểm toán. Từ đó, tìm hiểu được ảnh hưởng của kết quả và chất lượng kiểm toán của KTNN tới việc cải tiến hoạt động quản trị tại các ngân hàng dựa trên các báo cáo kiểm toán. Kích thước của mẫu áp dụng trong nghiên cứu được dựa theo yêu cầu của phân tích nhân tố khám phá EFA (Exploratory Factor Analysis) và hồi quy đa biến có thể được tính bằng 2 cách như sau: - Cách thứ nhất: Dựa theo nghiên cứu của Hair, Anderson, Tatham và Black (1998) cho tham khảo về kích thước mẫu dự kiến. Theo đó kích thước mẫu tối thiểu là gấp 5 lần tổng số biến quan sát. Đây là cỡ mẫu phù hợp cho nghiên cứu có sử dụng phân tích nhân tố (Comrey, 1973; Roger, 2006). n=5*m trong đó m là số lượng câu hỏi trong bài. - Cách thứ hai: cỡ mẫu tối thiểu cần đạt được tính theo công thức là n=50 + 8*m (m: số biến độc lập) (Tabachnick và Fidell, 1996). Trong đó: m là số lượng nhân tố độc lập Như vậy số mẫu của nghiên cứu tối thiểu phải là 275 phiếu do số lượng câu hỏi trong khảo sát là 55 câu hỏi. 3.4.3. Phương pháp thu thập và xử lý số liệu (a) Phương pháp thu thập số liệu - Thu thập các số liệu sơ cấp: Các số liệu sơ cấp thông qua bảng hỏi được tiến hành khảo sát trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua email/ phỏng vấn qua điện thoại. Thời gian khảo sát được diễn ra trong thời gian 11/2019 đến 03/2020. Kết quả, nghiên cứu 79 thu thập được 275 phiếu trả lời của KTVNN và 7 phiếu phỏng vấn sâu của lãnh đạo các ngân hàng được KTNN thực hiện kiểm toán. - Thu thập các số liệu thứ cấp: Bên cạnh các số liệu sơ cấp, các số liệu thứ cấp cũng được thu thập để đánh giá thực trạng chất lượng kiểm toán BCTC các ngân hàng do KTNN thực hiện, bao gồm các tài liệu nội bộ về chất lượng kiểm toán, các báo cáo của Vụ chế độ và kiểm soát chất lượng về kiểm toán các ngân hàng, Hệ thống chuẩn mực của KTNN, các văn bản, quyết định của Tổng Kiểm toán nhà nước liên quan tới chất lượng kiểm toán nói chung và chất lượng kiểm toán các ngân hàng nói riêng. (b) Phương pháp xử lý số liệu: Phiếu khảo sát sau khi thu hồi về và được kiểm tra thông tin đảm bảo sự phù hợp sẽ được mã hóa dữ liệu, khai báo và nhập dữ liệu trên file Excel. 80 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CHẤT LƯỢNG KIỂM TOÁN BÁO CÁO TÀI CHÍNH CÁC NGÂN HÀNG DO KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC THỰC HIỆN 4.1. Đặc điểm của hoạt động kiểm toán báo cáo tài chính các ngân hàng do KTNN thực hiện 4.1.1. Giới thiệu chung về Kiểm toán Nhà nước 4.1.1.1. Quá trình hình thành và phát triển KTNN Việt Nam được thành lập theo Nghị định số 70/CP ngày 11/7/1994 của Chính phủ và hoạt động theo Điều lệ tổ chức và hoạt động của KTNN được ban hành kèm theo Quyết định số 61/TTg ngày 24/01/1995 của Thủ tướng Chính phủ. KTNN Việt Nam là một cơ quan hoàn toàn mới, không có tổ chức tiền thân. Ngay sau khi được thành lập, KTNN vừa hình thành bộ máy tổ chức, vừa xây dựng cơ sở vật chất, tuyển dụng và đào tạo cán bộ, KTV, vừa xây dựng chuẩn mực, quy trình kiểm toán và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ kiểm toán do Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ giao. Sự hình thành và phát triển KTNN là một tất yếu khách quan góp phần đảm bảo phân bổ, quản lý, sử dụng các nguồn lực tài chính nhà nước và tài sản công một cách hợp lý, tiết kiệm và hiệu quả, ngăn ngừa các hành vi tiêu cực, tham nhũng, lãng phí ngân sách nhà nước (NSNN), tiền và tài sản của nhà nước. Trong quá trình hoạt động của mình, vị thế của KTNN đã được xã hội thừa nhận và khẳng định, ngày càng trở thành công cụ mạnh và hữu hiệu của Nhà nước, Quốc hội trong việc kiểm tra, giám sát tài chính công, tài sản công, ngày 14/6/2005, Luật KTNN đã được Quốc hội khoá XI thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/01/2006, đã mở ra một thời kỳ phát triển mới của KTNN. Trong Luật quy định rõ “KTNN là cơ quan chuyên môn về lĩnh vực kiểm tra tài chính nhà nước do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân thủ pháp luật”, có chức năng kiểm toán BCTC, kiểm toán tuân thủ, kiểm toán hoạt động đối với cơ quan, tổ chức quản lý sử dụng ngân sách, tiền và tài sản của Nhà nước. Với chức năng là cơ quan kiểm tra tài chính công của quốc gia, KTNN thực hiện kiểm tra, xác nhận tính đúng đắn, hợp pháp của số liệu quyết toán NSNN, BCTC của các cơ quan hành chính nhà nước, các doanh nghiệp và các tổ chức, đơn vị có quản lý, sử dụng nguồn lực tài chính nhà nước. Thông qua hoạt động kiểm toán, KTNN cung cấp kết quả kiểm toán cho Chính phủ, 81 Quốc hội và các cơ quan Nhà nước nhằm chấn chỉnh, hoàn thiện công tác quản lý tài chính. KTNN cũng thực hiện chức năng tư vấn, góp ý cho các đơn vị được kiểm toán để chất lượng quản lý tài chính dần đi vào nề nếp; kiến nghị với các cơ quan quản lý nhà nước, Chính phủ hoàn thiện cơ chế, chính sách quản lý tài chính, ngân sách quốc gia. Cùng với nhu cầu kiểm toán ngày càng lớn, cần thiết phải có sự hoàn thiện về địa vị pháp lý, cơ cấu tổ chức của KTNN, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã khẳng định chiến lược phát triển KTNN phải quán triệt các quan điểm sau: - Phát triển KTNN thành công cụ trọng yếu và hữu hiệu của Đảng và Nhà nước trong kiểm tra, kiểm soát việc quản lý và sử dụng ngân sách, tiền và tài sản Nhà nước; hỗ trợ, phục vụ đắc lực cho hoạt động của Quốc hội, Hội đồng nhân dân các cấp trong thực hiện chức năng giám sát và quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của các địa phương. - Phát triển KTNN đảm bảo quán triệt và phù hợp các quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng; tuân thủ quy định của hệ thống pháp luật của Nhà nước và đảm bảo tính độc lập đối với hoạt động KTNN nhằm thực hiện đầy đủ các chức năng, nhiệm vụ của KTNN theo quy định của pháp luật, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu quản lý ngân sách, tiền và tài sản nhà nước trong công cuộc đổi mới. - Phát triển KTNN phải đảm bảo quán triệt quan điểm cải cách hành chính nói chung, cải cách tài chính công nói riêng, xác định cho được quy mô hợp lý trong từng thời kỳ đủ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ được giao. Từng bước xây dựng cơ quan KTNN chuyên nghiệp, hiện đại, phát triển hợp lý về số lượng hợp lý và nâng cao về chất lượng, hết sức coi trọng về chất lượng, tinh gọn về bộ máy, tiết kiệm kinh phí, hoạt động hiệu quả. Ứng dụng rộng rãi công nghệ thông tin hiện đại trong quản lý và hoạt động kiểm toán. - Nhà nước có chính sách ưu tiên thích đáng các nguồn lực cần thiết cho tổ chức bộ máy và hoạt động của KTNN, chính sách đầu tư phát triển công nghệ thông tin, chính sách hỗ trợ đào tạo, đáp ứng yêu cầu hội nhập quốc tế. - Phát triển KTNN phải đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế, phù hợp với các nguyên tắc, thông lệ quốc tế và điều kiện thực tiễn của Việt Nam. 82 Với quan điểm phát triển đó, Hiến pháp năm 2013 đã hiến định địa vị pháp lý của KTNN và Tổng Kiểm toán nhà nước tại Điều 118, đánh dấu bước ngoặt trên chặng đường phát triển của KTNN. (a) KTNN là cơ quan do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật, thực hiện kiểm toán việc quản lý, sử dụng tài chính, tài sản công. (b) Tổng Kiểm toán nhà nước là người đứng đầu KTNN, do Quốc hội bầu. Nhiệm kỳ của Tổng Kiểm toán nhà nước do luật định. Tổng Kiểm toán nhà nước chịu trách nhiệm và báo cáo kết quả kiểm toán, báo cáo công tác trước Quốc hội; trong thời gian Quốc hội không họp, chịu trách nhiệm và báo cáo trước Ủy ban thường vụ Quốc hội. (c) Tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của KTNN do luật định. Sự kiện quan trọng này đã nâng tầm KTNN từ cơ quan do “Luật định” thành “Hiến định”; đồng thời, cũng đặt ra yêu cầu phải nâng cao vai trò, trách nhiệm của KTNN đối với sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của đất nước tương xứng với vị thế là một cơ quan hiến định độc lập. Cùng với Hiến pháp năm 2013, Luật KTNN năm 2015 đã được Quốc hội ban hành. Luật này áp dụng cho cơ quan, tổ chức quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, KTNN, cơ quan, tổ chức, cá nhân khác có liên quan đối với hoạt động KTNN và có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 01 năm 2016. Điều đó chứng tỏ sự hình thành và phát triển cơ quan KTNN để thực hiện chức năng kiểm tra tài chính công, tài sản công là phù hợp với quy luật khách quan, phù hợp với tiến trình hội nhập và phát triển kinh tế đất nước với khu vực và thế giới. Theo Luật KTNN năm 2015, chức năng của KTNN là đánh giá, xác nhận, kết luận và kiến nghị đối với việc quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công. Trong đó: Tài chính công bao gồm: NSNN; dự trữ quốc gia; các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách; tài chính của các cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập, đơn vị cung cấp dịch vụ, hàng hóa công, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp có sử dụng kinh phí, ngân quỹ nhà nước; phần vốn nhà nước tại các doanh nghiệp; các khoản nợ công. 83 Tài sản công bao gồm: đất đai; tài nguyên nước; tài nguyên khoáng sản; nguồn lợi ở vùng biển, vùng trời; tài nguyên thiên nhiên khác; tài sản nhà nước tại cơ quan nhà nước, đơn vị vũ trang nhân dân, đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp, tổ chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp; tài sản công được giao cho các doanh nghiệp quản lý và sử dụng; tài sản dự trữ nhà nước; tài sản thuộc kết cấu hạ tầng phục vụ lợi ích công cộng và các tài sản khác do Nhà nước đầu tư, quản lý thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. 4.1.1.2. Cơ cấu tổ chức KTNN được tổ chức và quản lý tập trung thống nhất, gồm: bộ máy điều hành, KTNN chuyên ngành, KTNN khu vực và các đơn vị sự nghiệp. Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quy định cụ thể cơ cấu tổ chức của KTNN. Tổng Kiểm toán nhà nước quy định cụ thể chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của các đơn vị trực thuộc KTNN. Số lượng KTNN chuyên ngành và KTNN khu vực trong từng thời kỳ được xác định trên cơ sở yêu cầu nhiệm vụ do Tổng Kiểm toán nhà nước trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội quyết định. Hiện nay, cơ cấu tổ chức của KTNN bao gồm 32 Vụ và đơn vị tương đương cấp Vụ như Sơ đồ 4.1 Mỗi đơn vị có các phòng chức năng để thực hiện nhiệm vụ. Văn phòng KTNN có con dấu riêng; KTNN khu vực và các đơn vị sự nghiệp có tư cách pháp nhân, có con dấu, tài khoản và trụ sở riêng. KTNN chuyên ngành thực hiện kiểm toán theo chuyên ngành đối với cơ quan, tổ chức ở Trung ương; KTNN khu vực thực hiện kiểm toán đối với cơ quan, tổ chức ở địa phương trên địa bàn khu vực và các nhiệm vụ kiểm toán khác theo sự phân công của Tổng Kiểm toán nhà nước. 84 Hình 4.1. Mô hình cơ cấu tổ chức của Kiểm toán nhà nước Nguồn: Tác giả tự tổng hợp 4.1.1.3. Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán Theo Quyết định số 146/QĐ- KTNN ngày 18/2/2014 Quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và tổ chức bộ máy của Vụ chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán, Vụ Chế độ và Kiểm soát chất lượng kiểm toán là đơn vị trực thuộc Kiểm toán nhà nước có chức năng tham mưu giúp Tổng Kiểm toán nhà nước về công tác xây dựng, ban hành, hướng dẫn, kiểm tra và tổ chức thực hiện các văn bản về chuẩn mực, quy trình và phương pháp chuyên môn, nghiệp vụ Kiểm toán nhà nướ